Stručni komentar
Od dana proglašenja vanrednog stanja u Republici Srbiji, 15.3.2020. godine, proglašenog radi sprečavanja širenja zarazne bolesti COVID-19, Vlada je donela nekoliko akata kojima se ograničava pravo kretanja i okupljanja građana. U nastavku ćemo, radi lakšeg razumevanja, donete mere izložiti hronološki sa svim njihovim promenama.
Naredbom o zabrani okupljanja u Republici Srbiji na javnim mestima u zatvorenom prostoru ("Sl. glasnik RS", br. 30/2020) od 15.3.2020. godine, zabranjena su bila javna okupljanja više od 50 ljudi na celoj teritoriji Republike Srbije na javnim mestima i u zatvorenim prostorima kada se okuplja više od 50 ljudi sve dok traje opasnost od širenja zarazne bolesti COVID-19 na teritoriji Republike Srbije.
Uredbom o merama za vreme vanrednog stanja ("Sl. glasnik RS", br. 31/2020, 36/2020, 38/2020, 39/2020, 43/2020, 47/2020, 49/2020, 53/2020, 56/2020, 57/2020, 58/2020 i 60/2020) od 16.3.2020. godine, propisane su mere kojima se odstupa od Ustavom zajemčenih ljudskih i manjinskih prava za vreme vanrednog stanja:
1. Ministarstvo unutrašnjih poslova, u saglasnosti sa Ministarstvom zdravlja, moglo je privremeno da ograniči ili zabrani kretanje licima na javnim mestima, kao i da naredi pojedinim licima ili grupama lica koja su zaražena ili se sumnja da su zaražena zaraznom bolesti COVID-19 da borave na adresi svog prebivališta, odnosno boravišta, sa obavezom javljanja nadležnoj zdravstvenoj ustanovi.
2. Ministarstvo unutrašnjih poslova moglo je da naredi da se izvrši zatvaranje svih prilaza otvorenom prostoru ili objektu i onemogući napuštanje tog prostora ili objekta bez posebnog odobrenja, kao i da naredi obavezan boravak određenim licima ili grupama lica na određenom prostoru i određenim objektima (prihvatni centri za migrante i sl.).
3. Zabranjeno je bilo sazivanje i održavanje zborova i svih drugih okupljanja građana na otvorenom prostoru.
4. U zatvorenom prostoru su bila zabranjena sva okupljanja (sportske, kulturne i druge manifestacije) osim okupljanja koja su od posebnog interesa za rad i funkcionisanje državnih organa i službi, za čije održavanje posebno odobrenje izdaje ministar unutrašnjih poslova.
U skladu sa Odlukom o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću ("Sl. glasnik RS", br. 23/2020, 24/2020, 27/2020, 28/2020, 30/2020, 32/2020, 35/2020, 37/2020, 38/2020, 39/2020, 43/2020, 45/2020, 48/2020, 49/2020, 59/2020 i 60/2020), a radi zaštite od unošenja zaraznih bolesti na teritoriju Republike Srbije, stranim državljanima je bio privremeno zabranjen ulazak u Republiku Srbiju. Ove mere, međutim, nisu važile za sledeće kategorije:
1) posade teretnih motornih vozila prilikom obavljanja međunarodnog prevoza u drumskom saobraćaju. U slučaju međunarodnog tranzitnog prevoza tereta u drumskom saobraćaju, isti se ograničavao na period ne duži od 12 časova od momenta ulaska na teritoriju Republike Srbije;
2) posade teretnih brodova koji prevoze robu u jednu od domaćih luka. U slučaju tranzitne plovidbe na međunarodnom vodnom putu na teritoriji Republike Srbije, isti se ograničavao na period ne duži od 90 časova za brodske sastave i 60 časova za samohodna plovila od momenta ulaska na teritoriju Republike Srbije u slučaju uzvodne plovidbe, odnosno na period ne duži od 72 časa za brodske sastave i 54 časa za samohodna plovila od momenta ulaska na teritoriju Republike Srbije u slučaju nizvodne plovidbe;
3) vozopratno osoblje železničkih vozila koja ulaze u zonu graničnih stanica utvrđenih međudržavnim sporazumima;
4) posade i kabinsko osoblje vazduhoplova čije je krajnje odredište Republika Srbija ili su u tranzitu preko međunarodnih aerodroma Republike Srbije;
5) lica koja su dobila dozvolu za ulazak u Republiku Srbiju i boravak ili tranzit kroz Republiku Srbiju od radnog tela Vlade koje čine predstavnici Ministarstva zdravlja, Ministarstva spoljnih poslova, Ministarstva unutrašnjih poslova i Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture. Radno telo Vlade odrediće uslove i ograničenja tranzita, odnosno boravka lica kojima je data dozvola za ulazak u Republiku Srbiju;
6) humanitarne konvoje pod obaveznom pratnjom ugovorene diplomatskim putem;
7) akreditovane članove osoblja stranih diplomatsko-konzularnih predstavništava i kancelarija međunarodnih organizacija, kao i članove njihovih porodica koji su nosioci posebnih ličnih karata, odnosno identifikacionih dokumenata izdatih od strane Ministarstva spoljnih poslova i Generalnog sekretarijata Vlade;
8) strane državljane koji imaju odobren privremeni boravak ili stalno nastanjenje u Republici Srbiji.
