PRAVILNIK O SPECIJALIZACIJAMA I UŽIM SPECIJALIZACIJAMA ZDRAVSTVENIH RADNIKA I ZDRAVSTVENIH SARADNIKA

2. Bolesti zuba i endodoncija

tri godine
(36 meseci)

Nastavni plan specijalizacije iz Bolesti zuba sa endodoncijom

Plan specijalističkih studija

1. Bolesti zuba sa endodoncijom - 32 meseca

Staž iz Bolesti zuba (12 meseci) obavlja se na Klinici za bolesti zuba Stomatološkog fakulteta ili stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta.

Ostali deo staža (20 meseci) obavlja se na Klinikama Stomatološkog fakulteta, stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta, ili u zdravstvenim ustanovama koje za to ispunjavaju uslove.

I RESTAURATIVNA ODONTOLOGIJA

(teorijska i praktična nastava na klinici stomatoloških fakulteta ili odseka) - 6 meseci

Kroz nastavu organizovanu na fakultetu specijalizant izučava:

- socijalno-medicinski i zdravstveni značaj oboljenja tvrdih zubnih tkiva

- upoznaje se sa mogućnostima i načinima sprovođenja preventivnih zahvata, sa primenom profilaktičnih mera (primarna prevencija), ranom dijagnostikom i sanacijom oralnih bolesti (sekundarnom prevencijom) kod odraslih pacijenata i visokorizičnih populacionih grupa (trudnice, mlade osobe, osobe ometene u psihofizičkom razvoju)

- Upoznaje se sa savremenim strategijama za unapređenje oralnog zdravlja zasnovanim na naučnim i stručnim dokazima u pogledu etiologije, patogeneze, epidemioloških i kliničkih ispitivanja, dijagnostike, klasifikacije i evidentiranja oralnih bolesti, dijagnostikom i kontrolom faktora rizika od značaja za pojavu karijesa i njegovih posledica (ishrana, loše navike, oralna higijena, opšta oboljenja itd.).

- Upoznaje se sa terapijskim postupcima u sanaciji karijesnih i nekarijesnih lezija, i načinima i mogućnostima njihovog sprovođenja radi očuvanja i ponovnog uspostavljanja oralnog zdravlja.

- Upoznaje i izučava epidemiologiju (opšta epidemiologija, epidemiologija oboljenja usta i zuba), zdravstvenu statistiku, odnosno metodologiju zdravstvenog vaspitanja u stomatologiji.

- Upoznaje se sa organizacijom i planiranjem stomatološke zdravstvene delatnosti, a posebno sa merama i postupcima restaurativne odontologije.

- U toku terapijske i praktične nastave na Fakultetu specijalizant se upoznaje sa terapijskim postupcima u sanaciji karijesnih i nekarijesnih lezija kod osoba ometenih u psihofizičkom razvoju, odnosno kod drugih visokorizičnih grupa.

- U toku teorijske i praktične nastave na fakultetu, specijalizant je dužan da uradi jedan seminarski rad iz oblasti restaurativne odontologije i da položi dva kolokvijuma (dijagnostika i terapija oboljenja tvrdih zubnih tkiva).

Posebni ciljevi:

Specijalizant je tokom specijalističkog staža obavezan da ovlada znanjem koje mu omogućava da uspešno sprovede mere i postupke za:

Sanaciju karijesnih i nekarijesnih lezija

- Znanje o karijesnom procesu u stalnoj denticiji, uloga bakterija; uloga saharoze; uloga domaćina - specifični mehanizmi odbrane, biohemijski procesi u dentalnom plaku, predilekciona mesta; akutne i hronične lezije; psiho-socijalni aspekti i procena karijes rizika.

- Znanje o mogućnostima kontrole karijesa modifikovanjem ishrane; dokazi o uticaju ishrane na karijes, kariogenost ugljenih hidrata. moguće modifikacije dijete u cilju redukcije karijesa

- Znanje o mogućnostima kontrole karijesa primenom preparata na bazi fluorida

- Razumevanje procesa i mehanizama demineralizacije i remineralizacije tvrdih zubnih tkiva i uloge pljuvačke u tom procesu.

- Razumevanje procesa i lezija nekarijesne etiologije (abrazija, atricija, erozija, abfrakcija ...)

- Uloga imunologije i vakcinacije i njihov značaj u sprečavanju pojave karijesa.

