PRAVILNIK O SPECIJALIZACIJAMA I UŽIM SPECIJALIZACIJAMA ZDRAVSTVENIH RADNIKA I ZDRAVSTVENIH SARADNIKA

V. PROGRAM SPECIJALIZACIJA ZA UŽE SPECIJALIZACIJE

Doktori medicine specijalisti

1. Alergologija i klinička medicina

(12 meseci)

Cilj uže specijalizacije alergologije i kliničke imunologije je da lekar stekne teorijsko i praktično znanje iz oblasti atopijske bolesti disajnih puteva, druge alergijske i imunološke bolesti pluća, alergijske bolesti izazvane lekovima, alergijske bolesti izazvane hranom, imunodeficijentna stanja, autoimunske bolesti, alergen-specifična imunoterapija različitim alergenima (polenima, k. prašinom, grinjama i venomima insekata), što mu omogućava da kao specijalista samostalno zbrine obolele od akutnih i hroničnih alergijskih i imunskih bolesti. Najvažnija uloga uže specijalizacije je da omogući sprovođenje najviših standarda prevencije, dijagnostike i lečenja bolesnika sa ovim bolestima.

Specijalizacija se sastoji od teorijske i praktične nastave (obuke).

Svaki lekar na specijalizaciji ima glavnog mentora, koji prati tok njegove specijalizacije. Za nadzor nad izvođenjem pojedinih veština odgovorni su neposredni mentori veština.

U toku 12 meseci specijalizant izrađuje tri seminarska rada, sa temama koje se razlikuju od teme glavnog rada.

Teorijska nastava organizuje se dva semestra. U prvom semestru organizuje se nastava iz bazične imunologije a u drugom semestru organizuje se nastava iz alergologije i kliničke imunologije.

Specijalizant mora da bude osposobljen da rešava sledeće kliničke probleme:

- Akutna urtikarija i angioedem različite geneze:

Izazvana

Lekovima

Hranom

Venonima insekata

Lateksom

Infekcijama

- Hronična urtikarija i angioedem različite geneze:

Idiopatski oblik

Različiti oblici fizičke urtikarije

Dermografizam

Urtikarija na pritisak

Urtikarija na svetlo

Urtikarija i angioedem na vibracije

Urtikarija na hladnoću

Urtikarija na toplotu

Holinergička urtikarija

Adrenergička urtikarija

Kontaktna urtikarija

Naporom izazvana urtikarija

Izazvana parazitima

Udružena sa različitim oboljenjima digestivnog trakta:

ulkus, infekcija sa HP, kalkuloza ž. kese

Hereditarni angioedem

Urtikarijalni vaskulitis

- Anafilaktički šok različite geneze:

Izazvan

Lekovima

Hranom

Venomima insekata

- Idiopatska sistemska anafilaksa

- Alergijski i idiopatski hronični rinitis:

Senzibilizacija na polene drveća, trava i korova, kućnu prašinu i grinje

Rinitis bez komorbiditeta sa ostalim bolestima gornjih ili donjih disajnih puteva

Rinitis u komorbiditetu sa atopijskom astmom

Rinitis sa hroničnim sinusitisom

Rinitis sa nazalnim polipima

Rinitis sa učestalim infekcijama gornjih disajnih puteva,

posebno sa otitis media sa efuzijama

Idiopatski hronični rinitis (vazomotorni rinitis) bez senzibilizacije na inhalacione alergene

- Atopijska bronhijalna astma:

Senzibilizacija na polene drveća, trava i korova, kućnu prašinu i grinje

- Alergijska astma izazvana alergenima radne sredine (profesijska astma)

- Aspirinom izazvana astma

Aspirinski trijas (astma, nealergijska hipersenzitivna reakcija izazvana aspirinom i nazalna polipoza)

- Druge alergijske i imunološke bolesti pluća:

Hipersenzitivni pneumonitis (alergijski bronhioloalveolitis)

Eozinofilna pneumonija:

Alergijska bronhopulmonalna aspergiloza

Eozinofilna pneumonija kod osoba sa astmom

Hronična (kriptogena) pneumonija

Hipereozinofilni sindrom

Alergijska granulomatoza i angiitis

ARDS

- Alergijske reakcije izazvane venomima insekata:

Rani tip reakcija:

Sistemska anafilaksa

Anafilaktička reakcija (urtikarija, angioedem, bronhospazam)

Pozni tip reakcija

Neurološka oštećenja

Nefropatije

- Alergijske reakcije izazvane hranom

Senzibilizacija izazvana različitim nutritivnim alergenima

Oralni sindrom alergije

Izolovani orofaringealni simptomi i znaci

Udruženi orofaringealni i anafilaktički simptomi i znaci

Sistemska anafilaksa

Udružena sa fizičkim naporom

Anafilaktičke reakcije izazvane aditivima hrane i konzervansima:

Tartrazin

Kalijummetabisulfit

Mononatrijumglutamat (sindrom kineskog restorana)

Natrijumbenzoat

- Alergijske reakcije izazvane lekovima:

Senzibilizacija izazvana lekovima

Penicilinski lekovi i ostali betalaktamski antibiotici

Lokalni anestetici

Miorelaksantna sredstva

Nealergijska hipersenzitivna reakcija izazvana lekovima:

Nesteroidni antiinflamacioni lekovi

ciklooksigenazni inhibitori (aspirin, ibuprofen, diklofenak)

parazolonski analgetici

Jodna kontrastna sredstva

Program premedikacije kod osoba sa nealergijskom

hipersenzitivnom reakcijom izazvanom JKS

Opšti anestetici

Hipersenzitivni sindromi izazvani lekovima

(karbamazepin, propiltiouracil i dr.)

Reakcije humoranlnog poremećaja imuniteta:

Anafilaktičke reakcije:

Bronhospazam i/ili rinitis

Angioedem i/ili urtikarija

Anafilaktički šok

Citotoksične reakcije:

Citopenije i intersticijalni nefritis

Imunskokompleksne reakcije:

Serumska bolest

Anafilaktoidna purpura

Sistemski eritemski lupus izazvan lekovima

Reakcije celularnog poremećaja imuniteta:

Kontaktni dermatitis

Oštećenja jetre:

Hepatitis

Granulomska oštećenja jetre

Holestaza

Oštećenja pluća - fibroza posle primene citostatika

Encefalomijelitis kao postvakcinalna reakcija IV tipa imuniteta

- Alergijske reakcije izazvane lateksom

- Atopijski dermatitis u sklopu alergijskog rinitisa i atopijske bronhijalne astme

- Primarne i sekundarne imunodeficijencije

- Vaskulitisi primarno izazvani poremećajem sistema komplementa

- Primarni vaskulitisi

Sistemski nekortizujući vaskulitisi

Klasični nodozni poliarteritis

Alergijski angiitis i granulomatoza

Hipersenzitivni vaskulitis

Wegenerova granulomatoza

Arteritis sa džinovskim ćelijama

Temporalni arteritis

Takauasu arteritis

Behcetova bolest

- Sistemske bolesti vezivnog tkiva

Sistemski eritemski lupus (sa posebnim osvrtom na lupus nefritis i neurolupus)

Polimiozitis/Dermatomiozitis

Sistemska skleroza

Mešovita bolest vezivnog tkiva

Sjogrenov sindrom

Overlap sindrom

- Imunoterapija (alergen - specifična imunoterapija polenima i grinjama i venomima insekata)

- Supstituciona imunoterapija i.v. imunoglobulinima kod primarnih i sekundarnih imunodeficijencija

- Terapija primarnih vaskulitisa i sistemskih bolesti vezivnog tkiva (sa posebnim osvrtom na pulsnu terapiju) glikokortikoidnim lekovima i drugim imunosupresivnim lekovima)

- Desenzibilizacija na lekove

- Laboratorijska dijagnostika alergijskih reakcija ranog tipa

- Laboratorijska dijagnostika autoimunskih bolesti

KATALOG VEŠTINA

Tokom specijalizacije specijalizant treba da ovlada sledećim veštinama:

O - organizuje I - izvodi U - upoznaje

2. Kardiologija

(12 meseci)

Trajanje uže specijalizacije: 12 meseci

Svrha: Svrha uže specijalizacije iz kardiologije je poboljšanje znanja i veština lekara specijalista interne medicine koji su u praktičnom radu usmereni na kardiovaskularnu patologiju u hospitalnim ili vanhospitalnim ustanovama.

Cilj: Unapređenje teorijskog i praktičnog znanja za potrebe prevencije, dijagnostike i lečenja kardiovaskularnih bolesti, za koje se predviđa da će do 2020. godine biti u značajnom porastu, te da će i smrtnost u svetu od istih porasti na oko 20 miliona stanovnika godišnje. Pored ovih osnovnih ciljeva, neobično je važno istaći i ciljanu edukaciju pacijenata, kako u primarnoj tako i u sekundarnoj prevenciji, kroz rad odeljenje ili službi za edukaciju.

Potreba: Potreba za ovakvim osposobljavanjem lekara nastala je kao posledica epidemijskog porasta broja obolelih od kardiovaskularnih bolesti s jedne strane, napretka naučne misli iz ove oblasti s druge, brzog tehničkog i tehnološkog razvoja vezanog za dijagnostiku i lečenje kardiovaskularnih bolesti i brzog razvoja farmakološke nauke i farmaceutske industrije.

Sadržaj: Program supspecijalističkih studija traje 12 meseci. Obuhvata teorijska i praktična znanja iz raznih oblasti: anatomije, patološke anatomije, fiziologije, patofiziologije, histologije, biohemije, farmakologije, interne medicine, fizike, nuklearne medicine, hirurgije, metodologije, statistike, itd.

Program predviđa upoznavanje kardiovaskularne patologije sa svih aspekata u svetlu najnovijih naučnih stavova i smernica dobre kliničke prakse.

Oblici nastave: U okviru programa uže specijalizacije, nastava će biti realizovana kroz teorijska predavanja, praktičnu nastavu, kao obaveznu, u referentnim ustanovama, kroz seminarske radove i završni ispit. Sve predviđene oblike nastave kandidat će pohađati pod rukovodstvom i kontrolom mentora.

TEORETSKA NASTAVA:

Anatomske karakteristike fetalnog i adultnog kardiovaskularnog sistema

Regulatorni mehanizmi kardiovaskularnog sistema

Receptori i kardiovaskularni sistem

Infrastruktura i mehanika kontrakcije miokarda, utrošak kiseonika i uloga jona kalcijuma u kontrakciji miokarda

Hormonalna funkcija srca

Mehanizam nastanka i sprovođenja impulsa kroz srce, elektrofiziologija nadražajnih membrana srca i osvrt na jonske struje

Urođene srčane mane

Reumatska groznica

Infektivni endokarditis

Oboljenja mitralnog i trikuspidnog ušća

Oboljenja aortnog ušća

Tumori srca

Perikarditis

Miokarditis i kardiomiopatije

Elektrokardiografija, dinamička elektrokardiografija

Intrakardijalna elektrofiziologija

Srčane aritmije

Nemedikamentno lečenje poremećaja srčanog ritma i provođenja

Ehokardiografija

Dopler dijagnostika perifernih krvnih sudova

Spiroergometrija

Mikrokateterizacija srca i hemodinamski monitoring

KPCR

Kateterizacija srca

Interventne procedure u kardiologiji

Periferna angiografija

Radioizotopska dijagnostika

Imidžing dijagnostika u kardiovaskularnim bolestima

Srčana insuficijencija

Koronarna bolest

Arterijska hipertenzija

24-satno ambulatorno merenje krvnog pritiska

Sinkopalna stanja u kardiologiji

Šokna stanja u kardiologiji

Periferna vaskularna bolest

Epidemiologija kardiovaskularnih oboljenja

Prevencija kardiovaskularnih oboljenja

Rehabilitacija kardiovaskularnih oboljenja

Kardiohirurgija i vaskularna hirurgija

PRAKTIČNA NASTAVA - 12 meseci

Klinički rad (opšta kardiologija, prijemna kardiološka ambulanta, poliklinika) 2 meseca

Jedinica intenzivne kardiološke nege 2 meseca

Invazivna hemodinamika 2 meseca

Neinvazivna dijagnostika (eho, dopller, spiroergometrija) 3 meseca

Poremećaji srčanog ritma 2 meseca

Rehabilitacija kardiovaskularnih bolesnika 15 dana

Radioizotopi 15 dana

KATALOG VEŠTINA

O - organizuje I - izvodi U - upoznaje

Kliničko odeljenski rad - O, I

Kliničko ambulantni rad - O, I

Kardiovaskularna prevencija - O, I

Elektrokardiografija - O, I

Rtg dijagnostika - O, U

Ehokardiografija - O, I, U

Spiroergometrija - O, I

KPCR (punkcija centralne vene, invazivni i neinvazivni hemodinamski monitoring, defibrilacija, kardioverzija, endotrahealna intubacija, neinvazivna mehanička ventilacija, implantacija privremenog pejsmejkera, intraaortna balon pumpa, postreanimaciona hipotermija, pleuralna i abdominalna punkcija) - O, I, U

Mikrokateterizacija i hemodinamski montoring - O, I

Kateterizacija srca i angiokardiografija - O, U

Elektrofiziologija i implantacija trajnog elektrostimulatora srca - O, I, U

Kardiohirurgija - U

Vaskularna hirurgija - U

Anestezija kardiovaskularnih bolesnika - U

Asistirana cirkulacija - U

Radioizotopska dijagnostika - O, U

Imidžing dijagnostika - O, U

Biohemijska dijagnostika - O, U

Naučno istraživački rad - O, I, U

Epidemiološko-klinička istraživanja - O, I, U

Prohodnost: uža specijalizacija iz kardiologije je u najširem smislu interdisciplinarni pristup kardiovaskularnoj patologiji, te u tom smislu podrazumeva kako rad pojedinca tako, veoma često, i timski rad. Ona promoviše sofisticirano, sveobuhvatno razmišljanje u prevenciji, dijagnostici i lečenju kardiovaskularnih bolesti. Prohodnost ka ovoj užoj specijalizaciji imaju lekari specijalisti interne medicine, a mogućnost imaju i klinički farmakolozi, klinički epidemiolozi, pedijatri i specijalisti socijalne medicine.

Ishod: Pohađanjem programa uže specijalizacije iz kardiologije kandidati bi se osposobili za:

klinički rad na opštim odeljenjima kardiologije (prijemna kardiološka ambulanta, kardiološka poliklinika, stacionar opšte kardiologije);

rad u jedinici intenzivne kardiološke nege (KPCR, kardioverzija, defibrilacija, punkcija centralne vene, hemodinamski monitoring - invazivani i neinvazivni, plasiranje privremenog elektrostimulatora srca, intraaortne balon pumpe, izvođenje blage post-reanimacione hipotermije, pleuralne i abdominalne punkcije, primena fibrinolitičke terapije, savremen medikamentni tretman kardiovaskularnih oboljenja, itd);

rad na odeljenjima invazivne dijagnostike (kateterizacija srca, perikardna punkcija, angiografija, interventna kardiologija);

rad na odeljenjima poremećaja srčanog ritma (implantacija trajnog elektrostimulatora srca, elektrofiziologija, implantacija kardiovertera, CRT, itd);

rad u okviru neinvazivne kardiološke dijagnostike (transtorakalna i transezofagealna ehokardiografija, stres-ehokardiografija, kontrastna ehokardiografija, itd), rad u laboratoriji za spiroegometriju i Dopler dijagnostiku perifernog krvotoka;

rad na radioizotopskoj i imidžing dijagnostici;

rad na rehabilitaciji kardiovaskularnih bolesnika;

rad na edukaciji bolesnika;

kliničko-epidemiološka istraživanja i naučno istraživački rad;

Stečeno zvanje: supspecijalista - kardiolog.

3. Pulmologija

(12 meseci)

Teorijska nastava:

1. Respiratorna anatomija, histologija i fiziologija

a. Morfologija, topografija i klinička anatomija respiratornog sistema

b. Histološka građa respiratornog sistema

c. Fiziologija plućnog krvotoka

d. Nerespiratorne funkcije pluća

e. Klinička fiziologija pluća i regulacija disanja

f. Funkcija pluća u uslovima izmenjenog atmosferskog pritiska

2. Respiratorna dijagnostika

a. Funkcijsko ispitivanje pluća

- statička komplijansa

- spirometrija

- telesna pletizmografija

- distribucija ventilacije

- merenje difuzije

- bronhoprovokacijski testovi

- ispitivanje snage respiratornih mišića

- ispitivanja vezana za disajni centar

- merenje otpora disajnog sistema

- ergospirometrija

- respiracijski gasovi

b. Imaging metode u pulmologiji

- rendgenska dijagnostika oboljenja pluća, pleure, medijastinuma i dijafragme

- CT dijagnostika oboljenja pluća, pleure i medijastinuma

- magnetna rezonanca u dijagnostici intratoraksnih oboljenja

- ultrazvučna dijagnostika oboljenja pluća, pleure i medijastinuma

- primena ultrazvuka u dijagnostici oboljenja srca i krvnih sudova

- radioizotopske metode u dijagnostici plućnih i medijastinumskih oboljenja

c. Invazivne dijagnostičke metode

- hemodinamsko ispitivanje krvotoka i mikrokateterizacija,

- bronhoskopija

- pleuralna punkcija

- biopsija pleure

- videoasistirana torakoskopija

- medijastinoskopija i medijastinotomija

- perkutana biopsija pluća

- otvorena biopsija pluća

d. Mikrobiološka dijagnostika

- bakteriološka

- virusološka

- parazitološka

- mikološka

3. Imunologija respiratornog sistema

a. imunologija u oboljenjima respiratornog trakta

b. imunološka dijagnostika u oboljenjima respiratornog trakta

4. Klinička pulmologija

a. Plućne infekcije

- pneumonije

- bronhiektazije

- apsces pluća

- empijem pleure

- pleuralni izlivi

- gljivična i parazitarna oboljenja pluća

b. Tuberkuloza

- patogeneza tuberkuloze

- imunitet u tuberkulozi

- primarna tuberkuloza pluća

- postprimarna tuberkuloza pluća

- lečenje i hemioprofilaksa tuberkuloze

c. Oboljenja intersticijuma pluća

- plućne fibroze

- sarkoidoza

- granulomatoze pluća

- hemosideroza

d. Obstruktivne bolesti pluća i plućnog krvotoka

- hronična obstruktivna bolest pluća

- bronhijalna astma

- hronična plućna insuficijencija i hronično plućno srce

- akutni respiracijski distres - ARDS

- tromboembolija pluća

- plućna hipertenzija

- hipoventilacioni sindrom

- poremećaj disanja u spavanju

e. Maligne bolesti pluća

- karcinom pluća i metastaze u plućima

- tumori medijastinuma i pleure

- neuroendokrini tumori pluća

- farmakoterapijska sredstva u lečenju malignih oboljenja disajnih organa

- principi neoperativnog lečenja malignih tumora (hemio-terapija, radioterapija, imunoterapija)

- hirurško lečenje malignih tumora pluća

5. Profesionalne bolesti pluća

a. najčešće profesionalne bolesti pluća

b. profesionalna tuberkuloza

6. Respiratorna rehabilitacija

a. rehabilitacija plućnih bolesnika

b. ispitivanje kvaliteta života u plućnim bolestima

c. ispitivanje kvaliteta života u granulomskim bolestima

d. kvalitet života obolelih od malignih bolesti pluća

7. Dečja pulmologija

a. osobenosti disajne funkcije kod dece

b. imunologija respiratornog sistema kod dece

c. respiratorna oboljenja kod novorođenčadi

e. oboljenja gornjih disajnih puteva kod dece

f. bakterijske i virusne infekcije donjih disajnih puteva kod dece

g. akutne respiratorne infekcije kod dece

h. dečja astma

i. cistična fibroza

8. Epidemiologija i prevencija plućnih bolesti

a. epidemiologija i prevencija hronične obstruktivne bolesti pluća

b. epidemiologija i prevencija bronhijalne astme

c. epidemiologija i prevencija malignih bolesti pluća

d. prevencija profesionalnih bolesti pluća

Praktična nastava:

I Klinička praksa - 24 nedelje

II Rentgenska i radiološka dijagnostika - 4 nedelje

III Invazivna dijagnostika (bronhoskopija, pleuralna punkcija, biopsija plućne maramice) - 8 nedelja

IV Poliklinika - 6 nedelja

V Rehabilitacija - 2 nedelje

VI Dečja pulmologija - 4 nedelje

Katalog veština:

4. Endokrinologija

(12 meseci)

Trajanje i struktura specijalizacije:

Uža specijalizacija iz Endokrinologije traje 12 (dvanaest) meseci i sastoji se od:

Teorijske nastave koja traje 1 semestar

Praktične nastave koja traje 12 meseci

Program uže specijalizacije

Subspecijalizant za vreme trajanja uže specijalizacije treba da obradi bar 100 bolesnika sa endokrinološkim bolestima (40 novih hospitalizovanih bolesnika i 60 ambulantnih, od toga bar 20 prvih pregleda). Na odeljenju treba da vodi od 3 - 5 bolesnika. U toku subspecijalizacije mora da obavi bar minimalan broj propisanih obaveznih obrada i zahvata odnosno da asistira u složenijim obradama i zahvatima.

PROGRAM

Trajanje 1 (jedna) godina (12 meseci)

1 semestar:

Teorijsko i znanje iz oblasti Endokrinologije subspecijalizant savladava tokom 1 semestra nastave u vidu predavanja i seminara. Subspecijalizant se detaljnije upoznaje sa endokrinološkom pristupom bolesniku, uključujući anamnezu, fizički pregled, utvrđivanje plana ispitivanja kao i izbor lečenja. Vežba pri opisivanju i oceni rezultata biohemijskih, hormonskih i drugih laboratorijskih testova, rendgenskih snimaka, ehosonografskih pregleda, i drugih vizuelizacionih pregleda (CT/NMR) i funkcionalnih ispitivanja pojedinih endokrinih organa. Upoznaje se sa načinima uzimanja materijala, njihovom primenom u predanalitičkoj fazi, kao i mogućnostima i načinima laboratorijske dijagnostike u pojedinim laboratorijama.

Praktična nastava

Subspecijalizant radi tako da postepeno sve samostalnije obavlja dijagnostičke postupke i određuje terapijske principe. Mentor vrši nadzor savladanih veština i ocenjuje uspeh.

Pod neposrednim nadzorom mentora planira lečenje i kontroliše njegov tok i uspeh terapije. Upoznaje se sa štetnim efektima lekova i metodama sprečavanja istih.

Upoznaje se sa načinom vođenja medicinske dokumentacije.

Osposobljava se za samostalni rad u hitnoj (urgentnoj) endokrinološkoj praksi. Uključuje se u dežurnu službu i u ambulantni rad. Upoznaje se sa pojedinim užim oblastima Endokrinologije, metodama i tehnikama dijagnostike, kao i specifičnog lečenja. Učestvuje u radu konzilijuma.

PROGRAM PRAKTIČNE NASTAVE UŽE SPECIJALIZACIJE IZ ENDOKRINOLOGIJE

Tokom praktične nastave u trajanju od 12 meseci, tokom koje ovladava veštinama koje se sprovode na odgovarajućem odeljenju tokom bolničkog i ambulantnog lečenja endokrinoloških bolesnika.

