NACRT ZAKONA O KULTURNOM NASLEĐU - Tekst propisa

I. OSNOVNE ODREDBE

Predmet zakona

Član 1.

Ovim zakonom uređuje se oblast očuvanja i organizovani sistem zaštite kulturnog nasleđa i status kulturnog nasleđa.

Cilj zakona

Član 2.

Cilj ovog zakona je uspostavljanje pravno uređenog i organizovanog sistema zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, njegove identifikacije, proučavanja, vrednovanja, kategorisanja, proučavanja i korišćenja.

Kulturno nasleđe

Član 3.

Kulturno nasleđe su tvorevine ljudske kreativnosti nasleđene iz prošlosti koje zbog istorijskog, umetničkog, estetskog, arheološkog, antropološkog, naučnog, ili tehničkog značaja, nezavisno od toga u čijem se vlasništvu nalazi ili ko im je nosilac, predstavlja odraz i izraz univerzalnih vrednosti, identiteta, običaja i tradicija koje su ranije generacije poverile i prenele, a koje se moraju čuvati, negovati, štititi za buduće generacije.

Vrste kulturnog nasleđa

Član 4.

Kulturno nasleđe može biti materijalno kulturno nasleđe i nematerijalno kulturno nasleđe.

Materijalno kulturno nasleđe čini nepokretno i pokretno kulturno nasleđe.

Kulturna dobra su deo materijalnog kulturnog nasleđa vrednovana i utvrđena u skladu sa zakonom.

Kulturno nasleđe je od opšteg interesa i uživa posebnu zaštitu u skladu zakonom.

Pravo na kulturno nasleđe

Član 5.

Kulturno nasleđe ima pravo da koristi svako pod jednakim uslovima, radi učešća u kulturnom životu, uživanja, naučnog napretka ili druge dobrobiti koja iz njega proističe, kao i da doprinosi njegovom obogaćivanju zaštiti i očuvanju, u skladu sa ovim zakonom.

Pravo na dostupnost i pristup kulturnom nasleđu može se ograničiti samo radi zaštite javnog interesa, prava i sloboda drugih.

Obavezu da poštuje kulturno nasleđe ima svako fizičko i pravno lice.

Ciljevi zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa

Član 6.

Ciljevi zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa su:

1) otkrivanje, identifikovanje, proučavanje, tumačenje, vrednovanje, dokumentovanje, interpretacija, prezentovanje i podizanje svesti o značaju kulturnog nasleđa;

2) integralno očuvanje i zaštita kulturnog nasleđa kroz preduzimanje mera zaštite, sprečavanje štetnih uticaja i obezbeđivanje odgovarajućih uslova za čuvanje, bez narušavanja njihovih izvornih svojstava;

3) upravljanje i korišćenje kulturnog nasleđa kroz održivo prostorno planiranje i razvoj i zadovoljavanje kulturnih, naučnih i obrazovnih potreba pojedinca i društva;

4) podizanje nivoa znanja o kulturnom nasleđu kroz vaspitanje i obrazovanje;

5) podsticanje kulturne raznolikosti uz poštovanje različitosti nasleđa;

6) sprečavanje protivpravnog postupanja sa kulturnim nasleđem.

7) obezbeđivanje dostupnosti informacija o kulturnom nasleđu širokoj javnosti;

8) stvaranje novih sadržaja i uvođenje usluga korišćenjem savremene informacione i komunikacione tehnologije i tehničko-tehnoloških sredstava u svrhu efikasne izgradnje višenamenske digitalne infrastrukture kulturnog nasleđa.

Ostvarivanje zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa

Član 7.

Zaštita i očuvanje kulturnog nasleđa ostvaruje se obavljanjem delatnosti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, upravnopravnim i drugim merama propisanim ovim zakonom, kao i merama koje se utvrde na osnovu posebnih zakona kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa.

Obaveza zaštite

Član 8.

Republika Srbija obezbeđuje zaštitu i očuvanje kulturnog nasleđa koje se nalazi na njenoj teritoriji, i stara se o zaštiti i očuvanju kulturnog nasleđa koje se nalazi u inostranstvu, ako je od značaja za njenu istoriju, umetnost ili kulturu.

Član 9.

Strategiju razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u Republici Srbiji (u daljem tekstu: Strategija) za period od pet godina donosi Vlada, na predlog ministra nadležnog za kulturu (u daljem tekstu: Ministra).

Strategija sadrži:

1) analizu postojećeg stanja u oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa;

2) osnovne postavke razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, i to:

- ciljeve razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa,

- prioritetna područja razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa,

- prioritete međuresorne saradnje (naučnoistraživački rad, edukacija, ravnomerni regionalni razvoj, međunarodna saradnja);

3) strateške pravce i instrumente razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa;

4) plan realizacije, i to:

- definisanje aktivnosti vezanih za realizaciju prioritetnih programa i projekata i strateških zadataka za svaku delatnost u oblasti kulturnog nasleđa,

- dinamiku sprovođenja,

- određivanje subjekata realizacije;

5) kriterijume, indikatore i postupke evaluacije.

Strategija je u skladu sa Strategijom razvoja kulture Republike Srbije.

Centralne ustanove zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa (u daljem tekstu: centralne ustanove zaštite), u saradnji sa matičnim ustanovama zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa (u daljem tekstu: matične ustanove zaštite), učestvuju u izradi Strategije.

AP Vojvodina, preko svojih organa, u oblasti kulture, u skladu sa zakonom utvrđuje Program razvoja zaštite kulturnog nasleđa AP Vojvodine, u skladu sa Strategijom, i predlaže deo Strategije za teritoriju AP Vojvodine.

Član 10.

Na pitanja postupaka koja nisu drugačije uređena ovim zakonom, primenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje opšti upravni postupak.

Na pitanja postupka inspekcijskog nadzora koja nisu drugačije uređena ovim zakonom, primenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje inspekcijski nadzor.

Član 11.

Sredstva za ostvarivanje zaštite, očuvanje i korišćenje kulturnog nasleđa obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave kao i iz drugih izvora, u skladu sa zakonom.

II. MATERIJALNO I NEMATERIJALNO KULTURNO NASLEĐE

1. Materijalno kulturno nasleđe

Član 12.

Materijalno kulturno nasleđe su stvari i tvorevine materijalne kulture od opšteg interesa koje uživaju posebnu zaštitu utvrđenu ovim zakonom.

U zavisnosti od fizičkih, kulturnih, umetničkih, istorijskih i arheoloških svojstava, materijalno kulturno nasleđe se deli na: nepokretna kulturna dobra, pokretna kulturna dobra i dobra koja uživaju prethodnu zaštitu.

1.1. Nepokretna kulturna dobra

Član 13.

Nepokretna kulturna dobra su: kulturni predeli, prostorne kulturno-istorijske celine, spomenici kulture, arheološka nalazišta i znamenita mesta.

Sastavni deo nepokretnog kulturnog dobra čini zaštićena okolina, kao i pokretne stvari koje su funkcionalno, estetski i na drugi način povezane sa nepokretnim kulturnim dobrom da čine jedinstvenu celinu, a čijim se odvajanjem suštinski umanjuje njegova vrednost (u daljem tekstu: pripadak).

Pripadak može biti utvrđen za posebno pokretno kulturno dobro, ako samostalno ispunjava uslove utvrđene ovim zakonom.

Zaštićena okolina nepokretnog kulturnog dobra uživa zaštitu kao i kulturno dobro.

Kulturni predeo

Član 14.

Kulturni predeo označava područje čiji karakter je rezultat delovanja i sadejstva prirodnih i ljudskih faktora, nastajao u međusobnom harmoničnom odnosu kulture i prirode. Kulturni predeo prikazuje evoluciju ljudskog društva i naselja tokom vremena, pod dejstvom fizičkih ograničenja ili mogućnosti koje pruža prirodna sredina, kao i sukcesivnih društvenih, ekonomskih i kulturnih uticaja.

Kulturni predeo može biti:

1) stvoreni kulturni predeo formiran kreativnom promišlju zajednice ljudi (parkovi, vrtovi, uređeni prirodni prostori koji mogu biti i povezani sa religijskim i drugim spomeničkim kompleksima;

2) organski razvijeni predeo koji je nastao iz početnih društvenih, ekonomskih religijskih i drugih imperativa i razvio svoj oblik usled spajanja sa ili kao odgovor na svoje prirodno okruženje - kulturni predeo kao deo evolutivnog procesa koji je završen u prošlosti ili predeo čiji evolutivni proces u kontinuitetu traje u sadejstvu čoveka i prirode;

3) asocijativni kulturni predeo koji označava moćne religijske, umetničke ili kulturne asocijacije prirodnih elemenata, gde materijalni kulturni dokazi u datom okruženju mogu biti beznačajni ili nepostojeći.

Prostorno kulturno-istorijska celina

Član 15.

Prostorno kulturno-istorijska celina jeste urbano ili ruralno naselje ili grupa pojedinačnih ili povezanih građevina koje zbog svojih arhitektonskih odlika, homogenosti ili položaja u prostoru poseduju posebne vrednosti sa kulturnog, istorijskog, umetničkog, etnološkog, antropološkog i naučnog gledišta.

Spomenik kulture

Član 16.

Spomenik kulture je pojedinačni nepokretni objekat od kulturnog, istorijskog, arhitektonskog, arheološkog, umetničkog, etnološkog, tehničkog, paleontološkog, značaja ili drugog društvenog značaja.

Spomenik kulture može biti:

1) arhitektonsko delo, njegovi ostaci, prepoznatljivi delovi ili pripatci;

2) objekat sa pripadajućim nepokretnostima i pripatcima;

3) arheološki objekat ili struktura arheološkog karaktera;

4) delo primenjene umetnosti, slikarstva ili vajarstva, natpis, pećinsko stanište, delo ili ostatak tehničke kulture, stare industrije ili infrastrukture i drugo dobro koje je trajno vezano za određeni arhitektonski objekat ili mesto;

5) memorijalni ili drugi spomen objekat.

Arheološko nalazište

Član 17.

Arheološko nalazište je deo prostora na površini zemljišta i u zemljištu, u pećinama i pod vodom, koji sadrži ostatke pojedinačnih građevina, složene građevinske celine i druge objekte, konstrukcije i njihove delove, grobne celine i nekropole, ostave, pokretne predmete, antropološki, paleontološki i geološki materijal, kao i celokupan stratigrafski kontekst u kome se nalaze.

Znamenito mesto

Član 18.

Znamenito mesto je prostor vezan za događaj od posebnog značaja za istoriju, područje s izraženim elementima prirodnih i radom stvorenih vrednosti kao jedinstvene celine, kao i spomen grobovi ili groblja i druga spomen obeležja koja su podignuta radi trajnog očuvanja uspomene na značajne događaje, ličnosti i mesta iz nacionalne istorije, od posebnog kulturnog i istorijskog značaja.

Dobra pod prethodnom zaštitom

Član 19.

Stvari i tvorevine za koje se pretpostavlja da imaju svojstva od posebnog značaja za kulturu, umetnost, arheologiju i istoriju uživaju zaštitu u skladu sa odredbama ovog zakona.

1.2. Pokretna kulturna dobra

Muzejska građa

Član 20.

Muzejska građa su muzejski predmeti, predmeti ili grupe predmeta koji samostalno ili zajednički imaju posebna svojstva od značaja za upoznavanje društvenog, istorijskog, umetničkog, kulturnog, naučnog i tehničkog razvoja, prirode i njenog razvoja, bez obzira da li se nalaze u muzejima organizovani u odgovarajuće zbirke ili izvan njih.

Arhivska građa

Član 21.

Arhivska građa, kao dokumentarni materijal koji se trajno čuva, je odabrani izvorni, a u nedostatku izvornog, i svaki reprodukovani oblik dokumenta ili zapisa koji su nastali radom i delovanjem državnih organa i organizacija, organa teritorijalne autonomije i jedinica lokalne samouprave, ustanova, javnih preduzeća, imalaca javnih ovlašćenja, privrednih društava, preduzetnika, lica koja obavljaju registrovanu delatnost, verskih zajednica, kao i drugih pravnih ili fizičkih lica, a od trajnog su značaja za kulturu, umetnost, nauku, prosvetu i druge društvene oblasti, bez obzira na to kada i gde su nastali, i da li se nalaze u ustanovama zaštite kulturnih dobara ili van njih, i bez obzira na oblik i nosač zapisa na kome su sačuvani.

Arhivska građa u elektronskom obliku je arhivska građa koja je izvorno nastala u elektronskom obliku.

Audiovizuelna i filmska građa

Član 22.

Audio-vizuelnu građu čine: zapis registrovane slike u pokretu, sa ili bez tonskog zapisa, odnosno original i kopija na bilo kom nosaču zapisa, namenjen posmatranju ili prikazivanju kao celini, korišćenjem mehaničke i/ili elektronske opreme za prikazivanje, bez obzira na tehniku snimanja i na to kada su i gde nastali i da li se nalaze u ustanovama zaštite ili izvan njih, kao i prateća audio-vizuelna građa: scenario, knjiga snimanja, dijalog lista, filmski plakat, foto dokumentacija, skice dekora i kostima, notni zapisi filmske muzike, publikacije i drugi dokumenti i predmeti nastali pre, za vreme i posle snimanja filma, analogno ili u bilo kom digitalnom zapisu.

Stara i retka bibliotečka građa

Član 23.

Staru i retku bibliotečku građu čine:

1) stare srpske knjige:

(1) rukopisne knjige na srpskoslovenskom i srpskom jeziku srpskoslovenskog jezičkog perioda zaključno sa 18. vekom, kao i rukopisne knjige nastale do 1867. godine na srpskoslovenskom, ruskoslovenskom (u srpskoj upotrebi), slavenosrpskom i srpskom narodnom jeziku,

(2) štampane knjige, periodične i druge publikacije objavljene na srpskoslovenskom, ruskoslovenskom (u srpskoj upotrebi), slavenosrpskom i srpskom jeziku, zaključno sa 1867. godinom,

(3) rukopisne i štampane knjige na stranim jezicima čiji je autor pripadnik srpskog naroda, zaključno sa 1867. godinom,

(4) izdanja dubrovačke književnosti, koja pripadaju i srpskoj i hrvatskoj kulturi, zaključno sa 1867. godinom;

2) stare strane knjige: rukopisne i štampane knjige objavljene do godine koja se uzima kao kriterijum po propisima države iz koje potiču;

3) retke knjige: publikacije koje imaju neko od sledećih obeležja:

(1) rukopisne knjige nastale posle 1867. godine,

(2) primerci publikacije koji zbog posebne opreme ili sadržine izlaze iz profila ukupnog tiraža,

(3) bibliofilska izdanja značajnih autora i bibliofilska izdanja koja imaju posebnu naučnu, istorijsku, kulturnu ili umetničku vrednost,

(4) retka izdanja iz ratnih perioda 1912-1913, 1914-1918, 1941-1945. godine,

(5) izdanja s tiražom manjim od 100 primeraka koja imaju posebnu naučnu, istorijsku, kulturnu ili umetničku vrednost,

(6) cenzurisana, proskribovana izdanja koja su sačuvana u malom broju primeraka, a sama po sebi imaju veliki kulturni značaj,

(7) emigrantska izdanja objavljena van teritorije Republike Srbije, sačuvana u malom broju primeraka;

4) posebne zbirke:

(1) zbirke književnih i drugih rukopisa i arhivalija, mapa i karata, fotografija, gravira, muzikalija, plakata, elektronskih publikacija (uključujući i internet baštinu), bibliotečki katalozi i posebne biblioteke značajnih ličnosti, odnosno biblioteke celine od istorijskog, umetničkog, naučnog ili tehničkog značaja, koje su u skladu sa ovim zakonom utvrđene kao kulturno dobro,

(2) muzejski primerak svake štampane ili elektronske publikacije koji Narodna biblioteka Srbije i Biblioteka Matice srpske dobijaju putem obaveznog primerka i trajno čuvaju po zakonu kojim se uređuje obavezni primerak.

2. Nematerijalno kulturno nasleđe

Član 24.

Nematerijalno kulturno nasleđe označava prakse, prikaze, izraze, znanja, veštine, kao i instrumente, predmete, artefakte i kulturne prostore koji su s njima povezani, koje zajednice, grupe i, u pojedinim slučajevima, pojedinci, prepoznaju kao deo svog kulturnog nasleđa. Ono se prenosi s generacije na generaciju, zajednice i grupe ga iznova stvaraju, u zavisnosti od okruženja, njihove interakcije sa prirodom i istorije, pružajući im osećaj identiteta i kontinuiteta. Na taj način promovišu poštovanje kulturne raznolikosti i ljudske kreativnosti.

Član 25.

Nematerijalno kulturno nasleđe, ispoljava se u sledećim oblastima:

1) usmenim tradicijama i izrazima, uključujući i jeziku kao nosiocu nematerijalnog kulturnog nasleđa;

2) izvođačkim umetnostima;

3) društvenim običajima, ritualima i svečanim događajima;

4) znanjima i običajima koji se tiču prirode i svemira;

5) veštinama vezanim za tradicionalne zanate.

III. VALORIZACIJA KULTURNOG NASLEĐA

Član 26.

Kulturna vrednost materijalnog i nematerijalnog nasleđa utvrđuje se na osnovu relevantnih činjenica o svojstvima i osobenostima nasleđa, prepoznavanjem identiteta i istraživanjem kulturnih, istorijskih, umetničkih, arheoloških, etnoloških, antropoloških, prirodnih, tehničkih, naučnih i društveno-ekonomskih vrednosti.

Član 27.