Znanja o terapijskim postupcima u saniranju karijesa

- Klasičan koncept za sanaciju karijesnih lezija

- Adhezivni koncept

- Ostali načini za sanaciju karijesnih lezija

- Ovladavanje terapijskim postupcima za sanaciju karijesnih i nekarijesnih lezija izradom direktnih i indirektih zubnih ispuna

Znanja o instrumentima i potrebnim aparaturama neophodnim za terapiju karijesa

(ručni instrumenti, aparati za dijagnostiku, aparati za uklanjanje karijesa, lampe za polimerizaciju)

Znanja o materijalima koji se koriste u restaurativnoj proceduri

- za restauraciju oštećenih zuba

- za podlaganje kaviteta i zaštitu pulpe

- za terapiju dubokih lezija i očuvanje vitaliteta pulpe

Znanja o značaju završne obrade ispuna i merama praćenja i kontrole postignutih rezultata i restaurativnom postupku

- Iz oblasti Genatologija specijalizant treba da savlada: anatomiju i fiziologiju TM zgloba, anatomiju prirodne okluzije, fiziologiju pokreta donje vilice, metode iznalaženja i registrovanja određenih položaja i pokreta donje vilice, da upozna artikulatore i mogućnosti simuliranja viličnih kretnji i upozna se sa savremenim stavovima u rekonstrukciji okluzije.

- da se osposobi za brzu i efikasnu analizu postojeće okluzije,

- da ovlada znanjima i veštinama za iznalaženje i registrovanje centralnog položaja donje vilice,

- da ovlada analizom i uskladi novo sa postojećom okluzijom u ustima pacijenta

Da je kompetentan da u stalnoj denticiji:

- uradi preparaciju kaviteta prema morfološkim karakteristikama zuba i karakteristikama restaurativnih materijala

- da sagleda i analizira neuspehe kako bi sprečio moguće greške u budućnosti

- da odabere adekvatan tretman i materijal u odnosu na aktivnost karijesa i starost pacijenta.

- da je osposobljen za dijagnostiku i terapiju zuba tehnikom izbeljivanja vitalnih i avitalnih zuba

- da može pravilno da odabere i realizuje restaurativnu proceduru kod zuba sa velikim destrukcijama (endodontski lečenih zuba)

- da može pravilno da odabere odgovarajuće radiografske metode, da pravilno tumači nalaze vezane za dijagnostikovanje, terapiju i praćenja postignutih rezultata.

II ENDODONCIJA

(teorijska i praktična nastava na Klinici Stomatoloških fakulteta ili odseka) - 6 meseci

Kroz nastavu organizovanu na fakultetu specijalizant izučava:

- socijalno-medicinski i zdravstveni značaj oboljenja pulpe i apikalnog parodoncijuma

- upoznaje se sa mogućnostima i načinima sprovođenja endodontskog lečenja obolelih zuba

- upoznaje se sa savremenim konceptima dijagnostikovanja oboljenja pulpe i apeksnog parodoncijuma

- upoznaje se sa terapijskim postupcima u savremenoj endodonciji

- upoznaje se sa postupcima i načinima praćenja odbrambenih mehanizama i tokom reparacije u apeksnom parodoncijumu nakon završenog endodontskog lečenja

- u toku teorijske i praktične nastave na Fakultetu specijalizant je dužan da uradi jedan seminarski rad iz endodoncije i da položi dva kolokvijuma (dijagnostika, terapija oboljenja pulpe i apeksnog parodoncijuma)

Posebni ciljevi podrazumevaju da specijalizant tokom specijalističkog staža treba da ovlada znanjem koje mu omogućava da razume:

- etiologiju, patogenezu, dijagnozu i diferencijalnu dijagnozu inflamatornih oboljenja pulpe i apeksnog parodoncijuma,

- etiologiju, patogenezu i dijagnozu nekroze, nekrobioze i gangrenoznog raspadanja pulpe,

- etiologiju, patogenezu i dijagnostiku unutrašnjih i spoljašnjih resorpcija radikularnog kanala,

- etiologiju, patogenezu i dijagnozu atrofičnih i degenerativnih promena u pulpi;

- da primenjuje odgovarajuća sredstva i testove u dijagnostici oboljenja zuba i apikalnog parodonta,

- da adekvatno analizira endodontske principe i indikacije i kontraindikacije u lečenju brojnih endo-parodontalnih oboljenja,

- da poseduje znanje i svest o značaju i važnosti aseptičnog rada u endodontskoj terapiji, odnosno značaju sterilizacije endodontskih instrumenata

- da poznaje sredstva za privremenu i trajnu desenzibilizaciju pulpe,

- da poznaje morfologiju kanalnog sistema svih zuba

- značaj i principe formiranja pristupnog kaviteta,

- značaj i vrste odontometrije u kanalnoj terapiji,

- tehnike i metode preparacije kanala korena (ručne, mašinske, laser),

- značaj protokola irigacije i sredstva za irigaciju kanala korena,

- značaj i sredstva za medikaciju kanala korena,

- tehnike i metode opturacije kanalskog sistema zuba (kompresivne tehnike opturacije)

- značaj i mogućnosti lečenja zuba sa velikim periapikalnim lezijama

- da poznaje principe i postupke za hitan endodontski tretman

- da poznaje principe i postupke u rešavanju jatrogenih grešaka (fosrut, zalomnjeni endodontski instrument)

- značaj rendgengrafije u dijagnostici i diferencijalnoj dijagnostici oboljenja pulpe i apeksnog parodoncijuma i tumačenju i praćenju ishoda endodontske terapije