- Intenzivna nega

5 bolesnika sa dijabetesnom ketoacidozom (DKA)

Posmatra: 2 Asistira: 3 - uzima anamnezu, obavlja fizički pregled, učestvuje u planu ispitivanja uzroka DKA i u terapijskom pristupu DKA

3 bolesnika sa hiperosmolarnim hiperglikemijskim stanjem (HHS)

Posmatra: 1 Asistira: 2 - uzima anamnezu, obavlja fizički pregled, učestvuje u planu ispitivanja uzroka HHS i u terapijskom pristupu lečenja HHS

3 bolesnika sa hipoglikemijskom komom

Posmatra: 1 Asistira: 2 - uzima heteroanamnezu, obavlja fizički pregled, učestvuje u planu ispitivanja uzroka hipoglikemijske kome i izbor terapijskog pristupa lečenja hipoglikemijske kome

2 bolesnika sa akutnom adrenalnom insuficijencijom

Posmatra: 1 Asistira: 1 - uzima anamnezu, obavlja fizički pregled, učestvuje u planu ispitivanja uzroka i akutne adrenalne insuficijencije i izbor terapijskog pristupa lečenja akutne adrenalne insuficijencije

1 bolesnika sa hiperkalcemijom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, EKG, vizualizacijske metode (ultrazvučni pregled, RTG, CT), ordiniranje terapije hiperkalcemije pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 1

1 bolesnika sa hipokalcemijom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, vizualizacijske metode, ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 1

1 bolesnika sa tireotoksičnom krizom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, EKG, vizualizacijske metode (ultrazvučni pregled), ordiniranje terapije tireotoksikoze pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 1

1 bolesnika sa miksedamentoznom komom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, vizualizacijske metode, ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 1

1 bolesnika sa hipernatremijom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, ordiniranje terapije hipernatremije pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 1

1 bolesnika sa hiponatremijom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, ordiniranje terapije hiponatremije pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 1

- Dijabetes

5 bolesnika sa tipom 1 dijabetesa - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske analize, dijagnostički testovi [test oralne tolerancije glukoze (OGTT), glukagonski test, test intravenske tolerancije na glukozu (IVGTT)], ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora, monitoring parametara glikoregulacije, skrining hroničnih komplikacija, hipoglikemije u dijabetesu

Posmatra: 1 Asistira: 4

10 bolesnika sa tipom 2 dijabetesa - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske analize, dijagnostički testovi (OGTT), testovi za procenu insulinske senzitivnosti i sekrecije) ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora, monitoring parametara glikoregulacije, skrining hroničnih komplikacija, hipoglikemije u dijabetesu

Posmatra: 2 Asistira: 8

5 bolesnika sa tipom 1 dijabetesa na terapiji insulinskom pumpom - određivanje i korekcije bazalne brzine infuzije, određivanje i korekcije bolusa pomoću ugljenohidratnih jedinica, korekcija insulinske terapije u uslovima akutnih komplikacija dijabetesa, kao i korekcija insulinske terapije insulinskom pumpom u uslovima povećane ili smanjene fizičke aktivnosti, smenskog rada i slično.

Posmatra: 3 Asistira: 2

- Bolesti štitaste žlezde

10 bolesnika - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, vizualizacijska dijagnostika (ultrazvučna dijagnostika), ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora, biopsija tankom iglom

Posmatra: 5 Asistira: 5

- Bolesti nadbubrežnih žlezda

5 bolesnika sa Kušingovim sindromom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, supresioni funkcionalni testovi za nadbubreg, vizuelizaciona dijagnostika (ultrazvučna i rentgen dijagnostika, CT/NMR), ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora.

Posmatra: 3 Asistira: 2

5 bolesnika sa adrenalnom insuficijencijom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, stimulacioni funkcionalni testovi za nadbubreg, ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Posmatra: 3 Asistira: 2

- Bolesti gonada

3 bolesnice sa oligomenorejom/amenorejom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, funkcionalno testiranje hipotalamo-gonadne osovine, vizuelizaciona dijagnostika (ultrazvučna dijagnostika), ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Posmatra: 2 Asistira: 1

3 bolesnice sa hirzutizmom - anamneza, klinička prezentacija, određivanje stepena hirzutizma po Ferriman-Gallwey i Lorencu, biohemijske i hormonske analize, funkcionalno testiranje hipotalamo-gonadne osovine, vizualizaciona dijagnostika (ultrazvučna dijagnostika), ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Posmatra: 2 Asistira: 1

2 bolesnice sa menopauzom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Posmatra: 1 Asistira: 1

- Bolesti metabolizma

2 bolesnika sa hroničnom hiperkalcemijom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, EKG, vizualizacijske metode (ultrazvučni pregled, RTG, CT), ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 2

1 bolesnik sa hroničnom hipokalcemijom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske i hormonske analize, vizualizacijske metode, ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 1

10 bolesnika sa poremećajem metabolizma lipida - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske analize, frižiderski test, ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Posmatra: 2 Asistira: 8

- Bolesti hipofize

6 bolesnika sa tumorom hipofize - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske analize, bazalne hormonske analize, funkcionalno testiranje hipotalamo-hipofizne osovine, vizualizacijske metode (RTG, CT/NMR), ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 6

- Metaboličke bolesti kostiju

5 bolesnika sa osteoporozom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske analize, hormonske analize, vizualizacijske metode (RTG, DXA-a) ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Posmatra: 3 Asistira: 2

1 bolesnik sa rahitisom/osteomalacijom - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske analize, hormonske analize, vizualizacijske metode (RTG, DXA-a), ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Asistira: 1

- Neuroendokrini tumori

8 bolesnika sa neuroendokrinim tumorima različite lokalizacije - anamneza, klinička prezentacija, biohemijske analize, hormonske analize, vizualizacijske metode (RTG, CT/NMR)), praćenje rada konzilijuma i ordiniranje terapije pod neposrednim nadzorom mentora

Posmatra: 5 Asistira: 3

5. Nefrologija

(12 meseci)

6. Reumatologija

(12 meseci)

Reumatologija - subspecijalizacija

Metodske jedinice - teorijska nastava

1 Struktura koštano-zglobnog sistema 6

2 Funkcija koštano-zglobnog sistema 4

3 Patogenetski mehanizmi oštećenja koštano-zglobnog sistema 4

4 Epidemiologija reumatskih bolesti 2

5 Socijalno-medicinski značaj reumatskih bolesti 4

6 Sistemske bolesti vezivnog tkiva 12

7 Reumatoidni artritis 6

8 Seronegativne artropatije 10

9 Metabolička oboljenja kostiju i zglobova 8

10 Vanzglobna reumatska oboljenja 6

11 Infektivni artritisi 4

12 Degenerativna oboljenja kičmenog stuba 6

13 Degenerativna oboljenja perifernih zglobova 6

14 Ostala reumatska oboljenja 6

15 Ugentna stanja u reumatologiji 4

16 Reumatska oboljenja kod dece 6

17 Specifičnosti reumatskih bolesti kod starih osoba 8

18 Reumatska groznica 2

19 Reumatske valvularne mane 6

20 Kardiovaskularna oštećenja u reumatskim bolestima 4

21 Oštećenja drugih sistema u reumatskim bolestima (CNS, bubrega, pluća) 6

22 Dijagnostičke metode u reumatologiji 10

23 Klinička farmakologija u reumatologiji 8

24 Balneoterapija reumatskih bolesti 6

25 Operativno lečenje reumatskih bolesti 8

26 Rehabilitacija bolesnika s reumatskim bolestima 8

Ukupno 160

2

Praktični rad se odvija na klinici za reumatologiju (9 meseci), kardiologiju (mesec dana), nefrologiju (mesec dana) i fizikalnu medicinu (mesec dana)

Praktični rad obuhvata:

1. Pregled bolesnika

• Uzimanje anamneze

• Klinički pregled bolesnika sa muskuloskeletnim poremećajima

• Pregled bolesnika sa zahvaćenošću srca, bubrega, očiju, CNS

2. Indikacije i interpetacija:

• hematoloških,

• imunoloških,

• biohemijskih i

• hispopatoloških pomena koje prate reumatske bolesti

3. Poznavanje indikacija i interpretacija vizualizacionih tehnika u dijagnozi reumatskih bolesti

• Konvencionalne radiografske metode

• CT

• NMR Tehnike s radioizotopima

4. Poznavanje indikacija i interpretacija rezultata ostalih metoda

• Kapilaroskopija

• osteodenzitometrija

• ultrasonografija

5. Primena medikamenata u lečenju reumskih bolesti

• Nesteroidni antiinflamatorni lekovi

• Lekovi koji modifikuju tok bolesti

• Citotoksični lekovi

• Imunosupresivni lekovi

• Kortikosteroidi

• Biološki agensi

• Lekovi za osteoporozu

3

• Gastroprotektori

6. Posebne metode:

• Punkcija zglobova, analiza sinovijalne tečnosti i davanje intraartikularnih injekcija

• Davanje injekcija u meka tkiva

• Izvođenje biopsije sinovije iglom

7. Istraživački rad:

• Analiza podataka

• razumevanje principa i prakse kliničkih ispitivanja

• statistička obrada podataka

• pretraživanje i korišćenje literature

Kolokvijumi:

• Sistemske bolesti vezivnog tkiva

• Reumatoidni artritis

• Seronegativne artropatije

• Metabolička oboljenja kostiju i zglobova

• Degenerativna reumatska oboljenja

• Vanzglobna reumatska oboljenja

• Kardiovaskularna oštećenja u reumatskim bolestima

• Balneoterapija i rehabilitacija bolesnika s reumatskim bolestima

7. Gastroenterohepatologija

(12 meseci)

Trajanje uže specijalizacije: 12 meseci

8. Hematologija

(12 meseci)

Uža specijalizacija u oblasti hematologije je obrazovni proces tokom kog lekar specijalista (internista, pedijatar) stiče potpunije teorijsko i praktično znanje u oblasti hematologije.

Uža specijalizacija iz hematologije traje dva semestra (11 radnih meseci i 1 mesec odmora) i podrazumeva organizovanu teorijsku nastavu i praktični rad u ukupnom trajanju uže specijalizacije. Nastava se organizuje i sprovodi u ustanovama tercijalnog značaja/nivoa.

I Klinički pristup hematološkom bolesniku

Simptomi, znaci, poremećaji i nalazi koji zahtevaju hematološko ispitivanje

Osnovni principi hematoloških ispitivanja

II Poliklonska (normalna) hematopoeza

Poreklo i razvoj hematopoeznog tkiva, matične ćelije hematopoeze, mikrosredina, stem ćelijska plastičnost, regulacija hematopoeze, faktori rasta, receptori faktora rasta, singnalna transdukcija, apopotoza, transkripcioni faktori i athezivne molekule.

Ispitivanje matičnih/opredeljenih ćelija hematopoeze

Laboratorijska ispitivanja, pregled krvne slike kvantitativno i kvalitativno, normalne vrednosti krvnih ćelija.

III Poremećaji u crvenoj krvnoj lozi

Eritrocitopoeza

Opšti aspekti anemija i eritrocitoza (policitemija), periferna krvna slika u anemiji i eritrocitozi. Klasifikacija anemija i eritrocitoza.

Anemije usled nedostatka gvožđa, vitamina B12, folne kiseline i druge makrocitne anemije

Anemije u hroničnim bolestima

Hemolitički sindromi, urođene (hereditarne) i stečene, imune i neimune, ekstravaskularne i intravaskularne hemolitičke anemije

Hemoglobinopatije i talasemije

Poliklonske eritrocitoze, porfirije

Aplastična anemija i oštećenja koštane srži, aplazija eritrocitne loze (eritroblastopenija), paroksizmalna noćna hemoglobinurija (PNH).

Poremećaji uzrokovani opterećenjem gvožđem, hemohroma toza, transfuziona hemosideroza.

IV Poremećaji u beloj krvnoj lozi

Klasifikacija i kliničke manifestacije poremećaja u beloj krvnoj lozi.

Poremećaji granulocitneloze: neutropenija i neutrofilija, poremećaji funkcija neutrofila.

Poremećaji eozinofilneloze: eozinofilija.

Poremećaji bazofila i mastocita: bazopenija, bazofilija i mastocitoza.

Poremećaji limfocitne loze: limfocitopenija, limfocitoza, sindrom primarne/stečene imunodeficijencije.

Poremećaji monocitno-makrofagne loze: monocitopenija, monocitoza. Sindrom mononukleoze.

V Klonske bolesti hematopoeznog tkiva

Klasifikacija i kliničke manifestacije (WHO).

Mijeloproliferativne bolesti: policitemija vera (PV), esencijalna trombocitemije (ET), idiopatska mijelofibroza (IMF).

Mijelodisplastični sindrom (MDS): klasifikacija, prognostički faktori, kliničke varijante, mijelodisplastični sindrom/mijeloproliferativno oboljenje (MDS/MPO).

Leukemije: akutna mijeloidna leukemija (AML), akutna limfoblastna leukemija (ALL), hronična mijeloidna leukemija (CML), B-hronična limfocitna leukemija (B-CLL), prolimfocitna leukemija (PLL), trohileukoza (NCL)/varijante NCL, splenični limfom sa viloznim limfocitima (SLVL), leukemija velikih granuliranih limfocita (LGLL), adultna T leukemija/ limfom (ATLL), Sèzary-ev sindrom (SS).

Limfomi: ne Hočkinovi limfomi, ektranodalni limfomi, Hočkinov limfom.

Paraproteinemije: monoklonska gamapatija nedefinisanog značaja (M-GUS), multipli mijelom, Waldrenström-ova makroglobulinemija (WM), bolest teških lanaca (HCD), primarna (sistemska) amiloidoza (AL).

VI Principi lečenja klonskih bolesti hematopoeznog tkiva

Farmakologija i toksičnost antineoplastičnih lekova

Transplantacija matičnih ćelija hematopoeze (TMĆH): principi i indikacije, izvori MĆH (kostna srž, periferne MĆH, pupčana vrpca), alogena TMĆH (HLA podudarna/nepodudrana porodična/neporodična transplantacija), autologna TMĆH, GvHD ("bolest kalem protiv domaćina"), GvL/T ("kalem protiv leukemije/tumora"), komlikacije TMĆH, VOD (venookluzivna bolest jetre), profilaksa i lečenje virusnih, bakterijskih i gljivičnih infekcija, vakcinacije, posttransplantacioni relapsi.

VII Poremećaji hemostaze i tromboze

Kliničke manifestacije, evaluacija i klasifikacija poremećaja hemostaze. Klinički i laboratorijski pristup.

Poremećaji trombocitne loze: numeričke abnormalnosti trombocita, trombocitopenija i trombocitoza, urođene bolesti trombocita/funkcije trombocita, stečeni bolesti trombocita, imuna trombocitopenija, vaskularne purpure.

Poremećaji koagulacije krvi/koagulacionih proteina. Urođene poremećaji: hemofilija A i B, von Wilebrandova bolest, deficit faktora II, V, VII, X, XI i XIII, kombinovani deficit faktora V i VIII, deficit K vitanim zavisnih faktora, poremećaji fibrinogena. Deficit faktora koagulacije uzrokovan antitelima. Bolesti jetre i disfunkcija hemostaze, diseminovana intravaskularna koagulacija. Fibrinoliza i tromboliza.

Tromboza i antitrombotična terapija: principi antitrombotične terapije, primarna i sekundarna trombofilija/hiperkoagulabilno stanje, antitelima posredovane trombotične bolesti, trombotične mikroangiopatije TTR/NUS, NIT.

VIII Transfuzije i hemafereze

Imunologija i serologija krvnih grupa. Indikacije za terapiju komponentama krvi (eritrociti, trombociti, zamrznuta sveža plazma, krioprecipitat, autologna transfuzija krvi, IVIG intravenski imunoglobulini). Transfuzione reakcije: neposredne (hemolitička, febrilna, TRALI tranfuziom uzrokovano akutno oštećenje pluća, hipersenzitivna plućna reakcija, alergijske reakcije, bakterijska kontaminacija, intoksikacija citratom) i odložene (hemolitička reakcija, posttransfuziona purpura, transmisivne bolesti). Autologna transfuzija matičnih ćelija hematopoeze.

Terapijske hemafereze: trombocitafereza, leukafereza, eritracitafereza, izmena plazme.

IX Urgentna stanja u hematologiji

Neutropenična temperature/septični šok

Transfuzione reakcije

Hiperkalcemija,

Hiperviskoznost

Diseminovana intravaskularna koagulacija

Predoziranost sa antitrombotičnom terapijom (heparin, oralni antikoagulansi)

Heparinom indukovana trombocitopenija (HIT)

Masivna transfuzija krvi

Parapareza/spinalni kolaps,

Trombotična trombocitopenijska purpura (TTR)

Hemolitička kriza

X Protokoli i procedure

Ispitivanje akutnih leukemija, pregled kostne srži, tuneliranje i održavanje centralnog venskog katetera, čuvanje i primena transfuzije trombocita, vodiči za prevenciju/lečenje neutropeničnih bolesnika sa nepoznatim/suspektnim ili utvrđenim uzročnikom, sindrom lize tumora, primena hemioterapije, antiemetićna terapija tokom primene citotoksičnih lekova, intratekalna hemioterapija, lečenje eksatravazacije po primeni citostatika, splenektomija, antitrombotična terapija preporuke, hemioterapijski protokoli.

XI Ispitivanja u hematologiji: krvna slika, razmaz periferne krvi, viskoznost krvi, elekotroforeza hemoglobina, imunofenotipizacija, citogenetika i molekularana genetika, HLA tipizacija.

XII Pedijatrijska hematologija - odabrana poglavlja

Krvna slika kod dece, neonatalna anemija/policitemija, neonatalna hemolitička anemija, kongenitalni/stečeni poremećaji u eritrocitnoj lozi, urođena diseritropoetska anemija, urođena/stečena aplazija eritrocitne loze, Fankonijeva anemija, poremećaji funkcije neutrofila, imuna trombocitopenija, klonske bolesti (ALL, AML, MDS, limfomi, histiocitni sindromi).

XIII Hematološka propedevtika

Simptomi i znaci hematoloških poremećaja.

Pregled limfnih žlezda, jetre i slezine.

Utvrđivanje kliničkih stadijuma bolesti i prognostičkih faktora.

Značaj skoring sistema u hematološkim bolestima.

Procena težine i značaja hemoragijskog sindroma.

Osnovni testovi hemostaze.

Utvrđivanje primarnog hiperkoagulabilnog stanja (trombofilija) i procena faktora rizika za pojavu tromboembolizma.

Hematološke analize.

Osnovni citološki pregled sa citohemijskim bojenjima.

XIV Katalog veština

Ovladavanje

- punkcionom aspiracijom i biopsijom kostne srži

- punkcionom aspiracijom limfnih čvorova

- punkcionom aspiracijom slezine

- punkcionom aspiracijom tkiva tumora

- citološkom dijagnostikom razmaza periferne krvi i kostne srži

- interpretacijom testova hemostaze

- interpretacijom imunološki testova

- interpretacijom citomorfoloških/citohemijskih nalaza krvi, kostne srži, limfnih čvorova

- interpretacijom histoloških nalaza kostne srži, limfnih čvorova i ostalih tkiva

- interpretacijom imunofenotipizacije, citogenetike i molekularne genetike klonskih bolesti hematopoeznog tkiva.

9. Gerijatrija

(12 meseci)

Gerijatija - subspecijalizacija

Metodske jedinice - teorijska nastava

1 Gerontologija - definicija i odrednice 2

2 Fiziološki aspekti starenja 4

3 Psihološki aspekti starenja 4

4 Socijalni aspekti starenja i socijalna zaštita starih osoba 4

5 Epidemiološki pristup gerontološkim problemima 4

6 Zdravstvena zaštita starih osoba 4

7 Institucionalno zbrinjavanje starih osoba 4

8 Psihogerijatrijski problemi i zaštita mentalnog zdravlja 6

9 Neurološki problemi u starosti 8

10 Specifičnosti internističkih bolesti kod osoba starijeg životnog Doba 74

c Kardiovaskualrna oboljenja 16

c Hematološka oboljenja 8

c Oboljenja disajnih organa 12

c Oboljenja digestivnog trakta 12

c metabolička i endokrinološka oboljenja 12

c Imunološki poremećaji i alegijska oboljenja 8

c DDg komatoznih stanja 6

11 Specifičnosti hirurških oboljenja kod starih osoba 14

12 Biomehanika kod starih osoba i ortopedski problemi 10

13 Urološki problemi kod starih osoba 6

14 Specifičnosti oboljenja genitalnih organa u gerijatriji 4

15 Oboljenja oka u starih osoba 4

16 Oralni problemi kod starih osoba 4

17 Maligna oboljenja starih osoba 10

18 Specifičnosti anestezije kod gerijatrijskih bolesnika 4

19 Specifičnosti farmakoterapije starih osoba 8

20 Osnovi nege gerijatrijskih bolesnika 12

Ukupno 180

2

Praktični rad se odvija u ustanovama primarne zdravstvene zaštite i ustanovama sekundarne i tercijane zdravstvene zaštite za pojedina oboljenja.

Praktični rad obuhvata:

1. Pregled bolesnika

c Uzimanje anamneze

c Klinički pregled bolesnika

2. Određivanje indikacija i interpetacija:

c hematoloških,

c imunoloških,

c biohemijskih i

c histopatoloških promena

3. Poznavanje indikacija i interpretacija vizualizacionih tehnika u dijagnozi bolesti kod starih osoba:

c Konvencionalne radiografske metode

c CT

c NMR

c Tehnike s radioizotopima

4. Poznavanje indikacija i interpretacija rezultata ostalih metoda:

c Elektrokardiogram

c Ultrazvučne metode

5. Primena medikamenata u lečenju pojedinih bolesti starih osoba:

7. Istraživački rad:

c Analiza podataka

c razumevanje principa i prakse kliničkih ispitivanja

c statistička obrada podataka

c pretrživanje i korišćenje literature

3

Kolokvijumi:

c Zdravstvena zaštita starih osoba

c Neurološka oboljenja kod starih osoba

c Psihički poremećaji kod starih osoba

c Kardiovaskularna oboljenja starih osoba

c Ortopedska oboljenja kod starih osoba

c Urološki poremećaji kod starih osoba

c Endokrini poremećaji kod starih osoba

c Anestezija kod starih osoba

c Hirurška oboljenja kod starih osoba

c Onkološka oboljenja kod starih osoba

10. Audiologija

(12 meseci)

Uža specijalizacija iz Audiologije podrazumeva dva semestra organizovane teorijske nastave i praktični rad u ukupnom trajanju uže specijalizacije.

Klinička anatomija i morfologija organa sluha i ravnoteže. Spoljašnje uvo, zvukovod, srednje uvo. Bubna opna, unutrašnji zid srednjeg uva, dno bubne duplje, Eustahijeva truba, slušne koščice, kanal ličnog živca, ulaz u mastoid, mastoidni nastavak, šema srednjeg uva, unutrašnje uvo, membranozni labirint, Kortijev organ, mesak, struktura sluznice srednjeg uva, odnos uva prema endokranijumu i prema ždrelu. Elektronsko-mikroskopska struktura unutrašnjeg uva.

Fizički osnovi akustike i elektroakustike Ton i zvuk, fizičke karakteristike, frekvencija, boja. Veštački izvori tonova, elektroakustički aparati primenjeni u audiološkim ispitivanjima i korekciji gubitka sluha.

Fiziologija organa sluha. Opšte o funkciji uva, funkcija spoljašnjeg uva, funkcija srednjeg uva, funkcija akustičnog dela unutrašnjeg uva. Biohemija uva.

Oštećenja sluha: konduktivno, kohlearno i retrokohlearno. Subjektivne metode ispitivanja: tonalna liminarna audiometrija, govorna audiometrija, supraliminarna audiometrija, pojam rekrutmana i zamora sluha. Objektivne metode ispitivanja sluha: timpanometrija, otoakustične emisije, AIPMS.

Morfologija i fiziologija organa ravnoteže: periferni i centralni vestibularni sistem. Senzorne ćelije čula ravnoteže, utrikulus, sakulus, polukružni kanali. Vestibularna jedra. Učešće ostalih čula u održavanju ravnoteže.

Ispitivanje funkcije čula ravnoteže: fiziološki i patološki vestibularni nistagmus. Specifičnosti čula ravnoteže u odnosu na druga čula. Teškoće pri ispitivanju. Vizualnookularni testovi. Vestibulookularni testovi, spontani nistagmus, kalorijski I rotatorni testovi. Vestibulospinalni testovi: Rombergov test, past pointing test. Test vizualnog vertikalnog. Metode beleženja nistagmusa. Diferencijalna dijagnoza oštećenja čula ravnoteže.

Oboljenja unutrašnjeg uva koja zahvataju čulo ravnoteže: Mb. Meniere, neurolabirintitis, benigni paroksizmalni pozicioni vertigo (BPPV), tumori PCU. Tipovi vrtoglavica od diferencijalno dijagnostičkog značaja.

Lični živac: topografska dijagnostika i njen značaj. Schrimer-ov test amonijakom. Kohleostapedijalni refleks. Ukus.

Akutna idiopatska senzorna nagluvost: etiologija, dijagnoza, terapijski protokol.

Konduktivne nagluvosti sa celom bubnom opnom: etiologija, patogeneza, hronična zapaljenja, otoskleroza, tuomori, dijagnoza i terapija.