Kriterijumi za utvrđivanje vrednosti kulturnog nasleđa su autentičnost, integritet, stepen očuvanosti, identitet, jedinstvenost i retkost u okviru svoje vrste i

kontinuitet kulturne tradicije.

Bliži kriterijumi utvrđivanja vrednosti iz stava 1. ovog člana propisuju se posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnog nasleđa.

Član 28.

Na osnovu utvrđene kulturne vrednosti kulturna dobra mogu biti:

Dobro pod prethodnom zaštitom, kulturno dobro, kulturno dobro od velikog značaja i kulturno dobro od izuzetnog značaja.

1. Dobra koja uživaju prethodnu zaštitu

Član 29.

Dobra koja uživaju prethodnu zaštitu su stvari i tvorevine za koje se pretpostavlja da poseduju svojstva iz člana 12. ovog zakona.

Dobra iz stava 1. ovog člana predstavljaju kulturno nasleđe, i uživaju istu zaštitu kao i kulturna dobra.

Član 30.

Lica koja pronađu ili na drugi način dođu u kontakt sa stvarima i tvorevinama za koje se pretpostavlja da poseduju svojstva iz člana 12. ovog zakona, dužna su da bez odlaganja o tome obavesti nadležnu ustanovu zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa (u daljem tekstu: ustanova zaštite).

Svako ko pronađe ili na drugi način dođe u kontakt sa stvarima i tvorevinama iz člana 29. ovog zakona, ima obavezu da prema njima postupa sa posebnom pažnjom, da ne dođe do njihovog oštećenja ili drugog narušavanja svojstava, kao ni do iznošenja iz Republike Srbije ili puštanja u unutrašnji ili međunarodni promet.

Član 31.

Nalazač koji slučajno otkrije elemente arheološkog nasleđa, odnosno iskopa iz zemlje, odnosno izvadi iz vode dobro koje uživa prethodnu zaštitu, dužan je da o tome odmah, a najkasnije u roku od 24 časa, obavesti nadležnu ustanovu zaštite i ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove.

Nalazač iz stava 1. ovog člana ima obavezu postupanja sa posebnom pažnjom, radi sprečavanja oštećenja ili narušavanja svojstava otkrivenih elemenata arheološkog nasleđa, odnosno dobra koje uživa prethodnu zaštitu, kao i njihovog iznošenja iz Republike Srbije ili puštanja u unutrašnji ili međunarodni promet.

Nalazaču predmeta iz stava 1. ovog člana pripada novčana nagrada ako u otkrivanju stvari nisu korišćena sredstva budžeta.

Visinu nagrade iz stava 2. ovog člana utvrđuje ustanova zaštite kojoj se predmet daje na čuvanje.

Član 32.

Prostor u zemlji ili vodi koji sadrži tragove čovekovog trajanje kroz vreme, uključujući i mesta na kojima nema vidljivih tragova na površini zemlje, a nije utvrđeno za arheološko nalazište prepoznaje se kao arheološki lokalitet.

Više međusobno povezanih arheoloških lokaliteta iz stava 1. ovog člana predstavlja arheološko područje.

Prethodna zaštita arheoloških lokaliteta, (evidentiranih i neevidentiranih) odnosno arheološkog područja, je trajna.

Član 33.

Dobro koje uživa prethodnu zaštitu, a nalazi se u zemlji ili vodi, ili je izvađeno iz zemlje ili vode, u državnoj je svojini.

Član 34.

Evidencije dobara koje uživaju prethodnu zaštitu vode ustanove zaštite i utvrđuju mere zaštite.

Režim prethodne zaštite otpočinje momentom preduzimanja upravnih radnji na identifikaciji dobra za koje se veruje da poseduju svojstva iz člana 12. ovog zakona.

Ustanova zaštite dužna je da o evidentiranju dobra koja uživa prethodnu zaštitu obavesti vlasnika ili držaoca, odnosno lice koje koristi ili upravlja njome.

Ustanova zaštite dužna je da od evidentiranja u roku od dve godine za pokretna dobra, odnosno tri godine za nepokretna dobra, utvrdi da li ima svojstva iz člana 12. ovog zakona, i da u tom roku utvrdi odnosno predloži utvrđivanje za kulturno dobro.

Izuzetno, ako za to postoje opravdani razlozi, nadležna ustanova zaštite produžiće rok iz stava 4. ovog člana upisom zabeležbe u evidenciju i nakon isteka perioda od dve godine za pokretna dobra, odnosno tri godine za nepokretna dobra, ali najviše za još dve, odnosno tri godine.

Ukoliko evidentirano dobro nije utvrđeno za kulturno dobro u roku iz stava 4. i 5. na njega se neće primenjivati utvrđene mere zaštite, osim za arheološki lokalitet i arheološko područje iz člana 32. ovog zakona.

Prestanak prethodne zaštite

Član 35.

Prethodna zaštita prestaje:

1) danom donošenja akta o utvrđivanju kulturnog dobra;

2) istekom vremena trajanja prethodne zaštite;

3) danom utvrđivanja da dobro nema kulturnu vrednost.

2. Kulturno dobro

Član 36.

Kulturno dobro je deo kulturnog nasleđa koje ima svojstva kulturnog dobra u skladu sa članom 12. ovog zakona, ispunjava kriterijume u skladu sa članom 27. ovog zakona, i utvrđeno je aktom o utvrđivanju u skladu sa ovim zakonom.

Kulturno dobro od velikog značaja

Član 37.

Kulturno dobro od velikog značaja jeste ono kulturno dobro koje ima jedno ili više sledećih svojstava:

1) verodostojno odražava značaj određenog razdoblja ili područja;

2) svedoči o društvenim ili prirodnim pojavama, odnosno društveno-ekonomskom i kulturno-istorijskom razvoju u određenim razdobljima;

3) svedoči o značajnim događajima i istaknutim ličnostima iz nacionalne istorije.

Kulturno dobro od izuzetnog značaja

Član 38.

Kulturno dobro od izuzetnog značaja jeste ono kulturno dobro koje ima jedno ili više sledećih svojstava:

1) poseban značaj za kulturni, istorijski, društveni razvoj i nacionalnu istoriju, kao i njegovo prirodno okruženje;

2) svedoči o presudnim istorijskim događajima i ličnostima i njihovom delovanju u nacionalnoj istoriji;

3) predstavlja retke primerke stvaralaštva svog vremena ili jedinstvene primerke iz istorije prirode;

4) poseban uticaj na razvoj društva, kulture, tehnike i nauke;

5) izuzetne umetničke ili estetske karakteristike.

Član 39.

Kulturno nasleđe upisano na Uneskove liste svetskog nasleđa uživa posebnu brigu.

IV. UTVRĐIVANjE KULTURNIH DOBARA

Član 40.

Kulturna dobra se utvrđuju aktom o utvrđivanju.

Akt o utvrđivanju iz stava 1. ovog člana, zavisno od vrste kulturnog dobra, sadrži:

1) osnovne podatke o kulturnom dobru (naziv, vrsta, mesto gde se nalazi i identifikacione oznake);

2) opis izgleda i stanja kulturnog dobra i pojedinih njegovih delova;

3) opis granica nepokretnog kulturnog dobra i granica njegove zaštićene okoline i objekata koji se u njoj nalaze;

4) podatke o vlasniku i držaocu kulturnog dobra i zaštićene okoline nepokretnog kulturnog dobra (ime i prezime, prebivalište i boravište za fizičko lice, odnosno naziv i sedište za pravno lice);

5) detaljan opis svojstava i osobenosti kulturnog dobra;

6) kategoriju kulturnog dobra;

7) podatke o objektu u kojem se trajno čuva ili izlaže pokretno kulturno dobro;

8) mere zaštite, namenu i način čuvanja, održavanja i korišćenja kulturnog dobra, a za nepokretno kulturno dobro i njegove zaštićene okoline.

Ako se kulturno dobro sastoji od više delova na kojima više lica ima pravo svojine, u aktu o utvrđivanju statusa kulturno dobro se, umesto podataka o vlasniku i držaocu dobra, konstatuje vlasništvo više lica.

Sastavni deo akta o utvrđivanju statusa nepokretnog kulturnog dobra je grafički prikaz osnove kulturnog dobra, kao i granica njegove zaštićene okoline i objekata koji se u njoj nalaze, sa katastarskim oznakama i spisak pokretnih predmeta koji sa nepokretnim kulturnim dobrom čine umetničku, istorijsku, vizuelnu ili funkcionalnu celinu.

Sastavni deo akta o utvrđivanju statusa pokretnog kulturnog dobra, koje je zbirka predmeta ili primeraka, čini spisak predmeta sa identifikacionim oznakama, fotografijama i opisom svakog pripadajućeg predmeta.

Utvrđivanje mera zaštite

Član 41.

Mere zaštite koje se utvrđuju aktom o utvrđivanju kulturnih dobara iz člana 40. ovog zakona, obuhvataju:

1) bliže uslove čuvanja, održavanja i korišćenja kulturnog dobra;

2) tehničko-zaštitne mere radi obezbeđivanja kulturnog dobra od oštećenja, uništenja i krađe;

3) način obezbeđivanja korišćenja i dostupnosti kulturnog dobra javnosti;

4) ograničenja i zabrane u pogledu raspolaganja kulturnim dobrom i njegove upotrebe, u skladu sa zakonom;

5) ograničenja, odnosno zabrane izvođenja određenih građevinskih radova, promene oblika terena i korišćenja zemljišta u okviru zaštićene okoline kulturnog dobra, kao i promene namena pojedinih kulturnih dobara, i

6) uklanjanje građevinskog ili drugog objekta čije postojanje ugrožava zaštitu ili korišćenje kulturnog dobra.

Mere zaštite utvrđuju se i za zaštićenu okolinu nepokretnog kulturnog dobra.

Utvrđivanje nepokretnih kulturnih dobara

Član 42.

Nepokretna kulturna dobra i nepokretna kultura dobra od velikog značaja utvrđuje Vlada.

Obrazloženi predlog za utvrđivanje nepokretnog kulturnog dobra i nepokretnog kulturnog dobra od velikog značaja priprema Republički zavod za zaštitu spomenika kulture i upućuje preko ministarstva nadležnog za poslove kulture (u daljem tekstu: Ministarstvo).

Utvrđivanje nepokretnog kulturnog dobra i nepokretnog kulturnog dobra od velikog značaja vrši se aktom iz člana 40. ovog zakona.

Akt iz stava 3. ovog člana objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srbijeˮ.

Član 43.

U postupku utvrđivanja nepokretnih kulturnih dobara i nepokretnih kulturnih dobara od velikog značaja Republički zavod za zaštitu spomenika kulture dužan je da obrazloži razloge koji ukazuju na to da su svojstva određene nepokretnosti od posebnog kulturnog i istorijskog značaja i priloži mišljenja sopstvenika nepokretnosti, odnosno dokaz da je izvršeno javno oglašavanje radi davanja tog mišljenja i da je protekao rok od 30 dana od javnog oglašavanja, kao i mišljenja zainteresovanih organa i ustanova.

Republički zavod za zaštitu spomenika kulture dužan je da u postupku utvrđivanja nepokretnih kulturnih dobara i nepokretnih kulturnih dobara od velikog značaja dostavi: naziv, opis kulturnog dobra, granice zaštićene okoline (katastarske i zemljišno-knjižne podatke), mere zaštite vezane za čuvanje, održavanje i korišćenje tog kulturnog dobra i njegove okoline.

Ukoliko se nepokretnost koja se predlaže za kulturno dobro nalazi izvan naseljenih mesta, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture prilaže mišljenje ustanove koja vrši delatnost zaštite prirode o posebnim merama zaštite i granicama zaštićene okoline, u skladu s propisom o zaštiti prirode.

Ustanova zaštite svoje predloge za utvrđivanje nepokretnih kulturnih dobara od velikog značaja dostavlja Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture.

Utvrđivanje pokretnih kulturnih dobara

Član 44.

Pokretna kulturna dobra utvrđuje muzej, arhiv, kinoteka i biblioteka, čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave.

Član 45.

Utvrđivanje pokretnog kulturnog dobra vrši se aktom iz člana 40. ovog zakona.

U postupku utvrđivanja pokretnih kulturnih dobara primenjuju se odredbe Zakona o opštem upravnom postupku, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.

Akt iz stava 1. ovog člana može se doneti po skraćenom postupku, ako postoji osnovana pretpostavka da dobro može biti oštećeno ili trajno uništeno.

Po žalbama protiv rešenja donetih u upravnom postupku pokrenutom radi utvrđivanja pokretnih kulturnih dobara, u drugom stepenu rešava Ministarstvo.

Član 46.

Pokretna kulturna dobra od velikog značaja utvrđuju Narodni muzej Srbije, Državni arhiv Srbije, Narodna biblioteka Srbije i Jugoslovenska kinoteka.

Utvrđivanje kulturnih dobara od izuzetnog značaja

Član 47.

Nepokretna kulturna dobra od izuzetnog značaja i pokretna kulturna dobra od izuzetnog značaja utvrđuje Narodna skupština Republike Srbije.

Ustanove zaštite svoje predloge za utvrđivanje kulturnih dobara od izuzetnog značaja dostavljaju Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture, Narodnom muzeju Srbije, Državnom arhivu Srbije, Narodnoj biblioteci Srbije i Jugoslovenskoj kinoteci.

Uz predlog iz stava 1. ovog člana prilaže se mišljenje vlasnika i držaoca, kao i zainteresovanih organa i ustanova.

Utvrđivanje nepokretnog kulturnog dobra od izuzetnog značaja i pokretnog kulturnog dobra od izuzetnog značaja vrši se aktom čija iz člana 40. ovog zakona.

Akt iz stava 4. ovog člana objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srbijeˮ.

Očuvanje nematerijalnog kulturnog nasleđa

Član 48.

Republika Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave obezbeđuju uslove za očuvanje nematerijalnog kulturnog nasleđa.

Mere očuvanja nematerijalnog kulturnog nasleđa obuhvataju identifikaciju, dokumentaciju, istraživanje, očuvanje, zaštitu, promociju, vrednovanje, prenošenje, posebno kroz formalno i neformalno obrazovanje, kao i revitalizaciju različitih aspekata takvog nasleđa, kao i druge aktivnosti u skladu sa zakonom.

Identifikacija i evidencija nematerijalnog kulturnog nasleđa

Član 49.

Identifikacija nematerijalnog kulturnog nasleđa ostvaruje se u saradnji sa grupama, zajednicama i pojedincima koji su nosioci tog nasleđa.

Evidenciju o identifikovanom nematerijalnom kulturom nasleđu vode nadležne ustanove u skladu sa stručnim uputstvom koje donosi centralna ustanova zaštite nematerijalnog kulturnog nasleđa.

Evidentirano nematerijalno kulturno nasleđe uživa status kulturnog nasleđa pod prethodnom zaštitom.

Član 50.

Nematerijalno kulturno nasleđe, kako je definisano članom 24. ovog zakona, koje ispunjava kriterijume iz člana 27. ovog zakona, nakon postupka dentifikacije u saradnji sa nosiocima i lokalnom zajednicom, upisuje se u registar nematerijalnog kulturnog nasleđa.

Akt o upisu elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa iz člana 57. ovog zakona, donosi Centar za nematerijalno kulturno nasleđe pri Etnografskom muzeju.

Član 51.

Dokumentacija o nematerijalnom kulturnom nasleđu nastala s ciljem identifikovanja, beleženja i registrovanja elementa nematerijalnog kulturnog nasleđa uživa zaštitu kao i nematerijalno kulturno nasleđe, u skladu sa zakonom.

Dokumentacija iz stava 1. ovog člana obuhvata dokumenta, fotografije i audio-vizuelne zapise nastale kao svedočanstvo o elementu u obliku i na način na koji ga praktikuju grupe, zajednice ili pojedinci koji su njegovi nosioci.

Član 52.

Nosioci nematerijalnog kulturnog nasleđa su lica koja se poseduju znanja ili veštine neophodne za stvaranje, izvođenje, praktikovanje i prenošenje nematerijalnog kulturnog nasleđa.

Član 53.

Nosioci nematerijalnog kulturnog nasleđa uživaju podršku u skladu sa ovim zakonom, u cilju očuvanja sopstvenog nasleđa, održanja i prenošenja znanja ili veština koje poseduju, odnosno u cilju korišćenja nematerijalnog kulturnog nasleđa i upoznavanja drugih sa njim.

V. UPIS U REGISTAR I VOĐENjE REGISTRA KULTURNIH DOBARA, NEMATERIJALNOG KULTURNOG NASLEĐA I EVIDENCIJA DOBARA KOJA UŽIVAJU PRETHODNU ZAŠTITU

Član 54.

Na osnovu akta iz člana 40. ovog zakona, kulturna dobra upisuju se u registar kulturnih dobara prema vrstama u skladu sa ovim zakonom i posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnih dobara.

Uz akt o utvrđivanju, na osnovu koga je izvršen upis u registar, čuva se i dosije o kulturnom dobru.

Registri kulturnih dobara vode se u analognom i elektronskom obliku prema pravilima utvrđenim zakonom, koji uređuje oblast elektronske uprave, i povezani su sa drugim stručnim bazama i registrima.

Registri iz stava 1. ovog člana koje sadrže podatke o ličnosti čuvaju se u skladu sa zakonom kojim se uređuje zaštita podataka o ličnosti, uz obavezu poštovanja pravila o srazmernosti obrade u odnosu na ciljeve i svrhu obrade podataka.

Registri kulturnih dobara su javni.

Član 55.