- da poznaje mogućnosti rešavanja komplikacija u endodontskom lečenju

- značaj i kompetencije u pripremi pacijenata rizika i osoba ometenih u razvoju

REALIZACIJA PRAKTIČNOG PROGRAMA SPECIJALISTIČKOG STAŽA uključuje:

1. Restaurativna odontologija

- 100 direktnih ispuna (kompozit, amalgam, glas jonomer cement)

- 10 indirektnih ispuna (5 livenih, 5 estetskih)

- 30 zuba sa dubokim karijesom (jednoseansno, višeseansno)

- 20 zuba sa velikim destrukcijama krunice (parapulpni, pulpni kočići)

Endodoncija

- 70 endodontski lečenih višekorenih zuba sa različitim dijagnozama (pulpitisi, parodontitisi)

- 30 endodontski lečenih jednokorenih zuba sa različitim dijagnozama (pulpitisi, parodontitisi)

- 20 zuba sa ponovljenim endodontskim lečenjem (revizija)

2. Parodontologija i oralna medicina (1 mesec)

Specijalizant se upoznaje i osposobljava za:

- dijagnozu i diferencijalnu dijagnozu oboljenja parodoncijuma, bolesti oralne sluzokože, kao i dijagnozu oralnih žarišta i konsekutivnih oboljenja,

- za primenu parodontalnih ideksa oralne higijene za korišćenje epidemiologije i prevencije gingivita i parodontopatije,

- za primenu osnovnih terapijskih metoda koje se koriste u zbrinjavanju oboljenja oralne sluzokože, oralnih žarišta i bolesti potkožnog aparata zuba.

3. Oralna hirurgija (1 mesec)

Specijalizant se upoznaje

- za pružanje prve pomoći,

- Za korišćenje različitih vrsta anestezije i obezbeđivanja hemostaze,

- Za primenu različitih načina za endodontsko-hirurški tretman (apikotomija),

- Za dijagnostikovanje akutnih dentogenih infekcija

4. Stomatološka protetika (1 mesec)

Specijalizant se upoznaje i osposobljava

- Za analizu okluzije na modelima i planiranje odgovarajuće terapije

- Za modelovanje okluzalne morfologije po svim gnatološkim principima

- Da ovlada kliničkim i laboratorijskim postupcima za izradu indirektnih ispuna i

- Za primenu splintova i nagriznih grebena u terapiji

5. Socijalna medicina (1 mesec)

Specijalizant se upoznaje i osposobljava:

- za analizu socijalno-medicinskog značaja oboljenja zuba,

- za organizaciju stomatološke delatnosti,

- za planiranje zdravstvene i stomatološke zaštite,

- za poznavanje zdravstvenog zakonodavstva, metoda i metodologije zdravstvenog vaspitanja,

- za poznavanje zdravstvene statistike i zdravstvene ekonomike.

Nakon završetka teorijskog i praktičnog dela staža na Fakultetu, kao i položenih kolokvijuma i seminara specijalizant može da pristupi polaganju završnog specijalističkog ispita.

KOMPETENCIJE SPECIJALISTE ZA BOLESTI ZUBA SA ENDODONCIJOM

Nakon završetka teorijskog i praktičnog dela staža na Fakultetu, kao i položenih kolokvijuma i seminara i položenog završnog ispita specijalista Bolesti zuba sa endodoncijom je kompetentan da samostalno postavlja dijagnozu, planira terapiju, sprovodi profilaktičke mere, sprovodi plan terapije, prati postignute rezultate, prati savremene tokove iz svoje oblasti, vrši vaspitno-pedagoški rad sa pojedincima i grupama pacijenata, pruža stomatološke usluge osobama sa posebnim potrebama, vrši edukaciju i učestvuje u planiranju zdravstvene zaštite iz svoje oblasti.

KATALOG ZNANJA I VEŠTINA

- dijagnoza, diferencijalna dijagnoza, plan terapije i terapija oboljenja tvrdih zubnih tkiva

- dijagnoza, diferencijalna dijagnoza, plan terapije i terapija simptomatskih i asimptomatskih oboljenja pulpe zuba

- dijagnoza, diferencijalna dijagnoza, plan terapije i terapija simptomatskih i asimptomatskih oboljenja apeksnog parodoncijuma

3. Stomatološka protetika

tri godine
(36 meseci)

Nastavni plan specijalizacije iz Stomatološke protetike:

Plan specijalističkih studija

1. Bolesti zuba (1 mesec)

Nastava obuhvata:

- savremene metode lečenja obolelih zuba,

- ovladavanje neinvazivnim tehnikama pripreme zuba za fiksne i mobilne nadoknade,

- osposobljavanje za izradu konzervativnih nadogradnji (pulparni, parapulparni kočić) .

2. Parodontologija i oralna medicina (1 mesec)

Nastava obuhvata:

- etiologiju, patogenezu i terapiju parodontalnih oboljenja,

- uticaj zubnih nadoknada na učestalost oboljenja parodoncijuma,

- uloga protetskog zbrinjavanja u lečenju obolelog parodoncijuma.