Infekcije labirinta: meningogeni labirintitisi, odnos meningitis-labirintitis. Timpanogeni labirintitisi. Hematogeni labirintitisi. Klinička slika dijagnoza i terapija.

Hirurško lečenje oštećenja sluha. Klasične i konzervacijske operativne tehnike. Kohlearni implant, vibrant sound bridge

Ispitivanje sluha dece. Specifičnosti ispitivanja sluha dece, bihejvioralne I objektivne metode ispitivanja. Baterija audioloških testova za decu. Diferencijalna dijagnoza perifernih, centralnih i funkcionalnih oštećenja sluha.

Kongenitalne malformacije uva i sindromska oštećenja sluha. Genetika oštećenja i kongenitalne malformacije uva. Embriološke osnove. Funkcionalna dijagnostika i način rehabilitacije. Značaj sindroma u pogledu zdravlja deteta i profesionalne orijentacije. Kalendar dijagnostičke obrade i planiranje operativnog lečenja. Način rehabilitacije.

Ototoksičnost. Vrste ototoksičnih manifestacija. Grupe ototoksičnih lekova. Udružena dejstva. Prevencija.

KATALOG VEŠTINA

11. Laboratorijska tehnika za izučavanje proteina

(brisano)

12. Molekularno biološka i imunohemijska dijagnostika

(12 meseci)

CILJ: Sticanje teorijskog i praktičnog znanja iz molekularne medicine i analiza koje se zasnivaju na imunološkim reakcijama (antigen-antitelo reakcije) kao i analize genetičkog materijala sa mogućnošću primene stečenog znanja u biohemijskim laboratorijama različitih zdravstvenih ustanova, obzirom da danas postoji potreba za izvođenjem ovih visoko specijalizovanih tehnika za potrebe dijagnostike različite humane patologije kao i praćenja odgovarajuće terapije. Pored toga, velika pažnja će se pokloniti osposobljavanju kandidata za pravilno tumačenje dobijenog rezultata pošto je interpretacija dobijenih rezultata ključni zadatak subspecijalista lekara specijalista kliničke biohemije.

SADRŽAJ: Program ove uže specijalizacije obuhvata teoretska znanja iz imunologije (urođeni i stečeni imunitet, humoralni i ćelijski imunitet, reakcije preosetljivost, autoimunost, onkološka imunologija, transplantaciona imunologija, imunodeficijencije), imunohemije (antigeni, antitela, krioglobulini, komplement, glavni histokompatibilni kompleks, T ćelijski receptor, citokini) i praktična znanja koja podrazumevaju osposobljavanje kandidata za izvođenje odgovarajućih imunoloških tehnika (Nefelometrija - određivanje koncentracije imunoglobulina, određivanje koncentracije komponenti komplementa; radijalna imunodifuzija - imunodifuzija, imunoelektroforeza, radioimunoese; određivanje imunskih kompleksa, određivanje koncentracije krioglobulina, ELISA test; Kožne probe kasne preosetljivosti, razdvajanje limfocita na gustinskom gradijentu, direktna i indirektna imunofluorescencija - fluorescentni mikroskop i FACS-analiza; aktivacija limfocita mitogenima, in vitro detekcija citokina, ispitivanje funkcije neutrofila i akrofaga; Određivanje krvnih grupa, Coombs-ov test, određivanje inhibitora faktora koagulacije; Kožne probe rane preosetljivosti, detekcija specifičnih IgE in vitro; Određivanje ANA, određivanje anti-DNK antitela, određivanje RF, određivanje organ specifičnih antitela, imunohistologija bubrega i kože; Utvrđivanje monoklonskih gamapatija, imunodijagnostika mononuklearnih i limfnih neoplazmi, detekcija tumorskih markera, HLA tipizacija) i molekularno bioloških tehnika (izolovanje DNK sa FTA kartica, izolovanje DNK helex-om, izolovanje DNK organskom (PCI) metodom, izolovanje DNK pomoću halotropnih soli, izolovanje DNK pomoću paramagnetnih čestica, izolovanje DNK iz različitih bioloških uzoraka; Hibridizacijske tehnike - hemiluminiscentne i hromogene; Real Time PCR. Dizajniranje PCR prajmera, monopleks amplifikacija, multipleks amplifikacija, alel specifična amplifikacija; kapilarna elektroforeza, agarozna i PAGE elektroforeza, sekvenciranje genoma, tehnike skrininga na mutacije).

ISHOD: Kandidat bi po položenoj užoj specijalizaciji molekularnobiološka i imunohemijska dijagnostika trebalo da odgovori potrebama savremene laboratorijske dijagnostike. Savladavanjem ovog programa, kandidat treba da bude osposobljen za: postavljanje indikacija za određene laboratorijske procedure, primenu odgovarajućih tehnika i principa, samostalno izvođenje navedenih tehnika, evaluaciju analitičkih rezultata, aktivno učešće u kliničkim timovima, praćenje naučnih tokova i primenu naučnih saznanja.

OBLICI NASTAVE: Program uže specijalizacije - molekularno biološka i imunohemijska dijagnostika traje jednu školsku godinu. U okviru ovog programa nastava će se realizovati kroz predavanja, seminarsku nastavu i praktičnu nastavu. Predavanja će obuhvatiti odabrana poglavlja imunologije, imunohemije i molekularne genetike. Seminarska nastava će obuhvatiti interaktivnu nastavu koja za cilj ima teorijsku edukaciju kandidata o tehnikama koje će primenjivati u praktičnom radu kao što su: tehnike ispitivanja humoralnih i celularnih komponenti imunskog odgovora, imunohematološke tehnike, tehnike ispitivanja alergijskih bolesti, tehnike ispitivanja autoimunskih bolesti, specifične tehnike u tumorskoj imunologiji, principi izolacije i prečišćavanja nukleinskih kiselina, principi kvantifikacije nukleinskih kiselina, principi amplifikacije nukleinskih kiselina, principi analize amplifikovanih produkata nukleinskih kiselina. Praktična nastava će se realizovati kroz obavezni staž u laboratorijama referentnih ustanova a obuhvatiće osposobljavanje kandidata za samostalno izvođenje navedenih molekularno bioloških i imunohemijskih tehnika.

13. Kliničko-biohemijska reumatologija

(12 meseci)

CILJ: Sticanje teorijskog i praktičnog znanja za potrebe izvođenja i tumačenja biohemijskih i imunoloških analiza kod zapaljenskih, metaboličkih i degenerativnih reumatičnih bolesti. Poslednjih godina incidenca reumatičnih bolesti je u stalnom porastu, što je uzrokovano starenjem opšte populacije i savremenim načinom života (nepravilna ishrana, smanjena pokretljivost, izlaganje faktorima rizika za ispoljavanje najčešćih bolesti kao što su osteoporoza, osteoartroza i reumatoidni artritis). Istovremeno se razvijaju nove laboratorijske dijagnostičke metode i uvode novi parametri. Ove metode su često skupe i koriste se neracionalno. Adekvatna edukacija kadra u kliničko-biohemijskim laboratorijama bi omogućila pravilan i racionalan izbor analiza i tumačenje dobijenih rezultata.

SADRŽAJ: Pohađanjem ove uže specijalizacije kandidati će steći znanja o strukturi i funkciji koštanog i hrskavičavog tkiva (matriks i ćelijske komponente), regulaciji koncentracije kalcijuma i fosfora uključujući ulogu PTH i vitamina D, uzroke hipo - i hiperkalcemije, hipo - i hiperfosfatemije, hipo - i hipermagnezemije, kliničko-biohemijskim karakteristikama pojedinih bolesti skeletnog sistema (osteoporoza, osteomalacija, Paget-ova bolest kostiju, renalna osteodistrofija, hiperparatireoidizam, hipoparatireoidizam, osteoartroza, reumatoidni artritis, giht, spondiloartritisi, sistemske bolesti vezivnog tkiva, antifosfolipidni sindrom, vaskulitisni sindromi i druge urođene i stečena nereumatične bolesti koje se mogu odraziti na koštani sistem). Pored sagledavanja značaja specifičnih biohemijskih analiza za pojedina reumatološka oboljenja, kandidati će biti upoznati sa značajem i interpretacijom opštih parametara koji karakterišu zapaljenski sindrom (proteini akutne faze i drugi). Kandidat će usvojiti praktična znanja o uzimanju i pripremi uzoraka pojedinih telesnih tečnosti (krv, urin, sinovijalna tečnost, pleuralna i perikardna tečnost, ascites) za biohemijske analize. Kandidat će ovladati principima i tehnikama određivanja ukupnog i slobodnog kalcijuma, fosfata, magnezijuma, PTH, vitamina D, kalcitonina, PTH-rp, markera resorpcije koštanog tkiva (N-telopeptid - NTx, C-telopeptid-CTx, piridinolini, tartarat rezistentna kisela fosfataza), markera koštane sinteze (osteokalcin, koštana alkalna fosfataza, prokolagenski peptidi - PINP i PICP), Predmet edukacije biće i principi i tehnike određivanja reumatoidnog faktora, antinuklearnih antitela (ANA), ekstraktibilnih nuklearnih antitela (anti Ro, anti LA, anti SM, anti Scl70, anti Jo1, anti U1PNP), anti DS DNA, cANCA, pANCA, antikardiolipinskih antitela, krioglobulina, imunskih kompleksa, komponenti komlementa, imunoglobulina. Poseban akcenat će biti na interpretaciji dobijenih rezultata.

ISHOD: Kandidat će po završenoj užoj specijalizaciji iz kliničko-biohemijske reumatologije biti osposobljen za prepoznavanje indikacija i izvođenje pojedinih analiza, njihovo pravilno tumačenje i aktivno učešće u kliničkoj dijagnostici i procenjivanju efekata terapije reumatičnih oboljenja.

OBLICI NASTAVE: Nastava će se realizovati kroz predavanja, seminarsku nastavu, radionice i praktičnu nastavu.

14. Laboratorijska dijagnostika u onkologiji

(12 meseci)

CILJ: Osnovni cilj uže specijalizacije iz Laboratorijske dijagnostike u onkologiji je da specijalista kliničke biohemije stekne dodatna znanja neophodna za postavljanje dijagnoze, procenu prognoze i praćenje efekata terapije različitih vrsta karcinoma, kao i paraneoplastičkih i familijarnih endokrinih sindroma.

SADRŽAJ: Na teorijskoj nastavi se izučavaju kriterijumi za primenu tumorskih markera u postavljanju dijagnoze određenih karcinoma (senzitivnost, specifičnost, preciznost, tačnost) kao i odgovarajuće biostatističke metode za utvrđivanje njihovog kvaliteta ("Receiver operating curve" analiza). Pored toga, detaljno se izučavaju poznati tumorski markeri karcinoma glave i vrata, karcinoma pluća, karcinoma gastrointestinalnog trakta (jednjaka, želuca, jetre, žučne kese, pankreasa i debelog creva), karcinoma urogenitalnog trakta (karcinom bubrežnog parenhima, mokraćne bešike i neoplazme prostate), karcinom jajnika, karcinom dojke i tumori kostiju i mekih tkiva. Uži specijalizanti bi se upoznali i sa savremenim analitičkim metodama za određivanje tumorskih biomarkera (fluorescence in situhibridization (FISH), masena spektrometrija u kombinaciji sa gasnom hromato-grafijom (MSCG, "microarraus"). Posebna pažnja bi se posvetila interpretaciji laboratorijskih nalaza u svetlu rezultata fizikalnog nalaza i imidžing analiza. Pored detaljne analize metodologije za određivanje postojećih markera, supspecijalizanti bi se upoznali i sa najnovijim genetskim markerima koji su od koristi u postavljanju dijagnoze karcinoma. U okviru ove uže specijalizacije posebno bi se analizirao pristup za utvrđivanje paraneoplastičnih sindroma (ektopična sekrecija hormona, Kušingova bolest, hiperkalcemija i hipoglikemija), prisustva karcinoidnih tumora i multiplih endokrinih neoplazija. Pažnja bi bila posvećena i izučavanju biohemijskih pokazatelja kaheksije, kao nespecifičnog sindroma u karcinomima. Praktična nastava će obuhvatati određivanje tumorskih markera različitim analitičkim tehnikama, koje uključuju enzimske eseje, imunoeseje i druge analitičke tehnike (hromatografija, elekrotoforeza). Posebna pažnja će biti usmerena na imunohistohemijske metode za utvrđivanje prisustva tumorskih biomarkera u uzorcima tkiva ili metode imunoeseja u ekstraktima tkiva (matriksne metaloproteinaze, katepsini, regulatorni i izvršni molekuli apoptoze, onkofetalni proteini, citokeratini).

ISHOD: Znanje stečeno u toku nastave ove uže specijalizacije omogućiće specijalisti laboratorijske dijagnostike u onkologiji da izabere i izvede specifične laboratorijske procedure koje se koriste u skriningu, postavljanju dijagnoze, evaluaciji prognoze i utvrđivanju ponovne pojave različitih vrsta karcinoma, kao i praćenju efikasnosti primenjene antitumorske terapije. Analiza rezultata određivanja tumorskog markera treba da pruži dragocenu pomoć kliničaru u postavljanju dijagnoze i praćenju napredovanja oboljenja.

OBLICI NASTAVE: Program uže specijalizacije Laboratorijska dijagnostika u onkologiji traje jednu školsku godinu. U okviru ovog programa nastava će biti realizovana u obliku teorijske nastave, praktične nastave, izrade i pisanja supspecijalističkog rada. Praktična nastava će se realizovati kroz obavezni staž u laboratorijama referentnih ustanova, a obuhvatiće osposobljavanje kandidata za samostalno izvođenje navedenih biohemijskih i imunoloških laboratorijskih tehnika.

15. Laboratorijska endokrinologija

(12 meseci)

CILJ: Unapređenje teorijskog i praktičnog znanja za potrebe izvođenja i tumačenja biohemijskih, imunohemijskih i funkcionalnih analiza endokrinoloških oboljenja.

SADRŽAJ: Pohađanjem ove uže specijalizacije kandidati će steći znanja o anatomskim, histološkim i fiziološkim karakteristikama endokrinog sistema, autoimunim endokrinim oboljenjima (autoimuni aspekt oboljenja tiroidee, autoimuni aspekt tip I dijabetesa, poliglandularni autoimuni sindrom I i II), laboratorijskom ispitivanju hipotalamusa i hipofize (ispitivanje ACTH, hormona rasta, prolaktina, TSH, LH i FSH; ispitivanje hipotalamo-hipofizne funkcije), laboratorijskom ispitivanju tiroidne žlezde, laboratorijskom ispitivanju glikokortikoida, adrenalnih androgena i srži nadbubrega, laboratorijskom ispitivanju testikularne funkcije, laboratorijskom ispitivanju funkcije ovarijuma, laboratorijskoj endokrinologiji u trudnoći, laboratorijskom ispitivanju hormona pankreasa i dijabetes melitusa, laboratorijskoj endokrinologiji u gerijatriji, laboratorijskoj dijagnostici urgentnih stanja u endokrinologiji i laboratorijskoj dijagnostici kod malignih oboljenja endokrinog sistema. Pored sagledavanja značaja specifičnih biohemijskih analiza za pojedina endokrinološka oboljenja, kandidat će usvojiti praktična znanja o uzimanju i pripremi uzoraka pojedinih telesnih tečnosti za biohemijske analize. Poseban akcenat će biti na interpretaciji dobijenih rezultata.

ISHOD: Kandidat će po završenoj užoj specijalizaciji iz laboratorijske endokrinologije biti osposobljen za prepoznavanje indikacija i izvođenje pojedinih analiza, njihovo pravilno tumačenje i aktivno učešće u kliničkoj dijagnostici i procenjivanju efekata terapije endokrinoloških oboljenja.

OBLICI NASTAVE: Nastava će se realizovati kroz predavanja, seminarsku nastavu, radionice i praktičnu nastavu.

16. Profesionalna toksikologija

(12 meseci)

Značajna ekspanzija hemijske industrije i proizvodnja više hiljada tona raznih otrova izmenila je profesionalne rizike i stvorila nove uslove rada. Istovremeno razvoj medicine omogućio je bolje poznavanje mehanizama oštećenja pojedinim hemijskim noksama i tako stvorio uslove za uspešniju prevenciju i lečenje tih oštećenja. Cilj uže specijalizacije je da pripremi stručni kadar koji će moći da adekvatno odgovori novim zahtevima nastalim razvojem hemijske industrije.

Nastava bi bila podeljena u četiri segmenta:

1. Procena ekspozicije hemijskim štetnostima u radnoj i životnoj sredini u okviru koje bi se kandidati upoznali sa različitim strategijama ambijentalnog monitoringa. Kroz terenski rad, predavanja i seminar polaznici bi stekli veštinu tumačenja rezultata ambijentalnog monitoringa hemijskih štetnosti.

2. Biološki monitoring - Tokom ovog dela specijalizacije koji bi se dominantno odvijao u toksikološkoj laboratoriji, polaznici bi se upoznali sa konceptom biološkog monitoringa, biološkim markerima efekata i biološkim markerima ekspozicije. Kroz laboratorijski rad, predavanja i seminar tokom ovog dela edukacije polaznici bi stekli veštine: uzimanja uzoraka za toksikološke analize, tumačenje rezultata toksikoloških analiza.

3. Prevencija i dijagnostika oštećenja zdravlja izazvanih hemijskim štetnostima - u okviru ovog dela edukacije polaznici bi se upoznali sa: mogućnostima prevencije oštećenja zdravlja izazvanih hemijskim štetnostima, savremenim mogućnostima za ranu dijagnostiku hroničnih oštećenja izazvanih hemijskim štetnostima, malignim oboljenjima izazvanim hemijskim štetnostima, terapijom oštećenja zdravlja izazvanih hemijskim štetnostima i ocenom radne sposobnosti. Kroz rad na kliničkom odeljenju, terenski rad, predavanja i seminarski rad polaznici bi stekli veštine uzimanja anamnestičkih podataka o izloženosti hemijskim štetnostima, rane dijagnostike hroničnih oštećenja zdravlja izazvanih hemijskim štetnostima, utvrđivanja profesionalnih bolesti izazvanih profesionalnim štetnostima, terapije oštećenja zdravlja izazvanih hemijskim štetnostima i ocene radne sposobnosti kod osoba izloženih hemijskim štetnostima.

4. Izrada rada uže specijalizacije - tokom ovog dela edukacije polaznici bi se upoznali sa savremenim izvorima podataka o hemijskim štetnostima, naprednim statističkim metodama i metodologijom biomedicinskih istraživanja. Kroz predavanja, vežbe i izradu rada uže specijalizacije polaznici bi stekli veštinu korišćenja savremenih statističkih metoda, korišćenja baza podataka o hemijskim štetnostima i pripreme biomedicinskih publikacija i izveštaja.

17. Klinička toksikologija

(12 meseci)

Cilj uže specijalizacije iz kliničke toksikologije je osposobljavanje kadrova za uže specijalizovane poslove u oblasti kliničke toksikologije, gde nivo veština i znanja predstavlja značajnu nadgradnju u odnosu na znanja stečena tokom osnovne specijalizacije iz interne medicine, pedijatrije, infektologije, farmakologije, neurologije, psihijatrije, neuropsihijatrije, kliničke fiziologije ili medicine rada.

Uža specijalizacija iz kliničke toksikologije traje dva semestra.

Nakon završene uže specijalizacije iz kliničke toksikologije stiče se akademski stepen i stručni naziv supspecijaliste - kliničkog toksikologa, uz naziv osnovne specijalizacije (internista-klinički toksikolog).

Nastavu organizuje i sprovodi Klinika za urgentnu i kliničku toksikologiju Vojnomedicinske akademije, iz čijeg sastava se imenuje mentor.

NASTAVNI PREDMETI

Vreme efektivnog trajanja u časovima i redosled izvođenja nastave po semestrima.

NASTAVNI PROGRAM

Obim znanja i veština
- Opšti deo -

Toksikologija: definicija, predmet, podela; eksperimentalna, profilaktička, klinička toksikologija; ekološka, industrijska, forenzična, vojna, veterinarska toksikologija i drugi oblici specijalne toksikologije.

Klinička toksikologija: predmet, zadaci, metodi. Problemi savremene kliničke toksikologije i pravci razvoja. Organizacija toksikološke službe u svetu i kod nas.

Epidemiologija trovanja: učestalost akutnih i hroničnih trovanja, tendencije u kretanju učestalosti; agensi, tipovi i vrste trovanja; smrtnost od trovanja.

Toksično dejstvo - toksikokinetika i toksikodinamika otrova. Pojam otrova, toksičnost, doze, poreklo i priroda otrova. Faza ekspozicije toksičnoj supstanci, putevi kontaminacije, prodiranje otrova u organizam.

Toksikokinetska faza: distribucija toksičnih supstanci u organizmu, hidrofilne i lipofilne supstance, vezivanje za proteine, helirajuća sredstva, pasivni transport, aktivni transport.

Biotransformacija: reakcije razlaganja, hidroliza, oksidacija, redukcija; reakcije konjugacije sa glukuronskom kiselinom, glicinom, sulfatima; metilacija, acetilacija, heliranje; posledice biotransformacije.

Vreme zadržavanja toksičnih supstanci u organizmu; akumulacija.

Toksikodinamska faza: ireverzibilna i reverzibilna inhibicija enzima, letalna sinteza, vezivanje oligoelemenata bitnih za funkciju enzima, inhibicija transporta kiseonika, stvaranje methemoglobina i sulfhemoglobina, hemolitičko dejstvo, dejstvo na opšte funkcije ćelije, anestetičko, citostatsko, mutageno, imunosupresivno, karcinogeno; reakcije hipersenzibilizacije.

Prevencija trovanja; zaštita; edukacija; ekologija; Organizacija zbrinjavanja akutnih i hroničnih trovanja. Prva pomoć, transport, opšte bolnice, specijalizovane toksikološke ustanove. Toksikološki informativni centri, centri za kontrolu trovanja. Značaj i uloga toksikološke laboratorije.

Posebnosti zbrinjavanja u hemijskim katastrofama. Posebnosti zbrinjavanja hroničnih i profesionalnih trovanja.

Dijagnostika akutnih trovanja. Klinička dijagnostika:

anamneza, okolnosti trovanja, klinički znaci; laboratorijska dijagnostika: klinička laboratorija, toksikološka laboratorija, uzorci, metode, interpretacija rezultata. Patomorfološka i sudsko-medicinska dijagnostika, Principi lečenja akutnih trovanja. Ambulantno i hospitalno lečenje. Simptomatska i etiopatogenetska terapija; antidoti; detoksikacija forsiranjem prirodnih puteva; ispiranje želuca, čišćenje creva, forsirana diureza, terapijska hiperventilacija, hiperbarična oksigenacija. Arteficijalna detoksikacija, adsorbensi, peritonelna dijaliza, hemodijaliza, hemoperfuzija, plazmafereza, eksangvinotransfuzija.

Klinički sindromi u toksikologiji. Respiratorni poremećaji; kardiocirkulatorni poremećaji; neuropsihijatrijski poremećaji; poremećaji acidobazne ravnoteže, prometa vode i elektrolita; bubrežni poremećaji; jetreni poremećaji; gastrointestinalni poremećaji; hematološki poremećaji, toksična methemoglobinemija, hemoliza; deseminovana intravaskularna koagulacija; aplazija kostne srži; opšti poremećaji; imunotoksikologija.

Kolokvijum

KLINIČKA FARMAKOLOGIJA

Pojmovi i terminologija: lek, otrov, toksičnost, odnos lek - otrov. Poreklo aktivnih supstanci. Putevi unošenja lekova u organizam: oralni, parenteralni, inhalacijom, rektalno, lokalno.

Kinetika leka u organizmu: resorpcija (iz digestivnog trakta, preko pluća, kroz kožu i sluzokože, iz tkiva, resorpcija otrova preko rane.

Raspodela leka u organizmu (u krvi, tkivima, mesta vezivanja leka, volumen distribucije). Transport leka kroz telesne membrane (pojam i vrste membrane, transport - aktivni, pasivni, endocitoza).

Biotransformacija: mesta, metaboličke reakcije, reakcije razlaganja, reakcije konjugacije, posledice biotransformacije, činioci koji utiču na metabolizam leka, uticaj lekova na proces biotransformacije.

Izlučivanje leka iz organizma. Putevi izlučivanja - bubreg (filtracija, tubulska reapsorpcija, tubulska sekrecija, pojam klirensa, koncentracija i diluciona sposobnost bubrega, zakišeljavanje mokraće, specifičnosti izlučivanja pojedinih supstanci).