Registar kulturnih dobara, zavisno od vrste kulturnog dobra, sadrži:

1) osnovne podatke o kulturnom dobru (naziv, vrsta, mesto gde se nalazi i identifikacione oznake);

2) opis izgleda i stanja kulturnog dobra i pojedinih njegovih delova;

3) opis granica nepokretnog kulturnog dobra i granica njegove zaštićene okoline i objekata koji se u njoj nalaze;

5) detaljan opis svojstava i osobenosti kulturnog dobra za koje je utvrđeno da predstavljaju kulturnu vrednost;

6) kategoriju kulturnog dobra;

7) podatke o objektu u kojem se trajno čuva ili izlaže pokretno kulturno dobro;

8) mere zaštite, namenu i način čuvanja, održavanja i korišćenja kulturnog dobra, a za nepokretno kulturno dobro i njegove zaštićene okoline.

Član 56.

Uz registar i centralni registar obrazuje se i čuva dosije kulturnog dobra koji čini sledeća dokumentacija:

1) akt o utvrđivanju kulturnog dobra;

2) elaborat o valorizaciji kulturne vrednosti;

3) dokumentacija sa istorijskim podacima i stilsko-hronološkom analizom;

4) tehnička i foto dokumentacija;

5) fizičko-hemijska analiza sastava materijala;

6) podaci o tehnici i tehnologiji izrade;

7) dokumentacija o sprovedenim istraživanjima, preventivnim merama i merama zaštite;

8) dokumentacija o korišćenju, prometu i premeštanju kulturnog dobra;

9) za nepokretno kulturno dobro, grafički prikaz osnove kulturnog dobra, kao i granica njegove zaštićene okoline i objekata koji se u njoj nalaze, sa katastarskim oznakama i spisak pokretnih predmeta koji sa nepokretnim kulturnim dobrom čine umetničku, istorijsku, vizuelnu ili funkcionalnu celinu;

10) za pokretno kulturno dobro, koje je zbirka predmeta ili primeraka, čini spisak predmeta sa identifikacionim oznakama, fotografijama i opisom svakog pripadajućeg predmeta;

Dosije kulturnog dobra redovno se ažurira i trajno čuva, u analognom i elektronskom obliku.

Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa

Član 57.

Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa sadrži:

1) osnovne podatke o registrovanom elementu nematerijalnog kulturnog nasleđa (naziv, lokalitet i geografsku rasprostranjenost, identifikacionu oznaku);

2) opis i karakteristike;

3) podatke o relevantnim institucijama, nosiocima, grupama i zajednicama;

4) dokumentaciju o registrovanom nematerijalnom kulturnom nasleđu;

5) mere očuvanja;

6) promene i prestanak postojanja elementa;

7) podatke o upisima na relevantne liste nematerijalnog kulturnog nasleđa.

Nacionalni registar obuhvata dokumentaciju o upisanom elementu koja obavezno sadrži:

1) obrazac za identifikovanje elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa;

2) saglasnosti nosilaca za registrovanje nematerijalnog kulturnog nasleđa;

3) video, foto i audio dokumentaciju o registrovanom nematerijalnom kulturnom nasleđu;

4) dokumentaciju o korišćenju, promenama i sprovedenim merama zaštite;

Dosije registrovanog elementa nematerijalnog kulturnog nasleđa redovno se ažurira i trajno čuva, u analognom i elektronskom obliku.

Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa se vodi u analognom i elektronskom obliku i povezan je sa drugim stručnim bazama i registrima.

Vođenje registra

Član 58.

Registar kulturnih dobara vode ustanove zaštite prema vrstama kulturnih dobara, ako zakonom nije drugačije određeno.

Na kulturna dobra upisana u registar kulturnih dobara stavlja se oznaka da su pod posebnom zaštitom.

Ministar propisuje izgled, sadržinu i način stavljanja oznaka iz stava 2. ovog člana.

Član 59.

Za svaku vrstu kulturnih dobara vode se centralni registri.

Centralne registre kulturnih dobara vode centralne ustanove zaštite.

Ustanove zaštite dužne su da podatke o kulturnim dobrima za koje vode registar dostavljaju ustanovama zaštite koje vode centralne registre kulturnih dobara u roku od 30 dana od dana upisa kulturnog dobra u registar.

Centralni registar sadrži podatke koji su utvrđeni i za registar kulturnih dobara, zavisno od vrste kulturnog dobra, iz člana 55. ovog zakona.

Član 60.

Evidencija dobara koje uživaju prethodnu zaštitu, u zavisnosti od vrste kulturnih dobara, sadrži:

1) naziv dobra i njegov opis, a za nepokretno dobro i katastarske oznake, opis njegovih granica i granica njegove neposredne okoline;

2) osnovne podatke o vlasniku i držaocu dobra;

3) opis svojstava i osobenosti dobra za koja se osnovano veruje da predstavlja kulturnu vrednost;

4) vreme trajanja prethodne zaštite;

5) radnje i aktivnosti koje će se sprovesti u toku trajanja prethodne zaštite, radi utvrđivanja kulturne vrednosti dobra;

6) način čuvanja, održavanja i korišćenja dobra za vreme trajanja prethodne zaštite.

Ako se prethodna zaštita uspostavlja na nepokretnom dobru, koje se sastoji od više delova na kojima više lica ima pravo svojine, u evidenciju se umesto podataka o vlasniku i držaocu dobra konstatuje vlasništvo više lica.

Evidencija iz stava 1. ovog člana vodi na propisanom obrascu.

Član 61.

Bližu sadržinu i način vođenja registara, centralnih registara kulturnih dobara po vrstama kulturnog dobra, evidencije kulturnih dobara pod prethodnom zaštitom i dokumentaciju o kulturnim dobrima koja se obrazuje i čuva uz registre propisuje Ministar.

Član 62.

Na podneske, rešenja, žalbe, kao i druga akta koji se odnose na zaštitu kulturnog dobra ne plaćaju se administrativne i sudske takse ustanovljene republičkim propisima.

Član 63.

Bliže uslove, procedure, upravljanje i način rada u jedinstvenim informacionim sistemima, kao i obaveze ustanova zaštite i zaposlenih propisuje Ministar.

Dokumentovanje kulturnih dobara

Član 64.

Dokumentovanje kulturnih dobara vrši se izradom dokumenata u analognoj i elektronskoj formi i uspostavljanjem i vođenjem informacionog sistema.

Dokumentacija o kulturnom dobru u analognoj formi daje se na korišćenje izradom kopije o trošku zainteresovanog lica u skladu sa zakonom.

Izuzetno od stava 2. ovog člana, dokumentacija o kulturnom dobru u izvornoj analognoj formi može se dati na privremeno korišćenje državnom organu i naučnoj instituciji, pod uslovom obaveznog vraćanja u određenom roku, o čemu se vodi posebna evidencija.

Korišćenje dokumentacije iz stava 1. ovog člana uređuje se posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti kulturnog nasleđa.

Jedinstveni informacioni sistem kulturnog nasleđa

Član 65.

Za praćenje stanja kulturnog nasleđa i aktivnosti na njegovoj zaštiti i očuvanju uspostavljaju se jedinstveni informacioni sistemi za arhive, zavode, kinoteke, biblioteke, muzeje i galerije, u kojima se vode dokumentacija o kulturnom nasleđu u elektronskom obliku, a kojima upravljaju Ministarstvo i ustanove zaštite, i kojima se obezbeđuje:

1) baza relevantnih podataka o kulturnim dobrima;

2) centralno informaciono povezivanje javnih ustanova za zaštitu kulturnih dobara i drugih pravnih i fizičkih lica ovlašćenih za vršenje poslova zaštite na određenim vrstama kulturnih dobara;

3) informaciono povezivanje sa nadležnim organima državne uprave i lokalne samouprave i odgovarajućim organima drugih država i međunarodnih organizacija;

4) javna dostupnost sveobuhvatnim i tačnim informacijama o kulturnim dobrima i njihovoj zaštiti, u skladu sa zakonom;

5) digitalizovano kulturno nasleđe dostupno je javnosti u skladu sa zakonom;

Svi jedinstveni informacioni sistemi omogućavaju razmenu podataka i vidljivost podataka na Agregatoru metapodataka i digitalnih objekata iz jedinstvenih informacionih sistema ustanova zaštite.

Ministarstvo nadležno za poslove kulture nadležno je za rad Agregatora iz stava 2. ovog člana.

Bliži uslovi, procedure, upravljanje i način rada u jedinstvenim informacionim sistemima i Agregatoru, kao i obaveze ustanova zaštite i zaposlenih definisaće se podzakonskim aktom koje donosi ministarstvo zaduženo za poslove kulture.

Bliže uslove, procedure, upravljanje i način rada u jedinstvenim informacionim sistemima i Agregatora iz stava 2. ovog člana uređuju se posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti kulturnog nasleđa.

Član 66.

Ustanove zaštite dužne su da korišćenjem jedinstvenih informacionih sistema razmenjuju podatke, umrežavaju se i rade na promociji kulturnog nasleđa u digitalnoj formi.

VI. OPŠTE MERE ZAŠTITE

Član 67.

Utvrđivanje i sprovođenje mera zaštite i očuvanja, sprečavanja oštećenja i uništenja kulturnog nasleđa propisuju se posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne delatnosti zaštite kulturnog nasleđa.

Član 68.

Utvrđivanje mera zaštite iz člana 67. ovog zakona, u isključivoj je nadležnosti javnih ustanova zaštite, koje su osnovane na način utvrđen zakonom.

VII. DELATNOST ZAŠTITE I OČUVANjA KULTURNOG NASLEĐA

Član 69.

Delatnost zaštite kulturnih dobara od opšteg je interesa za Republiku Srbiju.

Član 70.

Delatnost zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa obavljaju za to osnovane ustanove zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, u skladu s odredbama ovog zakona i odredbama zakona kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnih dobara.

Član 71.

Delatnost javnih ustanova zaštite je:

1) otkrivanje, prikupljanje, dokumentovanje i obrada kulturnih dobara;

2) istraživanje i proučavanje kulturnih dobara;

3) vrednovanje kulturnih dobara;

4) evidentiranje dobra pod prethodnom zaštitom i utvrđivanje kulturnog dobra;

5) vođenje evidencije dobara koje uživaju prethodnu zaštitu;

6) vođenje registra kulturnih dobara;

7) čuvanje, održavanje i korišćenje kulturnih dobara;

8) predlaganje, utvrđivanje, sprovođenje i praćenje sprovođenja mera zaštite kulturnih dobara i dobara koja uživaju prethodnu zaštitu;

9) promovisanje kulturnog nasleđa kroz izlaganja, publikacije, predavanja, edukativno-prosvetni rad i na druge načine;

10) istraživanje, očuvanje i korišćenje kulturnog nasleđa od posebnog značaja za kulturu i istoriju srpskog naroda koja se nalaze van teritorije Republike Srbije;

11) izgradnja i razvoj jedinstvenog informacionog sistema u oblasti zaštite kulturnog nasleđa;

12) omogućavanje dostupnosti kulturnih dobara javnosti;

13) pružanje stručne pomoći vlasnicima i korisnicima kulturnih dobara;

14) preduzimanje mera koje obezbeđuju očuvanje nematerijalnog kulturnog nasleđa u saradnji sa zajednicama;

15) digitalizacija kulturnog nasleđa;

16) kreiranje digitalne dokumentacije i digitalnih objekata, unošenje podataka i rad u jedinstvenim informacionim sistemima, povezivanje jedinstvenih informacionih sistema;

17) ostale delatnosti utvrđene zakonom.

Delatnosti iz stava 1. tačke 1), 2), 7), 9), 12), 14), 15) ovog člana mogu da obavljaju i specijalne i privatne ustanove zaštite.

Član 72.

Ustanove zaštite u vršenju svoje delatnosti dužne su da sarađuju sa vlasnikom odnosno držaocem kulturnog dobra, sa zainteresovanim organizacijama i zajednicama, sa udruženjima građana i pojedincima i podstiču ih na učešće u poslovima zaštite i korišćenja kulturnih dobara.

U vršenju delatnosti zaštite i očuvanja kulturnih dobara ustanove zaštite međusobno sarađuju na usklađivanju planova rada, korišćenja tehničke opreme, stručnih kadrova i informacija.

Član 73.

Zemljište, zgrade, kulturna dobra i druga sredstva ustanova zaštite čiji je osnivač Republika, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave, koriste i njima raspolažu ustanove zaštite u skladu sa zakonom.

Vrste ustanova zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa prema osnivaču

Član 74.

Ustanovu zaštite može osnovati Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave, drugo pravno ili fizičko lice, pod uslovima propisanim zakonom.

Član 75.

Ustanove zaštite se mogu osnovati kao javne, specijalne i privatne ustanove zaštite.

Osnivači ustanova zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa

Član 76.

Javne ustanove zaštite osniva Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave, u skladu sa zakonom.

Ustanovu zaštite može osnovati nacionalni savet nacionalne manjine, u skladu sa zakonom.

Osnivanje specijalnih ustanova zaštite utvrđuje se posebnim zakonom.

Privatnu ustanovu zaštite može osnovati pravno i fizičko lice, u skladu sa zakonom.

Uslovi za osnovanje, početak rada i obavljanje delatnost

Član 77.

Ustanova zaštite se može osnovati, početi sa radom i obavljati delatnost, ako su ispunjeni i posebni uslovi propisani zakonom, kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnog nasleđa.

Organi ustanove zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa

Član 78.

Organi ustanove zaštite su: direktor, upravni odbor i nadzorni odbor.

Imenovanje direktora ustanove zaštite, imenovanje vršioca dužnosti direktora ustanove zaštite, nadležnosti, prestanak dužnosti i drugo, utvrđuje se na način i po postupku propisanim odredbama zakona kojim se uređuje oblast kulture i zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnog nasleđa.

Nadležnost, izbor članova i rad upravnog i nadzornog odbora ustanove zaštite, kao i prestanak dužnosti članova upravnog i nadzornog odbora, utvrđuje se na način i po postupku propisanim odredbama zakona kojim se uređuje oblast kulture, a za ustanove zaštite čija osnivačka prava vrši autonomna pokrajina i u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje nadležnost Autonomne pokrajine Vojvodine.

Ustanove zaštite kulturnog nasleđa po vrstama kulturnog nasleđa

Član 79.

Ustanove zaštite su: zavod za zaštitu spomenika kulture, muzej, arhiv, kinoteka i biblioteka koja obavlja zaštitu stare i retke bibliotečke građe.

Član 80.

Zavod za zaštitu spomenika kulture vrši delatnost zaštite i očuvanja nepokretnih kulturnih dobara.

Muzej vrši delatnost zaštite i očuvanja muzejske građe i nematerijalnog kulturnog nasleđa u skladu sa zakonom.

Arhiv vrši delatnost zaštite i očuvanja arhivske građe.

Kinoteka vrši delatnost zaštite i očuvanja audiovizuelne i filmske građe.

Delatnost zaštite i očuvanja stare i retke bibliotečke građe obavljaju biblioteke koje u svojim fondovima imaju staru i retku bibliotečku građu i ispunjavaju druge uslove za obavljanje delatnosti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa.

Poslove zaštite i očuvanja znamenitih mesta i zaštite i očuvanja prirodnih prostora u zaštićenoj okolini nepokretnog kulturnog dobra obavlja ustanova koja vrši delatnost zaštite prirode.

Delatnosti ustanova zaštite i očuvanja iz stava 1-5. ovog člana uređuju se posebnim zakonom.

Član 81.

Delatnost arheoloških iskopavanja i istraživanja mogu obavljati javne ustanove zaštite, u skladu s odredbama zakona kojim se uređuju arheološka istraživanja.

Arheološka iskopavanja i istraživanja mogu obavljati pored ustanova zaštite iz stava 1. ovog člana i javne naučne i visokoobrazovne ustanove u skladu s odredbama zakona kojim se uređuju arheološka istraživanja.

Član 82.

Ustanove zaštite dužne su da vrše reviziju pokretnih kulturnih dobara u rokovima utvrđenim posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite i očuvanja kulturnih dobara.

Član 83.

Poslove u okviru delatnosti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa mogu obavljati lica s odgovarajućim obrazovanjem i položenim stručnim ispitom, u skladu sa zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnog nasleđa.

Utvrđivanje stručne osposobljenosti lica iz stava 1. ovog člana vrši se prema programima za polaganje stručnih ispita po strukama, na način i u postupku propisanim zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa.

Član 84.

Pojedine poslove zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa mogu da obavljaju i druga pravna lica koja ispunjavaju uslove u skladu s odredbama kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnog nasleđa.

Poslove istraživanja, proučavanja, očuvanja, restauracije i konzervacije mogu obavljati i druga pravna, fizička lica i preduzetnici pod uslovom da poseduju licencu.

Uslovi, način sticanja, postupak i sadržina podataka za utvrđivanje ispunjenosti uslova za izdavanje licence iz stava 3. ovog člana u oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa uređuje se posebnim zakonom.

Član 85.

Nadležne javne ustanove zaštite imaju pravo aktivne legitimacije u pogledu ostvarivanja mera zaštite, korišćenja kulturnih dobara i pokretanja krivičnog postupka.

Mreža ustanova zaštite kulturnog nasleđa Republike Srbije

Član 86.

Mrežu ustanova zaštite Republike Srbije čine javne ustanove zaštite, osim ako posebnim zakonom nije drugačije utvrđeno.

Strukturu mreže ustanova zaštite iz stava 1. ovog člana čine: centralne, matične i teritorijalno nadležne ustanove zaštite.

Centralne ustanove zaštite kulturnog nasleđa

Član 87.