3. Maksilofacijalna hirurgija (1 mesec)

Nastava obuhvata:

- osposobljavanje za dijagnostiku benignih i malignih tumora,

- osposobljavanje za dijagnostiku infekcija orofacijalne regije,

- osposobljavanje za dijagnostiku i efikasno delovanje u slučajevima urgentnih stanja i povreda u maksilofacijalnoj regiji,

- ovladavanje tehnikom protetskog zbrinjavanja urođenih i stečenih defekata u predelu lica i vilica.

4. Oralna hirurgija (1 mesec)

Nastava obuhvata:

- izvođenje lokalne i sprovodne anestezije u maksilofacijalnoj regiji,

- metode vađenja zuba,

- hirurško lečenje akutnih i hroničnih dentogenih infekcija,

- preprotetska hirurška priprema u maksilofacijalnoj regiji,

- postupke u slučaju urgentnih stanja u stomatološkoj ordinaciji.

5. Socijalna medicina (1 mesec)

Nastava obuhvata:

- organizaciju stomatološke službe,

- planiranje i programiranje zdravstvene i stomatološke zaštite,

- zakonodavstvo u zdravstvenoj delatnosti,

- odabrana poglavlja zdravstvene statistike i zdravstvene ekonomike.

6. Stomatološka protetika (7 meseci)

Staž iz Stomatološke protetike u trajanju od 7 meseci obavlja se na Stomatološkom fakultetu ili stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta, ili u zdravstvenim ustanovama koje ispunjavaju uslove. Ovaj staž se obavlja po planu i programu koji se primenjuje i na Fakultetu

7. Stomatološka protetika (24 meseci)

Staž iz Stomatološke protetike u trajanju od 24 meseca obavlja se na Stomatološkom fakultetu ili stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta, ili u zdravstvenim ustanovama koje ispunjavaju uslove.

U toku teorijske i praktične nastave, odnosno praktičnog stručnog rada iz stomatološke protetike, specijalizant stiče znanja i ovladava veštinama iz sledećih oblasti:

- Gnatologija

- Fiksne zubne nadoknade

- Parcijalna proteza

- Totalna proteza

- Materijali u stomatološkoj protetici.

I Gnatologija

Iz oblasti Gnatologija specijalizant treba da savlada: anatomiju i fiziologiju TM zgloba, anatomiju prirodne okluzije, fiziologiju pokreta donje vilice, metode iznalaženja i registrovanja određenih položaja i pokreta donje vilice, da upozna artikulatore i mogućnosti simuliranja viličnih kretnji i upozna se sa savremenim stavovima u rekonstrukciji okluzije fiksnim, fiksno-mobilnim i mobilnim nadoknadama, kako bi se osposobio za:

- brzu i efikasnu analizu postojeće okluzije,

- iznalaženje i registrovanje centralnog položaja donje vilice,

- usklađivanje postojeće okluzije brušenjem u ustima pacijenta,

- rad sa obraznim lukom,

- rad sa artikulatorom srednjih vrednosti i polupodesivim artikulatorom,

- analizu postojeće okluzije na modelima u artikulatoru,

- planiranje vrste i obima rekonstrukcije okluzije na modelima u artikulatoru,

- usklađivanje okluzije na gotovim nadoknadama sa kretnjama donje vilice (reokludacija u ustima pacijenta).

II Fiksne zubne nadoknade

Iz oblasti Fiksne zubne nadoknade specijalizant se osposobljava:

- da na osnovu medicinskih indikacija donese odluku o potrebi izrade fiksne nadoknade,

- da ustanovi slučajeve u kojima se fiksna nadoknada privremeno ili trajno ne sme ugraditi,

- da na pacijentu i na studijskim modelima u artikulatoru analizira zatečenu okluziju i na osnovu toga donese odluku o potrebi čuvanja odnosa (uklapanje nadoknade u postojeće okluzalne odnose) budućom nadoknadom ili o potrebi promene odnosa; da pri tome koristi obrazni luk za prenošenje modela u artikulator,

- da otkrije disfunkcije i preuzme mere za izlečenje,

- da oceni sposobnost potpornih tkiva da nose fiksnu nadoknadu za duže vreme; da prognozira ishod terapije i trajnost terapijskog efekta postignutog ugrađenom fiksnom nadoknadom na osnovu životnog doba pacijenta, sklonosti ka oboljenjima, zanimanja pacijenta i stanja oralne higijene,

- da ustanovi potrebu za preprotetskom konzervativnom, parodontološkom, ortodontskom ili hirurškom pripremom,

- da racionalno pripremi (preparira) stubne zube za sve vrste fiksnih nadoknada,

- da preuzme mere u cilju zaštite osetljivosti zubnih i okolnih tkiva, da obradi dentinsku ranu i izradi privremenu fiksnu nadoknadu, primenjujući sve poznate postupke,

- da se opredeli za postupak uzimanja otiska i da odabere odgovarajuće otisne materijale,