Izlučivanje lekova preko želudačno-crevnog trakta, posebno preko jetre. Izlučivanje preko pluća, kroz kožu.

Kinetika eliminacije leka.

Delovanje leka na organizam: primarno - sekundarno, specifičnost, selektivnost. Glavna i neželjena dejstva. Mehanizam dejstva lekova. Receptori, agonisti - antagonisti. Kvantitativni aspekti dejstva leka: odnos doze i efekta leka, kriva odnosa doze i efekta, jačina i efikasnost leka, individualne varijacije, srednje doze, terapijski indeks i širina; biološka standardizacija lekova.

Činioci koji utiču na dejstvo leka; farmakološki, biološki, individualna osetljivost, težina, uzrast, pol, uticaj bolesti, psihički faktori i placebo efekat, promene dejstva pri ponovljenom davanju, kumulacije leka, doze održavanja, udarna doza, promene doziranja, tolerancija, stečena preosetljivost.

Uzajamna dejstva lekova; sinergizam, antagonizam, neželjene interakcije, adicija.

Neželjena dejstva lekova: toksični efekti, neželjene reakcije genskog porekla, alergijske reakcije (senzibilizacija, manifestna alergijska reakcija, učestalost i sprečavanje alergijskih reakcija).

Zavisnost od lekova: psihička, fizička.

Kolokvijum

SUDSKA MEDICINSKA TOKSIKOLOGIJA

Sudska toksikologija i sudsko-medicinska ekspertiza trovanja. O trovanju uopšte. Uslovi trovanja. Dejstvo otrova na organizam, dokazivanje trovanja. Patološko-anatomski pregled. Poreklo trovanja. Sudsko-medicinska ekspertiza trovanja.

Patološko-anatomski i histopatološki nalaz kod trovanja. Korozivni otrovi. Insekticidi. Teški metali. Gasoviti otrovi. Ugljovodonici i njihovi halogeni derivati. Konvulzivni otrovi. Lekovi, katjonski deterdženti. Alkohol - sudsko-medicinska ekspertiza

Opšte karakteristike alkohola i alkoholnih pića. Resorpcija alkohola. Eliminacija alkohola. Dejstvo alkohola na organizam. Dijagnostika alkoholisanosti kod živih lica. Endogeni alkohol. Dijagnostika alkoholisanosti kod leševa. Sudsko-medicinska ekspertiza alkohola. Najčešći prigovori nalazu i veštačenju. Lekarska greška pred društvom i sudom.

Profesionalne dužnosti lekara. Lekarska etika u savremenoj medicini. Lekarska greška (jatrogene bolesti, nesrećni slučaj). Svesni rizik lekara i objektivni rizik pacijenta. Vitium artis ("Vitium artis"). Eksperiment u krivičnom pravu. Nesavesno lečenje. Neblagovremeno pružanje lekarske pomoći. Neukazivanje lekarske pomoći. Nadrilekarstvo.

TOKSIKOLOŠKA HEMIJA

Mesto i uloga toksikološke hemije u kliničkoj toksikologiji; uzimanje i slanje uzoraka biološkog i. drugog materijala za toksikološko-hemijsku analizu: sadržaj želuca, krv, serum, mokraća, stolica, voda, životne namirnice, vazduh, hemijske materije.

Interpretacija rezultata toksikološko-hemijske analize: jedinice mere, izražavanje rezultata, zavisnost rezultata od metoda.

Analitička metode i tehnike koje se koriste u toksikološko-hemijskoj analizi GC, HPLC, AAS, ICP, TLC, spektrofotometrija, spektrofotofluoromatrija, IR spektrofotometrija, masena spektrometrija, enzimska metoda. Teorijski princip pojedinih metoda; osetljivost, specifičnost, pouzdanost.

KLINIČKA TOKSIKOLOGIJA
- specijalni deo -

Trovanje pesticidima. Organofosforni insekticidi, istorija, najvažnije osobine, mehanizam dejstva, klinička slika trovanja, dijagnoza, lečenje simptomatsko i specifično andidotsko i adjuvantno, prevencija. Organohlorni insekticidi, otkriće, istorijat, mehanizam, toksičnosti, kliničke manifestacije, lečenje, savremeno gledanje na organohlorne insekticide. Metilkarbamati. Ostali insekticidi. Rodenticidi - štetni glodari, vrste i klasifikacija rodenticida, klinički značaj pojedinih grupa rodenticida, neorganski rodenticidi, organski rodenticidi sa akutnim delovanjem, sa hroničnim delovanjem; mehanizam dejstva, kliničke manifestacije, dijagnoza, lečenje. Ostali pesticidi: akaricidi, fungicidi, fumiganti, defolijanti, desikanti, repelenti. Ostala sredstva, koja se upotrebljavaju u poljoprivredi, mineralna đubriva. Herbicidi: 2, 4-D, dipiridili (parakvat i dikvat), dinitrofenoli i ostali herbicidi. Trovanja u industriji. Nitrojedinjanja: anilin i njegovi derivati, nitrobenzen, TNT. Ugljovodonici: alifatski (parafini, olefini, acetilen, benzin), aromatski (benzen, kepozen, solvent nafta, toluen, toluendiizocijanat, naftalin, antracen, fenoli, nitro i aminoderivati benzena). Halogeni derivati ugljovodonika: ugljen tetra-hlorid, tetrahloretilen, trihloretilen, trihlormetan, trihloretan, tetrahloretan, etilen-hlorid. Trovanje korozivima: kiseline, baze. Alkoholi i glikoli: metilalkohol, etilalkohol, ostali alkoholi, glikoli-etilenglikol, dietilen, heksilen, propilengilkol. Aldehidi, ketoni, etri; dimetilsulfat, triortokrezilsulfat, acetaldehid, paraldehid, akrilaldehid, aceton, dioksan. Ugiljendisulfid. Gasovit arsenovodonik, cijanovodonik, ugljendioksid, ugljenmonoksid, sumporvodonik, sumpordioksid, amonijak, nitrozni gasovi, fozgen, hlor. Metali: olovo, živa, mangan, kadmijum, hrom, cink, bakar, metalična groznica, kalaj, antimon, talijum, zlato, berilijum, nikal, kobalt, selen, vanadijum, platina.

Trovanje plastičnim masama - vinilhlorid. Ostali preparati u domaćinstvu: sapuni, deterdženti, belila, kozmetička sredstva, rastvarači i dr.

Otrovne gljive, ostale otrovne biljke, otrovne životinje, insekti.

Trovanja lekovima, imunosupresivni i ostali lekovi koji deluju na imune mehanizme, antiinfektivna sredstva, antineoplastici, lekovi u endokrinologiji, lekovi koji deluju na bolesti metabolizma, lekovi koji deluju na krv i krvotvorne organe, psihofarmaci, lekovi koji deluju na nervni sistem, lekovi koji deluju na čula, lekovi za bolesti kardiovaskularnog sistema, respiratornog sistema, digestivnog sistema, urogenitalnog sistema, lekovi u trudnoći, porodiljstvu, lekovi za bolesti kože, za bolesti mišićnokoštanog sistema, zamenici krvi i rastvori, antidoti i antagonisti, kontrastna i dijagnostička sredstva.

Kolokvijum

INDUSTRIJSKA TOKSIKOLOGIJA

Pojmovi iz fiziologije rada, Profesionalne bolesti. Profesionalna oštećenja izazvana hemijskim agensima. Hemijski akcidenti (katastrofe).

Profesionalna oboljenja (oštećenja) izazvana metalima i metaloidima (olovo, živa, mangan, kadmijum, hrom, cink, bakar - metalična groznica, kalaj, antimon, talijum, zlato, berilijum, nikal, kobalt, selen, vanadijum, platina).

Ugljovodonici: alifatski (parafini, olefini, acetilen, nafta (benzin); aromatski (benzen i homologi benzena, naftalin, antracen, fenoli, nitro i aminoderivati).

Halogeni derivati: trihloretilen, ostali hlorni, bromni i drugi derivati).

Alkoholi i glikoli. Alkoholi: metilni, etilni alkohol, ostali alkoholi. Glikoli (etilenglikol i ostali).

Etri, aldehidi, estri, ketoni. Ugljendisulfid.

Kiseline: sumporna, hlorovodonična i dr.

Gasovi: arsenvodonik, cijanvodonik, ugiljendioksid, ugljenmonoksid, sumporvodonik, sumpordioksid, amonijak, nitrozni gasovi, fozgen, hlor.

Plastične mase: vinilhlorid i ostale.

Pesticidi: insekticidi, herbicidi, rodenticidi, ostali, veštačka đubriva.

Fizički činioci (dekompresija, utopljenje, električna struja, grom, zvuk, vibracije).

Nejonizujuća zračenja. Jonizujuće zračenje - radiotoksikologija.

Higijena rada, zaštita na radu, merenje. Specifični problemi zaštite u hemijskoj industriji (sintetskih vlakana, farmaceutska industrija, industrija boja, petrohemija, industrija gume, kože i obuće, tekstilna industrija).

Kolokvijum

VOJNA TOKSIKOLOGIJA

Istorija hemijskog oružja. Značaj i osnovne karakteristike hemijskog oružja. Fizičke i hemijske osobine bojnih otrova. Podela bojnih otrova.

Faktori koji utiču na efikasnost primene bojnih otrova.

Hemijski napad i gubici.

Nervni bojni otrovi - osobine, mehanizam dejstva, klinička slika, lečenje, zaštita.

Plikavci. Opšti bojni otrovi. Otrovi za privremeno onesposobljavanje, Udružene povrede.

Etapno lečenje i doktrinarni stavovi u zbrinjavanju povređenih hemijskim oružjem.

Dekontaminacija.

Radijacioni sindrom - radiotoksikologija. B-agensi.

EKOTOKSIKOLOGIJA

Pojam, istorija, značaj, ekološki sistemi, perspektive razvoja.

Međuzavisnost spoljašnje sredine i čoveka, toksikološki značaj, mutagenost, kancerogenost.

Toksikološki značaj, zagađivanje vazduha. Sumporni gasovi, ugljenmonoksid, uticaj klimatskih faktora. Zagađivanje vazduha industrijskog porekla.

Zagađivanje vode (teški metali, naftni derivati, pesticidi i dr).

Ekotoksikološki značaj hrane (pesticidi, teški metali, aditivi, boje, emulgatori i dr).

Ekotoksikologija tla i odnos sa drugim ekosistemima i čovekom.

KATALOG VEŠTINA

- Plasiranje gastrične sonde i izvođenje lavaže želuca

- Gastrična sukcija

- Izvođenje spoljašnje dekontaminacije

- Uzimanje i slanje uzoraka biološkog materijala za toksikološko-hemijsku analizu

- Krv

- Sadržaj želuca

- Mokraća

- Izvođenje različitih laboratorijskih analiza koje se koriste u toksikologiji - biohemijskih, toksikološko-hemijskih

- Određivanje Heinz-ovih telašaca

- Određivanje bazofilno punktiranih eritrocita

- Određivanje CCHB i MetHb

- Uzimanje arterijske krvi za pregled

- Analiza gasova arterijske krvi i acidobaznog statusa

- Dijagnoza, praćenje i korekcija poremećaja acidobaznog i elektrolitskog statusa

- Punkcija vene i plasiranje perifernog venskog katetera

- Uzimanje i interpretacija EKG

- Izvođenje i interpretacija funkcionalnih testova u toksikologiji

- Izvođenje metoda detoksikacije: forsirane diureze (alkoholna, neutralna, kisela)

- Hemodijaliza

- Hemoperfurzija

- Plazmafereza

- Respiratorna reanimacija:

- endotrahealna intubacija,

- traheobronhijalna intubacija,

- nazotrahealna aspiracija,

- oksigenoterapija

- Kardiocirkulatorna reanimacija,

- Upotreba aparata koji se koriste u reanimaciji:

- monitori za praćenje vitalnih funkcija

- respiratori

- defibrilatori

- Traheotomija.

18. Ocenjivanje radne sposobnosti

(brisano)

19. Radiološka zaštita

(12 meseci)

U vidu 2 semestra. Program se sastoji iz predavanja i vežbi tokom dva semestra

U prvom semestru se savladavaju veštine iz oblasti radiotoksikologije, dekontaminacije, zatim detaljnija analiza urana i najvažnijih radionuklida kao i njihova primena u medicini.

Praktična nastava se obavlja u laboratorijama za detekciju i monitoring zračenja u životnoj i radnoj okolini, u laboratoriji za gamaspektrofotometriju, dozimetriju (TLD).

U drugom semestru se obavlja nastava iz oblasti bioloških efekata jonizujućeg zračenja na organizam odnosno na DNK, hromozome, uticaj na kancerogenezu, zatim akutna radijaciona bolest, hronična radijacioni sindrom i ocena radne sposobnosti.

Praktična nastava se obavlja u smislu mikroskopiranja i posmatranja perifernog razmaza krvi, kariotipa limfocita, hromozomskih aberacija, izračunavanja relativnog radiobiološkog rizika za kancerogenezu, zatim obavljanje prethodnih i periodičnih pregleda u ambulantama uz ocenu radne sposobnosti, profesionalnu selekciju, verifikaciju i priznavanje profesionalnih oboljenja.

20. Fertilitet i sterilitet

(12 meseci)

MOLEKULARNA BIOLOGIJA ZA KLINIČARE

(hromozomi, struktura i funkcija DNK, humani genom, struktura i funkcija gena, transkripcija, translacija, mutacije i dr, klinička aplikacija),

- REPRODUKTIVNA EMBRIOLOGIJA I DIFERENCIJACIJA POLA

(diferencijacija gonada, diferencijacija genitalnog trakta, oogeneza, spermatogeneza, razvojne anomalije genitalnog trakta u žene),

- NEUROENDOKRINOLOGIJA

(neurohormoni, hipotalamus, hipofiza, Gn-RH struktura, sekrecija, gonadotropini struktura i sekrecija, intrahipofizarni autokrini/parakrini sistem, epifiza),

- HORMONI, BIOSINTEZA, METABOLIZAM, I MEHANIZAM DEJSTVA

(pepitidni hormone, steroidni hormone, steroidogeneza, dvoćelijski sistem, transport, peptidni hormone jajnika),

FIZIOLOGIJA REPRODUKTIVNOG TRAKTA ŽENE I MUŠKARCA

- FOLIKULOGENEZA

(primordijalni folikul, primarni folikul, antralni folikul, preovulatorni folikul, hormonska kontrola folikulogeneze, gonadotropno nezavisni razvoj, gonadotropno zavisni razvoj, hipotalamo-hipofizno-ovarijalna interakcija, fiziologija ovulacije, funkcija žutog tela),

- INTRATUBARNA KAPACITACIJA GAMETA, FERTILIZACIJA JAJNE ĆELIJE, RANE FAZE RAZVOJA EMBRIONA, TRANSTUBARNI TRANSPORT EMBRIONA, IMPLANTACIJA EMBRIONA, FIZIOLOGIJA MENSTRUALNOG CIKLUSA,

- POREMEĆAJI MENSTRUALNOG CIKLUSA (Amenoreja, oligomenoreja, polimenoreja, disfunkcionalna krvarenja iz uteru POLICISTIČNI JAJNICI, SINDROM POLICISTIČNIH JAJNIKA, HIPERADNROGENIZAM, HIPERPROLAKTINEMIJA (uzroci, dijagnoza, tretman, uticaj na normalno funkcionisanje osovine hipotalamus-hipofiza-ovarijum)

OBOLJENJA ŠTITASTE ŽLEZDE, NADBUBREŽNE ŽLEZDE I NJIHOV UTICAJ NA REPRODUKCIJU Pr

UZROCI NEPLODNOSTI:

- od strane žene (tuboperitonelani, ovarijalni, uterusni, cervikalni faktor, nepoznat uzrok),

- od strane muškarca (pretestikularni, testikularni, posttestikularni, infekcija),

- imunološki aspekti neplodnosti

ISPITIVANJE NEPLODNOG PARA (žena: UZ 2D, 3D, UZ folikulometrija, sonoendometrija, protoci, HSG SO-HU-Co, laparoskopija, hiasteroiskopija, Hormonski status, PCT, endometrijalna biopsija, CT, MRI.

Muškarac: pregled ejakulata, biohemija ejakulata, hormonski status, UZ, TESA, PESA, MESA, biopisija testisa, uloga X i Y hromozoma - AZF, DAZ),

ENDOMETRIOZA

NEPLODNOST, MIOMI I NEPLODNOST INFEKTIVNI AGENSI I NEPLODNOST

TRETMAN NEPLODNOSTI (muškog, ženskog - rekonstruktivna hirurgija - laparotomija, minilaparotomija japaroskopski tretman, histeroskopski tretman). ART POSTUPCI (IUI, FSP, IVF, ICSI)

KONTROLISANA OVARIJALNA STIMULACIJA (protokoli KOS-a, lekovi u KOS-u, monitoring KOS-a, endometrijum u stimulisanom ciklusu, određivanje vremena administracije HCG i izvođenja samog postupka, suplementacija lutealne faze), OHSS, prevencija, dijagnostika i tretman, POOR RESPONDER-i, POF, OVARIJALNA REZERVA

IVF-ET, ICSI (indikacije, KOS, monitoring KOS-a, TVAO,

IDENTIFIKACIJA I PROCENA JAJNE ĆELIJE, laboratorijska obrada jajne ćelije i spermatozoida - ejakulat, TESA, PESA inseminacija, fertilizacija, procena fertilisane jajne ćelije - pronukleusni skor, praćenje razvoja embriona, procena kvaliteta embriona, kultura blastociste, embriotransfer), IN VITRO MATURACIJA, KRIOPREZERVACIJA (gameta, embriona),

DONACIJA GAMETA, EMBRIONA, SUROGAT RODITELJSTVO,

MIKROMANIPULATIVNE TEHNIKE U OKVIRU ART-a (ICSI, TESA, PESA, transfer citoplazme, transfer jedra, asistirani hatching, defragementacija embriona, PGD), SISTEM ĆELIJE

UTICAJ NIKOTINA, KOFEINA, ALKOHOLA, TEL TEŽINE (gojaznost, anoreksija) NA ISHOD ART POSTUPAKA,

ISHOD I KOMPLIKACIJE NACRT POSTUPAKA,

PSIHOSOMATSKI ASPEKTI NEPLODNOSTI (stres i neplodnost), ETIČKI PROBLEMI U ASISTIRANOJ REPRODUKCIJI

Tokom uže specijalizacije specijalizant je obavezan da do završnog ispita položi kolokvijum iz:

1. Reproduktivne endokrinologije,

2. Principa dijagnostike uzroka neplodnosti i terapijskih mogućnosti i tehnika,

3. Principa ART-a, protokola stimulacije ovulacije, pristupa i praćenja stimulacije ovulacije, procena zrelosti folikula za aspiraciju, protokola stimulacije kod IUI.

4. Operativno lečenje.

Teoretska nastava traje najviše do 1/3 ukupnog broja časova predviđenih za užu specijalizaciju. Održava se u toku dva semestra.

Kandidat mora biti uključen u vođenje 50 invazivnih procedura u okviru ART-a (od stimulacije ovulacije, monitoringa, administracije HCG, TVAO i ET)

Kandidat mora da uradi 20 aspiracija, 20 IUI,

Kandidat treba da bude uključen u postupak identifikacije jajne ćelije, kulturu istih, pregled i obrada ejakultata ili punktata (TESA, PESA), postupak inseminacije, odnosno ICSI, verifikaciju fertilizacije, detekciju embriona, kulturu embriona 2D, 3D ili blastociste, pripremu za embriotransfer),

Kandidat treba da asistira najmanje 50 laparoskopija i 30 histeroskopija, Kandidat treba da uradi 20 laparoskopija, 20 histeroskopija.

Tokom uže specijalizacije specijalizant je obavezan da do završnog ispita položi kolokvijume iz:

1. Reproduktivne endokrinologije

2. Principa dijagnostike uzroka bračne neplodnosti i terapijskih mogućnosti i tehnika

3. Principa ART-a (VTO), pristupa i praćenja stimulacije ovulacije, šema stimulacije ovulacije, procene zrelosti jajnog folikula za aspiraciju ili programiranja ovulacije kod IUI

4. Operativno lečenje

Teoretska nastava traje najviše do 1/3 ukupnog broja časova predviđenih za specijalizaciju. Održava se u toku dva semestra letnji/zimski na početku ili zimski/letnji (kraj prve i prva polovina druge godine specijalizacije).

Kandidat mora biti uključen u vođenje po 100 invazivnih procedura i operacija, kao i da samostalno uradi najmanje 20 operacija i pojedinačnih segmenata ART procedura: vođenja stimulacije, IUI, aspiracija jajnih ćelija, izolacija, inseminacija, embriotransfera.

Kandidat priprema seminarski rad pred završni ispit

Teoretski deo

PROGRAM TEORETSKOG DELA UŽE SPECIJALIZACIJE IZ FERTILITETA I STERILITETA

1. Embriogeneza urogenitalnog trakta žene i muškarca

2. Anatomska i histološka građa reproduktivnih organa žene i muškarca

3. Fiziologija reproduktivnih organa žene i muškarca

4. Fiziologija reproduktivnog endokrinog sistema hipotalamo hipofizno-ovarijalne osovine

5. Pubertet, "pubertas praecox", "pubertas tarda"

6. Fiziologija menstrualnog ciklusa

7. Poremećaji menstrualnog ciklusa

8. Folikulogeneza

9. Spermatogeneza

10. Fiziologija ovulacije, intratubarne kapacitacije gameta, fertilizacije jajne ćelije, rane faze razvoja embriona, transtubarni transport embriona, nidacija embriona

11. Implantacija embriona

12. Monitoring i tajming sazrevanja jajnog folikula i ovulacije u prirodnom ciklusu

13. Citogenetska ispitivanja u infertilitetu najčešći oblici hromozomskih abnormalnosti koji utiču na plodnost

14. Uzroci neplodnosti

15. Amenoreja

16. Anovulacija

17. Policistični jajnik i sindrom policističnog jajnika

18. Hiperprolaktinemija uzroci, dijagnoza, uticaj na normalnu funkciju niporaiamo hipofizno ovarijalne osovine

19. Ekstragenitalni endokrini sistemi i njihov uticaj na reproduktivnu sferu (hiper-i hipo - tireoza, bolesti nadbubrega, hiperinsulinemija, oboljenja hipofize i hipotalamusa)

20. Zapaljenska oboljenja gornjeg i donjeg dela reproduktivnog trakta žene i njihov uticaj na narušavanja reproduktivne funkcije (patologija jajovoda, male karlice)

21. Mogućnosti i tehnike hirurške korekcije stečenih patoloških stanja na reproduktivnom traktu žene (laparoskopski, histeroskopski, mikrohirurški operativni zahvati) i očekivani rezultati

22. Zapaljenska oboljenja urogenitalnog trakta muškarca i njihov uticaj na spermatogenezu (Olvgo-astheno-terato-necro spermia, Azoospermia)

23. Seksualno prenosna oboljenja (bakterijske infekcije, Chlamidia trachomatis, Mycoplasma, Ureaplasma, Herpes genitalis, HPV, HIV infekcije) i njihov uticaj na plodnost muškarca i žene

24. Razvojne anomalije genitalnog trakta žene i neplodnost

25. Terapijski pristupi korekcije razvojnih anomalija genitalnog trakta žene

26. Endometrioza-etiologija, dijagnoza, terapijski pristupi, uticaj na fertilnu sposobnost žene

27. Imunološki aspekti bračne neplodnosti uzroci i posledice auto - i hetero-imunizacije na antigene spermatozoida, dijagnoza, terapijski pristup i prognoza

28. Kontrolisana ovarijalna stimulacija (KOS), izbor pristupa i šema KOS-a

29. Lekovi u KOS-u

30. Vođenje KOS-a, UZ i hormonski monitoring jajnog folikula, tajming zrelosti jajnog folikula, određivanje vremena planirane ovulacije ili postupka

31. Klinika ovarijalnog hiperstimulacionog sindroma (OHSS), prevencija, dijagnoza, terapijski pristupi

32. "Poor responderi"

33. Ovarijalna rezerva, dijagnostički pristupi, prognoza fertilne sposobnosti

34. ART asistirana reproduktivna tehnologija (IUI, IVF, IS-CI, GIFT, ZIFT, TET)

35. Principi i tehnika izvođenja vantelesne oplodnje, KOS, tajming zrelosti jajnog folikula, aspiracija jajnog folikula, identifikacija jajne ćelije, laboratorijska obrada, oplodnja jajne ćelije u laboratoriji, praćenje razvoja embriona, procena kvaliteta embriona, embriotransfer

36. Krioprezervacija

37. Uticaj nikotina, kofeina, alkohola, tel. težine (gojaznost, anoreksija), na ishod ART postupka

38. Donacija gameta embriona i surogat roditeljstvo

39. Principi izbora vremena embriotransfera četvoro, osmoćelijski embrion, blastocista

40. Mikromanipulativne tehnike u okviru vantelesne oplodnje (ICSI, TESA, transfer jedra citoplazme, defragmentacija embriona, PGD)

41. Legalno-etički aspekti vantelesne oplodnje

42. Peri i menopauza dijagnostički principi, substituciona terapija

43. Učestalost neplodnosti i njegov uticaj na demografska kretanja

1. Ambulante, savetovališta za bračnu neplodnost

2 meseca

a) savetovalište za bračnu neplodnost

b) ambulanta za reproduktivnu endokrinologiju

c) dečija adolescentna ginekologija (prvenstveno zbog preventive)

2. Konsultativno savetovalište za VTO (ART)

4 meseca

a) evaluacija dokumentacije koju pacijenti sa sobom donose

b) način selekcije pacijenata i odlučivanja kod uključivanja u program VTO 1 drugih ART tehnika.

c) način planiranja vremena započinjanja programa

d) indikacije i kontraindikacije za uključivanje u progrme ARTa

e) način odlučivanja o potrebi evaluacije ovarijalne rezerve i izvođenje potrebnih kliničko laboratoriskih pretraga da bi se to postiglo

f) uočavanje pacijenata kod kojih postoji rizik od nastanka OHSS i pristup njihovoj pripremi za započinjanja stimulacije

3. UZ dijagnostika:

2 meseca

a) rutinski UZ pregled, otkrivanje položaja uterusa, karakteristike cervikalnog kanala, položaja jajnika, procena pristupačnosti jajnika za aspiraciju jajnih folikula

b) procena cirkulacije krvnih sudova male karlice, procena dobijenih vrednosti Ri, S/D, brzina protoka, različite tehnologije ispitivanja cirkulacije

4. Laboratorija za vantelesnu oplodnju

2 meseca

a) prepoznavanje i obrada gameta

b) analiza i priprema ejakulata za metode ART-a

c) inseminacija i ICSI jajne ćelije

d) kultura jajne ćelije i embriona

5. Odeljenje operaciona sala meseci 10 meseci

a) dijagnostički postupci u evaluaciji građe kavuma uterusa i prohodnosti i stanja jajovoda

b) dijagnostička i operativna videohisteroskopija, ambulantna histeroskopija, dijagnostička i operativna videolaparoskopija, osnovni principi krohirurgije.