Centralne ustanove zaštite u Republici Srbiju su: Republički Zavod za zaštitu spomenika kulture, Narodni muzej Srbije, Državni arhiv Srbije, Narodna biblioteka Srbije i Jugoslovenska kinoteka.

Republički Zavod za zaštitu spomenika kulture je centralna ustanova zaštite i očuvanja nepokretnog kulturnog nasleđa, u skladu sa zakonom.

Narodni muzej Srbije je centralna ustanova zaštite i očuvanja muzejske građe, u skladu sa zakonom.

Državni arhiv Srbije je centralna ustanova zaštite i očuvanja arhivske građe, u skladu sa zakonom.

Narodna biblioteka Srbije, u delu u kome obavlja delatnost zaštite i očuvanja stare i retke bibliotečke građe je centralna ustanova zaštite stare i retke bibliotečke građe, u skladu sa zakonom.

Jugoslovenska kinoteka je centralna ustanova zaštite i očuvanja audio-vizuelne građe, u skladu sa zakonom.

Poslove centralne ustanove zaštite iz člana 88. tačke 3) - 6), 13) i 16) ovog zakona, kao i vođenje centralnog registra nematerijalnog kulturnog nasleđa obavlja Centar za nematerijalno kulturno nasleđe pri Etnografskom muzeju u Beogradu, kao povereni posao.

Nadležnost centralnih ustanova zaštite kulturnog nasleđa

Član 88.

Centralne ustanove zaštite obavljaju sledeće poslove:

1) vode Centralne registre kulturnih dobara, kao i registre kulturnih dobara od izuzetnog i velikog značaja u Republici Srbiji, u skladu sa zakonom;

2) vode registre vlasnika i držalaca kulturnih dobara od interesa za Republiku Srbiju, u skladu sa zakonom;

3) učestvuju u izradi Strategije razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u Republici Srbiji;

4) staraju se o usklađivanju međunarodnih stručnih standarda, u oblasti zaštite kulturnog nasleđa, u skladu sa zakonom;

5) izrađuju nominacione dosijee za upis kulturnog nasleđa na Uneskove liste;

6) utvrđuju jedinstvene polazne osnove za izradu plana digitalizacije i elektronske obrade kulturnog nasleđa;

7) donose plan i program stručnog usavršavanja zaposlenih u ustanovama zaštite kulturnog nasleđa;

8) donose srednjoročni i dugoročni program razvoja delatnosti zaštite kulturnog nasleđa u Republici Srbiji, u skladu sa zakonom;

10) utvrđuje metodologiju za stručni nadzor, koji obavljaju matične ustanove zaštite;

11) razmatraju izveštaje matičnih i teritorijalno nadležnih ustanova zaštite o stručnom nadzoru na teritoriji Republike Srbije i nalažu odgovarajuće mere;

12) vode evidencije o kulturnim dobrima stranog porekla koje su od interesa za Republiku Srbiju;

13) donose stručna uputstva za ustanove zaštite u Republici Srbiji;

14) obavljaju stručni nadzor nad radom ustanova zaštite koje su u njihovoj nadležnosti i stručne poslove ispitivanja navoda iz predstavke, koju zainteresovano fizičko i pravno lice podnosi u cilju iniciranja pokretanja postupka inspekcijskog nadzora;

15) druge poslove utvrđene posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne delatnosti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa;

16) staraju o jedinstvenoj primeni međunarodnih konvencija u oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, u skladu sa zakonom.

Matične ustanove zaštite kulturnog nasleđa

Član 89.

Radi trajnog i sistematskog rada na razvoju i unapređivanju delatnosti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u Republici Srbiji, odnosno u delatnosti zaštite i očuvanja nepokretnog kulturnog nasleđa, odnosno muzejskoj delatnosti, arhivskoj delatnosti, delatnosti zaštite stare i retke bibliotečke građe, delatnosti zaštite audiovizuelne i filmske građe ustanovljava se matičnost pojedinih ustanova zaštite u tim delatnostima, koje obavljaju te poslove kao poverene.

Matične ustanove zaštite su javne ustanove zaštite.

Matične ustanove zaštite iz stava 1. ovog člana, kao i njihova nadležnost, prava i obaveze, uređuju se posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne delatnosti zaštite kulturnog nasleđa.

Matičnost iz stava 1. ovog člana, finansira se iz budžeta Republike Srbije, odnosno iz budžeta autonomne pokrajine, za ustanove zaštite koje obavljaju matičnost na teritoriji AP Vojvodine u skladu sa posebnim zakonom, kao poveren posao.

Teritorijalno nadležne ustanove zaštite kulturnog nasleđa

Član 90.

Radi trajnog i sistematskog rada na razvoju i unapređivanju delatnosti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u Republici Srbiji, odnosno u delatnosti zaštite i očuvanja nepokretnog kulturnog nasleđa, muzejskoj delatnosti, arhivskoj delatnosti, delatnosti zaštite i očuvanja stare i retke bibliotečke građe, delatnosti zaštite i očuvanja audiovizuelne i filmske građe ustanovljavaju se teritorijalno nadležne ustanove zaštite, koje obavljaju poslove na određenoj teritoriji, kao povereni posao.

Teritorijalno nadležne ustanove zaštite su javne ustanove zaštite kulturnog nasleđa i one se određuju se posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne delatnosti zaštite kulturnog nasleđa.

Teritorijalna nadležnost ustanove zaštite propisuju se posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne delatnosti zaštite kulturnog nasleđa.

Nacionalni komitet za materijalno kulturno nasleđe i Nacionalni komitet za nematerijalno kulturno nasleđe

Član 91.

U cilju praćenja i uvida u sprovođenje međunarodnih obaveza i ratifikovanih konvencija, kao i kulturnog nasleđa upisanog i predloženog za upis na Uneskove liste, Ministarstvo obrazuje Nacionalni komitet za materijalno kulturno nasleđe i Nacionalni komitet za nematerijalno kulturno nasleđe.

Nacionalni komitet za materijalno kulturno nasleđe i Nacionalni komitet za nematerijalno kulturno nasleđe, imaju sedam članova koje imenuje Ministar na period od četiri godine iz redova istaknutih stručnjaka iz oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa i drugih srodnih oblasti.

Nacionalni komiteti iz stava 1. ovog člana sarađuju sa Komisijom Republike Srbije za saradnju sa Uneskom, a u cilju ostvarivanja zaštite kulturnog nasleđa mogu da zatraže stručno mišljenje ili dodatnu ekspertizu za potrebe razmatranja specifičnih oblasti koje nisu u domenu stručnog delovanja njegovih članova.

Nacionalni komitet za materijalno kulturno nasleđe

Član 92.

Nacionalni komitet za materijalno kulturno nasleđe:

1) definiše strategiju očuvanja materijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije upisanog na Uneskove liste;

2) predlaže aktivnosti na polju obrazovanja, edukacije i obuke kadrova, istraživanja, sprovođenja radova na zaštiti, očuvanju, konzervaciji i restauraciji kulturnih dobara upisanih na Uneskove liste;

3) predlaže modele saradnje ustanova kulture i naučno-istraživačkih, obrazovnih institucija i strukovnih organizacija na polju zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa upisanog na Uneskove liste;

4) predlaže kulturna dobra za upis na Uneskove liste i koordinira izradu nominacionih dosije za dobra na preliminarnoj listi;

5) usvaja godišnje i periodične izveštaje u skladu sa operativnim smernicama za primenu Konvencija;

6) prati stanje kulturnih dobara Republike Srbije upisanih na Uneskove liste i sprovođenje Konvencija;

7) predlaže Ministarstvu preduzimanje neophodnih mera, ukoliko se utvrdi ugroženost kulturnih dobara i kulturnih dobara Republike Srbije upisanih na Uneskove liste;

8) razmatra i daje mišljenje o predlozima za upis kulturnih dobara Uneskove liste i prosleđuje ih drugim organima na dalju proceduru.

Nacionalni komitet za nematerijalno kulturno nasleđe

Član 93.

Nacionalni komitet za nematerijalno kulturno nasleđe:

1) usvaja i razrađuje strategiju očuvanja nematerijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije;

2) razmatra i usvaja metode sprovođenja očuvanja nematerijalnog kulturnog nasleđa na lokalnom i regionalnom nivou;

3) razmatra i usvaja metode saradnje ustanova kulture i naučno-istraživačkih, obrazovnih institucija i strukovnih organizacija sa zajednicama;

4) razmatra i usvaja kriterijume i metodologiju za upis u registar nematerijalnog kulturnog nasleđa u Republici Srbiji;

5) usvaja predloge za upis elemenata u registar nematerijalnog kulturnog nasleđa u Republici Srbiji;

6) razmatra i usvaja mere zaštite i očuvanja registrovanog nematerijalnog kulturnog nasleđa;

7) predlaže elemente nematerijalnog kulturnog nasleđa za upis na Uneskovu Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva, Listu nematerijalnog kulturnog nasleđa sa potrebom hitne zaštite i Registar dobrih praksi;

8) usvaja nominacijski dosije kojim se predlaže upis nematerijalnog kulturnog nasleđa na Uneskove liste koji izrađuje Centra za nematerijalno kulturno nasleđe;

9) prati sprovođenje Uneskove Konvencije o očuvanju nematerijalnog kulturnog nasleđa;

10) usvaja periodični izveštaj o implementaciji Konvencije;

11) vrši druge poslove u skladu sa zakonom i drugim propisima.

Član 94.

Nacionalni komiteti iz člana 91. stav 1. ovog zakona donose poslovnik o svom radu.

Nacionalni komiteti iz člana 91. stav 1. podnose izveštaj Ministru, najmanje jednom godišnje.

Stručnu i administrativno-tehničku podršku radu Nacionalnog komiteta za materijalno kulturno nasleđe i Nacionalnog komiteta za nematerijalno kulturno nasleđe pruža Ministarstvo.

Sredstva za rad obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.

Predsednik i članovi Nacionalnih komiteta iz stava člana 91. stav 1. ovog zakona imaju pravo na naknadu za rad u visini koju utvrdi Ministar u skladu sa raspoloživim sredstvima u budžetu.

VIII. PODRŠKA NAUČNO-ISTRAŽIVAČKIM I OBRAZOVNIM AKTIVNOSTIMA NA ZAŠTITI I OČUVANjU KULTURNOG NASLEĐA

Član 95.

Republika Srbija, odnosno autonomne pokrajine podstiču i podržavaju naučno-istraživačke projekte i programe koji su od značaja za zaštitu i očuvanje kulturnog nasleđa u skladu sa zakonom.

Republika Srbija, autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave, podstiču saradnju ustanova zaštite kulturnog nasleđa sa obrazovnim ustanovama, na realizaciji programa, projekata i aktivnosti u oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa.

Projekti međunarodne saradnje u oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa realizuju se na osnovu međunarodnih sporazuma i potpisanih ugovora.

IX. PRAVA I OBAVEZE VLASNIKA I DRŽALACA KULTURNIH DOBARA I DOBARA KOJA UŽIVAJU PRETHODNI ZAŠTITU

Član 96.

Vlasnik i držalac kulturnog dobra, u smislu ovog zakona je, imalac koji je nosilac prava na kulturnom dobru (vlasnik, odnosno imalac drugog stvarnog prava ili strana u obligacionom odnosu) ili svako drugo (pravno ili fizičko) lice koje, na bilo koji način i po bilo kojem osnovu ima državinu nad njim, odnosno koje koristi ili upravlja kulturnim dobrom (u daljem tekstu: vlasnik i držalac).

Prava vlasnika i držalaca

Član 97.

Vlasnik i držalac ima pravo:

1) da koristi kulturno dobro na način koji je u skladu s zakonom i merama utvrđenim na osnovu zakona;

2) da izvršava mere zaštite s pažnjom dobrog domaćina;

3) na pravičnu naknadu u slučaju zabrane korišćenja ili ograničenja korišćenja kulturnog dobra;

4) na naknadu štete koju trpi usled mere kojom je obezbeđena dostupnost kulturnog dobra javnosti i

5) druga prava utvrđena posebnim zakonom kojim se uređuju pojedinačne delatnosti zaštite kulturnog nasleđa.

Visina štete iz stava 1. tačka 3) ovog člana utvrđuje se sporazumno, shodno pravilima imovinskog prava, a u slučaju spora, visinu štete utvrđuje nadležni sud u vanparničnom postupku.

Vlasnik i držalac ima pravo na naknadu štete koju trpi za vreme izvođenja mera tehničke zaštite na kulturnom dobru.

Obaveze i odgovornosti vlasnika i držalaca

Član 98.

Vlasnik i držalac dužan je da:

1) čuva i održava kulturno dobro i sprovodi utvrđene mere zaštite;

2) neodložno obaveštava ustanovu zaštite o svim pravnim i fizičkim promenama nastalim u vezi s kulturnim dobrom;

3) dozvoli naučna i stručna istraživanja, tehnička i druga snimanja kao i izvođenje mera tehničke zaštite na kulturnom dobru u skladu s odredbama ovog zakona;

4) obezbedi dostupnost kulturnog dobra javnosti;

5) druge obaveze i odgovornosti utvrđena posebnim zakonom kojim se uređuju pojedinačne delatnosti zaštite kulturnog nasleđa.

Vlasnik i držalac je dužan da snosi troškove za izvršavanje obaveza iz stava 1. tačka 1) ovog člana, do visine prihoda ostvarenih od kulturnog dobra.

Član 99.

Vlasnik i držalac ne sme da:

1) koristi kulturno dobro u svrhe koje nisu u skladu s njegovom prirodom, namenom i značajem ili na način koji može dovesti do oštećenja kulturnog dobra;

2) raskopava, ruši, prepravlja, preziđuje, prerađuje ili vrši bilo kakve radove koji mogu narušiti svojstva kulturnog dobra bez utvrđenih uslova i saglasnosti nadležnog organa;

3) rasparčava zbirke, kolekcije i fondove kulturnih dobara bez utvrđenih uslova i saglasnosti nadležne ustanove zaštite, i

4) druga ograničenja utvrđena posebnim zakonom kojim se uređuju pojedinačne delatnosti zaštite kulturnog nasleđa.

X. PROMET, KOMERCIJALNO KORIŠĆENjE I EKSPROPRIJACIJA KULTURNIH DOBARA

Pravo preče kupovine

Član 100.

Republika Srbija ima pravo preče kupovine kulturnog dobra u privatnoj svojini.

Pravo iz stava 1. ovog člana u ime i za račun države vrši nadležna javna ustanova zaštite u zavisnosti od vrste kulturnog dobra.

Republika Srbija i ustanova iz stava 1. ovog člana, mogu se odreći prava preče kupovine kulturnog dobra.

Ustanova zaštite koja je primila obaveštenje u obavezi je da po službenoj dužnosti u roku od dva dana obavesti centralnu, odnosno nadležnu matičnu ustanovu zaštite.

U slučaju prodaje kulturnog dobra lice koje prodaje, odnosno lice koje organizuje prodaju, je dužno da o nameri, mestu, vremenu prodaje i ceni predmetnog dobra obavesti ustanovu zaštite kulturnog nasleđa.

Ustanova zaštite u obavezi je da se u roku ne dužem od 30 dana od dobijanja obaveštenja, izjasni o nameri korišćenja prava preče kupovine.

U slučaju da se ustanova zaštite odrekne prava preče kupovine kulturnog dobra ili ne odgovore na ponudu u roku iz stava 4. ovog člana, vlasnik predmetnog dobra može to dobro prodati drugom licu, pod uslovima koji ne mogu biti povoljniji od uslova koji su bili ponuđeni ustanovi zaštite.

Ostvarivanje prava preče kupovine nepokretnog kulturnog dobra obavlja se na način i po postupku utvrđenim zakonom kojim se uređuje promet nepokretnosti.

Član 101.

Obavezu obaveštavanja ustanove zaštite kulturnog nasleđa iz člana 100. ovog zakona ima lice koje prodaje, odnosno lice koje organizuje prodaju i u slučaju prodaje dobra, za koje se veruje da poseduju svojstva iz člana 12. ovog zakona, odnosno dobra koje uživa prethodnu zaštitu.

Korišćenje kulturnog dobra u komercijalne svrhe

Član 102.

Naziv, ime i lik kulturnog dobra mogu se koristiti u komercijalne svrhe samo po odobrenju ustanove zaštite u čiji delokrug spada zaštita i očuvanje tog kulturnog dobra.

Komercijalnom upotrebom u smislu ovog zakona smatra se takva upotreba kulturnog dobra kojom se ostvaruje finansijska dobit.

Komercijalnom upotrebom kulturnog dobra kao proizvoda istorije, kulture, umetnosti i tradicije jednog naroda ne sme biti narušena njegova kulturnoistorijska vrednost.

Ministarstvo daje odobrenje iz stava 1. ovog člana za kulturna dobra od izuzetnog značaja.

Reprodukcije, odlivake, kopije, faksimile i fototipska izdanja kulturnih dobara od velikog i izuzetnog značaja mogu izrađivati samo javne ustanove zaštite u skladu sa propisanim merama nadležne centralne ustanove zaštite i uz prethodnu saglasnost Ministarstva.

Eksproprijacija i administrativni prenos kulturnog dobra

Član 103.

Eksproprijacija i administrativni prenos nepokretnog kulturnog dobra vrši se u skladu sa zakonom kojim se uređuje o delatnost zaštite nepokretnih kulturnih dobara i zakonom kojim se uređuje eksproprijacija i administrativni prenos.

XI. UVOZ, UNOŠENjE, IZVOZ I IZNOŠENjE

Član 104.