- da ovlada kliničkim i laboratorijskim postupcima za izradu: inleja, jednostavnih krunica i mostova, složenih većih uzglobljenih mostova i konstrukcija, keramičkih krunica, metalokeramičkih nadoknada, namenskih fiksnih nadoknada, nadoknada na depulpiranim zubima i fiksnih nadoknada na implantatima. Pri tome da racionalno koristi sve kliničke i laboratorijske uređaje, da izvrši racionalan izbor materijala (posebno gradivnih) i da daje precizna uputstva laboratoriji za način primene i obrade,

- da pri rekonstrukciji okluzije koristi splintove, nagrizne grebenove, nagrizne proteze i privremene fiksne nadoknade i da stalnom fiksnom nadoknadom sačuva uspostavljene odnose,

- da oceni vrednost urađenih fiksnih nadoknada i da pre cementiranja izvrši sve potrebne korekcije, a nakon toga da na najpovoljniji način veže fiksnu nadoknadu za stubne zube,

- da donese odluku o potrebi i mogućnosti ugradnje implantata i izradi odgovarajuću fiksnu nadoknadu na ugrađenom implantatu,

- da otkrije uzroke brzog propadanja fiksnih nadoknada

- da otkrije eventualna štetna delovanja materijala iz fiksnih nadoknada na lokalna tkiva i organizam.

III Parcijalne proteze

Iz oblasti Parcijalne proteze osposobljava se:

- da na osnovu dobrog poznavanja morfoloških i funkcionalnih promena koje prate gubitak jednog ili više zuba donese odluku o potrebi izrade parcijalne proteze,

- da na osnovu tipa krezubosti, topografskih i drugih odnosa preostalih zuba i bezubih polja načini plan konstrukcije parcijalne proteze, a da pri tome dobro poznaje delove parcijalne proteze i njihovu ulogu,

- da proceni sposobnost preostalih zuba i viličnih grebena da nose parcijalnu protezu i u skladu s tim racionalno planira distribuciju opterećenja,

- da na pacijentu i na modelima u paralelometru analizira zatečene položaje i odnose preostalih zuba i bezubih polja i na osnovu toga donese odluku o najracionalnijoj pripremi zuba za prihvatanje parcijalne proteze (formiranje vodećih ravni i retencionih polja, ležišta za elemente za stabilizaciju i dentalni prenos pritiska žvakanja),

- da na pacijentu i na modelima u artikulatoru analizira zatečenu okluziju i planira tip okluzije koji će se uspostaviti nadoknadom zavisno od broja i rasporeda preostalih zuba,

- da na osnovu dobrog poznavanja retencionih sistema (kukice, dvostruke krune, atačmeni) odabere najpovoljniji za svakog pacijenta,

- da ovlada kliničkim i laboratorijskim postupcima za izradu; pločaste parcijalne proteze, parcijalne skeletirane proteze i supradentalne proteze; pri tome da racionalno koristi sve kliničke i laboratorijske uređaje, da izvrši racionalni izbor materijala i da dâ precizna uputstva laboratoriji za način primene i obrade,

- da se opredeli za najprikladniji postupak uzimanja otiska i odabere odgovarajuće otisne materijale i kašike,

- da oceni vrednost urađene proteze i da izvrši sve potrebne korekcije pre predaje proteze pacijentu,

- da planira kontrole u toku adaptacije pacijenta na protezu, a posle toga kontrole i podlaganja.

IV Totalna proteza

Iz oblasti Totalna proteza specijalizant se osposobljava da na osnovu anamneze, kliničkog pregleda i rendgenološkog nalaza proceni stanje potpornih tkiva u gornjoj i donjoj vilici, stanje TM zglobova i opšte stanje zdravlja pacijenta, te da utvrdi promene na viličnim kostima, oralnoj sluzokoži i izgledu donjeg dela lica nastale nakon gubitka prirodnih zuba,

- da ustanovi promene u odnosu vilica,

- da otkrije promene u odvijanju osnovnih funkcija orofacijalnog sistema (žvakanje, gutanje, govor),

- da ustanovi potrebu za protetskom - konzervativnom ili hirurškom pripremom,

- da donese odluku o zadržavanju poslednjih preostalih zuba (korenova) i eventualnoj protetskoj terapiji,

- da izvrši analizu skeletnog odnosa vilica, da donese odluku o vrsti i obimu okluzalne rekonstrukcije,

- da ovlada kliničkim i laboratorijskim postupcima za izradu klasičnih totalnih, imedijatnih i supradentalnih totalnih proteza,

- da racionalno koristi potrebne uređaje u ordinaciji i laboratoriji i izvrši racionalan izbor materijala za izradu budućih nadoknada,

- da odabere najprikladniji postupak uzimanja funkcionalnog otiska,

- da utvrdi optimalni odnos vilica i registruje određeni položaj donje vilice,

- da koristi obrazni luk pri prenošenju modela u artikulator,

- da ovlada principima planiranja i kreiranja veštačke okluzije kod pacijenata sa različitim skeletnim odnosom vilica,

- da koristi artikulator pri formiranju i završnom usklađivanju veštačke okluzije,

- da uoči i blagovremeno ukloni greške u okluziji gotovih proteza,

- da obuči pacijenta načinu korišćenja totalnih proteza i očuvanja zdravlja potpornih tkiva,

- da upozna specifičnosti terapije bezubih pacijenata starijeg doba,

- da ovlada postupcima za održavanje postignutih terapijskih efekata (korekture, reparature, podlaganja),

- da donese odluku o potrebi i mogućnosti ugradnje implantata i izradi odgovarajuću mobilnu nadoknadu na ugrađenim implantatima.