21. Fonijatrija

(12 meseci)

Fonijatrija je interdisciplinarna medicinska grana u okviru otorinolaringologije koja se bavi proučavanjem oboljenja i bolesti glasa, govora, informativnog sluha, kao i jezičkim problemima.

Cilj i zadatak uže specijalizacije iz fonijatrije je da specijaliste upozna sa kompetentnim specifičnim saznanjima prema nastavnom planu i programu, kao i da kandidati ovladaju sledećim veštinama: subjektivnom akustičkom analizom poremećaja glasa i govora, objektivnom softverskom vokalnom analizom izvođenjem i interpretacijom stroboskopije, ovladavanjem priznatih terapijskih procedura, umećem izvođenja rehabilitacionih metoda, kao i evaluacijom dobijenih rezultata.

I PRVI SEMESTAR

Uvod u fonijatriju. Interdisciplinarni aspekt fonijatrije. Razvoj fonijatrije u svetu i kod nas. Razvoj sistema komunikacije.

Antropološki i filogenetski aspekti fonijatrije. Embriološki razvoj organa fonacijskog aparata. Genetski uticaji na stvaranje i razvoj glasa i govora. Primenjena hirurška anatomija fonacijskog aparata. Klinička anatomija organa za sluh i ravnotežu.

Klinička fiziologija rezonatora. Teorije o stvaranju glasa. Informacijska teorija o razvoju glasa i govora. Osobenosti glasa. Klasifikacija glasa, registri glasa i postavljanje glasa. Fiziologija sluha. Prijem informacije, obrada i kontrola. Osnovi informatike i medicinske kibernetike. Primena kompjutera. Značaj sistema govorne komunikacije. Geneza i razvoj govora u dece. Psiho-lingvistička struktura jezika. Artikulaciono-akustička fonetika. Akustika i elektroakustika.

Primarna i sekundarna funkcija glotisa. Insuficijencija glotisne okluzije. Pokretljivost mukoze glasnica. Disbalans vibracija glasnica.

Kongenitalne malformacije larinksa i maksilofacijalnog područja. Rascep usne i nepca. Zapaljenski procesi i povrede larinksa i maksilofacijalnog područja. Akutne i hronične stenoze larinksa. Benigni tumori larinksa i maksilofacijalne regije. Prekancerozna stanja. Mikrohirurgija larinksa. Hirurško lečenje malignih tumora larinksa i maksilofacijalne regije. Radioterapija i imunoterapija malignih tumora.

Organski i funkcionalni poremećaji fonacije i artikulacije. Centralni i periferni poremećaji glasa i govora. Endokrini i metabolički uslovi uslovi za razvoj i održavanje glasa i govora. uticaj sredine na održavanje glasa i govora. Oštećenje sluha i fonacija. Rizične trudnoće.

Psiho-fizički razvoj deteta. Opšta i razvojna psihologija. Psihologija ličnosti. Uticaj psihe i emocija na razvoj i održavanje glasa i govora. Inervacija fonacijskog aparata i uloga CNS, neurovegetativnog i perifernog nervnog sistema. Formiranje vokalne telesne šeme. Struktura hemisfera. Oštećenje CNS i njihov uticaj na glas i govor. (4)

Subjektivne i objektivne, fakultativne i obligatne metode pregleda u fonijatriji. Anamneza i karton. ORL pregled. LMS, aerodinamska ispitivanja, pneumografije, pneumotahografija, spirometrija. Magnetofonsko i video snimanje glasa i govora. Sonografija. Stroboskopija. Glotografija. LMS stroboskopija. Elektromiografija. ultrarapidna kamera. Fonetogram. Rendgenološka ispitivanja u fonijatriji. Metodika. Kompjuterska analiza glasa.

II SEMESTAR

Etiologija, simptomatologija, dijagnoza, diferencijalna dijagnoza i prognoza bolesti glasa i govora. Organski i funkcionalno uzrokovani poremećaji fonacije i artikulacije. Fononeuroze i fonoponoze.

Vrste, mogućnosti i rezultati lečenja poremećaja glasa i govora. Medikamentozno i konzervativno lečenje. Fizikalna terapija. Inhalaciona terapija. Površinska psihoanaliza i psihoterapija. Tehnike izvođenja vokalne terapije. Pomoćne metode u neposrednoj vokalnoj rehabilitaciji.

Indikacije, kontraindikacije, premedikacija, anestezija i komplikacije u fonohirurgiji, tipovi i rezultati tiroplastika, mogućnosti hirurške relaksacije larinksnog skeleta i krikotiroidnog zgloba. Kombinovane tehnike. Intrahordalne injekcije kolagena i teflon pasti. Hirurgija povratnog živca. Endoskopska mikrohiurrgija glotisa. Laserska hirurgija larinksa. Hirurgija rascepa usana, mekog i tvrdog nepca. Potencijalne mogućnosti za istraživanjem u fonohirurgiji. Traheoezofagealne proteze.

Metode fonijatrijske rehabilitacije glasa i govora. Rezultati i način izvođenja različitih tehnika neposredne vokalne terapije. Modifikacije pojedinih metoda fonijatrijske rehabilitacije (E. Selonhal, M. Seemann) fonijatrijska rehabilitacija laringektomisanih pacijenata.

Opšti principi prevencije i higijene glasa i govora. Problem pevanog i govornog glasa kod vokalnih profesionalaca. Otkrivanje i fonijatrijska korekcija grešaka u glasu i govoru. Fonijatrijska ocena i procena radne sposobnosti. Preporuke Unije Evropskih fonijatara.

Rekapitulacija materije.

PROGRAM PRAKTIČNOG RADA

Praktičan rad u laboratoriji. Metodologija priprema larinksnog preparata za naučno-istraživački rad. Serijski i semiserijski preseci larinksa. Fonijatrijski aspekti izučavanja larinksne histo-morfologije. (40)

Proučavanje modela larinksne biomehanike

Biokibernetska fonacija. (6)

Rad u operacionoj sali. Asistiranje pri izvođenju operacija na larinksu. Uvežbavanje endoskopskih laringoloških procedura. Upoznavanje sa principima rada laserske larinksne mikrohirurgije. (300)

Praktična rad sa fonijatrijskim pacijentima u ambulanti i na odeljenjima. Upoznavanje sa radom logopeda, fonopeda, psihologa i surdopedagoga. Neposredno učešće u timskoj dijagnostici i rehabilitaciji fonijatrijskih pacijenata. (380)

Praktična demonstracija magnetofonske i video registracije glasa i govora. Rad na savremenoj sistematizaciji fonijatrijske dokumentacije. (20)

Praktična nastava se izvodi sa ciljem upoznavanja (U) i uvežbavanja izvođenja (I) određenog broja dijagnostičkih postupaka i intervencija prema katalogu veština za užu specijalizaciju iz fonijatrije.

POPIS VEŠTINA
FONIJATRIJE

22. Dermatovenerološka mikologija

(12 meseci)

Program uže specijalizacije

Opšta mikologija

1. Morfologija gljiva, tipovi ćelija, razmnožavanje, klasifikacija

2. Etiologija humanih mikoza

3. Biologija humanih mikoza

4. Epidemiološki značaj humanih mikoza, geografska rasprostranjenost

5. Principi kliničke i laboratorijske dijagnostike humanih mikoza

6. Direktni mikroskopski preparat

7. Kultura gljiva i podloge

8. Histopatološke karakteristike mikoze u patološkom tkivu

9. Osetljivost gljiva na antimikotike, antimikogram

Specijalna mikologija

Površne mikoze

10. Dermatomikoze (Dermatophytia - Tinea)

Tinea capillitii, Tinea barbae, Tinea corporis, Tinea cruris, Tinea manus, Tinea pedis, Tinea incognito; etiologija, patogeneza, klinička slika, dijagnoza, terapija

11. Onihomikoze - etiologija, patogeneza, klinički tipovi, dijagnoza, terapija

12. Tinea nigra, Piedra - kliničke karakteristike, dijagnoza, terapija

13. Infekcije kvasnicama - etiopatogeneza, predisponirajući faktori

14. Kandidijaza - kliničke forme (Candidiasis oralis, Vulvovaginitis candidomycetica, Balanoposthitis candidomycetica, Intertrigo candidomycetica Cheilitis angularis, Paronichia candidomycetica, hronična mukokutana kandidijaza, generalizovana kandidijaza), dijagnoza, terapija.

17. Pytyriasis versicolor, Pityrosporum folliculitis - klinička slika, dijagnoza, terapija

Duboke mikoze

18. Subkutane mikoze - Micetom, Sporotrihoza, hromoblastomicoza, feohimfomikoza, Lobomikoza, Subkutana zigomikoza, Rinosporidoza

19. Sistemske mikoze - Histoplazmoza, Kokcidiomikoza, Blastomikoza, Aspergiloza, Parakokcidiomikoza, Kriptokokoza, Sistemska zigomikoza, kandidijaza

20. Oportunitičke gljivične infekcije kod HIV pozitivnih pacijenata

21. Kliničke karakteristike invazivnih gljivičnih infekcija kod bolesnika sa hematološkim malignitetima

22. Urođene imunodeficijencije i invazivne gljivične infekcije

Teorijska nastava je dvosemestralna. Po utvrđenom rasporedu, u prvom semestru se pohađaju predavanja iz medicinske statistike i informatike i opšte mikologije, a u drugom semestru predavanja iz specijalne mikologije.

Praktična nastava obuhvata:

- Rad sa ambulantnim i hospitalizovanim pacijentima sa različitim oblicima gljivičnih oboljenja, uz vođenje medicinske dokumentacije (kartoni, istorije bolesti, bolnički protokoli u koji se unose relevantni podaci laboratorijskih analiza i terapijskih modaliteta) - 7 meseci

- Dečija ambulanta IDV KC - 1 mesec

- Dečije odeljenje IDV KC - 1 mesec

- Ambulanta za odrasle IDV KC - 1 mesec

- Odeljenje za odrasle IDV KC - 1 mesec

- Odeljenje za AIDS Infektivna klinika KCS - 1 mesec

- Odeljenje za hematologiju Univerzitetske dečije klinike - 15 dana

- Institut za hematologiju KC - 15 dana

- Histopatološka laboratorija IDV KC - 1 mesec

- Rad u mikrološkoj laboratoriji IDV KC (dijagostika dermatofitnih oboljenja kože, dlake i nokta, Pityriasis versicolor, kandidijaze kože i sliznica) - 3 meseca

- Rad u Nacionalnoj referentnoj laboratoriji za uzročnike mikoza Instituta za mikrobiologiju i imunologiju Med. Fak. (dijagnostika sistemskih mikoza, oportunističkih gljivičnih infekcija, ispitivanje osetljivosti na antimikotike) - 2 meseca

SPISAK VEŠTINA ZA LEKARE NA UŽOJ SPECIJALIZACIJI IZ DERMATOLOŠKE MIKOLOGIJE

1. Uzimanje i uzorkovanje bolesničkog materijala za mikološku analizu 50 (P30, I20)

2. Pravljenje direktnog preparata za mikroskopsku analizu 50 (P30, I20)

3. Bojenje preparata za mikroskopsku analizu 40 (P30, I10)

4. Zasejavanje materijala na mikološke podloge 50 (P30, I20)

5. Mikroskopiranje nativnog preparata i uočavanje morfoloških elemenata gljive 50 (P30, I20)

6. Identifikacija izolovanih gljiva na osnovu makroskopskih i mikroskopskih karakteristika 40 (P 30, I10)

7. Uzimanje biopsije i bojenje preparata za histopatološku dijagnostiku mikoza P10

8. Interpretacija histopatoloških preparata sa uočavanjem gljivičnih elemenata P10

9. Interpretacija seroloških testova u dijagnostici invazivnih mikoza P 20

10. Pregled Woodovom lampom kožnih lezija i uočavanje karakteristične fluorescencije kod pojedinih dermatofitija 20 (P10, I10)

11. Terapijske procedure - lokalna obrada gljivičnih oboljenja kosmatih regija (kapilicijuma i brade) 20 (P10, I10)

12. Tumačenje antimikograma 20 (P 10, I10)

Legenda: P - posmatra, I - izvodi

23. Angiologija

(12 meseci)

1. Obrazloženje zasnovanosti studijskog programa: U svim zemljama, kardiovaskularne bolesti su bolesti na najvećim morbiditetom i mortalitetom, tako da je zadatak vaskularne medicine obiman i prioritetan, i podrazumeva smanjenje ove visoke prevalence putem preventivnih, dijagnostičkih, terapijskih i interventnih metoda. U našoj zemlji je broj specijalista iz oblasti angiologije zabrinjavajuće mali! Da bi ispunili ovaj zadatak, neophodno je neprestano usavršavanje, kontinuitet u edukaciji, primena novih preporuka i tehnologija u struci, a pre svega stalno i kontinuirano obrazovanje stručnog kadra, što nameće potrebu za neophodnošću subspecijalističkih studija iz ove oblasti i opravdava zasnovanost njihovog studijskog programa.

Nastava se sastoji iz teorijskog dela (dva semestra) i praktične nastave. Teorijsku nastavu čine sledeće tematske jedinice:

1. Genetika, embriologija i histologija krvnih sudova

2. Hirurška anatomija krvnih sudova

3. Vaskularna fiziologija i patofiziologija

4. Patološka anatomija krvnih sudova

2. Dijagnostika vaskularnih oboljenja

3. Epidemiologija i faktori rizika u angiologiji

4. Medikamentozna profilaksa i lečenje vaskularnih bolesti

5. Dijagnostika vaskularnih bolesti

I. Opšti principi ultrasonografske dijagnostike

II. Ultrasonografija supraaortalnih grana

Estrakranijalni segmenti karotidnih i vertebralnih arterija

Arterije i vene gornjih ekstremiteta

III. Ultrasonografija abdominalne aorte i visceralnih arterija

IV. Ultrasonografija arterija i vena donjih ekstremiteta

V. Angiografija

VI. CT, MRI angiografija, MSCT angiografija

9. Hirurgija supraaortnih grana

10. Hirurgija torakalne aorte

11. Hirurgija abdominalne aorte

12. Hirurgija perifernih arterija

13. Hirurgija venskog i limfnog sistema

14. Portna hipertenzija

15. Komplikacije u vaskularnoj hirurgiji

16. Perkutana transluminalna angioplastika

17. Akutna ishemija, povrede krvnih sudova

18. Rehabilitacija vaskularnih bolesnika, ocena radne sposobnosti.

Praktična nastava

Dijagnostika i lečenje vaskularnih bolesnika se odvija u vaskularnoj ambulanti Klinike za vaskularnu hirurgiju i IKVB kliničkog centra, pod kontrolom odgovornih nastavnika. Kandidati ovladavaju tehnikom vaskularnog pregleda, indikovanjem potrebnih dodatnih pregleda, te postavljanjem indikacija za prijem u Kliniku i/ili ambulantnim indikovanjem dodatnih pregleda, radi konzilijarne analize rezultata. Obavljaju kontrolne preglede pacijenata, te postavljaju indikacije za nehirurški tretman vaskularnih bolesti, kod bolesnika koji nisu indikovani za hirurško lečenje: hiperbarična komora, banjsko-klimatski oporavak, reumatološki testovi i lečenje sistemskih vaskulopatija, hematološko lečenje bolesti koje su posledice poremećaja u koagulacionom statusu, oporavak i rehabilitacija operisanih bolesnika, fizikalni tretman radi prevencije pogoršanja hroničnih degenerativnih bolesti koje mogu voditi u vaskulopatije. Kandidati asistiraju u hirurškim procedurama kod bolesnika koje su indikovali za dijagnostiku, a kod kojih je vaskularni konzilijum indikovao hirurško lečenje. Postoperativno praćenje bolesnika u intenzivnoj nezi, vođenje bolesnika i ordiniranje terapije i potrebnih pretraga, konsultacije sa vaskularnim hirurzima i anesteziolozima o toku bolesti, praćenje i medikamentozno lečenje bolesnika na odeljenju poluintenzivne nege, kao i na vaskularnom odeljenju, priprema za otpust, pisanje otpusnih lista i otpust pacijenata. Kontrole operisanih i neoperisanih bolesnika u vaskularnoj ambulanti, statističke analize učinka hirurškog i medikamentoznog lečenja. Ocenjivanje radne sposobnosti angioloških bolesnika.

PRAKTIČNI STRUČNI RAD

Kandidati ovladavaju tehnikom vaskularnog pregleda: anamneza, klinički pregled, postavljanje indikacija za dodatnu dijagnostiku, analiza komorbiditetnih stanja, evaluacija opšteg operabiliteta. Učestvuju u radu vaskularnog konzilijuma, referišu stanje pacijenta, učestvuju u lečenju (medikamentozno, PTA), kontrolišu bolesnika u postoperativnom toku.

Leče pacijente koji nisu kandidati za hirurško lečenje: distalna bolest, teška komorbiditetna stanja, dijabetska angiopatija po tipu distalne bolesti, sistemske bolesti vezivnog tkiva sa angiopatskom prezentacijom, obavljaju konsultacije sa konsultantima odgovarajuće grane interne medicine. Leče dijabetske angiopatije.

24. Medicinska parazitologija i mikologija

(12 meseci)

Zadatak ovih studija je da pruži teorijske i praktične aspekte iz medicinske parazitologije i mikologije, a koji se odnose na sledeće infektivne agense: protozoe, metazoe (helminti, artropode) i gljivice. Na ovaj način kandidati se osposobljavaju u oblasti dijagnostike i kontrole parazitoza i mikoza čoveka, kao i za samostalan istraživački rad i edukaciju u ovim oblastima.

Program uže specijalizacije podrazumeva savladavanje ciljeva i veština programa I (parazitologija) i programa II (mikologija). Kandidat bira jedan modul iz oblasti parazitologije ili mikologije iz kojeg radi stručni rad.

I: Parazitologija

A. Program

Uža specijalizacija počinje dvonedeljnim upoznavanjem sa predmetom i osnovnim grupama infektivnih agenasa koji pripadaju parazitima, nakon čega sledi desetonedeljni bazični program u okviru kojeg kandidat treba da savlada veštine nabrojane u paragrafu B (ciljevi i veštine). Uža specijalizacija se nastavlja odabirom nekog od ponuđenih modula nabrojanih u paragrafu C (moduli), gde u okviru izabranog modula kandidat treba da uradi stručni rad.

B. Ciljevi i veštine

- poznavanje i razumevanje biologije, životnih ciklusa, patogeneze i dijagnostike parazitskih infekcija čoveka i njihovog značaja za zdravlje ljudi, kao i njihovo suzbijanje

- detaljno poznavanje i razumevanje biologije vektora i strategije za kontrolu vektora i prelaznih domaćina parazita čoveka

- praktična laboratorijska identifikacija parazita, kako njihovih slobodnih formi, tako i stadijuma koji su prisutni u tkivima i drugim materijalima poreklom od čoveka

- organizacija rada laboratorije za dijagnostiku parazitskih bolesti čoveka

- klasične, imunološke i molekularne metode u dijagnostici parazitoza čoveka

- terapijski aspekti parazitoza čoveka i osposobljavanje za konsultatski rad u domenu terapije parazitoza čoveka

- ekologija i epidemiologija parazita i bolesti koje izazivaju u cilju praćenja i suzbijanja ovih infekcija

- osposobljavanje kandidata za laboratorijsko ili terensko istraživanje gde bi bile primenjene odgovarajuće metode u istraživanju parazitskih bolesti

- osposobljavanje kandidata za pripremu i izradu stručnog rada, uključujući kritički pregled literature, odnosno relevantnih naučnih publikacija.

C. Moduli

- Metode u dijagnostičkoj/kliničkoj parazitologiji

- Molekularna biologija parazita i molekularno-biološke metode

- Parazitske zoonoze

- Uzročnici crevnih infekcija

- Uzročnici parazitskih infekcija u trudnoći

- Tropske parazitoze

- Odnos vektor-parazit i kontrola vektora

- Ekologija parazita

- Sanitarna parazitologija

II: Mikologija

A. Program

Ovaj deo programa uže specijalizacije počinje dvonedeljnim upoznavanjem sa predmetom i osnovnim grupama infektivnih agenasa koji pripadaju gljivicama (kvasnice, plesni, bifazne gljive), nakon čega sledi desetonedeljni bazični program u okviru kojeg kandidat treba da savlada veštine nabrojane u paragrafu B (ciljevi i veštine). Program se nastavlja odabirom nekog od ponuđenih modula nabrojanih u paragrafu C (moduli), gde u okviru izabranog modula kandidat treba da uradi stručni rad.

B. Ciljevi i veštine

- detaljno poznavanje i razumevanje morfologije i taksonomije patogenih i uslovno-patogenih gljiva, patogeneze i dijagnostike gljivičnih infekcija čoveka (mikoza) i njihovog značaja za zdravlje ljudi, kao i njihovo suzbijanje

- praktična laboratorijska identifikacija gljivica, uzročnika superficijalnih, kutanih, subkutanih, sistemskih i invazivnih mikoza

- faktori virulencije gljiva i imunološki aspekti gljivičnih infekcija

- organizacija rada laboratorije za dijagnostiku gljivičnih bolesti čoveka

- klasične, imunološke i molekularne metode u dijagnostici gljivičnih oboljenja ljudi

- terapijski aspekti mikoza čoveka i osposobljavanje za konsultatski rad u domenu terapije mikoza

- ekologija i epidemiologija gljiva i bolesti koje izazivaju u cilju suzbijanja ovih infekcija

- osposobljavanje kandidata za laboratorijsko ili terensko istraživanje gde bi bile primenjene odgovarajuće metode u istraživanju gljivičnih bolesti

- osposobljavanje kandidata za pripremu i izradu stručnog rada, uključujući kritički pregled literature, odnosno relevantnih naučnih publikacija

C. Moduli

- Metode u dijagnostičkoj/kliničkoj mikologiji

- Molekularna biologija gljiva i molekularno-biološke metode

- Plesni izazivači sistemskih i invazivnih mikoza

- Kvasnice izazivači sistemskih i invazivnih mikoza

- Izazivači površnih i kutanih mikoza

- Ispitivanje osetljivosti gljiva na antimikotike

- Ekologija gljiva

- Sanitarna mikologija

Provera znanja

1. Praktična provera znanja: (I) pregled 12 uzoraka kod sumnje na parazitsku infekciju, identifikacija i komentar u pisanoj formi odnosno formi eseja, (II) pregled 12 uzoraka kod sumnje na gljivičnu infekciju, identifikacija i komentar u pisanoj formi, odnosno formi eseja.