Pokretno kulturno dobro stranog porekla dozvoljeno je uvoziti i unositi u skladu s međunarodnim konvencijama i zakonodavstvom zemlje izvoznika.

Pokretna kulturna dobra u vlasništvu strane države, ustanove, pravnog ili fizičkog lica, koje na osnovu zaključenog ugovora pozajmi ili preuzme ustanova zaštite ili ustanova kulture u Republici Srbiji, radi izlaganja ili stručne i naučne obrade, za koje je Vlada izdala garanciju kojom se ovi predmeti izuzimaju od zaplene, izvršenja i povraćaja, ne mogu biti predmet zahteva trećih lica u postupcima izvršenja i obezbeđenja, kao i zaplene i povraćaja prema posebnim propisima dok se nalaze u Republici Srbiji po osnovu tog zaključenog ugovora.

Ustanova zaštite ili ustanova kulture u Republici Srbiji koje na osnovu zaključenog ugovora pozajmljuje pokretna kulturna dobra iz svoje zbirke radi izlaganja ili stručne i naučne obrade u inostranstvu, dužan je da pribavi garanciju nadležnog organa te Države kojom se ovi predmeti izuzimaju od zaplene, izvršenja i povraćaja prema posebnim propisima.

Trajan izvoz, odnosno iznošenje kulturnog dobra

Član 105.

Kulturno dobro se ne može trajno izvesti, odnosno izneti iz Republike Srbije, osim u slučajevima razmene muzejske, arhivske, filmske ili bibliotečke građe koji su deo zbirke muzeja, javnog arhiva ili javne biblioteke, po prethodno pribavljenoj saglasnosti Vlade za kulturna dobra i kulturna dobra od velikog značaja, odnosno Narodne skupštine Republike Srbije, za kulturna dobra od izuzetnog značaja.

Arheološki predmeti i delovi arheološkog konteksta ne mogu se trajno izvesti, odnosno izneti iz Republike Srbije.

Privremeno iznošenje kulturnog dobra

Član 106.

Kulturno dobro može se privremeno izneti u inostranstvo, radi prezentacije, ekspertize ili sprovođenja mera tehničke zaštite.

Kulturno dobro može se privremeno izneti u inostranstvo na osnovu rešenja Ministarstva o dozvoli za iznošenje, uz prethodno pribavljeno mišljenje odgovarajuće centralne ustanove zaštite pokretnih kulturnih dobara.

U rešenju iz stava 2. ovog člana određuje se rok u kojem kulturno dobro mora biti vraćena u zemlju.

Privremeno iznošenje kulturnog dobra iz Republike Srbije može se odobriti na period do godinu dana od dana izdavanja dozvole.

Privremeno iznošenje može se produžiti najviše do 5 godina.

Ako podnosilac zahteva za privremeno iznošenje kulturnog dobra nije vlasnik ili držalac kulturnog dobra, uz zahtev za iznošenje kulturnog dobra prilaže se saglasnost vlasnika, odnosno držaoca.

Odobrenje za iznošenje dobara koja uživaju prethodnu zaštitu

Član 107.

Centralna ustanova zaštite pokretnih kulturnih dobara, u zavisnosti od vrste pokretnog dobra, izdaje odobrenje za iznošenje dobara koja uživaju prethodnu zaštitu u inostranstvo, a za teritoriju AP Vojvodina, kao poveren posao nadležni organ AP Vojvodine.

Potrebnu dokumentaciju i način izdavanja odobrenja iz stava 1. ovog člana propisuje Ministar.

Evidencija nezakonito otuđenih i nestalih predmeta i elemenata pokretnog kulturnog nasleđa i materijalnih dobara koji mogu predstavljati kulturno nasleđe

Član 108.

U cilju unapređenja borbe protiv nedozvoljenog uvoza, izvoza, trgovine i prenosa svojine kulturnih dobara, uspostavlja se Evidencija otuđenih i nestalih predmeta i elemenata pokretnog kulturnog nasleđa i materijalnih dobara koji mogu predstavljati kulturno nasleđe (u daljem tekstu: Evidencija). Evidenciju vodi Ministarstvo kao glavni administrator.

Pored Ministarstva organi za upravljanje, korišćenje i unos podataka su: Ministarstvo unutrašnjih poslova i Ministarstvo finansija - Uprava carine.

Sadržaj Elektronske evidencije

Član 109.

Evidencija se vodi kao jedinstvena, centralna, elektronska baza podataka u skladu sa zakonom.

U Evidenciju se upisuju osnovni informacije o predmetu iz člana 108. ovog zakona:

1) tip predmeta;

2) materijali i tehnike;

3) dimenzije;

4) oznake i zapisi na predmetu;

5) prepoznatljive karakteristike;

6) naziv predmeta;

7) datum / period nastanka;

8) opis del

9) stvaralac / autor;

10) mesto i vreme nestanka;

11) da li predmet ima status kulturnog dobra;

12) da li je upisan u centralni registar;

13) mesto /institucija na kome se predmet pojavio;

14) video, tekst ili slika određenih formata;

15) status predmeta / li je predmet pronađen.

16) napomena.

Podaci sadržani u Elektronska evidencija čuvaju se trajno, u elektronskom obliku.

Bližu sadržinu Evidencije iz stava 1. ovog člana, način vođenja, procedure i upravljanje podacima, propisuje Ministar.

XII. POVRAĆAJ KULTURNIH PREDMETA

Član 110.

Kulturni predmet je pokretno kulturno dobro ili dobro pod prethodnom zaštitom koje je, pre ili posle nezakonitog iznošenja sa teritorije države članice Evropske unije ili druge države, kategorizovan ili definisan kao "nacionalno blago koje ima umetničku, kulturnu, istorijsku ili arheološku vrednost", na osnovu nacionalnog zakonodavstva ili administrativnog postupka, u skladu sa članom 36. Ugovora o funkcionisanju Evropske Unije.

Povraćaj kulturnog predmeta nezakonito iznetog sa teritorije Republike Srbije, odnosno sa teritorije druge države, a koja se nalazi na teritoriji Republike Srbije, vrši se u skladu sa međunarodnim ugovorima, međunarodnim konvencijama i nacionalnim zakonodavstvom.

Član 111.

Nezakonito iznesen kulturni predmet sa teritorije države članice Evropske unije je kulturni predmet, odnosno kulturno dobro;

(a) iznesen sa teritorije države članice Evropske unije kršenjem njenih propisa o zaštiti nacionalnog blaga ili kršenjem Uredbe (EZ) br. 116/2009 o izvozu kulturnih dobara, ili

(b) koji nije vraćen nakon isteka zakonskog roka za privremeno iznošenje ili bilo koje kršenje nekog drugog uslova kojim se uređuje takvo privremeno iznošenje;

Kulturna dobra kao nacionalno blago

Član 112.

Kulturna dobra i sva dobra pod prethodnom zaštitom predstavljaju nacionalno blago u skladu sa ovim zakonom.

Vlada Republike Srbije može utvrditi i druga materijalna i nematerijalna dobra za nacionalno blago.

Kulturni predmet

Član 113.

Kulturni predmet je dobro koje je, pre ili posle nezakonitog iznošenja sa teritorije države članice Evropske unije ili druge države, kategorizovan ili definisan kao "nacionalno blago koje ima umetničku, kulturnu, istorijsku ili arheološku vrednost", na osnovu nacionalnog zakonodavstva ili administrativnog postupka, u skladu sa članom 36. Ugovora o funkcionisanju Evropske Unije.

Član 114.

Država članica Evropske unije koja je zatražila povraćaj kulturnog predmeta je država članica sa čije je teritorije kulturni predmet nezakonito iznesen.

Država članica Evropske unije od koje se traži povraćaj kulturnog predmeta je država članica na čijoj se teritoriji nalazi kulturni predmet nezakonito iznesen sa teritorije druge države članice Evropske unije.

Povraćaj kulturnog predmeta je fizički povraćaj kulturnog predmeta na teritoriju države članice Evropske unije koja je zatražila povraćaj.

Samostalni držalac kulturnog predmeta je lice koje za svoj račun vrši faktičnu vlast na kulturnom predmetu.

Nesamostalni držalac kulturnog predmeta je lice koje za treće lice vrši faktičnu vlast na kulturnom predmetu.

Javne zbirke su zbirke koje su u skladu sa zakonodavstvom države članice Evropske unije definisane kao javne i koje su u vlasništvu te države članice, lokalnog ili područnog tela u toj državi članici ili institucije koja se nalazi na teritoriji te države članice, pod uslovom da je takva institucija u vlasništvu države članice Evropske unije ili lokalnog ili područnog tela ili je u znatnoj meri od njih finansirana.

Središnje telo

Član 115.

Ministarstvo je središnje telo nadležno za koordinaciju, organizovanje i praćenje aktivnosti u vezi sa povraćajem nezakonito iznetih kulturnih predmeta.

Ministarstvo sarađuje sa središnjim telima država članica Evropske unije, koje su odgovorne za koordinaciju poslova koji se odnose na povraćaj nezakonito iznetih kulturnih predmeta u tim državama članicama Evropske unije.

Ministarstvo preduzima potrebne aktivnosti u vezi sa povraćajem kulturnih predmeta u saradnji sa drugim organima i organizacijama, javnim ustanovama zaštite i drugim ustanovama i institucijama u Republici Srbiji.

Povraćaj kulturnog predmeta državi članici Evropske unije

Član 116.

Država članica Evropske unije može, u postupku i pod uslovima propisanim ovim zakonom, tražiti povraćaj kulturnog predmeta koji je nezakonito iznesen sa njene teritorije posle 1. januara 1993. godine, ukoliko se taj predmet nalazi na teritoriji Republike Srbije, ako:

1) je pre ili nakon nezakonitog iznošenja zaštićen kao nacionalno blago koje ima umetničku, istorijsku ili arheološku vrednost prema njenom nacionalnom zakonodavstvu ili je takvim utvrđen u njenom administrativnom postupku, u skladu sa članom 36.Ugovora o funkcionisanju Evropske Unije;

2) pripada grupi predmeta koji su obuhvaćeni popisom zbirki predmeta koje se mogu smatrati nacionalnim blagom ili čine sastavni deo javne zbirke koja je upisana u inventar zbirki muzeja, arhiva ili biblioteka, sakralne zbirke ili zbirke koja je imovina države članice, odnosno lokalne ili područne jedinice vlasti, javne institucije sa sedištem u državi članici ili institucije koja se značajno finansira od strane države članice, odnosno njenih lokalnih ili područnih jedinica vlasti.

Popis zbirki predmeta koje se mogu smatrati nacionalnim blagom, u smislu stava 1 tačka 2) ovog člana utvrđuje Ministarstvo.

Smatra se da je nezakonito iznesen i kulturni predmet koji nije vraćen u državu članicu Evropske unije nakon isteka roka za privremeno iznošenje.

Odredbom iz stava 1. ovoga člana ne dira se u pravo država koje nisu članice Evropske unije da ostvaruju povraćaj kulturnih predmeta prema multilateralnim i bilateralnim međunarodnim ugovorima.

Odredbom stava 1. ovoga člana ne zadire se u pravo država koje nisu članice Evropske unije da ostvaruju povraćaj kulturnih predmeta u skladu sa multilateralnim i bilateralnim međunarodnim ugovorima.

Postupak za povraćaj kulturnog predmeta

Član 117.

Postupak za povraćaj kulturnog predmeta koji je nezakonito iznesen sa teritorije države članice Evropske unije pokreće se tužbom države članice Evropske unije sa čije teritorije je nezakonito iznesen kulturni predmet, protiv držaoca kulturnog predmeta pred nadležnim sudom u Republici Srbiji.

Uz tužbu iz stava 1 ovog člana dostavlja se:

1) verodostojna isprava o statusu kulturnog predmeta, sa njegovim detaljnim opisom;

2) izjava nadležnog organa države članice Evropske unije da je potraživani kulturni predmet zaštićen nacionalnim zakonodavstvom i da je nezakonito iznesen posle 1. januara 1993. godine;

3) dokument izdat od strane nadležnog organa države članice Evropske unije na osnovu koga se može utvrditi da je kulturni predmet nezakonito iznesen sa njene teritorije;

4) dokaz da je tužba uložena u roku iz st. 2. i 3. ovog člana.

Postupak iz stava 1. ovog člana može se pokrenuti u roku od tri godine od dana kada je država članica EU koja je zatražila povraćaj saznala za mesto na kojem se kulturni predmet nalazi i za identitet lica koje ga poseduje, a najkasnije u roku od 30 godina od dana kada je kulturni predmet nezakonito iznesen sa teritorije države članice Evropske unije koja je zatražila povraćaj.

Ako je potraživani kulturni predmet deo javne zbirke iz člana 110. stav 1. ovog zakona ili je deo inventara crkvenih ili drugih verskih institucija pod posebnom zaštitom nacionalnog zakonodavstva države članice Evropske unije, postupak za povraćaj kulturnog predmeta može se pokrenuti u roku od 75 godina od dana kada je odnesen sa teritorije države članice, ako međunarodnim ugovorom nije određen drugi rok.

Postupak povraćaja nije dopušten ako u trenutku kada bi postupak trebao biti pokrenut iznošenje kulturnog predmeta sa teritorije države članice Evropske unije koja je zatražila povraćaj više nije nezakonito.

Nadležno središnje telo države članice Evropske unije koja je zatražila povraćaj, u cilju osiguravanja povraćaja kulturnog predmeta, odmah obaveštava Ministarstvo da je pokrenut postupak povraćaja.

Ministarstvo o pokrenutom postupku povraćaja obaveštava središnja tela drugih država članica Evropske unije.

Postupanje suda

Član 118.

Kulturni predmet iz člana 116. stav 1. ovog zakona vratiće se državi članici Evropske unije, ako sud utvrdi da je on nezakonito iznesen sa njene teritorije ili da nije vraćen po isteku roka za privremeni izvoz, odnosno iznošenje, osim ako se radi o kulturnom predmetu koji je nezakonito iznesen sa teritorije države članice Evropske unije pre datuma iz člana 116. stav 1. ovoga zakona ili po isteku rokova ili nastupu okolnosti iz člana 117. stav 3, 4. i 5. ovog zakona.

U slučaju iz stava 1 ovog člana sud će, prema okolnostima slučaja, savesnom držaocu kulturnog predmeta odrediti pravičnu naknadu na teret države članice Evropske unije kojoj se kulturni predmet vraća.

Savesnost držaoca kulturnog predmeta ceni se po propisima Republike Srbije u odnosu na njegovo postupanje prilikom sticanja i držanja kulturnog predmeta, pri čemu se u obzir uzimaju sve okolnosti sticanja, a naročito dokumentacija o poreklu predmeta, dozvole za izvoz odnosno iznošenje koje su potrebne prema pravu države članice Evropske unije koja je zatražila povraćaj, svojstva stranaka, plaćena cena, pitanje da li je držalac izvršio uvid u bilo koji dostupan registar ukradenih kulturnih predmeta i bilo koje relevantne informacije koje je objektivno mogao pribaviti ili preduzeo bilo koje druge radnje u cilju saznavanja činjenica koje se odnose na poreklo kulturnog predmeta.

U slučaju sticanja kulturnog predmeta iz člana 116. stav 1. ovog zakona, po osnovu poklona ili nasleđivanja, novi držalac kulturnog predmeta ne može biti u povoljnijem položaju od lica od kojeg je kulturni predmet stekao.

Držalac kulturnog predmeta ostvaruje pravo na isplatu pravične naknade iz stava 2. ovog člana nakon predaje potraživanog kulturnog predmeta državi članici Evropske unije.

Isplata pravične naknade i troškova postupka ne utiče na pravo države članice Evropske unije da od lica koje je nezakonito iznelo kulturni predmet potražuje naknadu štete.

Kao vrednost kulturnog predmeta za koji se traži povraćaj uzima se u obzir njegova vrednost koju ima u Republici Srbiji na dan podnošenja tužbe iz člana 117. stav 1. ovog zakona.

U pogledu vlasništva nad kulturnim predmetom koji je vraćen državi članici Evropske unije primenjuju se propisi te države.

Saradnja sa državama članicama

Član 119.

Ministarstvo je dužno da sarađuje sa nadležnim organima država članica Evropske unije u vezi sa vraćanjem nezakonito iznesenih kulturnih predmeta, a naročito da:

1) na zahtev države članice Evropske unije koja je zatražila povraćaj, u saradnji sa drugim državnim organima i organizacijama, javnim ustanovama zaštite i drugim ustanovama i institucijama, preduzme radnje i mere radi pronalaženja kulturnog predmeta i utvrđivanja identiteta njegovog držaoca. Zahtev države članice Evropske unije mora da sadrži sve informacije potrebne za olakšavanje pronalaženja, posebno informacije o saznanjima o stvarnom ili pretpostavljenom mestu na kojem se kulturni predmet nalazi,

2) obavesti zainteresovanu državu članicu Evropske unije da li se i gde na teritoriji Republike Srbije nalazi traženi kulturni predmet, ako postoje osnovane sumnje da je on nezakonito iznesen sa teritorije države članice Evropske unije;

3) omogući nadležnom organu države članice Evropske unije koja je zatražila povraćaj da, u roku od šest meseci od dana dostavljanja obaveštenja iz tačke 2 ovog stava, proveri da li se radi o traženom kulturnom predmetu. Ukoliko se provera ne obavi u propisanom roku neće se primenjivati tačka 4. i 5. ovog stava;

4) u saradnji sa nadležnim organom države članice Evropske unije, preduzme potrebne mere za fizičko očuvanje traženog kulturnog predmeta;

5) spreči odgovarajućim merama svaku radnju koja se preduzima radi izbegavanja ili otežavanja povraćaja kulturnog predmeta;

6) u skladu sa svojim nadležnostima, i u saradnji sa nadležnim organima, sprovede aktivnosti radi sprovođenja arbitražnog postupka u skladu sa propisima Republike Srbije, odnosno potrebne radnje za postizanje sporazuma između držaoca kulturni predmet i države članice Evropske unije koja zahteva povraćaj uz uslov da država članica Evropske unije i držalac kulturnog predmeta formalno daju svoje odobrenje;

7) odmah nakon prijema zahteva iz tačke 1) ovog člana, odnosno obaveštenja da je pokrenut postupak za povraćaj kulturnog predmeta, obavestiti središnja tela drugih država članica Evropske unije da je u Republici Srbiji pokrenut postupak za povraćaj kulturnog predmeta koji je nezakonito iznesen sa teritorije određene države članice Evropske unije.