V Materijali u stomatološkoj protetici

Iz oblasti Stomatološki materijali specijalizant se informiše o:

- vrsti, svojstvima i načinu upotrebe

a) otisnih materijala,

b) gradivnih stomatoloških materijala (veštačke smole, legure, keramika),

v) materijala za izradu radnih modela i modela nadoknada.

Način provere znanja:

Kolokvijum iz sledećih oblasti:

- Gnatologija

- Fiksne zubne nadoknade

- Parcijalna proteza

- Totalna proteza

- Materijali u stomatološkoj protetici.

KATALOG ZNANJA I VEŠTINA

1. Gnatologija

- analizira okluzije u ustima pacijenata /10 (p), 5 (i)

- analiza okluzije na modelima u artikulatoru i planiranja odgovarajuće terapije / 5 (i)

- prenošenje modela u artikulator uz korišćenje obraznog luka / 5 (i), 10 (p), 10 (u)

- podešavanje zglobnog i incizalnog vođenja na polupodesivim artikulatoru uz pomoć pozicionog registrata / 3 (p), 2 (u), 1 (i)

- iznalaženje i registrovanje centralnog položaja donje vilice uz pomoć njenih lateralnih pokreta (registrovanje gotskog luka /1 (p))

- modelovanje okluzalnog reljefa prema gnatološkim principima na modelima za studije u artikulatoru /5 (i), 5 (p)

- planiranje i formiranje centralnih okluzalnih kontakata na modelima za studije u artikulatoru /10 (i), 10 (p)

- usklađivanje okluzalnih kontakata u artikulatoru /10 (i), 10 (p)

2. Fiksne nadoknade

- analiza stečene okluzije na modelima vilica u polupodesivom artikulatoru i planiranje odgovarajuće terapije /2 (p), 2 (i)

- livene nadogradnje /8 (i), 8 (u)

- livene krune /10 (i)

- keramičke krune /2 (i)

- metalokeramičke krune /10 (i), 4 (u)

- složene (namenske) fiksne nadoknade sa atačmenima, ugrađenom ili frezovanom prečkom /10 (i), 4 (u)

- fiksne nadoknade na implantatima /1 (p)

3. Parcijalna proteza

- pločaste parcijalne proteze /3 (i)

- pločasta parcijalna proteza sa atačmenima ili dvostrukim krunama /1 (u)

- skeletirana parcijalna proteza /5 (i)

- planiranje skeletirane proteze na modelima za studije u paralelometru /10 (p), 5 (i)

4. Totalna proteza

- totalne proteze /10 (i)

- totalne proteze kod pacijenata sa drugom skeletnom klasom /3 (i), 2 (u)

- totalne proteze kod pacijenata sa trećom skeletnom klasom /5 (i), 2 (u)

- postava veštačkih zuba /2 (p)

- usklađivanje okluzije na gotovim protezama u artikulatoru / 2 (p)

- usklađivanje okluzije na gotovim protezama u ustima pacijenta /8 (i), 8 (u)

- imedijatna totalna proteza /2 (i), 2 (u)

- supradentalna totalna proteza /1 (u)

- mobilne nadoknade na implantima /1 (u)

5. Stomatološki materijali

Praktična nastava vezana za izučavanje stomatoloških materijala, izvodi se u okviru programa postojećih protetskih disciplina.

Napomena:

(i) - izvodi samostalno

(u) - učestvuje

(p) - posmatra

4. Parodontologija i oralna medicina

tri godine
(36 meseci)

Nastavni plan specijalizacije iz parodontologije i oralne medicine

Plan specijalističkih studija

1. Parodontologija i oralna medicina - 31 mesec

Teorijska i praktična nastava obavlja se na Stomatološkom fakultetu ili stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta ili u zdravstvenim ustanovama koje ispunjavaju uslove

PARODONTOLOGIJA

- Anatomija, histologija i fiziologija gingive, periodoncijuma, cementa i alveolarne kosti

- Epidemiologija gingivita i parodotopatija

- Parodontalni indeksi i indeksi oralne higijene

- Etiologija oboljenja parodoncijuma, faktori rizika

- Poremećaji okluzije i njihove posledice na parodoncijum

- Patogenetska zbivanja u gingivi, periodoncijumu, cementu i alveolarnoj kosti

- Imunološka zbivanja u parodoncijumu

- Histološke promene u parodontalnim tkivima u toku parodontopatija

- Klinička slika, diferencijalna dijagnoza i prognoza parodontopatija

- Klinički tipovi parodontopatija (etiološki i klinički aspekt)

