ZAKON O RUDARSTVU I GEOLOŠKIM ISTRAŽIVANJIMA: Narodna inicijativa za izmenu Zakona, kojom se vrši uklanjanje bora i litijuma sa liste mineralnih resursa koji su od strateškog značaja za Srbiju
Nadležni u Srbiji su obećali je da neće biti rudarenja litijuma i bora u dolini reke Jadar, nakon građanskih protesta u decembru. Iako su poništena sva rešenja koja su za to izdata kompaniji Rio Tinto, to obećanje još nije u potpunosti ispunjeno, jer nije izmenjen Zakon o rudarstvu i geološkim istraživanjima ("Sl. glasnik RS", br. 101/2015, 95/2018 - dr. zakon i 40/2021) koji je litijum prepoznao kao strateški mineral.
Zbog zabrinutosti za životnu sredinu u Srbiji, narodnu inicijativu za izmenu Zakona o rudarstvu podneo je pokret Kreni.-promeni, koji je i ranije organizovao onlajn peticiju protiv rudnika litijuma u dolini reke Jadar.
Narodna inicijativa inače podrazumeva prikupljanje potpisa građana, kao vida podrške.
Kao razlog za izmenu Zakona o rudarstvu navode se stavovi brojnih naučnika koji su pre svega uobličeni na naučnoj konferenciji Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) održanoj početkom maja prošle godine.
Kako se navodi u inicijativi Kreni-promeni, predlogom zakona vrši se uklanjanje bora i litijuma sa liste mineralnih resursa koji su od strateškog značaja za Srbiju.
Takođe, predlaže se i zabrana geoloških istraživanja, eksploatacije i prerade rude bora i litijuma u Srbiji.
U Zakonu, litijum je inače svrstan među strateške mineralne resurse Srbije i ta odredba ni do danas nije ukinuta, pa samim tim nije ispunjeno ni obećanje da će obustaviti geološka istraživanja tog minerala.
Zakon o eksproprijaciji samo je produžena ruka Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima.
To je tada utvrdila Tijana Jevtić, aktivistkinja iz Užica. Ona je ukazala da su glavni problem u oblasti geoloških istraživanja litijuma izmene Zakona o rudarstvu, koje su usvojene prošle godine.
Građani su se inače u decembru bunili zbog tada najavljenih, a kasnije povučenih odredbi Zakona o eksproprijaciji koje bi ubrzale otkup zemljišta zbog rudarenja strateških minerala definisanih Zakonom o rudarstvu.
Cilj tih izmena bio je skraćenje rokova za prinudni otkup zemljišta u slučaju javnog interesa.
"Čak i da se izmene Zakona o eksproprijaciji ne usvoje, to ne rešava problem. Zakon o eksproprijaciji je samo produžena ruka Zakona o rudarstvu", rekla je tada Tijana Jevtić.
Dakle, glavni problem u vezi sa istraživanjem i rudarenjem litijuma je u Zakonu u rudarstvu i geološkim istraživanjima.
Zakon o rudarstvu je kako je tada podsetila Tijana menjan 2015. i u prvom kvartalu 2021. godine i uveo je suštinsku izmenu u definisanju javnog interesa koji potire i ličnu imovinu, kao i prethodni status nekog zaštićenog područja: "Zapravo, ako je ruda označena kao strateška sirovina, Zakon o rudarstvu postaje primarni ključ".
Na probleme zbog ovlašćenja koja se daju rudarskim kompanijama u Zakonu o rudarstvu i geološkim istraživanjima ukazivao je i advokat iz Beograda Predrag Savić.
On je još u martu prošle godine govorio o problematičnim odredbama Zakona o planiranju i izgradnji u kome se navodi da se odredbe tog zakona "ne odnose se na planiranje i uređenje prostora... i na izgradnju objekata koji se u smislu zakona kojim se uređuje rudarstvo smatraju rudarskim objektima, postrojenjima i uređajima".
Na taj način je kako je objasnio sistem odbrane, kome su dodeljena ista takva ovlašćenja, izjednačen sa rudarskim kompanijama.
Ponovo pokrenuta, pa nakon novih protesta građana opet prekinuta istraživanja litijuma u okolini Valjeva, samo su potvrdila tezu da vlast u Srbiji nema nameru da trajno obustavi istraživanja litijuma u Srbiji.
Istraživanja litijuma u okolini Valjeva sprovodila je kanadska kompanija Euro Lithium Balkan. Neki meštani sela Lukavac tvrde da su im njene aktivnosti zagadile izvore vode jer su u njima pronađene prekomerne koncentracije litijuma i bora.
Kompanija Paragraf Lex ne preuzima odgovornost za tačnost i istinitost informacija prenetih iz spoljnih sadržaja odnosno drugih izvora, kao i za štetu koja eventualno iz toga, proistekne. Sve informacije objavljene u sekciji "Vesti" su namenjene u svrhu opšteg informisanja.
Naslov: Redakcija