Radi ostvarivanja saradnje sa središnjim telima država članica Evropske unije, Ministarstvo služi se modulom Informacijskog sistema unutrašnjeg tržišta ("IMI") uspostavljenog Uredbom (EU) br. 1024/2012 posebno prilagođenim za kulturne predmete. Ministarstvo može se takođe služiti IMI kako bi širilo relevantne informacije o slučaju u vezi s kulturnim predmetima koji su ukradeni ili nezakonito izneseni sa teritorije Republike Srbije.

Ministarstvo odlučuje o korišćenju IMI-ja od strane drugih nadležnih organa Republike Srbije za potrebe sprovođenja odredaba čl. 110. do 125. ovog zakona.

Razmena informacija putem IMI sprovodi se u skladu s važećim zakonskim odredbama o zaštiti podataka o ličnosti, ne dovodeći u pitanje mogućnost da se Ministarstvo uz IMI posluži i drugim sredstvima komunikacije s nadležnim središnjim telima drugih država članica Evropske unije.

Povraćaj kulturnog predmeta

Član 120.

Republika Srbija ima pravo zatražiti povraćaj kulturnih predmeta navedenih u 116. stav 1. ovog zakona koji su nezakonito izneseni s njene teritorije, a nalaze se na teritoriji druge države članice Evropske unije. Na zahtev za povraćaj kulturnih predmeta koji se nalaze na teritoriji druge države članice Evropske unije shodno se primjenjuju odredbe čl.116 - 119. ovog zakona.

Ministarstvo odgovorno je za sprovođenje i koordinaciju svih aktivnosti vezanih za povraćaj kulturnih predmeta iz stava 1. ovoga člana.

O pokrenutom postupku za povraćaj kulturnog predmeta koji je nezakonito iznesen sa teritorije Republike Srbije, Ministarstvo odmah obaveštava središnje telo države članice Evropske unije od koje se traži povraćaj.

Ministarstvo podnosi izveštaj o primeni odredbi čl. 117 - 120. ovog zakona Evropskoj komisiji, u roku utvrđenom članom 17. Direktive 2014/60/EU Evropskog parlamenta i Saveta od 15. maja 2014. o povraćaju kulturnih predmeta nezakonito iznetih sa područja države članice.

Povraćaj kulturnog predmeta nezakonito iznesenog sa teritorije države koja nije članica Evropske unije

Član 121.

Povraćaj kulturnog predmeta nezakonito iznesenog sa teritorije države koja nije članica Evropske unije vrši se u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuju svojinskopravni odnosi, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno.

Povraćaj kulturnog predmeta nezakonito iznešenog sa teritorije Republike Srbije

Član 122.

Povraćaj kulturnog predmeta nezakonito iznesenog sa teritorije Republike Srbije vrši se u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom države na čijoj se teritoriji traženi kulturni predmet nalazi, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno.

Aktivnosti na povraćaju kulturnih predmeta

Član 123.

Ministarstvo je dužno da u saradnji sa drugim državnim organima i organizacijama, javnim ustanovama zaštite i drugim ustanovama i institucijama u Republici Srbiji:

1) preduzima mere i aktivnosti na prikupljanju podataka i uspostavljanju evidencija i dokumentacije o kulturnim predmetima nezakonito iznesenim iz Republike Srbije koji mogu biti predmet povraćaja;

2) preduzimaju potrebne mere i radnje za omogućavanje obezbeđivanje povraćaja kulturnih predmeta nezakonito iznetih sa teritorije Republike Srbije.

3) priprema i podnosi zahtev Državnom pravobraniocu, za podnošenje tužbe za povraćaj kulturnog predmeta nadležnom organu/sudu države na čijoj se teritoriji nalazi kulturni predmet koji je nezakonito iznet iz Republike Srbije, u skladu sa propisima te države i međunarodnim ugovorima;

4) podnosi nadležnom organu zahtev za povraćaj nezakonito prisvojenog kulturnog predmeta u državnoj svojini.

Nadležni organi

Član 124.

Procedure za povraćaj kulturnih predmeta na osnovu ovog zakona ne diraju, odnosno ne utiču na postupke otkrivanja i procesuiranja krivičnih dela počinjenih u vezi sa nezakonitim iznošenjem kulturnih predmeta.

Izveštaj o sprovođenju zakona

Član 125.

Najmanje jednom u tri godine Ministarstvo dostavlja Vladi izveštaj o sprovođenju odredaba ovog zakona kojima se uređuje povraćaj kulturnih predmeta nezakonito iznetih sa teritorija država članica.

XIII. KAZNENE ODREDBE

Član 126.

Novčanom kaznom od 50.000,00 do 150.000,00 dinara kazniće se za prekršaj fizičko lice ili odgovorno lice u pravnom licu / ustanovi zaštite koje:

1) ako ne obavesti nadležnu ustanovu zaštite ili ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove, u skladu sa članom 30. stav 1;

2) ako najkasnije u roku od 24 časa, ne obavesti nadležnu ustanovu zaštite i ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove, u skladu sa članom 31. stav 1;

3) ukoliko ne izvršava obaveze iz člana 98. stav 1);

4) u slučaju prodaje kulturnog dobra, o nameri, mestu, vremenu prodaje i ceni dobra ne obavesti ustanovu zaštite kulturnog nasleđa, u skladu sa članom 100. stav 5;

5) u slučaju prodaje dobra, za koje se veruje da poseduju svojstva iz člana 12. ovog zakona, odnosno dobra pod prethodnom zaštitom o nameri, mestu, vremenu prodaje i ceni dobra ne obavesti ustanovu zaštite kulturnog nasleđa, u skladu sa članom 100. stav 5;

6) ukoliko naziv, ime i lik kulturnog dobra koristi u komercijalne svrhe bez pribavljenog odobrenja ustanove zaštite u čiji delokrug spada zaštita tog kulturnog dobra, u skladu sa članom 102. stav 1, odnosno Ministarstva nadležno za poslove kulture, u skladu sa članom 102. stav 4.

XIV. NADZOR NAD PRIMENOM ZAKONA

Član 127.

Nadzor nad sprovođenjem ovog zakona obavlja Ministarstvo.

Stručni nadzor

Član 128.

Stručni nadzor nad radom ustanova zaštite vrše centralne i matične ustanove zaštite, u skladu sa zakonom.

Centralnim i matičnim ustanovama zaštite, u skladu sa delokrugom poslova stručnog nadzora koga vrše, poverava se obavljanje pojedinih stručnih poslova inspekcije za zaštitu kulturnih dobara, i to stručni poslovi ispitivanja navoda iz predstavke, koju zainteresovan fizičko i pravno lice (podnosilac predstavke) podnosi u cilju iniciranja pokretanja postupka inspekcijskog nadzora.

Centralne i matične ustanove zaštite pružaju ustanovama zaštite potrebne informacije, stručnu pomoć i savete u vezi sa zaštitom kulturnih dobara.

Inspekcijski nadzor

Član 129.

Inspekcijski nadzor nad primenom ovog zakona vrši se u skladu sa zakonom kojim se uređuje inspekcijski nadzor u kulturi.

XV. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 130.

Ustanove zaštite osnovane do dana stupanja na snagu ovog zakona dužni su da svoju organizaciju i rad usklade sa odredbama ovog zakona u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 131.

Podzakonski propisi za sprovođenje ovog zakona doneće se u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 132.

Odredbama čl. 110 - 125. ovog zakona kojima se uređuje povraćaj kulturnih predmeta prenosi se Direktiva 2014/60/EU Evropskog parlamenta i Saveta od 15. maja 2014. o povraćaju kulturnih predmeta nezakonito iznesenih s teritorije države članice i o izmeni Uredbe (EU) br. 1024/2012 (ispravka), u primeni su danom pristupanja Republike Srbije Evropskoj uniji.

Danom pristupanja Republike Srbije Evropskoj uniji, prestaju da važe odredbe čl. 104. i 106 - 107. ovog zakona, i direktno se primenjuju sledeći propisi Evropske Unije:

1) Uredba Saveta (EZ) br. 116/2009 od 18. decembra 2008. o izvozu kulturnih dobara (Kodifikovana verzija);

2) Sprovedbena uredba Komisije (EU) br. 1081/2012 od 9. novembra 2012 za potrebe Uredbe Saveta (EZ) br. 116/2009 o izvozu kulturnih dobara (Kodifikovana verzija);

3) Uredba (EU) 2019/880 Evropskog parlamenta i Saveta od 17. aprila 2019. o unosu i uvozu kulturnih dobara.

Član 133.

Danom početka primene ovog zakona prestaje da važi Zakon o kulturnim dobrima ("Službeni glasnik Republike Srbije", br. 71/94, 52/11-dr.zakoni, 99/11 - dr.zakon, 6/20 - dr.zakon i 35/21 - dr.zakon), osim odredaba čl. 66 - 69. u delu koji se odnosi na rad zavoda za zaštitu spomenika kulture i kinoteke, člana 75, člana 78, čl. 86 - 95. u delu koji se odnosi na kinoteke, čl 99 - 110, člana 111. u delu koji se odnosi na kinoteke, čl. 112 - 117, i člana 120. u delu koji se odnosi na kinoteke i čl.127-128..

Član 134.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjivaće se istekom godinu dana od dana njegovog stupanja na snagu, osim odredaba čl. 110 - 125. i 132. koji će se primenjivati danom pristupanja Republike Srbije Evropskoj uniji.

IZ OBRAZLOŽENjA

II. Razlozi za donošenje zakona

Republika Srbija ima Zakon o kulturnim dobrima ("Službeni glasnik Republike Srbije", br. 71/94, 52/11-dr.zakoni, 99/11 - dr.zakon, 6/20 - dr.zakon i 35/21 - dr.zakon) koji je usvojen 1994. godine i osim terminološke zastarelosti, u međuvremenu, do danas, su se promenila dva ustava, i čitav društveno politički sistem pa je bilo potrebno uskladiti se sa pravni sistemom. Pored toga Zakon iz 1994. godine je po svom karakteru bio i opšti propis jer je uređivao opšta, zajednička pitanja zaštite kulturnih dobara (arhivistiku, muzeologiju, staru i retku knjigu, nepokretna kulturna dobra i kinoteku) a istovremeno je uređivao i posebno svaku oblast zaštite kulturnih dobara. Iz ovih razloga Zakon o kulturnim dobrima iz 1994. godine je komplikovan i obiman propis, sa brojnim odredbama koje su skoro neprimenljive.

Iz ovih razloga predlaže se promena pravnog uređenja zaštite kulturnih dobara u Republici Srbiji, na taj način što bi se doneo jedan opšti propis kojim bi se zakonom uredio oblast očuvanja i organizovani sistem zaštite kulturnog nasleđa i status kulturnog nasleđa i postavila opšta jedinstvena pravila i osnove zaštite kulturnih dobara u Republici Srbiji, kao i posebni zakoni kojima bi se uredile pojedine oblasti zaštite kulturnih dobara.

Tako ovaj Zakon definiše kulturno nasleđe, vrste kulturnog nasleđa, odnosno materijalno kulturno nasleđe i nematerijalno kulturno nasleđe utvrđuje, ciljeve zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, Strategiju razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u Republici Srbiji, vrste kulturnih dobara, valorizaciju kulturnog nasleđa, utvrđivanje kulturnih dobara, upis u registar i vođenje registra kulturnih dobara, nematerijalnog kulturnog nasleđa i evidenciju dobara koja uživaju prethodnu zaštitu, Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa, jedinstveni informacioni sistem kulturnog nasleđa, opšte mere zaštite, delatnost zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, delatnost zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, ustanove zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, delatnost ustanova zaštite, uslovi za njeno osnovanje, početak rada i obavljanje delatnost, mrežu ustanova zaštite, centralne, matične i teritorijalno nadležne ustanove zaštite, postavlja zajedničke opšte mere zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, podršku naučno-istraživačkim i obrazovnim aktivnostima na zaštiti i očuvanju kulturnog nasleđa, utvrđuje prava i obaveze vlasnika i držalaca kulturnih dobara i dobara koja uživaju prethodni zaštitu, uređuje promet komercijalno korišćenje i eksproprijaciju kulturnih dobara, uvoz, unošenje i izvoz i iznošenje kulturnih dobara, povraćaj kulturnih predmeta kao implementaciju Direktive 2014/60/EU Evropskog parlamenta i Saveta od 15. maja 2014. o povraćaju kulturnih predmeta nezakonito iznesenih s terotorije države članice i o izmeni Uredbe (EU) br. 1024/2012 (ispravka), Sprovedbene uredbe Komisije (EU) br. 1081/2012 od 9. novembra 2012 za potrebe Uredbe Saveta (EZ) br. 116/2009 o izvozu kulturnih dobara (Kodifikovana verzija), Uredba Saveta (EZ) br. 116/2009 od 18. decembra 2008. o izvozu kulturnih dobara (Kodifikovana verzija), Uredba (EU) 2019/880 Evropskog parlamenta i Saveta od 17. aprila 2019. o unosu i uvozu kulturnih dobara, kao odredbe sa odloženom primenom posle ulaska Srbije u Evropsku uniju, i nadzor nad primenom Zakona. Predloženim zakonom je utvrđeno da Ministarstvo obrazuje Nacionalni komitet za materijalno kulturno nasleđe i Nacionalni komitet za nematerijalno kulturno nasleđe.

Na ovaj način stvoren je okvir da Republika Srbija sveobuhvatno uredi oblast zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa i da stvori pravni okvir za detaljno uređenje delatnosti posebnim zakonima iz svih oblasti zaštite kulturnih dobara, kao osnovnim izvorom prava za ovu materiju.

Ukoliko imamo u vidu značaj kulturnog nasleđa, ne samo za istoriju, nauku i kulturu već i za zadovoljavanje potreba građana, neophodno je hitno uređivanje ove materije u cilju očuvanja kulturnog nasleđa.

- Problemi koje zakon treba da reši

Ovaj Zakon, kao osnovni izvorom prava za ovu materiju, treba da obezbedi institucionalne osnove za detaljno uređenje svih delatnosti kulturno nasleđa posebnim zakonima iz svih oblasti zaštite kulturnog nasleđa, kao i da obezbedi pravni okvir za obezbeđivanje uslova neophodnih za obavljanje delatnosti zaštite i ravnomeran razvoj ustanova zaštite. Tako bi, pored već donetih zakona kojim se uređuje muzejska, arhivska i delatnost zaštite stare i retke bibliotečke građe, trebali da se donesu zakoni iz oblasti zaštite nepokretnih kulturnih dobara, audiovizuelne i filmske građe.

Donošenje zakona je neophodno i jedino moguće rešenje za sveobuhvatno regulisanje sistema zaštite kulturnog nasleđa kao i postavanje sistema i organizacije i funkcionisanje delatnosti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa ako imamo u vidu da se ne mogu na drugi način rešiti aktuelni problemi sa kojima se svakodnevno suočavaju ustanove u obavljanju delatnosti.

Osim toga, sadašnji zakonski okvir je delimično zastareo i ne uređuje brojna pitanja koja su od značaja za rad ustanova i primenu dobre prakse iz sveta na koju treba da se ugledamo.

Zakonsko uređivanje obaveza prava i obaveze vlasnika i držalaca kulturnih dobara i dobara koja uživaju prethodni zaštitu, Jedinstveni informacioni sistem kulturnog nasleđa, pitanja prava i obaveza ustanova zaštite, njihovu delatnost, stvaranje mreže ustanova žaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, vođenje upis u registar i vođenje registra kulturnih dobara, nematerijalnog kulturnog nasleđa i evidenciju dobara koja uživaju prethodnu zaštitu, kategorisanje i utvrđivanje kulturnih dobara, uređivanje dobara pod prethodnom zaštitom, promet i izvoz kulturnih dobara, povraćaj kulturnih predmeta u zemlju, nadzor nad primenom zakona i inspekcijski nadzor, obrazovanje Nacionalnog komiteta za materijalno kulturno nasleđe i Nacionalnog komiteta za nematerijalno kulturno nasleđe i brojna druga pitanja su važna radi stvaranja jedinstvenog sistema za očuvanje i zaštitu sve ukupno kulturno nasleđe Srbije.

- Ciljevi koji se donošenjem zakona postižu

1. Stvaranje zakonskog okvira koji će obezbediti potpunu zaštitu i očuvanje kulturnih nasleđa i kulturnih dobara na jedinstven način, bez obzira na oblik u kojem nastaje i gde se nalazi jedan je od osnovnih ciljeva koji će se postići donošenjem ovog zakona. Uređivanje ove materije zakonom će uticati i na razvoj svesti o važnosti očuvanja kulturnih dobara i našeg nasleđa za buduće generacije, odnosno svesti da se najvažniji predmeti i elementi nematerijalnog kulturnog nasleđa moraju zaštititi od uništenja jer oni predstavljaju svojevrsno materijalno svedočanstvo o postojanju, organizaciji i funkcionisanju društva i države.