- Prognoza i plan terapije parodontopatije

- Primena radiologije u dijagnozi, diferencijalnoj dijagnozi, prognozi i terapiji oboljenja parodoncijuma

- Terapija komplikacija parodontopatija

- Terapija obolelog parodoncijuma: kauzalna terapija parodontopatije

- Medikamenti u parodontologiji

- Uklanjanje jatrogenih faktora

- Indikacije i kontraindikacije za hirurško lečenje parodontopatija

- Izbor metode za eliminaciju parodontalnog džepa

- Obrada parodontalnih džepova

- Resektivne hirurške procedure

- Gingivektomija i gingivoplastika

- Režanj operacije u eliminaciji parodontalnih džepova

- Dizajn režnja

- Koštana resektivna par. hirurgija

- Regenerativna terapija parodontopatija

- Biološke osnove primene koštanih supstituenasa

- Biološke osnove GTRa

- Tkivni inženjering

- Mukogingivalne anomalije

- Mukogingivalni hirurški zahvati

- SMAT

- Frenektomija, lateralno, koronarno i apikalno pomereni režanj

- Preprotetska priprema

- Okluzalno uravnoteženje: selektivno brušenje zuba

- Primena ortodontskih i protetičkih mera u saniranju poremećene okluzije i artikulacije zuba

- Terapija gingivalnih recesija

- Augmentacija interdentalnih papila

- Implantati u parodontologiji

- Biološki osnovi implantologije

- Protokol ugradnje endosealnih implantata

- Protokol opterećenja endosealnih implantata,

- Augmentacione procedure u implantologiji

- Mekotkivni menadžment

- Periimplantisi dijagnoza i terapija

- Preventiva gingivita i parodontopatija

- Pacijenti rizika u parodontologiji

- Urgentna stanja u parodontologiji

- Oralna i ekstraoralna žarišta i tzv. "fokalna" infekcija

- Izbor metoda i priprema za uklanjanja žarišta

ORALNA MEDICINA

Opšti blok

- Normalna sluzokoža duplje

- Odbrambeni faktori u usnoj duplji

- Patogeneza oboljenja oralne sluzokože

- Morfološke promene na mekim oralnim tkivima

- Simptomi i znaci oralni bolesti

- Kriterijumi za klasifikaciju oboljenja u oralnoj medicini

- Dijagnostičke metode:

a) Kliničke metode

b) Dijagnostički testovi

c) Laboratorijske dijagnostičke metode

- Principi terapije:

- izrada terapijskog plana,

- terapijske metode

- prevencija oralnih bolesti;

- Medikamenti u oralnoj medicini

Oralne bolesti

(definicija, epidemiologija, uzrast, pol, etiologija, patohistologija, klinička slika, dijagnoza, diferencijalna dijagnoza, terapija)

- Oralne infekcije

- nespecifične

- specifične

- gljivične

- virusne

- Rekurentne oralne ulceracije

- Oboljenja usana

- Oboljenja jezika

- Pljuvačka i pljuvačne žlezde:

- poremećaji salivacije,

- bolesti pljuvačnih žlezda

- Oticanje lica

- Limfni čvorovi glave i vrata

- Bele i crvene lezije oralne sluzokože

- Inflamatorne hiperplazije

- Benigni tumori i uvećanje gingive

- Neoplazme

- Sistemske bolesti od značaja za oralnu medicinu

- bolesti kože

- gastrointestinalne bolesti

- krvne bolesti

- metaboličke bolesti

- endokrine bolesti

- bubrežne bolesti

- respiratorne bolesti

- neuromuskularne bolesti

- imunološke bolesti

- Oralne promene izazvane medikamentima (antibiotici, kortikosteroidi, imunosupresivi i citostagici)

- Fizičke, hemijske, termičke i radijacione povrede usne duplje

- Orofacijalni bol, neuralgije i temporrmandibularni zglob (hronični orofacijalni bol, poremećaji ukusa, oralni simptomi, bez pratećih fizičkih promena, atipični facijalni bol, glosodinija i glosopiroza, subjektivna kserostomija i idiopatska disgeuzija)

- Pacijenti rizika u oralnoj medicini

- Urgentna stanja u oralnoj medicini

Obavezni program

Motivacija i obučavanje pacijenata u održavanju oralne higijene

Terapija akutnog parodontalnog apscesa

Uklanjanje mekih naslaga

Uklanjanje supragingivalnog zubnog kamenca

Obrada parodontalnih džepova

Analiza dejstva biomehaničkih sila

Eliminacija ranog koetaka brušenjem zuba

Fokalne infekcije

Hirurško odrstranjivanje parodontalnih džepova i anomalija Režanj operacija, gingivoplastika

Mukogingivalni autotransplantati, koronarno pomereni režanj

Primena medikamenata u parodontologiji

Dijagnoza, dif. dijagnoza i terapija oboljenja mekih oralnih tkiva

Dijagnostičke i dif. dijagnostičke metode u oralnoj medicini

Rekurentne oralne ulceracije

Oboljenja usana,

Oboljenja jezika,

Oboljenja pljuvačnih žlezda,

Oboljenja limfnih čvorova

Bele i crvene oralne sluzokože Inflamagorne hiperplazije

Benigni tumori i uvećanja gingive

Neoplazma

Oralna sluzokoža i sistemske bolesti

Orofacijalni bol, neuralgije i TMZ

2. Maksilofacijalna hirurgija (1 mesec)

Teorijska i praktična nastava na Stomatološkom fakultetu ili stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta

Upoznavanje sa kliničkom slikom, dijagnozom, diferencijalnom dijagnozom i terapijom povreda mekih i koštanih tkiva vilica i lica. Dijagnoza benignih i malignih tumora orofacijalne regije.