Državljani Republike Srbije i strani državljani koji imaju odobren privremeni boravak ili stalno nastanjenje u Republici Srbiji, a koji u Republiku Srbiju a dolazili su iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti COVID-19, odnosno žarišta epidemije, i to iz: Švajcarske Konfederacije, Republike Italije, Islamske Republike Iran, Rumunije, Kraljevine Španije, Savezne Republike Nemačke, Francuske Republike, Republike Austrije, Republike Slovenije i Republike Grčke - upućivani su u izolaciju u trajanju od 28 dana.
Državljanima Republike Srbije i stranim državljanima koji imaju odobren privremeni boravak ili stalno nastanjenje u Republici Srbiji, a koji u Republiku Srbiju nisu dolazili iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti COVID-19, odnosno žarišta epidemije, određivala se mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano novim Korona virusom SARS-CoV-2 u trajanju od 14 dana (izolacija u kućnim uslovima).
Naredbom o organizovanju i sprovođenju mere karantina ("Sl. glasnik RS", br. 33/2020) od 18.3.2020. godine, između ostalog ograničena je bila sloboda kretanja i obavezni zdravstveni pregled lica koja su bila ili za koja postoji sumnja da su bila u kontaktu sa licima obolelim od COVID-19.
Vlada RS je 18.3. bila donela Naredbu o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije ("Sl. glasnik RS", br. 34/2020, 39/2020, 40/2020, 46/2020 i 50/2020) kojom je prvobitno bilo zabranjeno kretanje na javnim mestima, odnosno van stanova, prostorija i objekata za stanovanje u stambenim zgradama i izvan domaćinstva (okućnica):
1) licima sa navršenih 65 i više godina života - u naseljenim mestima preko 5.000 stanovnika;
2) licima sa navršenih 70 i više godina života - u naseljenim mestima do 5.000 stanovnika.
Ovom naredbom bio je zabranjen izlazak van stanova, prostorija i objekata za stanovanje u stambenim zgradama i izvan domaćinstava (okućnica) svim licima, u vremenu od 20 do 05 časova.
Odlukom o zatvaranju svih graničnih prelaza za ulazak u Republiku Srbiju ("Sl. glasnik RS", br. 37/2020) od 19.3.2020. godine, koja je počela sa primenom 20.3.2020. godine u 20:00h, zatvoreni su bili svi granični prelazi za ulazak putnika u Republiku Srbiju - u međunarodnom drumskom, železničkom i rečnom saobraćaju, kao i za ulazak preko graničnih prelaza za pogranični saobraćaj prema susednim zemljama. Izuzetno, u skladu sa nacionalnim interesima i iz humanitarnih razloga, ulazak preko graničnih prelaza u Republiku Srbiju može se privremeno omogućiti na osnovu odobrenja nadležnog organa državne uprave.
Izmenom Odluke o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću od 21.3.2020. godine državljanima Republike Srbije i stranim državljanima koji imaju odobren privremeni boravak ili stalno nastanjenje u Republici Srbiji, a koji u Republiku Srbiju dolaze iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti COVID-19, odnosno žarišta epidemije, i to iz: Švajcarske Konfederacije, Republike Italije, Islamske Republike Iran, Rumunije, Kraljevine Španije, Savezne Republike Nemačke, Francuske Republike, Republike Austrije, Republike Slovenije i Republike Grčke - određivala se mera karantina i, radi sprečavanja pojave, širenja i suzbijanja zarazne bolesti COVID-19, upućivani su na sprovođenje te mere u trajanju od 28 dana - u objekat vojne ustanove "Morović", Šid i Miratovačko polje, a onima koji u Republiku Srbiju dolaze iz država koje nisu gore navedene određivala se mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano novim Korona virusom SARS-CoV-2 u trajanju od 28 dana (izolacija u kućnim uslovima).
Izmenom Uredbe o merama za vreme vanrednog stanja od 21.3.2020.zabranjeno je bilo obavljanje:
1) javnog prevoza putnika u drumskom saobraćaju autobusima, osim posebnog linijskog prevoza, koje će privredni subjekti obavljati isključivo radi realizacije radnih zadataka zaposlenih;
2) međunarodnog i unutrašnjeg železničkog saobraćaja za prevoz putnika;
3) međunarodnog i domaćeg vodnog saobraćaja za prevoz putnika.