2. Uspostavljanje pravno uređenog i organizovanog sistema zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, njegove identifikacije, proučavanja, vrednovanja, kategorisanja, proučavanja i korišćenja, kao cilja ovog zakona.

3. Uređivanje institucionalnog i pravnog osnova za zaštitu i korišćenje svih oblika kulturnog nasleđa.

4. Jasno definisanje i ostvarivanje ciljeva zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa.

5. Donošenje Strategije razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u Republici Srbiji.

6. Jedinstveno uređivanje sistema valorizacije i utvrđivanja vrednosti materijalnog i nematerijalnog nasleđa, kao i utvrđivanja kulturnih dobara i identifikacije i evidencije nematerijalnog kulturnog nasleđa.

7. Uspostavljanje jedinstvenog sistema delatnosti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa koje obavljaju za to osnovane ustanove zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa.

8. Uspostavljanje Mreže ustanova zaštite kulturnog nasleđa Republike Srbije, koju čine javne ustanove zaštite: centralne, matične i teritorijalno nadležne ustanove zaštite.

9. Obrazovanje Nacionalnog komiteta za materijalno kulturno nasleđe i Nacionalnog komiteta za nematerijalno kulturno nasleđe.

10. Obezbeđivanje podrške naučno-istraživačkim i obrazovnim aktivnostima na zaštiti i očuvanju kulturnog nasleđa.

11. Usklađenost sa obavezujućim propisima EU, koji se odnose na uvoz, unošenje i izvoz i iznošenje kulturnih dobara, povraćaj kulturnih predmeta nezakonito iznesenih s terotorije države članice.

- Razmatrane mogućnosti da se problem reši i bez donošenja propisa

U toku analize razmatrano je nekoliko relevantnih mogućnosti:

1) status quo - ne donošenje Zakona o kulturnom nasleđu, odnosno ne menjanje važećeg Zakona o kulturnim dobrima,

2) izmene odnosno dopune Zakona o kulturnim dobrima kojim bi se izvršila korekcija dela uočenih problema ili

3) donošenje novog zakona koji bi u potpunosti regulisao ovu oblast.

Prva opcija nije održiva iz razloga što više nije moguće postojećim pravnim okvirom obezbediti potpunu zaštitu i očuvanje kulturnih dobara.

Druga opcija bi podrazumevala izmene i dopune Zakona o kulturnim dobrima u pogledu niza pitanja koje taj zakon nedovoljno ili uopšte ne reguliše. Ovo ne bi bilo dobro rešenje imajući u vidu obim potrebnih izmena, odnosno dopuna, te je iz navedenih razloga celishodnije donošenje novog zakona koji bi postavio jedinstvene osnove za oblast kulturnog nasleđa na savremen način postavio organizaciju i funkcionisanje delatnosti zaštite, koje bi se pojedinačnim propisima razradile.

- Zašto je donošenje zakona najbolji način za rešavanje problema

Donošenje zakona je neophodno i jedino moguće rešenje za sveobuhvatno regulisanje sistema zaštite kulturnog nasleđa kao i postavanje sistema i organizacije i funkcionisanje delatnosti zaštite ako imamo u vidu da se ne mogu na drugi način rešiti aktuelni problemi sa kojima se svakodnevno suočavaju ustanove u obavljanju delatnosti.

Imajući u vidu značaj kulturnog nasleđa i kulturnih dobara u savremenom svetu koji ih je prepoznao i kao jedan od bitnih elemenata pokretača privrednog rasta, turističke ponude jedne zemlje i bitnog uslova za razumevanje prošlosti i budućnosti jedne zemlje, neophodno je sva pitanja u vezi nastanka kulturnih dobara, čuvanja i zaštite kao i druga pitanja u vezi nadležnosti i rada ustanova zaštite kulturnog nasleđa i obaveza i prava vlasnika i držaoca, kao i pitanja nematerijalnog kulturnog nasleđa urediti opštim zakonom, kojim će postaviti pravni osnovi za uređenje posebnih oblasti zaštite kulturnog nasleđa.

III. Osnovni pravni instituti i pojedinačna rešenja

I. OSNOVNIM ODREDBAMA (čl. 1-11) definisani su: predmet zakona; cilj zakona, kulturno nasleđe, vrste kulturnog nasleđa, pravo na kulturno nasleđe, ciljevi zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, ostvarivanje zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, obaveza zaštite, Strategiju razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u Republici Srbiji, Sredstva za ostvarivanje zaštite, očuvanje i korišćenje kulturnog nasleđa.

Ovim zakonom uređuje se oblast očuvanja i organizovani sistem zaštite kulturnog nasleđa i status kulturnog nasleđa (član 1).

Članom 2. Nacrta zakona o kulturnom nasleđu (u daljem tekstu: Nacrt zakona) je uređen da je cilj ovog zakona uspostavljanje pravno uređenog i organizovanog sistema zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, njegove identifikacije, proučavanja, vrednovanja, kategorisanja, proučavanja i korišćenja.

U članu 3. Nacrta zakona definiše se da su kulturno nasleđe tvorevine ljudske kreativnosti nasleđene iz prošlosti koje zbog istorijskog, umetničkog, estetskog, arheološkog, antropološkog, naučnog, ili tehničkog značaja, nezavisno od toga u čijem se vlasništvu nalazi ili ko im je nosilac, predstavlja odraz i izraz univerzalnih vrednosti, identiteta, običaja i tradicija koje su ranije generacije poverile i prenele, a koje se moraju čuvati, negovati, štititi za buduće generacije.

Odredbom člana 4. utvrđeno su vrste kulturnog nasleđa koje može bitimaterijalno kulturno nasleđe i nematerijalno kulturno nasleđe, kao i da materijalno kulturno nasleđe čini nepokretno i pokretno kulturno nasleđe. Kulturna dobra su deo materijalnog kulturnog nasleđa vrednovana i utvrđena u skladu sa zakonom.

Kulturno nasleđe je, kako je ovim članom utvrđeno, od opšteg interesa i uživa posebnu zaštitu u skladu zakonom.

Članom 5. uređuje se pravo na kulturno nasleđe, koje ima pravo da koristi svako pod jednakim uslovima, kao i pravo na dostupnost i pristup kulturnom nasleđu može se ograničiti samo radi zaštite javnog interesa, prava i sloboda drugih. Tkođe je utvrđena i obaveza svakog fizičkog i pravnog lica da poštuje kulturno nasleđe.

Ciljevi zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa utvrđeni su članom 6, ostvarivanje zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, članom 7, a obaveza zaštite članom 8. Nacrta zakona.

Članom 9. nacrta zakona utvrđeno je da Vlada, na predlog ministra nadležnog za kulturu donosi Strategiju razvoja zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u Republici Srbiji za period od pet godina. Tim članom utvrđena je i sadržina Strategije, kao i učešće Centralnih ustanova zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u saradnji sa matičnim ustanovama zaštite i očuvanja kulturnog u izradi Strategije. Ovim odredbama uvrđeno je i da AP Vojvodina, preko svojih organa, u oblasti kulture, u skladu sa zakonom utvrđuje Program razvoja zaštite kulturnog nasleđa AP Vojvodine, u skladu sa Strategijom, i predlaže deo Strategije za teritoriju AP Vojvodine.

Članom 10. Nacrta zakona predviđeba je supsidijarna primena zakona kojim se uređuje opšti upravni postupak i zakona kojim se uređuje inspekcijski nadzor.

Sredstva za ostvarivanje zaštite, očuvanje i korišćenje kulturnog nasleđa, prema članu 11, obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave kao i iz drugih izvora, u skladu sa zakonom.

II. MATERIJALNO I NEMATERIJALNO KULTURNO NASLEĐE (čl. 12-25) sadrži odredbe kojima se definiše materijalno kulturno nasleđe, u okviru koga nepokretna kulturna dobra i pokretna kulturna dobra.

Materijalno kulturno nasleđe su, kako je utvrđeno u članu 12. Nacrta zakona, stvari i tvorevine materijalne kulture od opšteg interesa koje uživaju posebnu zaštitu utvrđenu ovim zakonom, a u zavisnosti od fizičkih, kulturnih, umetničkih, istorijskih i arheoloških svojstava, materijalno kulturno nasleđe se deli na: nepokretna kulturna dobra, pokretna kulturna dobra i dobra koja uživaju prethodnu zaštitu.

Nepokretna kulturna dobra su: kulturni predeli, prostorne kulturno-istorijske celine, spomenici kulture, arheološka nalazišta i znamenita mesta, kako je utvrđeno u članu 13. Nacrta zakona, a njegov sastavni deo čini zaštićena okolina, kao i pokretne stvari koje su funkcionalno, estetski i na drugi način povezane sa nepokretnim kulturnim dobrom da čine jedinstvenu celinu, a čijim se odvajanjem suštinski umanjuje njegova vrednost (u daljem tekstu: pripadak).

Kulturni predeo, prostorno kulturno-istorijska celina, spomenik kulture, arheološko nalazište i znamenito mesto definisani su odredbama čl. 14 - 18. Nacrta zakona.

Dobra pod prethodnom zaštitom su, prema članu 19. Nacrta zakona, stvari i tvorevine za koje se pretpostavlja da imaju svojstva od posebnog značaja za kulturu, umetnost, arheologiju i istoriju uživaju zaštitu u skladu sa odredbama ovog zakona

Pokretna kulturna dobra su muzejska građa, arhivska građa, audiovizuelna i filmska građa i stara i retka bibliotečka građa koji su definisani su odredbama čl. 20 - 23. Nacrta zakona.

Nematerijalno kulturno nasleđe, kako je definasno članom 24. označava prakse, prikaze, izraze, znanja, veštine, kao i instrumente, predmete, artefakte i kulturne prostore koji su s njima povezani, koje zajednice, grupe i, u pojedinim slučajevima, pojedinci, prepoznaju kao deo svog kulturnog nasleđa, i ono se prenosi s generacije na generaciju, zajednice i grupe ga iznova stvaraju, u zavisnosti od okruženja, njihove interakcije sa prirodom i istorije, pružajući im osećaj identiteta i kontinuiteta, a oblasti u kojima se ispoljava su utvrđeni u članu 25. Nacrta zakona.

III. VALORIZACIJA KULTURNOG NASLEĐA (čl. 26-39). Članom 26. Nacrta zakona se utvrđuje da se kulturna vrednost materijalnog i nematerijalnog nasleđa utvrđuje na osnovu relevantnih činjenica o svojstvima i osobenostima nasleđa, prepoznavanjem identiteta i istraživanjem kulturnih, istorijskih, umetničkih, arheoloških, etnoloških, antropoloških, prirodnih, tehničkih, naučnih i društveno-ekonomskih vrednosti.

Kriterijumi za utvrđivanje vrednosti kulturnog nasleđa utvrđeni su članom 27, a članom 28. da na osnovu utvrđene kulturne vrednosti kulturna dobra mogu biti, dobro pod prethodnom zaštitom, kulturno dobro, kulturno dobro od velikog značaja i kulturno dobro od izuzetnog značaja.

Dobra koja uživaju prethodnu zaštitu su, kako je definisano članom 29. stvari i tvorevine za koje se pretpostavlja da poseduju svojstva kulturnog dobra, i ona uživaju istu zaštitu kao i kulturna dobra.

Obaveza obaveštavanja nadležne ustanove zaštite u slučaju pronalaženja ili na drugi način kontakta sa stvarima i tvorevinama za koje se pretpostavlja da poseduju svojstva, kao postupanja sa posebnom pažnjom, da ne dođe do njihovog oštećenja ili drugog narušavanja svojstava, kao ni do iznošenja iz Republike Srbije ili puštanja u unutrašnji ili međunarodni promet, utvrđeno je u članu 30. Nacrta zakona.

Ovakve obaveze utvrđene su članom 31. i u slučaju da otkrije elemente arheološkog nasleđa, odnosno iskopa iz zemlje, odnosno izvadi iz vode dobro koje uživa prethodnu zaštitu.

Trajna prethodna zaštita arheoloških lokaliteta, (evidentiranih i neevidentiranih) odnosno arheološkog područja utvrđena je članom 32. Nacrta zakona.

Dobro koje uživa prethodnu zaštitu, a nalazi se u zemlji ili vodi, ili je izvađeno iz zemlje ili vode, u državnoj je svojini, kako je utvrđeno u članu 33. Nacrta zakona.

Evidenctiranje dobara koje uživaju prethodnu zaštitu koje vode ustanove zaštite i utvrđuju mere zaštite, kao i postupak evidentiranja utvrđen je odredbama člana 34. Nacrta zakona. Novina je da režim prethodne zaštite otpočinje momentom preduzimanja upravnih radnji na identifikaciji dobra za koje se veruje da poseduju svojstva iz člana 12. Nacrta zakona.

Slučajevi u kojima prestanaje prethodns zaštita predviđena je članom 35. Nacrta zakona.

Kulturno dobro je deo kulturnog nasleđa koje ima svojstva kulturnog dobra, ispunjava kriterijume predviđene članom 27. ovog zakona, i utvrđeno je aktom o utvrđivanju u skladu sa ovim zakonom (član 36. Nacrta zakona).

Svojstva koja treba da ispunjava kulturno dobro od velikog značaja utvrđeni su u članu 37. a kulturno dobro od izuzetnog značaja, članom 38. Nacrta zakona.

Kulturno nasleđe upisano na Uneskove liste svetskog nasleđa uživa posebnu brigu (član 39. Nacrta zakona).

IV. UTVRĐIVANjE KULTURNIH DOBARA (član 40-53). Da se kulturna dobra se utvrđuju aktom o utvrđivanju, i njegova sadržina, utvrđeni je članom 40, a mere zaštite koje se utvrđuju aktom o utvrđivanju kulturnih dobara članom 41. Nacrta zakona.

Nadležnost Vlade za utvrđivanje nepokretnih kulturnih dobara i nepokretnih kulturih dobara od velikog značaja, postupak utvrđivanja, i obaveze Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture u postupku utvrđivanja, uređene su odredbama čl. 42. i 43. Nacrta zakona.

Nadležnost muzeja, arhiva, kinoteke i biblioteke, čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave za utvrđivanje pokretnih kulturnih dobara i nadležnost Narodnog muzeja Srbije, Državnog arhiva Srbije, Narodne biblioteke Srbije i Jugoslovenske kinoteke, za utvrđivanje pokretnih kulturih dobara od velikog značaja, akt kojim se utvrđuje i postupak utvrđivanja, i obaveze Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture u postupku utvrđivanja, uređene su odredbama čl. 44 - 46. Nacrta zakona.

Nadležnost Narodne skupštine Republike Srbije za utvrđivanje kulturnih dobara od izuzetnog značaja, akt kojim se utvrđuje i postupak utvrđivanja, uređene su odredbama člana 47. Nacrta zakona.

Republika Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave obezbeđuju uslove za očuvanje nematerijalnog kulturnog nasleđa, kako je utvrđeno u članu 48. Nacrta zakona, kojim su utvrđene i kojim su utvrđene i vrste mera.

Identifikacija i evidencija nematerijalnog kulturnog nasleđa uređene su odrebama čl. 49 - 53. Nacrta zakona.

V. UPIS U REGISTAR I VOĐENjE REGISTRA KULTURNIH DOBARA, NEMATERIJALNOG KULTURNOG NASLEĐA I EVIDENCIJA DOBARA KOJA UŽIVAJU PRETHODNU ZAŠTITU (član 54-66). Upis u registar kulturnih dobara, na osnovu akta o utvrđivanju, prema vrstama u skladu sa ovim zakonom i posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnih dobara uređuje član 54, a sadržinu članom 55. Nacrta zakona.

Dokumentacija koja čini dosije kulturnog dobra koji se obrazuje i čuva uz registar i centralni registar propisana je članom 56. Nacrta zakona.

Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa i njegova sadržina uređeni su članom 57. Nacrta zakona.

Nadležnost ustanove zaštite u pogledu vođenja registara prema vrstama kulturnih dobara, da se na kulturna dobra upisana u registar kulturnih dobara stavlja oznaka da su pod posebnom zaštitom, kao i da Ministar propisuje izgled, sadržinu i način stavljanja tih oznaka, uređeno je članom 58. Nacrta zakona.

Odredbama člana 59. Nacrta zakona utvrđuju se centralni registri, nadležnost za njihovo vođenje, obaveza dpstavljanja podataka i sadržina centrelnog registra.

Snaadrži Evidencije dobara koje uživaju prethodnu zaštitu, u zavisnosti od vrste kulturnih dobara, propisuje se članom 60. Nacrta zakona, dok se članom 61. predviđa da bližu sadržinu i način vođenja registara, centralnih registara kulturnih dobara po vrstama kulturnog dobra, evidencije kulturnih dobara pod prethodnom zaštitom i dokumentaciju o kulturnim dobrima koja se obrazuje i čuva uz registre propisuje Ministar.

Da se na podneske, rešenja, žalbe, kao i druga akta koji se odnose na zaštitu kulturnog dobra ne plaćaju administrativne i sudske takse ustanovljene republičkim propisima, predviđeno je članom 62. Nacrta zakona.

Dokumentacija o kulturnom nasleđu vodi se u elektronskom obliku u jedinstvenim informacionim sistemima za arhive, zavode, biblioteke, muzeje i galerije kojim upravlja Ministarstvo ili ustanova zaštite, kako je predviđemno članom 63. Nacrta zakona, kao i da bliže uslove, procedure, upravljanje i način rada u jedinstvenim informacionim sistemima, kao i obaveze ustanova zaštite i zaposlenih propisuje Ministar.