2. Prikaz stručnog rada iz izabranog modula.

25. Virusologija

(12 meseci)

Cilj uže specijalizacije iz virusologije je formiranje virusologa koji je osposobljen da se bavi tradicionalnom i molekularnom dijagnostikom virusnih oboljenja u okviru rutinskog rada i da sprovodi mere prevencije virusnih oboljenja.

Uža specijalizacija podrazumeva organizovanje teorijske edukacije i praktične obuke lekara na specijalizaciji, koji po završenoj obuci i položenom ispitu stiču zvanje lekara uže specijalizacije iz virusologije.

Uža specijalizacija iz virusologije realizuje se na medicinskim fakultetima, na Institutu za mikrobiologiju i imunologiju. Jednim delom, praktična obuka će se odvijati na Institutu za infektivne i tropske bolesti i Institutu za virusologiju i imunologiju "Torlak".

Uža specijalizacija se zasniva na akademskim principima i formiranju profila virusologa, kao tekovine savremenih trendova u medicini. Specifičnost virusa kao infektivnih agenasa, uslovila je razvoj virusologije kao posebne nauke i struke, bitno različita od klasične mikrobiologije. Tehnike izolovanja i identifikacije virusa u kliničkim uzorcima, zahteva poznavanje posebnih, specifičnih virusoloških metoda, kao i poznavanje tehnika molekularne biologije, ne samo u smislu njihovog izvođenja, nego i interpretacije dobijenih rezultata.

TEORIJSKA NASTAVA

1. Morfologija i struktura virusa. Ikozaedarna i spiralna simetrija virusnog nukleokapsida. Karakteristike virusnog genoma, značaj regulatornih i strukturnih virusnih gena. Infektivnost virusnog genoma. 5

2. Životni ciklus virusa. Strategija virusne replikacije. Podela virusa u klase po Baltimoru, prema načinu transkripcije.

3. Genetika virusa. Genetička stabilnost virusa. Razlike između divljeg virusa i mutanta. Genetičke interakcije virusa. Molekularna epidemiologija virusa.

4. Patogenost i virulencija virusa. Značaj molekulska mimikrija virusa Tipovi virusnih infekcija, akutne i perzistentne infekcije. Latentne virusne infekcije. Mehanizmi uspostavljanja latencije i reaktivacija virusa. Hronične virusne infekcije. Mešovite infekcije.

5. Onkogeni virusi, onkogeni potencijal virusa. Mehanizmi onkogeneze indukovane virusnom infekcijom.

6. Interferencija virusa, Antivirusni efekat interferona. Značaj interferona u patogenezi virusnih infekcija.

7. Imunost u virusnim infekcijama. Značaj urođene i stečene imunosti za ishod i tok virusne infekcija. Imunopatologija u virusnim infekcijama. Infekcije imunokompetentnih i imunokompromitovanih pacijenata.

8. Virusne vakcine, tipovi vakcina. Nova generacija virusnih vakcina. Profilaktičke i terapijske vakcine.

9. Antivirusna terapija i razvoj rezistencije virusa na lekove.

10. Specifičnost virusološke dijagnostike (konvencionalna i molekularna dijagnostika). Serološka dijagnostika. Tehnike za kvantitaciju virusa in vitro i in vivo.

11 Orthomyxoviridae (v. influencae). Antigenska varijabilnost virusa. Cirkulacija v. Influence u prirodi i nastanak epidemijskih i pandemijskih tipova virusa.

12. Paramyxoviridae, izazivači sistemskih i respiratornih infekcija. Nove i preteće infekcije. Problemi dijagnostike.

13. Picornaviridae. Poliovirus. Program eradikacije poliomijelitisa. Značaj koksakivirusnih i echovirusnih infekcija i dijagnostički problemi.

14. Retroviridae. e. HIV - životni ciklus virusa i imunopatogeneza HIV infekcije. Savremena dijagnostika i terapija. Onkogeni retrovirusi (HTLV-1 i 2).

15. Virusi izazivači gastrointestinalnih oboljenja (Reoviridae, Astroviridae, Caliciviridae). Patogeneza, kliničko ispoljavanje, laboratorijska dijagnostika i terapija. Coronaviridae i Togaviridae (virus rubele).

16. Adenoviridae. Patogeneza bolesti i laboratorijska dijagnostika. Adenovirusne infekcije imunokompromitovanih osoba.

17. Parvoviridae, autonomni i defektni parvovirusi. Dijagnostika oboljenja. Značaj parvovirusnih infekcija u pedijatriji, ginekologiji i hematologiji.

18. Poliomaviridae. JC i BK virus, značaj akutnih i perzistentnih infekcija

19. Papilomaviridae. HPV. Infekcije orofarignealne regije i urogenitalnog trakta. Onkogeni potencijal virusa. HPV vakcine.

20. Poxviridae. Specifičnost i različitost poxvirusa. Eradikacija variole. Poxvirusi kao izazivači virusnih zoonoza. Bioterorizam i poxvirusi.

21. Herpesviridae. HHV-1 do HHV-8.. Latentne infekcije i reaktivacije. Značaj herpes virusnih infekcija kod imunokompetentnih i imunokompromitovanih pacijenata. Dijagnostika i praćenje herpes virusnih infekcija. Izbor testova za dijagnostiku.

22. Arbovirusi (Togaviridae, Flaviviridae, Bynyaviridae) i infekcije. Virusne zoonoze. Rhabdoviridae, virus besnila. Arena-, Bunya - i Filovirusi.

23. Virusni hepatitisi (HAV, HBV, HCV, HDV, i drugi). Etiologija i patogeneza infekcije. Dijagnostika hepatitisa - diferencijalno dijagnostički i prognostički testovi. Praćenje efikasnosti terapije molekularnim metodama. Prevencija virusnih hepatitisa.

VIRUSOLOGIJA - Praktična nastava

Specijalizant na užoj specijalizaciji savladava sledeće veštine:

- Izolovanje virusa u kulturi ćelija - izvodi (5)

- Identifikacija virusa nakon izolovanja u kulturi ćelija - izvodi (5)

- Tehnike ispitivanja rezistencije virusa na antivirusne lekove u kulturi ćelija - upoznaje se

- Tehnike titracije virusa u sistemima živih ćelija - izvodi (5)

- Dokazivanje virusnih antigena - izvodi (5)

- Primena seroloških metoda u dijagnostici virusnih infekcija:

- imunoenzimski testovi (ELISA) - izvodi i tumači (10)

- testovi određivanja aviditeta - izvodi i tumači (5)

- metoda imunofluorescencije - izvodi i tumači (5)

- imunoblot tehnike - izvodi i tumači (5)

- Primena molekularnih tehnika u virusološkoj dijagnostici:

- Ekstrakcija DNK - izvodi (10)

- Ekstrakcija RNK - izvodi (5)

- PCR - izvodi (10)

- Nested PCR - izvodi (5)

- RT-PCR - izvodi (5)

- Tehnike vizuelizacije PCR produkata - izvodi (20)

- "Real time" PCR za kvantitaciju virusnog genoma - izvodi (5)

- Tehnike genotipizacije virusnog genoma - izvodi (5)

- Korišćenje i pretraživanje on-line genskih baza podataka - izvodi (5)

- Filogenetska analiza virusnih genoma - upoznaje se

- Tehnike ispitivanja genetske osnove rezistencije na antivirusne lekove - upoznaje se

- Ostale tehnike molekularne biologije - primena u virusološkoj dijagnostici (tehnika hvatanja hibrida, tehnika razgranate DNK, NASBA, ......) - upoznaje se

26. Bakteriologija

(12 meseci)

OSNOVE UŽE SPECIJALIZACIJE

Uža specijalizacija iz Bakteriologije predstavlja nastavak specijalističkih studija iz Mikrobiologije sa parazitologijom To je obrazovni proces tokom kojeg lekar specijalista stiče prošireno teorijsko, praktično i kliničko znanje iz bakteriologije. Pošto bakteriologija, kao kompleksna i heterogena medicinska disciplina, prožima skoro sve oblasti medicine, sticanje celovitog poznavanja zahteva posebnu i sistematsku edukaciju koja se ne može postići dopunskom edukacijom u okviru drugih specijalnosti.

CILJ UŽE SPECIJALIZACIJE

Cilj uže specijalizacije iz bakteriologije je sticanje znanja i veština koje specijalistu iz bakteriologije osposobljavaju da u bliskoj i kontinuiranoj saradnji sa kliničarima različitih specijalnosti, obavlja sledeće aktivnosti:

- laboratorijska ispitivanja vezana za otkrivanje bakterijskih uzročnika infekcija, njegovu identifikaciju i karakterizaciju, a zbog pravovremenog postavljanja dijagnoze i otpočinjanja adekvatnog lečenja

- evaluacija i stručna interpretacija rezultata bakterioloških laboratorijskih ispitivanja

- kvalifikovano i racionalno korišćenje metoda za dijagnostikovanje bakterijskih infekcija, kao i obezbeđivanje kvaliteta i standardizacije rada u bakteriološkim laboratorijama

- usavršavanje postojećih i uvođenje novih dijagnostičkih metoda za otkrivanje bakterijskih infekcija i praćenje toka bolesti

- saradnja sa lekarima različitih specijalnosti u dijagnostikovanju bakterijskih infekcija, kao i u sprovođenju terapije i prevencije istih

PROGRAM UŽE SPECIJALIZACIJE

Program uže specijalizacije iz Bakteriologije obuhvata:

- teorijski deo uže specijalizacije

- praktični deo uže specijalizacije

Teorijski deo (2 semestra)

Teorijska nastava se obavlja tokom jednog meseca uže specijalizacije po predviđenom programu.

Praktični deo (11 meseci)

Praktični deo uže specijalizacije započinje nakon odslušanog teorijskog dela.

U ovoj fazi uže specijalizacije, specijalizant usvaja znanja o načinu organizacije bakteriološke laboratorije i pravnim regulativama relevantnim za rad laboratorije. Takođe izvodi metode sterilizacije i dezinfekcije, nadzor nad kvalitetom i sterilnošću podloga, rastvora i drugih supstanci. Izvodi mikroskopske tehnike i različite metode bojenja preparata, metode kultivisanja bakterija, biohemijske i serološke identifikacije, određivanja osetljivosti bakterija na različite antibiotike i hemioterapeutike, kao i brze metode za dokazivanje antigena bakterija. Izvodi savremene metode hibridizacije nukleinskih kiselina i reakcije umnožavanje nukleinskih kiselina koje se koriste u dijagnostici različitih bakterijskih infekcija.

Ovladava postupcima za otkrivanje, praćenje i sprečavanje širenja intrahospitalnih infekcija, metodama za određivanje osetljivosti izolovanih mikroorganizama na antibiotike i/ ili hemioterapeutike in vitro i prati rezultate lečenja bolesnika. Izvodi postupke za određivanje epidemioloških markera.

Specijalizant uže specijalizacije izvodi sledeće veštine:

- Kontrola procesa sterilizacije

- Nadzor nad kvalitetom i sterilnošću podloga

- Imunofluorescentne tehnike u bakteriologiji

- Mikroskopiranje i interpretacija direktnih mikroskopskih preparata različitih kliničkih uzoraka

- Brze metode za dokazivanje bakterijskih antigena u kliničkim uzorcima

- Bakteriološki pregled briseva guše, nosa, oka, uha, usne duplje

- Bakteriološki pregled sputuma, sekreta i aspirata traheje i bronha

- Bakteriološki pregled punktata, eksudata, gnoja i briseva rana

- Bakteriološki pregled likvora

- Bakteriološki pregled sekreta uretre, vagine i cerviksa

- Dijagnostika infekcija izazvanih anaerobnim bakterijama

- Dijagnostika infekcija izazvanih mikobakterijama

- Hemokultura

- Urinokultura

- Koprokultura

- Primena seroloških tehnika u bakteriologiji

- Dijagnostika infekcija izazvanih spiralnim bakterijama

- Dijagnostika infekcija izazvanih striktno intracelularnim bakterijama

- Dijagnostika infekcija izazvanih mikoplazmama

- Kultivisanje bakterija u automatizovanim sistemima

- Ispitivanje osetljivosti bakterija na antibiotike i hemioterapeutike in vitro

- Ispitivanje osetljivosti mikobakterija na tuberkulostatike in vitro

- Dokazivanje toksina bakterija in vitro

- Molekularne tehnike koje se koriste u dijagnostici bakterijskih infekcija

27. Dijetoterapija

(12 meseci)

Praktični rad se obavlja u:

- Savetovalištu za dijetetiku Instituta za higijenu, Medicinskog fakulteta

- Institutu za endokrinologiju i dijabetes, Medicinskog fakulteta

- Institutu za gastroenterologiju, Medicinskog fakulteta

- Klinika za pedijatriju, Medicinskog fakulteta

- Centar za ispitivanje namirnica

Program nastave I semestra

- Osnovi higijene ishrane

- Uvod u ishranu

- Fiziologija ishrane

- Osnovi imunologije i farmakologije

- Osnovi ishrane pojedinih kategorija zdravih ljudi

- Metodologija ispitivanja ishrane i uhranjenosti ljudi

- Zdravstvena bezbednost hrane

- Namirnice i tehnologija hrane

- Socijalni aspekti ishrane

Drugi semestar obuhvata 80 časova teorije i 100 časova praktičnog rada.

Predviđene su i individualne konsultacije sa svakim kandidatom u trajanju od 50 časova

Program nastave II semestra

1. Dijetoprofilaksa

2. Dijetoterapija

Obaveze i veštine

- Identifikacija zdravstvenih problema koji su vezani sa ishranom bilo na individualnom nivou ili u zajednici

- Izvođenje antropometrijskih i dijetetskih ispitivanja i procena stanja uhranjenosti populacionih grupa i pojedinaca

- Primena metoda za procenu telesnog sastava sa analizom relevantnih biohemijskih, funkcionalnih i kliničkih ispitivanja

- Određivanje nutritivnih potreba za populacione grupe ili pojedince u skladu sa preporukama za pravilnu ishranu

- Pružanje saveta za ishrani u patološkim stanjima i planiranje i praćenje efekata svih najvažnijih terapeutskih dijeta

- Procena biološke, energetske i nutritivne vrednosti namirnica

- Ovladavanje osnovnim metodama edukacije u oblasti ishrane i primena u praksi.

28. Medicinska ekologija

(12 meseci)

PRVI DEO (9 meseci, ukupno 300 časova teoretske i seminarske nastave)

Prvi deo specijalističkog staža u trajanju od 9 meseci obavezno se obavlja u Institutu za higijenu i medicinsku ekologiju Medicinskog fakulteta koji organizuje ovaj oblik nastave na nivou uze specijalizacije Nastava se obavlja u vidu predavanja (teoretska nastava) i seminara.

DRUGI DEO (3 meseca)

Drugi deo specijalističkog staža u trajanju od 3 meseca obavezno se obavlja u:

Vojnomedicinskoj Akademiji

Institutu za javno zdravlje Republike Srbije,

Institutu za javno zdravlje u Novom Sadu,

Institutu za javno zdravlje u Nišu, ili u

Gradskom zavodu za javno zdravlje u Beogradu,

Sadržaj praktičnog stručnog rada u toku ovog dela specijalističkog staža svodi se na rad u pojedinim sektorima Instituta odnosno zavoda za javno zdravlje u kojima se specijalistički staž obavlja, i to u sledećim sektorima koji svi pripadaju organizacionoj jedinici HIGIJENA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE:

1. Higijena i medicinska ekologija,

2. Unapređenje ishrane,

3. Ekotoksikologija,

4. Laboratorija za humanu ekologiju

Delatnosti koje ovi sektori pokrivaju, i sa čijim sadržajem specijalizant treba detaljno da se upozna tokom 3 meseca praktične obuke, i da pri tom stekne odgovarajuće veštine su sledeće:

- Ispitivanje stepena zagađenosti vazduha,

- Kontrola higijenske ispravnosti vode za piće i vode bazena za kupanje,

- Ispitivanje kvaliteta površinskih i otpadnih voda,

- Merenje nivoa komunalne buke,

- Sanitarno-higijenski nadzor nad radom objekata komunalnog i društvenog standarda,

- Sistematska kontrola zdravstvene ispravnosti namirnica i predmeta opšte upotrebe,

- Kontrola efikasnosti dezinfekcionih sredstava kao i sterilnosti sanitetskog materijala,

- Mikrobiološke, parazitološke, hemijske, toksikološke i biohemijske laboratorijske analize, kao i kontrola štetnih bioloških i hemijskih agenasa,

- Karakterizacija opasnog i drugog otpada,

- Upoznavanja sa radom i učešće u radu Mobilne jedinice formirane za intervencije u akcidentalnim situacijama na području grada i delu Republike Srbije (procena rizika, identifikacija štetnog agensa i predlaganje mera za sanaciju akcidenta)

Sadržaj teoretske i seminarske nastave u toku specijalističkog staža

UVOD

I. UVOD U MEDICINSKU EKOLOGIJU I EKOTOKSIKOLOGIJU

II. KOMUNALNA HIGIJENA KAO OSNOV EKOLOŠKE MEDICINE (EKOMEDICINE)

KVALITET VAZDUHA U NASELJIMA

III. AEROZAGAĐENJE U NASELJIMA: METOD RADA NA NJEGOVOJ KONTROLI

IV. NAJVAŽNIJE NEORGANSKE GASOVITE SUPSTANCE U VAZDUHU NASELJA (SO2, NOx, ozon, CO, Cl2, CO, Cl2, HCl, NH3)

V. SUSPENDOVANE ČESTICE U VAZDUHU

VI. TEŠKI METALI KAO ZAGAĐUJUĆE MATERIJE U VAZDUHU NASELJA (Pb, Ng, Cd, Mn)

VII. ORGANSKE MATERIJE U VAZDUHU (ORGANSKI RASTVARAČI)

VIII. KANCEROGENE ORGANSKE I NEORGANSKE MATERIJE U VAZDUHU NASELJA

IX. FOTOHEMIJSKI SMOG I NJEGOVE KARAKTERISTIKE

X. LOKALNI, REGIONALNI, I GLOBALNI EFEKTI AEROZAGAĐENJA - FENOMEN "STAKLENE BAŠTE"

KVALITET VODE, NAMIRNICA I PREDMETA OPŠTE UPOTREBE

XI. POVRŠINSKE I PODZEMNE VODE: ZDRAVSTVENI ZNAČAJ KONTROLE KVALITETA

XII. PROGRAM KONTROLE KVALITETA POVRŠINSKIH I PODZEMNIH VODA

XIII. VODA ZA PIĆE: ZDRAVSTVENI ZNAČAJ KONTROLE KVALITETA

XIV. PROGRAM KONTROLE KVALITETA VODE ZA PIĆE

XV. ZAGAĐUJUĆE MATERIJE U NAMIRNICAMA I PREDMETIMA OPŠTE UPOTREBE

ZDRAVSTVENI ASPEKTI UGROŽENE ŽIVOTNE SREDINE U NASELJIMA

XVI. PLANIRANJE, IZGRADNJA I ZONIRANJE NASELJA

XVII. EKOLOŠKO-MEDICINSKI ODNOSNO SANITARNO-HIGIJENSKI ZNAČAJ POJEDINIH OBJEKATA U NASELJU I NJEGOVOJ BLIŽOJ OKOLINI

XVIII. STAN I STANOVANJE

XIX. POSLEDICE DEJSTVA ZAGAĐENOG VAZDUHA NA ZDRAVLJE LJUDI

XX. ZAGAĐENJE VAZDUHA U ZATVORENOM PROSTORU - ZDRAVSTVENI EFEKTI

XXI. KOMUNALNA BUKA KAO FAKTOR RIZIKA U OŠTEĆENJU ZDRAVLJA

XXII. HEMIJSKE NESREĆE U NASELJIMA ILI U NJIHOVOJ BLIZINI

XXIII. PESTICIDI KAO ZAGAĐUJUĆE MATERIJE U ŽIVOTNOJ SREDINI

XXIV. DEZINSEKCIJA I DERATIZACIJA U NASELJIMA: EKOLOŠKO-MEDICINSKI ASPEKTI

XXV. EKOTOKSIKOLOŠKI ZNAČAJ ZEMLJIŠTA KAO ČINIOCA ŽIVOTNE SREDINE

XXVI. ČVRSTE OTPADNE MATERIJE KAO KOMUNALNO-HIGIJENSKI PROBLEM

XXVII. TEČNE OTPADNE MATERIJE (SPLAVINE) KAO KOMUNALNO-HIGIJENSKI PROBLEM

PROGRAM TEORIJSKE I SEMINARSKE NASTAVE

I i II. UVOD U MEDICINSKU EKOLOGIJU I EKOTOKSIKOLOGIJU

KOMUNALNA HIGIJENA KAO OSNOV EKOLOŠKE MEDICINE (EKOMEDICINE)

- Ekologija kao posebna nauka multidisciplinarnog karaktera; pojam i predmet istraživanja

- Biosfera ili životna oblast (prostor) organskog sveta na Zemlji, kao vrhovno jedinstvo žive i nežive prirode

- Pojedini mediji biosfere: litosfera, hidrosfera, atmosfera

- Ekosistem kao elementarna strukturno-funkcionalna jedinica biosfere; složenost i dinamičnost ekosistema

- Komponente ekosistema: životno stanište (biotop), životna zajednica (biocenoza), i odnosi između njih

- Ekološki faktori u sredini u kojoj čovek živi i radi - opšte postavke. Neki oblici ponašanja zagađivača u ekosistemu (biokoncentracija, bioakumulacija, biomagnifikacija).

- Čovek kao jedan od najmoćnijih ekoloških faktora biotskog karaktera, i njegovo dejstvo na biotop i biosferu u celini

- Ekološka medicina (ekomedicina) - pojam i predmet rada, naučnoistraživačke oblasti delovanja

- Komunalna higijena - pojam i predmet istraživanja; ekotoksikologija - pojam i predmet istraživanja

III. AEROZAGAĐENJE U NASELJIMA: METOD RADA NA NJEGOVOJ KONTROLI

- Aerozagađenje kao odstupanje od normalnog sastava i stanja vazduha: definisanje pojma

- Stacionarni i mobilni izvori aerozagađenja u naseljima i najvažnije zagađujuće materije iz pojedinih izvora

- Zagađujuće materije: primarna emisija i sekundarno stvoreni polutanti; razmatranje podele na kvantitativne i kvalitativne

- Definisanje pojmova: emisija i imisija zagađujućih materija, zagađivanje vazduha, granična vrednost imisije (GVI) zagađujućih materija u vazduhu, imisija upozorenja, epizodno zagađenje vazduha I odnosno II stepena

- Preventivno-medicinske i druge mere u kontroli aerozagađenja i sprečavanju štetnih zdravstvenih posledica

- Monitoring sistem: sistematska merenja imisije kod nas; katastar zagađivača; merna mesta i mreža mernih mesta

- Metodologija uzimanja uzoraka vazduha u spoljnoj sredini; vrste uzoraka po učestalosti i trajanju uzorkovanja

- Način prikazivanja rezultata sistematskog merenja imisije: prosečne vrednosti u odgovarajućem periodu, broj dana sa vrednostima iznad GVI (karakteristična vrednost), frekvencija visokih koncentracija, medijana, itd.