Novom Naredbom o zabrani okupljanja u Republici Srbiji na javnim mestima u zatvorenom prostoru ("Sl. glasnik RS", br. 39/2020) od 21.3.2020. godine zabranjena su bila sva javna okupljanja na celoj teritoriji Republike Srbije na javnim mestima u zatvorenim prostorima - kada se istovremeno okuplja više od pet lica.
Izmenom Naredbe o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije od 22.3.2020. godine, zabrana kretanja je bila produžena od 17h do 5h.
Izmenama Odluke o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću od 28.3.2020. godine, lica obolela od zarazne bolesti COVID-19, odnosno lica kod kojih je testiranjem utvrđeno prisustvo virusa SARS-CoV-2, bila su izolovana i lečena u objektima koji su posebno određeni i pripremljeni za izolaciju i lečenje obolelih, odnosno zaraženih virusom SARS-CoV-2, i bila su dužna da prihvate izolaciju u za to određenim objektima i da se pridržavaju mera i uputstava koje naredi nadležni doktor medicine, odnosno doktor medicine specijalista epidemiologije. Takođe, svim licima kojima do 28.3.2020. godine nije bila istekla mera stavljanja pod zdravstveni nadzor u trajanju od 14 dana (izolacija u kućnim uslovima), a koja im je određena pismenim ili usmenim rešenjem nadležnog sanitarnog inspektora, trajanje te mere je bilo produženo za još 14 dana računajući od dana isteka prethodno određene mere.
Izmenama Naredbe o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije od 28.3.2020. godine, zabrana kretanja je bila produžena tako da je kretanje lica zabranjeno u vremenu od 17 do 05 časova, osim subotom kada zabrana traje od 15 do 03 časova i nedeljom kada zabrana traje od 15 do 05 časova.
Izmenama Odluke o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću od 31.3. i 1.4. državljani Republike Srbije i strani državljani koji imaju odobren privremeni boravak ili stalno nastanjenje u Republici Srbiji, a koji u Republiku Srbiju dolaze iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti COVID-19, odnosno žarišta epidemije - i kojima je određena mera karantina od 28 dana, nisu više bili upućivani na sprovođenje te mere u objekat vojne ustanove "Morović", Šid i Miratovačko polje nego im je bila određena mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano virusom SARS-CoV-2 u trajanju od 28 dana (izolacija u kućnim uslovima), a lica koja su ulazila u Republiku Srbiju, a kod kojih su bili uočeni simptomi zarazne bolesti COVID-19, odmah su bili upućeni u odgovarajuću zdravstvenu ustanovu. Izmenama je bila brisana odredba kojom se propisivao postupak izdavanja usmenog rešenja licu kome je izrečena mera upućivanja u karantin ili mera stavljanja pod zdravstveni nadzor, kao i odredba o obaveznoj izradi pisanog otpravka rešenja od strane MUP.
Izmenama od 1.4, propisano je bilo da su lica koja su, nakon izolacije i lečenja otpuštena na kućno lečenje, dužna da, nakon otpusta, ostanu pod zdravstvenim nadzorom na akutno respiratorno oboljenje izazvano virusom SARS-CoV-2 u trajanju od 14 dana (izolacija u kućnim uslovima).
Izmenama Naredbe o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije od 3.4.2020. godine, zabrana kretanja je bila izmenjena u delu zabrane kretanja vikendom tako da je zabrana bila na snazi od subote u 13 časova do ponedeljka u 5 časova. Ova zabrana se nije odnosila na lica starija od 65 odnosno 70 godina u periodu subotom od 4 do 7 časova. U vreme kada je izlazak lica dozvoljen, bilo je zabranjeno da se više od dva lica zajedno kreću ili zadržavaju na javnom mestu na otvorenom prostoru. Takođe, prilikom održavanja sahrana zabranjeno je bilo prisustvo više od 10 lica, uz obavezno poštovanje međusobne udaljenosti prisutnih od 2 metra.
Izmenama Uredbe o merama za vreme vanrednog stanja od 9.4.2020. godine zabrana kretanja na javnim mestima, odnosno van stanova, prostorija i objekata za stanovanje u stambenim zgradama i izvan domaćinstva (okućnica) za vreme vanrednog stanja, za lica koja nisu navršila 65 godina produžena je bila tako da je osim zabrane radnim danima od 17 do 5 časova, zabrana vikendom trajala od petka u 17 časova do ponedeljka u 5 časova.