Dokumentovanje kulturnih dobara i Jedinstveni informacioni sistem kulturnog nasleđa uređeni su odredbama čl. 65 - 66. Nacrta zakona.

VI. OPŠTE MERE ZAŠTITE (čl. 67-68) sadrži odredbe kojima se predviđa da se utvrđivanje i sprovođenje mera zaštite i očuvanja, sprečavanja oštećenja i uništenja kulturnog nasleđa propisuju posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne delatnosti zaštite kulturnog nasleđa, kao i da je utvrđivanje tih mera u isključivoj nadležnosti javnih ustanova zaštite, koje su osnovane na način utvrđen zakonom.

VII. DELATNOST ZAŠTITE I OČUVANjA KULTURNOG NASLEĐA (čl. 69-94). Delatnost zaštite kulturnih dobara od opšteg je interesa za Republiku Srbiju (član 69), i nju obavljaju za to osnovane ustanove zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, u skladu s odredbama ovog zakona i odredbama zakona kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnih dobara (član 70). Šta čini delatnost javne ustanove zaštite utvrđeno je u članu 71, kao i poslovi koje mogu da obavljaju i specijalne i privatne ustanove zaštite.

Ustanove zaštite u vršenju svoje delatnosti dužne su da sarađuju sa vlasnikom odnosno držaocem kulturnog dobra i drugim subjektima utvrđenim u članu 72, ali i međusobno na usklađivanju planova rada, korišćenja tehničke opreme, stručnih kadrova i informacija.

Zemljište, zgrade, kulturna dobra i druga sredstva ustanova zaštite čiji je osnivač Republika, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave, kako je predviđeno članom 73, koriste i njima raspolažu ustanove zaštite u skladu sa zakonom.

Vrste ustanova zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa prema osnivaču definisane su članom 74, i one mogu biti javne, specijalne i privatne ustanove zaštite (član 75), a osnivači ustanova zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa utvrđeni su u članu 76, prema kome javne ustanove zaštite osniva Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave, u skladu sa zakonom, ustanovu zaštite može osnovati nacionalni savet nacionalne manjine, u skladu sa zakonom, specijalne ustanove zaštite utvrđuje se posebnim zakonom, a privatnu ustanovu zaštite može osnovati pravno i fizičko lice, u skladu sa zakonom.

Član 77. odnosi se na uslove za osnovanje, početak rada i obavljanje delatnost koji se uređuju zakonom kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnog nasleđa.

Organi ustanove zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa (lan 78) su: direktor, upravni odbor i nadzorni odbor. Ovim odredbama utvrđuje se da se imenovanje direktora ustanove zaštite, imenovanje vršioca dužnosti direktora ustanove zaštite, nadležnosti, prestanak dužnosti i drugo, utvrđuje na način i po postupku propisanim odredbama zakona kojim se uređuje oblast kulture i zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnog nasleđa, a nadležnost, izbor članova i rad upravnog i nadzornog odbora ustanove zaštite, kao i prestanak dužnosti članova upravnog i nadzornog odbora, utvrđuje se na način i po postupku propisanim odredbama zakona kojim se uređuje oblast kulture, a za ustanove zaštite čija osnivačka prava vrši autonomna pokrajina i u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje nadležnost Autonomne pokrajine Vojvodine.

Ustanove zaštite kulturnog nasleđa po vrstama kulturnog nasleđa, i njihova delatnost definisani su odredbama čl. 79 - 80, i to su zavod za zaštitu spomenika kulture, muzej, arhiv, kinoteka i biblioteka koja obavlja zaštitu stare i retke bibliotečke građe.

Članom 81. Nacrta zakona predviđeno je da delatnost arheoloških iskopavanja i istraživanja mogu obavljati javne ustanove zaštite, u skladu s odredbama zakona kojim se uređuju arheološka istraživanja, a arheološka iskopavanja i istraživanja mogu obavljati pored navedenih ustanova zaštite i javne naučne i visokoobrazovne ustanove u skladu s odredbama zakona kojim se uređuju arheološka istraživanja.

Ustanove zaštite dužne su da vrše reviziju pokretnih kulturnih dobara u rokovima utvrđenim posebnim zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite i očuvanja kulturnih dobara (član 82).

Kako je utvrđeno u članu 83. Nacrta zakona, poslove u okviru delatnosti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa mogu obavljati lica s odgovarajućim obrazovanjem i položenim stručnim ispitom, u skladu sa zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnog nasleđa, a utvrđivanje stručne osposobljenosti tih lica vrši se prema programima za polaganje stručnih ispita po strukama, na način i u postupku propisanim zakonima kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa. Prema članu 84. pojedine poslove zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa mogu da obavljaju i druga pravna lica koja ispunjavaju uslove u skladu s odredbama kojima se uređuju pojedinačne oblasti zaštite kulturnog nasleđa, dok poslove istraživanja, proučavanja, očuvanja, restauracije i konzervacije mogu obavljati i druga pravna, fizička lica i preduzetnici pod uslovom da poseduju licencu, za koje se uslovi, način sticanja, postupak i sadržina podataka za utvrđivanje ispunjenosti uslova za izdavanje licence u oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa uređuje posebnim zakonom.

Članom 85. Nacrta zakona utvrđuje se pravo aktivne legitimacije za nadležne javne ustanove zaštite imaju u pogledu ostvarivanja mera zaštite, korišćenja kulturnih dobara i pokretanja krivičnog postupka.

Mreža ustanova zaštite kulturnog nasleđa Republike Srbije ustanovljava se članom 86. Nacrta zakona, i nju čine javne ustanove zaštite, osim ako posebnim zakonom nije drugačije utvrđeno, a njenu strukturu centralne, matične i teritorijalno nadležne ustanove zaštite.

Centralne ustanove zaštite kulturnog nasleđa utvrđene su u članu 87. Nacrta zakona, i to su: Republički Zavod za zaštitu spomenika kulture, Narodni muzej Srbije, Državni arhiv Srbije, Narodna biblioteka Srbije i Jugoslovenska kinoteka, a poslove centralne ustanove zaštite iz člana 88. tačke 3) - 6), 13) i 16) ovog zakona, kao i vođenje centralnog registra nematerijalnog kulturnog nasleđa obavlja Centar za nematerijalno kulturno nasleđe pri Etnografskom muzeju u Beogradu, kao povereni posao. Nadležnost centralnih ustanova zaštite kulturnog nasleđa utvrđene su u članu 88. Nacrta zakona.

Matičnost ustanova zaštite kulturnog nasleđa i Teritorijalno nadležne ustanove zaštite kulturnog nasleđa definisane su odredbama čl. 89. i 90. Nacrta zakona.

Odredbama čl. 91 - 94. Nacrta zakona utvrđuje se obrazovanje Nacionalnog komiteta za materijalno kulturno nasleđe i Nacionalnog komiteta za nematerijalno kulturno nasleđe, sastav (sedam članova koje imenuje Ministar na period od četiri godine iz redova istaknutih stručnjaka iz oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa i drugih srodnih oblasti), njihov delokrug, kao i obavezu podnošenja izveštaja Ministru, najmanje jednom godišnje. Prema ovim odredbama stručnu i administrativno-tehničku podršku radu Nacionalnog komiteta za materijalno kulturno nasleđe i Nacionalnog komiteta za nematerijalno kulturno nasleđe pruža Ministarstvo. Predviđenoje i to da se sredstva za rad obezbeđuju u budžetu Republike Srbije, kao i to da predsednik i članovi Nacionalnih komiteta imaju pravo na naknadu za rad u visini koju utvrdi Ministar u skladu sa raspoloživim sredstvima u budžetu.

VIII. PODRŠKA NAUČNO-ISTRAŽIVAČKIM I OBRAZOVNIM AKTIVNOSTIMA NA ZAŠTITI I OČUVANjU KULTURNOG NASLEĐA (član 95). Ovim odredbama predviđeno je da Republika Srbija, odnosno autonomne pokrajine podstiču i podržavaju naučno-istraživačke projekte i programe koji su od značaja za zaštitu i očuvanje kulturnog nasleđa u skladu sa zakonom. Dalje, predviđeno je da Republika Srbija, autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave, podstiču saradnju ustanova zaštite kulturnog nasleđa sa obrazovnim ustanovama, na realizaciji programa, projekata i aktivnosti u oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa. Projekti međunarodne saradnje u oblasti zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa realizuju se na osnovu međunarodnih sporazuma i potpisanih ugovora.

IX. PRAVA I OBAVEZE VLASNIKA I DRŽALACA KULTURNIH DOBARA I DOBARA KOJA UŽIVAJU PRETHODNI ZAŠTITU (čl. 96-99). Ova glava Nacrta zakona sadrži odredbe kojima se definiše vlasnik i držalac kulturnog dobra kao imalac koji je nosilac prava na kulturnom dobru (vlasnik, odnosno imalac drugog stvarnog prava ili strana u obligacionom odnosu) ili svako drugo (pravno ili fizičko) lice koje, na bilo koji način i po bilo kojem osnovu ima državinu nad njim, odnosno koje koristi ili upravlja kulturnim dobrom (član 96), odnosno uređuju prava vlasnika i držalaca (član 97), obaveze i odgovornosti vlasnika i držalaca (član 98) i zabrane (član 99).

X. PROMET, KOMERCIJALNO KORIŠĆENjE I EKSPROPRIJACIJA KULTURNIH DOBARA (čl. 100-103). Ovim odredbama uređuju se pravo preče kupovine koje se uspostavlja u korist Republike Srbije na kulturnom dobru u privatnoj svojini (član 100), kao i obaveza obaveštavanja ustanove zaštite kulturnog nasleđa iz člana 100. ovog zakona ima lice koje prodaje, odnosno lice koje organizuje prodaju i u slučaju prodaje dobra, za koje se veruje da poseduju svojstva iz člana 12. ovog zakona, odnosno dobra koje uživa prethodnu zaštitu (član 101), pitanje korišćenja kulturnog dobra u komercijalne svrhe (član 102), i eksproprijacije i administrativnog prenosa kulturnog dobra

XI. UVOZ, UNOŠENjE I IZVOZ I IZNOŠENjE KULTURNIH DOBARA (čl. 104-109). Ovim odredbama uređuje se promet kulturnih dobara kojim je predviđeno da se pokretno kulturno dobro stranog porekla dozvoljeno je uvoziti i unositi u skladu s međunarodnim konvencijama i zakonodavstvom zemlje izvoznika, kao i da se pokretna kulturna dobra u vlasništvu strane države, ustanove, pravnog ili fizičkog lica, koje na osnovu zaključenog ugovora pozajmi ili preuzme ustanova zaštite ili ustanova kulture u Republici Srbiji, radi izlaganja ili stručne i naučne obrade, za koje je Vlada izdala garanciju kojom se ovi predmeti izuzimaju od zaplene, izvršenja i povraćaja, ne mogu biti predmet zahteva trećih lica u postupcima izvršenja i obezbeđenja, kao i zaplene i povraćaja prema posebnim propisima dok se nalaze u Republici Srbiji po osnovu tog zaključenog ugovora (član 104). Odredbam ovog člana predviđeno je i da ustanova zaštite ili ustanova kulture u Republici Srbiji koje na osnovu zaključenog ugovora pozajmljuje pokretna kulturna dobra iz svoje zbirke radi izlaganja ili stručne i naučne obrade u inostranstvu, dužan je da pribavi garanciju nadležnog organa te Države kojom se ovi predmeti izuzimaju od zaplene, izvršenja i povraćaja prema posebnim propisima.

Kako je predviđeno članom 105. Nacrta zakona, kulturno dobro se ne može trajno izvesti, odnosno izneti iz Republike Srbije, osim u slučajevima razmene muzejske, arhivske, filmske ili bibliotečke građe koji su deo zbirke muzeja, javnog arhiva ili javne biblioteke, po prethodno pribavljenoj saglasnosti Vlade za kulturna dobra i kulturna dobra od velikog značaja, odnosno Narodne skupštine Republike Srbije, za kulturna dobra od izuzetnog značaja. Prema ovim odredbama ni arheološki predmeti i delovi arheološkog konteksta se ne mogu trajno izvesti, odnosno izneti iz Republike Srbije.

Privremeno iznošenje kulturnog dobra je uređeno članom 106, a odobrenje za iznošenje dobara koja uživaju prethodnu zaštitu članom 107. Nacrta zakona.

Članom 108. predviđa se Evidencija otuđenih i nestalih predmeta i elemenata pokretnog kulturnog nasleđa i materijalnih dobara koji mogu predstavljati kulturno nasleđe, koja se uspostavlja u cilju unapređenja borbe protiv nedozvoljenog uvoza, izvoza, trgovine i prenosa svojine kulturnih dobara, a članom 109. propisuje njena sadržina.

XII. POVRAĆAJ KULTURNIH PREDMETA (čl. 110-125). Odredbama ove glave vrši se usklađivanje sa Direktivom 2014/60/EU Evropskog parlamenta i Saveta od 15. maja 2014. o povraćaju kulturnih predmeta nezakonito iznesenih s terotorije države članice i o izmeni Uredbe (EU) br. 1024/2012 (ispravka) - obavezujućim propisom EU.

Kako je predviđeno članom 110. povraćaj kulturnog predmeta nezakonito iznetog sa teritorije Republike Srbije, odnosno sa teritorije druge države a koja se nalazi na teritoriji Republike Srbije, vrši se u skladu sa međunarodnim ugovorima, međunarodnim konvencijama i nacionalnim zakonodavstvom.

Šta se smatra nezakonito iznesenim kulturnim predmetom sa teritorije države članice Evropske unije definisano je članom 111, a nacionalno blago članom 112. Nacrta zakona.

Kulturni predmet definiše se članom 113. a samostalni držalac kulturnog predmeta, nesamostalni držalac kulturnog predmeta, javne zbirke i drugi pojmov definisani su članom 114, a Središnje telo određuje članom 115.

Povraćaj kulturnog predmeta državi članici Evropske unije i postupak za povraćaj kulturnog predmeta detaljno su razrađene odredbama čl. 116. i 117, dok je postupanje suda regulisano odredbama člana 118.

Saradnja sa državama članicama uređuje se članom 119.

Povraćaj kulturnih predmeta i povraćaj kulturnog predmeta nezakonito iznesenog sa teritorije države koja nije članica Evropske unije uređeni su odredbama čl. 120. i 121, dok je Povraćaj kulturnog predmeta nezakonito iznešenog sa teritorije Republike Srbije uređena članom 122. Nacrta zakona.

Članom 123. su detaljno predviđene Aktivnosti na povraćaju kulturnih predmeta.

Članom 124. je predviđeno da procedure za povraćaj kulturnih predmeta na osnovu ovog zakona ne diraju, odnosno ne utiču na postupke otkrivanja i procesuiranja krivičnih dela počinjenih u vezi sa nezakonitim iznošenjem kulturnih predmeta.

XIII. KAZNENIM ODREDBAMA (član-126) predviđene su kazne za prekršaje, fizičko lice ili odgovorno lice u pravnom licu / ustanovi zaštite.

XIV. NADZOR NAD PRIMENOM ZAKONA (čl. 127-129). Ovim odredbama predviđeno je da nadzor nad sprovođenjem ovog zakona obavlja Ministarstvo (član 127), stručni nadzor nad radom ustanova zaštite vrše centralne i matične ustanove zaštite, u skladu sa zakonom (član 128), a inspekcijski nadzor nad primenom ovog zakona se vrši u skladu sa zakonom kojim se uređuje inspekcijski nadzor u kulturi (član 129).

XV. PRELAZNIM I ZAVRŠNIM ODREDBAMA (čl. 130-134) predviđen je rok od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona da ustanove zaštite kulturnih dobara usklade svoju organizaciju i rad sa odredbama ovog zakona (član 130). Podzakonski propisi za sprovođenje ovog zakona doneće se u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona (član 131).

Ovim odredbama je predviđeno da će odredbe ovog zakona kojima se prenosi Direktiva 2014/60/EU Evropskog parlamenta i Saveta od 15. maja 2014. o povraćaju kulturnih predmeta nezakonito iznesenih s teritorije države članice i o izmeni Uredbe (EU) br. 1024/2012 (ispravka), biti u primeni su danom pristupanja Republike Srbije Evropskoj uniji, i da će tim danom prestaju da važe odredbe čl. 104. i 106 - 107. ovog zakona, i direktno se primenjuju sledeći propisi Evropske Unije: 1) Uredba Saveta (EZ) br. 116/2009 od 18. decembra 2008. o izvozu kulturnih dobara (Kodifikovana verzija); 2) Sprovedbena uredba Komisije (EU) br. 1081/2012 od 9. novembra 2012 za potrebe Uredbe Saveta (EZ) br. 116/2009 o izvozu kulturnih dobara (Kodifikovana verzija), i 3) Uredba (EU) 2019/880 Evropskog parlamenta i Saveta od 17. aprila 2019. o unosu i uvozu kulturnih dobara (član 132. Nacrta zakona).

Odredbom člana 133. predviđen je prestanak važnosti Zakona o kulturnim dobrima i određuju ojedine odredbe koje ostaju na snazi.

Članom 134. Nacrta zakona predviđeno stupanje na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije"i primena istekom godinu dana od dana njegovog stupanja na snagu, osim pojedinih odredaba ovog zakona koji će se primenjivati danom pristupanja Republike Srbije Evropskoj uniji.

Izvor: Vebsajt Ministarstva kulture, 06.05.2021.