- Upoznavanje sa rezultatima merenja imisije u pojedinim naseljima i industrijskim regionima

- Osnovne grupe zagađujućih materija za koje se vrši sistematsko merenje u vazduhu, njihove osnovne karakteristike odnosno predstavnici pojedinih grupa

- Upoznavanje sa delatnostima Instituta odnosno Zavoda za zaštitu zdravlja u oblasti kontrole aerozagađenja

IV. NAJVAŽNIJE NEORGANSKE GASOVITE SUPSTANCE U VAZDUHU NASELJA

SUMPORDIOKSID (SO2): prirodni i veštački izvori, njihov relativni značaj i razmere stvaranja u troposferi

- Oblici neprofesionalne ekspozicije i njihov značaj; sezonski karakter aerozagađenja na primeru SO2

- Zdravstvene posledice hroničnog neprofesionalnog izlaganja sumpordioksidu, posebno na vulnerabilne kategorije

- Mere zaštite kod neprofesionalne ekspozicije: zakonska regulativa usmerena ka zaštiti opšte populacije

- Sumpordioksid kao jedna od zagađujućih materija koja se sistematski meri u vazduhu, i njegova GVI

- Pojam imisije upozorenja i epizodnog zagađenja vazduha I i II stepena na primeru SO2; specifičnosti ovih situacija za sumpordioksid i čađ istovremeno; tumačenje rezultata dobijenih merenjima sumpordioksida u pojedinim naseljima.

AZOTOVI OKSIDI (NOx): najvažniji predstavnici, i osnovni prirodni i veštački izvori azotovih oksida

- Osnovna štetna dejstva azotovih oksida u troposferi odnosno stratosferi

- Oblici neprofesionalne ekspozicije i značaj pojedinih oblika

- Boravak u zatvorenom prostoru kao jedan vid ove ekspozicije: izvori i koncentracije azotovih oksida u vazduhu

- Zdravstvene posledice hroničnog neprofesionalnog izlaganja azotovim oksidima; dejstvo na vulnerabilne kategorije

- Mere i sredstva zaštite kod neprofesionalne ekspozicije: zakonska regulativa usmerena ka zaštiti opšte populacije

- Azotdioksid kao jedna od zagađujućih materija koja se sistematski meri u vazduhu u spoljnoj sredini, i njegova GVI

- GVI, imisija upozorenja, i epizodno zagađenje vazduha I i II stepena na primeru azotovih oksida.

- Tumačenje rezultata dobijenih merenjima azotovih oksida u pojedinim naseljima u Srbiji

OZON (O3): prizemni i stratosferski

- Prizemni ili ambijentalni ozon - način nastajanja, oblici ekspozicije, i štetni zdravstveni efekti

- Koncentracije u vazduhu pojedinih gradova kod nas i u svetu, GVI za ozon, imisija upozorenja i epizodno zagađenje

- Uređaji za dezinfekciju i dezodoraciju vazduha u zatvorenom prostoru na bazi produkcije ozona (kritički osvrt)

- Uloga ozona u stratosferi u zaštiti živog sveta na Zemlji od štetnog dejstva UV radijacije

- Ozonske praznine (rupe) u stratosferi: način nastajanja i značaj za živi svet na Zemlji

- Štetne zdravstvene posledice UV radijacije malih talasnih dužina: maligna i druga oboljenja kože i oka

- Uloga ozona u nastanku fenomena "staklene bašte" ("green­house­effect")

- Akcije globalnog karaktera i druge mere u zaštiti ozonskog omotača Zemlje od daljih oštećenja

UGLJENMONOKSID (CO): karakteristike, osnovni prirodni i veštački izvori

- Oblici neprofesionalne ekspozicije i značaj pojedinih oblika

- Boravak u zatvorenom prostoru kao vid neprofesionalne ekspozicije: izvori i koncentracije CO u vazduhu

- Zdravstveni efekti ugljenmonoksida

- Mere zaštite u uslovima neprofesionalne ekspozicije; zakonska regulativa

- Tumačenje rezultata dobijenih merenjima CO u naseljima

Srbije: GVI, imisija upozorenja, epizodno zagađenje

HLOR (Cl2) i HLOROVODONIK (HCl): Osnovne hemijske karakteristike ovih gasova visokih koncentracija, medijana, itd.

- Prirodni i najvažniji veštački izvori Cl2 i HCl, i njihov relativni doprinos zagađenju životne sredine

- Značaj i veličina neprofesionalne ekspozicija opšte populacije i najvažnije zdravstvene posledice

- Akcidentalna (havarijska) zagađenja vazduha i zdravstveni rizik po stanovništvo u naseljima

AMONIJAK (NH3): Najvažnije hemijske karakteristike amonijaka

- Veštački izvori u čovekovom okruženju: najvažnija mesta i oblici neprofesionalne ekspozicije

- Zdravstveni efekti amonijaka: sluznice respiratornog trakta (iritativni i kaustični efekti), sluznica oka

- Amonijak kao jedna od zagađujućih materija za koje se vrši sistematsko merenje u vazduhu, i njegova GVI

V. SUSPENDOVANE ČESTICE U VAZDUHU

TALOŽNE MATERIJE - kao jedan od oblika i merila zagađenja vazduha; definisanje pojma

- Metod rada na prikupljanju čestica iz vazduha koje se talože na određenu površinu: metoda sedimentatora

- Komponente sadržaja sedimentatora: količina padavine, rastvorne odnosno nerastvorne materije u ukupnom sedimentu

SUSPENDOVANE ČESTICE kao jedan oblik i merilo zagađenja vazduha; definisanje pojma

- Vrste aerosola (prirodnog i antropogenog porekla), i značaj određivanja suspendovanih čestica, koje se ne talože već ostaju da lebde u vazduhu

- Metod rada na uzorkovanju vazduha radi određivanja količine, optičkih osobina, veličine i hemijskog sastava čestica suspendovanih u vazduhu

- Suspendovane čestice kao medijum u kome se određuju pojedini polutanti (Pb, Cd, Zn, Mn, Ni, As, Cr)

ČAĐ - procesi sagorevanja kao antropogeni izvori čađi u vazduhu

- Osnovne fizičko-hemijske karakteristike čestica čađi kao nosilaca raznovrsnih drugih polutanata

- Sudbina udahnutih čestica čađi u respiratornom traktu u zavisnosti od njihove veličine

- Neprofesionalna ekspozicija čađi u gradskoj sredini i zdravstvene posledice

- Doprinos ovog oblika zagađenja vazduha agravaciji simptoma kod hroničnih respiratornih oboljenja

- Tumačenje rezultata dobijenih merenjima čađi u pojedinim naseljima u Srbiji

VI. TEŠKI METALI KAO ZAGAĐUJUĆE MATERIJE U VAZDUHU NASELJA

OLOVO (Pb) - Olovo u životnoj sredini: prirodno prisutno olovo, i kao posledica antropogenih aktivnosti

- Upotreba etiliziranog benzina kao oblik veštačkog zagađenja čovekove okoline (TEO, TMO)

- Najčešći oblici neprofesionalne ekspozicije opšte populacije: zagađeni vazduh, voda za piće

- Ekspozicija dece: inhalacija u gradskoj sredini, ingestija olovnih jedinjenja preko predmeta obojenih olovnim bojama

- Karakteristike metabolizma neorganskog olova, odnosno organskih jedinjenja olova i najvažniji zdravstveni efekti

- Mere i sredstva zaštite u uslovima neprofesione ekspozicije; GVI u taložnim materijama i u suspendovanim česticama

- Tumačenje rezultata dobijenih merenjima olova u pojedinim naseljima u Srbiji (izveštaji Zavoda za zaštitu zdravlja)

ŽIVA (Hg) - Prirodni i veštački izvori zagađenja životne sredine živom, i njihov relativni doprinos ukupnom zagađenju

- Najvažnija mesta neprofesionalne ekspozicije neorganskim jedinjenjima žive: tzv. "vruće tačke"

- Metabolizam neorganskih i organskih jedinjenja žive, raspodela u organizmu, akumulacija; zdravstveni efekti

- Metodologija uzorkovanja vazduha u naseljenim mestima za živu kao jedan od teških metala; tumačenje rezultata dobijenih merenjima žive u suspendovanim česticama u pojedinim naseljima u Srbiji

- Mere i sredstva zaštite u uslovima neprofesionalne ekspozicije

KADMIJUM (Cd) - Prirodno prisustvo i antropogeni izvori kadmijuma u životnoj sredini

- Oblici neprofesionalne ekspozicije opšte populacije; pušenje kao oblik neprofesionalne ekspozicije kadmijumu

- Najvažniji zdravstveni efekti kadmijuma i njegovih jedinjenja

- Mere i sredstva zaštite u uslovima neprofesionalne ekspozicije za grupu teških metala

- Granična vrednost imisije za kadmijum u taložnim materijama i u suspendovanim česticama

- Tumačenje rezultata dobijenih merenjima kadmijuma u pojedinim naseljima u Srbiji

MANGAN (Mn) - Najvažnije osobine mangana i njegovih jedinjenja; fiziološka uloga Mn kod ljudi

- Prirodno prisustvo mangana, i mangan u životnoj sredini kao posledica antropogenih aktivnosti

- Oblici neprofesionalne ekspozicije opšte populacije u naseljima, i u blizini proizvodno-prerađivačkih objekata

- Sagorevanje bezolovnog "zelenog" benzina i uticaj na povećanje ekspozicije stanovništva manganu

- Osnove toksikokinetike mangana pri neprofesionalnoj ekspoziciji udisanjem, perkutanom apsorpcijom organskih jedinjenja, ili peroralnim putem; najvažniji zdravstveni efekti mangana i njegovih jedinjenja

- Mere i sredstva zaštite u uslovima neprofesionalne ekspozicije za grupu teških metala, i GVI za mangan

VII. ORGANSKE MATERIJE U VAZDUHU (ORGANSKI RASTVARAČI)

- Poreklo i opšte karakteristike organskih materija (isparljivih ugljovodonika) u vazduhu

- Predstavnici organskih materija u vazduhu prema ("Sl. glasniku RS", broj 54/92): 1) Monociklični aromatični ugljovodonici, 2) Aldehidi, 3) Halogeni ugljovodonici, 4) Ugljendisulfid

- Najvažnije fizičko-hemijske osobine organskih rastvarača; klasifikacija i najvažniji predstavnici klasa (grupa)

- Karakteristike i najvažnija mesta neprofesionalne ekspozicije organskim rastvaračima (sagorevanje etiliziranog i bezolovnog benzina u motornim vozilima kao izvor nekih isparljivih ugljovodonika)

- Putevi prodora u organizam i najvažniji zdravstveni efekti kod neprofesionalne ekspozicije

- Mere zaštite u uslovima neprofesionalne ekspozicije

VIII. KANCEROGENE ORGANSKE I NEORGANSKE MATERIJE U VAZDUHU NASELJA

KANCEROGENE ORGANSKE MATERIJE - Najvažniji predstavnici prema važećem Pravilniku

- Neprofesionalna ekspozicija, njene karakteristike i potencijalni izvori; tečna fosilna goriva u motorima sa unutrašnjim sagorevanjem kao izvori zagađivanja vazduha

- Toksičnost i kancerogenost organskih materija u vazduhu na primeru benzena i PAU; izvori neprofesionalne ekspozicije. Benzo (a)piren kao najvažniji predstavnik PAU - neprofesionalna ekspozicija

- Mere i sredstva zaštite u uslovima neprofesionalne ekspozicije navedenim organskim materijama

ŠESTOVALENTNI HROM (Cr 6+) - Osnovni prirodni i veštački izvori hroma u životnoj sredini

- Toksikološki značaj, najvažniji oblici neprofesionalne ekspozicije u naseljima, i mere zaštite

- Raznovrsnost štetnih zdravstvenih efekata šestovalentnog hroma, od iritativnog do kancerogenog dejstva

- Granična vrednost imisije (GVI) za slučaj privremenog prisustva kancerogenog Cr6+ u vazduhu

NIKL (Ni) - Ubikvitarnost nikla; najvažniji prirodni i veštački izvori u životnoj sredini

- Toksikološki značaj i najvažniji oblici neprofesionalne ekspozicije opšte populacije u naseljima

- Raznovrsnost štetnih zdravstvenih efekata nikla: od iritacije, preko alergijskih manifestacija, do kancerogeneze

- Granična vrednost imisije (GVI) za nikl, u slučaju njegovog privremenog prisustva u vazduhu

- Tumačenje rezultata dobijenih merenjima nikla u pojedinim naseljima u Srbiji (izveštaji Zavoda za zaštitu zdravlja)

ARSEN (As) - Oblici prirodnog prisustva arsena u životnoj sredini, i njegovo oslobađanje tokom ljudskih aktivnosti

- Arsen u površinskim vodama: primeri u vodama sa termalnom aktivnošću u različitim delovima sveta

- Neorganska jedinjenja arsena, njihova upotreba i mogućnost zagađenja životne sredine; najčešći oblici neprofesionalne ekspozicije; štetni zdravstveni efekti As i njegovih neorganskih jedinjenja: toksični i kancerogeni efekti

- Organska jedinjenja arsena i dileme o njihovim štetnim efektima

- Mere zaštite u uslovima neprofesionalne ekspozicije arsenu i njegovim jedinjenjima

- Tumačenje rezultata dobijenih merenjima arsena u pojedinim naseljima u Srbiji (izveštaji Zavoda za zaštitu zdravlja)

AZBEST - Osobine azbesta i najčešća mesta primene finalnih proizvoda od azbesta u čovekovom okruženju

- Vidovi ekspozicije: primarna i sekundarna, profesionalna i neprofesionalna

- Zdravstveni rizik pri neprofesionalnoj ekspoziciji azbestnim vlaknima u naseljima i štetni zdravstveni efekti

- Azbestna vlakna kao zagađujuća materija, sistematska merenja u vazduhu, i granična vrednost imisije

- Tumačenje rezultata sistematskih merenja azbestnih vlakana u pojedinim naseljima u Srbiji

IX. FOTOHEMIJSKI SMOG I NJEGOVE KARAKTERISTIKE

- Osnovni primarni i sekundarni zagađivači koji čine fotohemijski smog

- Mehanizam nastanka fotohemijskog smoga i hemijske reakcije do kojih tom prilikom dolazi

- Razlike između klasičnog (zimskog) i fotohemijskog (letnjeg) smoga

- Efekat fotohemijskog smoga na ljude i okolinu, mere zaštite i tehnička rešenja za smanjenje fotohemijskog smoga

- Zakonska regulativa koja se odnosi na fotohemijski smog

X. LOKALNI, REGIONALNI I GLOBALNI EFEKTI AEROZAGAĐENJA - ACIDIFIKACIJA EKOSISTEMA I FENOMEN "STAKLENE BAŠTE"

- Fenomen "staklene bašte" ("green-house effect"): objašnjenje pojma, i teorije o načinu njegovog nastanka

- Relativni doprinos pojedinih gasova u nastanku fenomena "staklene bašte"

- Način nastajanja pojedinih gasova "staklene bašte" i njihov značaj sa aspekta ekotoksikologije

- Uloga pojedinih oblika zagađivanja vazduha antropogenog porekla na nastanak i dalji razvoj ovog fenomena

- Mogućnosti i modaliteti delovanja u smislu smanjenja daljeg zagađivanja atmosfere

Mogući globalni i lokalni efekti klimatskih i drugih promena na Zemlji sa aspekta ekološke medicine

XI. POVRŠINSKE I PODZEMNE VODE: ZDRAVSTVENI ZNAČAJ KONTROLE KVALITETA POVRŠINSKE VODE I VODE NAMENJENE SPORTSKO-REKREATIVNIM AKTIVNOSTIMA

- Zagađivanje površinskih voda i smanjivanje raspoloživih količina kvalitetne vode kao globalni problem

- Uticaj urbanizacije i industrijalizacije na pogoršanje kvaliteta površinskih voda

- Zone zaštite izvorišta za potrebe vodosnabdevanja naselja

- Uređaji za prečišćavanje komunalnih i industrijskih otpadnih voda i kvalitet vode u recipijentima

- Sistematska kontrola kvaliteta površinskih voda (reke, jezera, kanali) na područjima velikih gradova Srbije

- Planske aktivnosti institucija zaduženih za kvalitet i zaštitu površinskih voda, i realizacija ovih planova

- Značaj kontrole kvaliteta površinskih voda sa aspekta zaštite zdravlja građana

- Mesto i uloga Instituta / Zavoda za zaštitu zdravlja u Srbiji u realizaciji i koordinaciji ovih aktivnosti.

PODZEMNE VODE - Značaj kontrole kvaliteta sa ekološko-medicinskog aspekta

- Dugoročni zdravstveni efekti narušenog kvaliteta podzemnih voda

XII. PROGRAM KONTROLE KVALITETA POVRŠINSKIH I PODZEMNIH VODA

- Način uzorkovanja površinskih voda za ocenu kvaliteta i dinamika uzorkovanja: mesta uzorkovanja i broj uzoraka

- Laboratorijska ispitivanja u pojedinačnim i kompozitnim uzorcima površinskih voda:

a) Određivanje meteoroloških i fizičko-hemijskih parametara na licu mesta, i fiksiranje uzoraka za specifična laboratorijska ispitivanja,

b) Osnovni fizičko-hemijski i hemijski parametri,

v) Dopunski hemijski parametri: hloridi, anjonski deterdženti, Cu, Zn, Pb, Ni, Cd, As, Hg, mineralna ulja,

g) Periodično ispitivani parametri: organohlorni insekticidi, trijazinski herbicidi, PAU, PCB,

d) Bakteriološki parametri

đ) Saprobiološka ispitivanja (alge kao problem površinskih voda)

e) Specifična ispitivanja (u školjkama, ribama i mulju): teški metali, ugljovodonici, pesticidi.

Zakonske odredbe (Zakon o zaštiti životne sredine) i drugi odgovarajući propisi: Uredbe, Pravilnici, jugoslovenski standardi, Preporuke Svetske zdravstvene organizacije, koji se odnose na oblast kontrole kvaliteta površinskih voda reka, kanala, jezera i mora.

XIII. VODA ZA PIĆE: ZDRAVSTVENI ZNAČAJ KONTROLE KVALITETA

- Zdravstveni značaj vode za piće

- Smanjivanje raspoloživih količina kvalitetne vode za piće na Zemlji kao globalni problem

- Prirodne vode zatvorenih i otvorenih izvorišta i njihove higijensko-epidemiološke karakteristike

- Hemijske materije neorganskog porekla koje se mogu naći u vodi za piće i njihov zdravstveni značaj

- Fluor u vodi za piće i njegov zdravstveni značaj; fluorizacija vode za piće kao preventivno-medicinski postupak

- Tvrdoća vode za piće i njen zdravstveni značaj: razlike u pojedinim regionima Srbije

- Hemijske materije organskog porekla u vodi za piće i njihov zdravstveni značaj

- Radionuklidi u vodi za piće i njihov zdravstveni značaj

- Zdravstveni značaj mineralnih voda

XIV. PROGRAM KONTROLE KVALITETA VODE ZA PIĆE

- Upoznavanje sa godišnjim planovima i programima aktivnosti institucija zaduženih za kvalitet vode za piće: Institut za zaštitu zdravlja Srbije, i Gradski zavod za zaštitu zdravlja u Beogradu

- Realizacija planova i programa ovih ustanova kroz sistem tzv. programske zdravstvene zaštite

- Zakonske odredbe (Zakon o zaštiti životne sredine), prateći propisi i preporuke SZO, koji se odnose na kontrole kvaliteta vode za piće

- Načini i mesta uzorkovanja vode za bakteriološku, virusološku, biološku i parazitološku analizu; dinamika uzorkovanja, zapremina uzorka, potrebni pribor i postupak pri uzorkovanju

- Fizički i fizičko-hemijski pokazatelji i odgovarajuće metode ispitivanja uzoraka vode

- Sadržaj pojedinih laboratorijskih pregleda vode za piće: osnovnog, periodičnog, pregleda kod novih zahvata vode, pregleda kod odgovarajućih higijensko-epidemioloških indikacija

XV. ZAGAĐUJUĆE MATERIJE U NAMIRNICAMA I PREDMETIMA OPŠTE UPOTREBE

- Zdravstvena ispravnost životnih namirnica i predmeta opšte upotrebe kao mera zaštite zdravlja stanovništva

- Zagađenje hrane u toku proizvodnje, prerade i uskladištenja, i nadzor nad zdravstvenom ispravnošću

- Metode prevencije zagađenja hrane u toku proizvodnje

- Biološka kontaminacija namirnica: uslovi za kontaminaciju, najčešći uzročnici i metode za njihovu identifikaciju

- Hemijska kontaminacija namirnica: vrste hemijskih zagađujućih materija, najčešći izvori kontaminacije, i metode za utvrđivanje njihovog prisustva u namirnicama

- Upoznavanje sa srpskim propisima koji regulišu oblast kontrole kvaliteta namirnica i predmeta opšte upotrebe, i njihova usklađenost sa Codex-alimentarius-om

- Upoznavanje sa delatnostima ustanova koje učestvuju u kontroli kvaliteta namirnica i predmeta opšte upotrebe

- Realizacija planova i programa ovih ustanova kroz sistem tzv. programske zdravstvene zaštite

XVI. PLANIRANJE, IZGRADNJA I ZONIRANJE NASELJA

- Mesto i uloga komunalne higijene u planiranju izgradnje i zoniranja naselja

- Izbor zemljišta za izgradnju naselja

- Insolacija u urbanizmu

- Zoniranje naselja i karakteristike pojedinih zona naselja

- Izgradnja zdravstvenih ustanova - normativi i standardi

- Saobraćaj u naseljima - evaluacija problema i mere koje se koriste u planiranju

XVII. EKOLOŠKO-MEDICINSKI, ODNOSNO SANITARNO-HIGIJENSKI ZNAČAJ POJEDINIH OBJEKATA U NASELJU I NJEGOVOJ BLIŽOJ OKOLINI

A. Industrijski objekti

B. Objekti zdravstvenih ustanova (Kliničko-bolnički centri) u naseljima

C. Škole i predškolske ustanove

D. Ostali javni objekti od sanitarno-higijenskog značaja u naseljima: pijace, javna kupališta i bazeni,

E. Otvoreni i zatvoreni objekti namenjeni za rekreaciju i sportska takmičenja

F. Groblja i krematorijumi

XVIII. STAN I STANOVANJE

- Definisanje najvažnijih tipova stambene kulture

- Mentalno-higijenski značaj stana i stanovanja

- Uticaj stana na zdravlje - zdrav i nezdrav stan

- Higijena sela

XIX. POSLEDICE DEJSTVA ZAGAĐENOG VAZDUHA NA ZDRAVLJE LJUDI

- Posledice dejstva aerozagađenja na zdravstveno stanje stanovništva: higijensko-epidemiološke studije iz ove oblasti

- Najvažnija oboljenja odraslih i dece kao posledica aerozagađenja, način njihove evidencije i kontrole

- Razmatranje važećih zakonskih i drugih normativnih akata iz ove oblasti i njihovo tumačenje

- Istraživački poduhvati o uticaju zagađenog vazduha na zdravlje i životnu sredinu: epidemiološke studije, eksperimentalna istraživanja, kliničke studije

- Uloga i mesto Instituta / Zavoda za zaštitu zdravlja u Republici Srbiji u evidenciji i kontroli oštećenja zdravlja stanovništva usled aerozagađenja u naseljima

XX. ZAGAĐENJE VAZDUHA U ZATVORENOM PROSTORU - ZDRAVSTVENI EFEKTI

- Kvalitet vazduha u zatvorenom prostoru, i relativni značaj u odnosu na vazduh u spoljnoj i radnoj sredini

- Neprofesionalna i profesionalna ekspozicija zagađenom vazduhu u zatvorenom prostoru.