Izmenama je ministarstvo unutrašnjih poslova bilo ovlašćeno da naredi pojedinim licima ili grupama lica koja su zaražena ili se sumnja da su zaražena zaraznom bolesti COVID-19 da borave na adresi svog prebivališta, odnosno boravišta, sa oba vezom javljanja nadležnoj zdravstvenoj ustanovi, do otklanjanja sumnje, odnosno do dobijanja rezultata testiranja na prisustvo virusa SARS-CoV-2.
Za kršenje zabrane kretanja propisana je novčana kazna od 50.000 do 150.000 dinara.
Izmenama Uredbe o merama za vreme vanrednog stanja od 15.4.2020. godine kretanje u vreme zabrane je dozvoljeno deci sa razvojnim smetnjama i autizmom, isključivo u pratnji jedne odrasle osobe (jednog roditelja ili staratelja) najviše do 200 m udaljenosti od mesta prebivališta, odnosno boravišta, a izmenom od 16.4.2020. godine za vreme uskršnjih praznika, licima koja nisu navršila 65 godina zabranjeno je bilo kretanje od petka 17. aprila od 17 časova do utorka 21. aprila u 05 časova. Njenim izmenama od 21.4.2020. godine dozvoljeno je licima starijim od 65, odnosno 70 godina, da radi kupovine namirnica, osim petkom od 4 do 7 časova, borave napolju i utorkom, petkom i nedeljom u periodu od 18 časova do 01 čas narednog dana, u trajanju od 30 minuta, u prečniku do 600 m udaljenosti od mesta prebivališta, odnosno boravišta, a licima mlađim od 65 godina zabrana kretanja je pomerena od 18 do 5 časova narednog dana. Izmenama su od zabrane kretanja na javnim mestima izuzeti građevinski radnici angažovani na propisno prijavljenim gradilištima niskogradnje i visokogradnje.Takođe, slepim, slabovidim, gluvim ili nagluvim licima, kao i licima koja se usled postojanja sličnih oštećenja ne mogu kretati samostalno, dozvoljeno je kretanje u pratnji jednog pratioca, u vreme kada je izlazak lica dozvoljen.
Izmenama Odluke o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću od 22.4.2020. godine od mera obaveznog karantina od 28 dana prilikom ulaska u zemlju izuzeti su domaći državljani i strani državljani koji obavljaju poljoprivredne radove i imaju poljoprivredno zemljište na teritoriji susedne države, a koji su dužni da prelazak državne granice prijave Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. Takođe, ove mere se više ne primenjuju ni na domaće državljane koji su zaposleni na teritoriji susedne države, kao ni na strane državljane zaposlene na teritoriji Republike Srbije sa regulisanom radnom dozvolom, s tim što su ta lica dužna da prelazak državne granice prijave Nacionalnoj službi za zapošljavanje. Ove mere su dopunjene 24.4.2020. godine tako što je precizirano da se odnosi na državljane susednih država koji obavljaju poljoprivredne radove i imaju poljoprivredno zemljište na teritoriji susedne države, odnosno na teritoriji Republike Srbije, a takođe prilikom prelaska državne granice radi obavljanja poljoprivrednih radova na tom zemljištu moraju da poseduju dokaz o vlasništvu nad poljoprivrednim zemljištem ili izjavu vlasnika poljoprivrednog zemljišta da lice obavlja poljoprivredne radove na njegovom zemljištu. Takođe, domaći državljani koji su zaposleni na teritoriji susedne države kao i državljani susednih država koji su zaposleni na teritoriji Republike Srbije moraju da poseduju dokument poslodavca o radnom angažovanju. Prijava Nacionalnoj službi za zapošljavanje više nije potrebna.
Izmenom Uredbe o merama za vreme vanrednog stanja licima starijim od 65, odnosno 70 godina dozvoljen je boravak napolju u vreme zabrane kretanja svakog dana od 18 do 1 čas narednog dana u trajanju od 60 minuta, u krugu od 600 metara. Licima mlađim od 65 godina zabranjeno je kretanje za vreme prvomajskih praznika, od četvrtka 30. aprila od 18 časova do ponedeljka 4. maja do 05 časova. Od 1.5.2020. godine, u zavisnosti od epidemiološke situacije, Vlada Republike Srbije može doneti odluku o ublažavanju mera, odnosno dozvoliti obavljanje delatnosti prevoza putnika u međunarodnom vazdušnom saobraćaju sa aerodroma u Srbiji.
Sve gore pomenute mere su potvrđene od strane Narodne skupštine Zakonom o potvrđivanju uredaba koje je Vada uz supotpis predsednika Republike donela za vreme vanrednog stanja ("Sl. glasnik RS", br. 62/2020) koji je stupio na snagu 29.4.2020. godine.
Nebojša Otović