- Najvažniji fizički, hemijski i (mikro)biološki zdravstveno štetni agensi u zatvorenom prostoru

- Zdravstvene posledice uzrokovane boravkom i radom u zatvorenom prostoru

- Mere za sprečavanje štetnog delovanja hemijskih zagađujućih materija u navedenim prostorima

- Značaj formaldehida (CH2O) kao zagađujuće materije, u spoljnoj sredini i u zatvorenom prostoru

- Prirodni izvori formaldehida u troposferi, najvažniji veštački izvori u čovekovom okruženju; oblici ekspozicije

- Najvažniji zdravstveni efekti formaldehida: dejstvo na kožu i vidljive sluzokože

- Sistematska merenja formaldehida u vazduhu naselja; mere i sredstva zaštite u različitim uslovima ekspozicije

XXI. KOMUNALNA BUKA KAO FAKTOR RIZIKA U OŠTEĆENJU ZDRAVLJA

- Postojeće stanje i perspektive

- Socioacusis

- Buka i stres

- Ometanje spavanja uzrokovano bukom

- Efekti na kardiovaskularni sistem

- Efekti na mentalno zdravlje

- Mere zaštite od komunalne buke

XXII. HEMIJSKE NESREĆE U NASELJIMA ILI U NJIHOVOJ BLIZINI

- Opšte karakteristike hemijskih nesreća

- Najveće hemijske nesreće u SR Jugoslaviji

- Dioksin u Sevezu, Italija, 1976. godine

- Metil-cijanid u Bopalu, Indija, 1984. godine

- Pesticidi u Meksiko Sitiju, 1984. godine

- Totalni ekocid u ratu NATO protiv SR Jugoslavije, 1999. godine

XXIII. PESTICIDI KAO ZAGAĐUJUĆE MATERIJE U ŽIVOTNOJ SREDINI

- Podela pesticida prema vrsti štetočine na koju deluju

- Podela pesticida prema hemijskom sastavu i prema osnovnom dejstvu

- Dejstvo pesticida na ljudski organizam: akutno i hronično dejstvo

- Prisustvo pesticida u životnoj sredini, i najvažnija mesta i oblici neprofesionalne ekspozicije; pesticidi u vodi za piće, rezidue pesticida u namirnicama

- Prevencija štetnog dejstva pesticida

- Mere i sredstva zaštite pri rukovanju i primeni pesticida

XXIV. DEZINSEKCIJA I DERATIZACIJA U NASELJIMA: EKOLOŠKO-MEDICINSKI ASPEKTI

DEZINSEKCIJA - Podela hemijskih insekticida organskog i neorganskog porekla, i najvažniji predstavnici

- Ekotoksikološki značaj ovih sredstava na primeru organohlornih (DDT) i organofosfornih insekticida

- Toksikološki značaj hemijskih sredstava za dezinfekciju (sterilizaciju) odn. dezinsekciju na primeru etilen oksida:

- Osnovna hemijska svojstva etilen oksida (EO), njegove apsorpcije, distribucije i metabolizma

- Upotreba EO kao sredstva za sterilizaciju: nemedicinska i medicinska upotreba ("hladna" sterilizacija)

- Zdravstveni efekti etilen oksida: toksičnost, iritativni efekti, senzibilizacija

- Etilen oksid kao potencijalno kancerogena zagađujuća materija u životnoj sredini

- Upoznavanje sa postupkom sterilizacije etilen oksidom u tzv. vakuum T-komori Zavoda za DDD

- Mere i sredstva zaštite u radu sa navedenim sredstvima za dezinfekciju odn. dezinsekciju

DERATIZACIJA - Hemijska sredstva za deratizaciju (rodenticidi), svrha njihove primene i osnovne osobine

- Osnovna podela rodenticida prema brzini delovanja; mane i prednosti pojedinih grupa

- Toksikološki značaj rodenticida

- Mere i sredstva zaštite, i režim rada pri rukovanju (primeni) sredstava za deratizaciju

XXV. EKOTOKSIKOLOŠKI ZNAČAJ ZEMLJIŠTA KAO ČINIOCA ŽIVOTNE SREDINE

- Značaj litosfere (pedosfere) kao jednog od činilaca životne sredine i faktori koji učestvuju u formiranju

- Sanitarno-higijenske karakteristike zemljišta

- Antropogene aktivnosti koje dovode do zagađivanja zemljišta

- Samoprečišćavanje (autopurifikacija) zemljišta

- Mere prevencije zagađenja zemljišta (monitoring i sanacija)

XXVI. ČVRSTE OTPADNE MATERIJE KAO SANITARNO-HIGIJENSKI PROBLEM U NASELJIMA

- Higijensko-epidemiološki značaj pravilnog sakupljanja, i dispozicije čvrstih otpadnih materija; mogućnost zagađivanja zemljišta, vode i vazduha, i indirektnog ugrožavanja ljudskog zdravlja

- Čvrsti otpaci kao problem velikih naselja; način sakupljanja, transporta i uklanjanja (bez iskorišćavanja, i sa delimičnim iskorišćavanjem)

- Primarna separacija kao mogućnost iskorišćavanja otpadaka i dobijanja sekundarnih sirovina

- Reciklaža otpadaka; bezbedno spaljivanje čvrstih otpadaka u naseljima

- Uklanjanje čvrstih otpadaka organskog porekla kao problem u prehrambenoj industriji (upoznavanje sa problematikom jednog velikog preduzeća)

- Konačna dispozicija čvrstih otpadaka iz naselja: izbor lokacije za deponiju, planiranje kapaciteta, vremenski period korišćenja, higijensko-epidemiološki problemi

- Upoznavanje sa radom komunalnih preduzeća u pogledu uklanjanja čvrstih otpadnih materija (terenska vežba)

XXVII. TEČNE OTPADNE MATERIJE (SPLAVINE) KAO SANITARNO-HIGIJENSKI PROBLEM U NASELJIMA

- Higijensko-epidemiološki značaj tečnih otpadnih materija (splavina), njihovo poreklo, hemijski sastav

- Upoznavanje sa pojedinim postupcima kod uklanjanja tečnih otpadnih materija: dispozicija u vodotoke bez prethodnog prečišćavanja i njen ekološko-medicinski značaj

- Načini prečišćavanja otpadnih voda različitog porekla, prema poreklu i njihovom hemijskom sastavu

- Industrijske splavine, organski i neorganski sastojci; karakteristike otpadnih voda mlekara, mesara, drugih industrijskih preduzeća (tekstilna, metalska industrija, prerada hartije), bolnica, i sl.

- Upoznavanje sa problematikom komunalnih preduzeća na teritoriji Beograda (terenska vežba)

- Upoznavanje sa problematikom pojedinih industrijskih preduzeća u Beogradu u pogledu uklanjanja tečnih otpadnih materija (terenska vežba)

29. Klinička genetika

(12 meseci)

PLAN OBUHVATA:

A. KLINIČKA GENETIKA - predavanja 8 nedelja

B. Staž u laboratorijama za humanu genetiku - vreme trajanja 20 nedelja

Institut za humanu genetiku - 4 nedelje

Univerzitetska dečja klinika - 2 nedelje

Institut za mentalno zdravlje - 2 nedelje

Institut za hematologiju - 4 nedelje

Institut za biologiju Stomatološkog fakulteta - 4 nedelje

Ginekološko akušerska klinika - 1 nedelju

Institut za endokrinologiju i metabolizam - 1 nedelju

Institut za sudsku medicinu - 1 nedelju

Institut za medicinu rada - 1 nedelju

C. Rad na odeljenjima Klinika KC - vreme trajanja 16 nedelja:

Institut za mentalno zdravlje:

- savetovalište - 4 nedelje

Univerzitetska dečja klinika:

- kardiologija - 2 nedelje

- urologija/nefrologija - 1 nedelja

- hirurgija - 1 nedelja

- gastroenterologija - 1 nedelja

- endokrinologija - 2 nedelje

- hematologija - 2 nedelje

- pulmologija - 1 nedelja

Institut za prevremeno rođenu decu:

- neonatologija - 2 nedelje

D. Izrada rada - 8 nedelja

KLINIČKA GENETIKA

U toku teorijske i praktične nastave kandidat treba da se osposobi:

1. da utvrdi kategoriju bolesti ili poremećaja (nasledne, nenasledne ili pod sumnjom na naslednost),

2. da poremećaj o kome je reč, što preciznije dijagnostikuje, da ustanovi etiologiju i eventualno patogenezu, što predstavlja osnovu za predviđanje (proračunavanje) rizika i za prognozu,

3. da ukaže na rizik za rađanje deteta sa naslednom bolešću, ili anomalijom ili ponovnu pojavu poremećaja u već aficiranoj porodici

4. da da karakteristike poremećaja, prognozu za već rođeno dete sa anomalijom, mogućnosti terapije i rizik za ponovno javljanje poremećaja u potomstvu obolelog. Da to saopšti članovima porodice i da im da genetički savet.

VEŠTINE

CITOGENETIKA:

- Priprema i analizira preparate mitotskih hromozoma (izvodi 20)

- Priprema preparate i analizira ćelije horionskih resica (posmatra 10)

- Priprema i analizira hromozome u malignim ćelijama (leukemije, limfomi, solidni tumori) (posmatra ili izvodi 10)

- Priprema preparate i analizira ćelije amnionske tečnosti (Institut za mentalno zdravlje) (posmatra 5)

Upoznaće:

- Metode traka G (izvodi 20) i C (posmatra)

- Određivanje Barrovog tela (izvodi 20)

- Tehnike za analizu mikronukleusa (posmatra 10)

- Tehnike za analizu razmena sestrinskih hromatida (SCE) (posmatra 10)

MOLEKULARNA GENETIKA:

- izolacija DNK:

- izolacija DNK iz krvi (izvodi 20)

- izolacija DNK iz solidnih tkiva (izvodi 10)

- spektrofotometrijsko određivanje koncentracije i čistoće izolovane DNK

- PCR reakcija:

- priprema smeše za singl (pojedinačnu) PCR reakciju (izvodi 5)

- kreiranje i priprema programa za singl (pojedinačnu) PCR reakciju (izvodi 5)

- priprema smeše za multiplu PCR reakciju (izvodi 5)

- kreiranje i priprema programa za multiplu PCR reakciju (izvodi 5)

- korišćenje PCR aparata

- gel elektroforeza:

- pravljenje gela od agaroze (izvodi 10).

- određivanje uslova i puštanje horizontalne gel-elektroforeze DNK (izvodi 10).

- pravljenje gela od poliakril amida (PAA) (izvodi 10).

- određivanje uslova i puštanje vertikalne gel-elektroforeze DNK (izvodi 10).

- analiza elektroforetskih gelova nakon bojenja etidijum bromidom i prosvetljavanja na UV transiluminatoru (izvodi 20)

- metoda SSCP (single strand conformational polymorphism) za skrining tačkastih mutacija:

- priprema uzoraka za SSCP (posmatra)

- priprema PAA gela za SSCP (posmatra)

- određivanje uslova i puštanje gel-elektroforeze za SSCP (posmatra)

- bojenje PAA gela srebro-nitratom (posmatra)

- analiza gela sa SSCP uzorcima (posmatra)

- metoda indirektne dijagnostike:

- odabir mikrosatelitnih markera (posmatra)

- priprema PAA gela, određivanje uslova i puštanje gelelektroforeze

- analiza uzoraka na gelu (posmatra)

- metoda FISH (fluorescentna in situ hibridizacija) (posmatra)

- Real time PCR (posmatra)

- Određivanje sekvence i fragmentna analiza DNK molekula (posmatra)

KLINIČKA GENETIKA:

- Anamneza, izrada i čitanje rodoslovnog stabla (izvodi 20).

- Fizikalni pregled

- Određuje elemente genetičke procene (EGP)) (izvodi)

- Određuje razloge za primenu EGP (izvodi)

- Angažuje stručnjake različitih specijalnosti, relevantne laboratorije i sve dostupne savremene dijagnostičke metode,

- Koordinira rad angažovanih stručnjaka,

- Klasifikuje prikupljene podatke

- Na osnovu tih podataka da postavi pravilnu dijagnozu (utvrdi etiologiju određenog poremećaja) (izvodi)

- Proračuna rizika za pojavu (ponovno javljanje bolesti u porodici) (izvodi)

- Kompletno da da genetički savet (roditeljima ili članovima porodice) (izvodi)

30. Zdravstveno vaspitanje

(12 meseci)

Namena uže specijalizacije iz Zdravstvenog vaspitanja

ZNANJE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU UŽE SPECIJALIZACIJE

OBLAST: ZDRAVSTVENO VASPITANJE U TRAJANJU OD 12 MESECI

VEŠTINE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU SPECIJALIZACIJE

OBLAST: ZDRAVSTVENO VASPITANJE U TRAJANJU OD 12 MESECI

31. Neonatologija

(12 meseci)

Nastava traje dva semestra teorijske nastave i 12 meseci praktičnog rada.

EMBRIOLOGIJA PERINATALNOG DOBA

MEDICINSKA GENETIKA U GINEKOLOGIJI I OPSTETRICIJI

TRUDNOĆA, RANI RAZVOJ EMBRIONA, RAZVOJ I STRUKTURA POSTELJICE

PRENESENA TRUDNOĆA

BIOFIZIČKI NAČIN PRAĆENJA TRUDNOĆE - ULTRAZVUK

PRIMENA KARDIOTOKOGRAFIJE U AKUŠERSTVU

VIŠEPLODNA TRUDNOĆA (PLURIFETACIJA)

PLODOVA VODA I PLODOVI OVOJCI BIOFIZIČKI PROFIL PLODA

FIZIOLOGIJA POROĐAJA

PRIMENA MEDIKAMENATA U POROĐAJU TUMORI I TRUDNOĆA

PREKONCENPCIONA I PRENATALNA DIJAGNOSTIKA

RAST I RAZVOJ

PROCENA GESTACIJSKE STAROSTI

NOVOROĐENČE SA ZASTOJEM INTRAUTERINOG RASTA

DOKUMENTACIJA

ADAPTACIJA NOVOROĐENČETA NA EKSTRAUTERINI ŽIVOT

NEUROLOŠKI STATUS NOVOROĐENČETA

ACIDOBAZNA RAVNOTEŽA

POREMEĆAJ TERMOREGULACIJE NOVOROĐENČETA

PRVI PRISTUP I ZBRINJAVANJE NOVOROĐENČETA U PORODILIŠTU

POVREDE MEKIH TKIVA NOVOROĐENČETA

GENETIKA U NEONATOLOGIJI

ISHRANA NOVOROĐENČETA

METABOLIZAM VODE I ELEKTROLITA U NOVOROĐENČADI

UROĐENI POREMEĆAJI METABOLIZMA

PERINATALNI ENDOKRINI POREMEĆAJI

DETE DIJABETIČNE MAJKE

HIPERGLIKEMIJSKA STANJA U PERINATOLOGIJI

PRILAZ NOVOROĐENČETA NEDIFERENCIRANOG POLA

URINARNI SISTEM NOVOROĐENČETA

INTRAUTERINA HEMATOPOEZA

POREMEĆAJI CRVENE, BELE I TROMBOCITNE LOZE KOD NOVOROĐENČETA

IMUNOLOŠKA ZAŠTITA NOVOROĐENČETA

FUNKCIJA CNS I EEG KOD NOVOROĐENČETA

SAVREMENE DIJAGNOSTIČKE MOGUĆNOSTI U ENDOKRANIJUMU NOVOROĐENČETA

RAZVOJNE ANOMALIJE

PERINATALNA TRAUMA

POVREDE CNS

MLITAVO NOVOROĐENČE I HIPOTONI SINDROM NEONATALNE KONVULZIJE

NEKONJUGOVANE HIPERBILIRUBINEMIJE

KONJUGOVANE HIPERBILIRUBINEMIJE

FETALNA CIRKULACIJA I FIZIOLOŠKE KARAKTERISTIKE

SRCA NOVOROĐENČETA

FETALNA EHOKARDIOGRAFIJA

PRIMARNE KARDIOMIOPATIJE

UROĐENE SRČANE MANE

SRČANA INSUFICIJENCIJA KOD NOVOROĐENČADI

PLUĆNA HIPERTENZIJA

POREMEĆAJI SRČANOG RITMA KOD NOVOROĐENČADI

EHOKARDIOGRAFSKA DIJAGNOSTIKA KOD NOVOROĐENČADI

RESPIRATORNI DISTRES I RESPIRATORNI DISTRES SINDROM

REANIMACIJA I POSTREANIMACIONA NEGA NOVOROĐENČADI SA HIPOKSIČNO-ISHEMIČNOM ENCEFALOPATIJOM

INTRAUTERINE INFEKCIJE NOVOROĐENČETA

POSTNATALNE INFEKCIJE NOVOROĐENČETA

ETIOLOGIJA I PREVENCIJA PREVREMENOG ROĐENJA

ANATOMSKE I FIZIOLOŠKE KARAKTERSITIKE NOVOROĐENČADI MALE TELESNE MASE

NAJČEŠĆA PATOLOŠKA STANJA NOVOROĐENČETA SA MALOM TELESNOM MASOM

INTENZIVNA NEGA I TERAPIJA PREVREMENO ROĐENE DECE

MONITORING U INTENZIVNOJ NEZI

UROĐENE ANOMALIJE UROGENITALNOG TRAKTA KOD NOVOROĐENČETA

POROĐAJNA TRAUMA KOŠTANOG SISTEMA

UROĐENE ANOMALIJE SKELETA

NEONATALNI OSTEOMIJELITIS

DEFORMITETI STOPALA NOVOROĐENČETA

PATOLOGIJA GLAVE I VRATA KOD NOVOROĐENČETA

ANOMALIJE UMBILIKUSA I INGVINALNA HERNIJA

UROĐENE ANOMALIJE GRUDNOG KOŠA, PLUĆA I DIJAFRAGME

ATREZIJE JEDNJAKA

ATREZIJE ANUSA

NEKROTIČNI ENTEROKOLITIS

MALROTACIJA

ATREZIJA ŽUČNIH PUTEVA

PATOLOŠKA STANJA OKA NOVOROĐENČETA

PATOLOŠKA STANJA UHA, GRLA I NOSA NOVOROĐENČETA

POPIS VEŠTINA KOJIMA TREBA DA OVLADA LEKAR NA UŽOJ SPECIJALIZACIJI NEONATOLOGIJE

1. SLUŽBA ZA NOVOROĐENČAD 15 časova - O

- odeljenje, ambulanta, savetovalište

2. UZIMANJE UZORAKA - 75 časova - O

a. Krv

kapilarna - I

venska I

(periferna vena, v. Jugularis ext., v. umbilicalis)

arterijska - I

(a. radialis, a. brachialis, a. Temporalis supreficitalis)

b. Urin

kateterizacija bešike - I

perkutana suprapubična aspiracija - I

c. Likvor

lumbalna punkcija - I

subduralna punkcija - U

3. INTRAVENSKA INFUZIJA - 25 časova

sastav tečnosti za infuziju - I

totalna parenteralna ishrana - I

punkcija vene - I

preparacija vene - U

plasiranje umbilikalnog venskog katetera - I

plasiranje umbilikalnog arterijskog katetera - I

plasiranje centralnog venskog katetera - U ili I

4. HITNE TERAPIJSKE PROCEDURE - 40 časova

- eksangvinotransfuzija - I

torakostomija - U i I

endotrahealna intubacija - U i I

5. DIJAGNOSTIČKI POSTUPCI - 140 časova

biohemijski parametri patoloških stanja novorođenčeta - U

hematološki parametri patoloških stanja novorođenčeta - U

bakteriološka i virusološka obrada bolesnog novorođenčeta - U ili I

klinička obrada bolesnog novorođenčeta - I

radiografska dijagnostika - U

ehokardiografska dijagnostika - U

kateterizacija srca i angiokardiografija -U

kompjuterizovana tomografija - U

elektromagnetna rezonanca - U

6. DIJAGNOSTIČKI I TERAPIJSKI POSTUPCI - 120 časova

perikardiocenteza - U

torakocenteza - U

punkcija abdomena - U

peritonealna dijaliza - U

lokalna anestezija - I

kardiorespiratorni monitoring, invazivni i neinvazivni - U i I

oksigenoterapija - I

procena stanja vitalnosti i adaptiranosti novorođenčeta - (APGAR)

primarna reanimacija novorođenčeta - I

principi lečenja različitih patoloških stanja novorođenčeta i primena protokola - I

fizikalna terapija (respiratorni trakt, tortikolis, anomalije položaja stopala, oštećenje pleksus brachialis-a, hipotonija) - U i I

O: organizuje

U: upoznaje

I: izvodi

32. Baromedicina

(12 meseci)

FUNKCIONALNA ANATOMIJA I FIZIOLOGIJA

- KARDIOVASKULARNI SISTEM

- RESPIRATORNI SISTEM NEUROLOŠKI

- E.N.T.

- OFTALMOLOGIJA

- MUSKULOSKELETNA

- BIOFIZIKA I BIOHEMIJA MUSKULARNOG RADA

- BIOHEMIJA I BIOFIZIKA U USLOVIMA PROMENJENE OKOLINE

- BIOHEMIJA KISEONIKA I DRUGIH GASOVA POD VISOKIM PRITISKOM

- FIZIOLOŠKA ADAPTACIJA NA IZVANREDNE USLOVE OKOLINE

- ADAPTACIJA NA APNEU U RONJENJU

PATOFIZIOLOGIJA

- KARDIOVASKULARNA

- RESPIRATORNA

- RENALNA

- GASTROINTESTINALNI TRAKT

- ENDOKRINOLOGIJA

- CENTRALNI NERVNI SISTEM

- OKO

- UHO

- METABOLIZAM I REGULACIJA TEMPERATURE

- IMERZIJA U VODI

- IMERZIJA U APNEI

- IMERZIJA SA RESPIRATORNIM APARATOM

- IMERZIJA I PRODUŽENI BORAVAK U USLOVIMA VISOKOG PRITISKA

- KISEONIK I DRUGI GASOVI POD VISOKIM PRITISKOM

- KASNI ODGOVORI NA IZUZETNU OKOLINU

FARMAKOLOGIJA

- PRIMENJENA FRAMAKOLOGIJA

- FARMAKODINAMIKA

- TOKSIKOLOGIJA

- KISEONIK KAO LEK

- SINERGIČNI EFEKTI HBO I LEKOVA

ANESTEZIJA U HIPERBARIČNIM USLOVIMA

- INTENZIVNA TERAPIJA U HIPERBARIČNIM USLOVIMA

BAROMEDICINSKO POGLAVLJE

- NAUTIČKA I PODVODNA MEDICINA

- MEDICINA PLATFORME (OFFSHORE)

- VAZDUHOPLOVNA MEDICINA

- KOSMIČKA MEDICINA

- TERAPIJA HIPERBARIČNIM KISEONIKOM

- MEDICINA REKREACIONOG RONJENJA

- RONILAČKA OPREMA ZA RAD I REKREACIJU

URGENTNOST I INTENZIVNA NEGA

- URGENTNA HIRURGIJA

- URGENTNA INTERNA MEDICINA

- INTENZIVNA NEGA

- INTENZIVNA NEGA U HIPERBARIČNIM USLOVIMA

BAROMEDICINA U NEONATOLOGIJI

PRIMENA BAROMEDICINE U KARDIOVASKULARNIM BOLESTIMA

HBO

- TEHNOLOGIJA U TERAPIJI HIPERBARIČNOG SISTEMA

- PROTOKOL TRETMANA

- INDIKACIJE

- BRIGA O PACIJENTU ZA VREME TRETMANA

- PRAKTIČNA PRIMENA HBO

- LIČNE VEŽBE I POLOŽAJI

HIGIJENA

- MIKROBIOLOŠKI MONITORING I HIGIJENA SISTEMA

- HIGIJENA U SISTEMU ZA VREME POGONA

- HIGIJENA TERAPIJSKOG SISTEMA

TEME RONJENJA

Tehnika i tehnologija ronjenja

- TEHNIKA ZARONJAVANJA

- OPREMA ZA REKREATIVNE NAUČNE I RADNE RONIOCE

- RONJENJE U IZUZETNIM USLOVIMA

- MEŠAVINE GASA ZA RONJENJE

- SATURACIONO RONJENJE

- PODVODNI INSTRUMENTI ZA SPORT, RAD I VOJNE SVRHE

- HIPERBARIČNI SISTEMI ZA PODVODNI RAD

- RONJENJE SA JEDNOM ATMOSFEROM

SIGURNOST I PREVENCIJA

- SIGURNOSNA TEHNIKA ZARONJAVANJA

- TEHNIKE I SISTEMI OBEZBEĐENJA

- PREVENCIJA INCIDENATA

- OPASNE PODVODNE ŽIVOTINJE I TOKSIKOLOGIJA OTROVA

- PRVA POMOĆ I POSTUPAK KOD URGENTNIH STANJA RONJENJA

- TROPSKA MEDICINA

SUDSKA MEDICINA

- MEĐUNARODNO ZAKONODAVSTVO

- FORENZIČNA MEDICINA

- ETIKA

KATALOG VEŠTINA

i = izvodi
u = upoznaje