Stomatološka protetika (1 mesec):

- Upoznavanje sa indikacijama za izradu fiksnih i mobilnih protetskih nadoknada, drugi protetski radovi. Protetski radovi kao jatrogeni faktori parodontopagija.

3. Bolesti zuba (1 mesec)

Teorijska i praktična nastava na Stomatološkom fakultetu ili stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta

- Upoznavanje sa histologijom zuba i apikalnog parodonta, primena stomatoloških materijala i njihov uticaj na parodoncijum. Pulpo parodontalne komplikacije

4. Oralna hirurgija (1 mesec)

Teorijska i praktična nastava na Stomatološkom fakultetu ili stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta

- Upoznavanje sa anestezijom, hemostazom, apikotomijom, komplikacije koje mogu nastati posle hirurških zahvata u usnoj duplji i njihovo lečenje.

5. Dermatovenerologija (15 dana)

Teorijska i praktična nastava na Klinikama Stomatološkog fakulteta

- Upoznavanje sa dijagnozom i diferencijalnom kožnih oboljenja koja se manifestuju u usnoj duplji

6. Mikrobiologija (15 dana)

Teorijska i praktična nastava na Stomatološkom fakultetu ili stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta

- Osnovi mikrobiologije od značaja za parodontologiju i oralnu medicinu, značaj virusnih, bakterijskih i gljivičnih infekcija usne duplje.

KATALOG ZNANJA I VEŠTINA

Dijagnoza, diferencijalna dijagnoza, prognoza i planiranje terapije oboljenja parodoncijuma /5(p), 5(u), 5(i)

Motivacija i obučavanje pacijenata u održavanju oralne higijene/10(u), 20(i)

Uklanjanje mekih naslaga sa zuba/10(u), 20(i)

Uklanjanje supragingivalnog zubnog kamenca/10(u), 12(i)

Obrada parodontolnih džepova /20(u), 40(i)

Analiza dejstva biomehaničkih sila /6(u), 6(i)

Eliminacija ranog kontakta brušenjem zuba /12(u), 12(i)

Terapija akutnog parodontalnog apscesa /10(u), 10(i)

Hirurško odstranjivanje parodontolnih džepova i muvdgingivalnih anomalija/6(p), 2(u), 2(i)

Režanj operacija, gingivoplastika/8(p), 4(u), 4(i)

Mukogingivalni autotransplantati, ‚koronarno pomereni režanj /6(p), 2(u), 2(i)

Primena medikamenata u parodontologiji

Osnovne karakteristike normalne sluzokože

Dijagnoza, diferencijalna dijagnoza i terapija oboljenja mekih oralnih tkiva

Dijagnostičke i diferencijalno dijagnostičke metode u oralnoj medicini

Infekcije u oralnoj medicini

Rekurentne oralne ulceracije

Oboljenja usana, jezika, pljuvačnih žlezda, limfnih žlezda

Bele i crvene lezije oralne sluzokože

Inflamatorne hiperplazije

Benigni tumori i uvećanje gingive Neoplazme

Oralna sluzokoža i sistemske bolesti

Orofacijalni bol, neuralgije i TMZ

Pacijenti rizika u oralnoj medicini

Urgentna stanja u oralnoj medicini

Principi terapije u oralnoj medicini

Medikamenti u oralnoj medicini

Fokalna infekcija i otkrivanje fokusa i plan terapije /2(u),2(i)

Napomena:

(i) - izvodi samostalno

(p) - posmatra

(u) - učestvuje

5. Ortopedija vilica

tri godine
(36 meseci)

Nastavni plan specijalizacije iz Ortopedije vilica:

Plan specijalističkih studija

1. Ortopedija vilica - 32 meseca

Staž iz Ortopedije vilica u okviru specijalizacije iz Ortopedije vilica u trajanju od 32 meseca obavlja se na Stomatološkom fakultetu ili stomatološkim odsecima Medicinskog fakulteta.

Staž iz Ortopedije vilica u okviru specijalizacije iz drugih grana može se obaviti na Stomatološkom fakultetu, stomatološkim odsecima Medicinskog fakulteta ili u ustanovi koja ima specijalistu ortopedije vilica sa specijalističkim stažom dužim od 5 godina, u punom radnom odnosu i u kojoj se sprovodi terapija pokretnim i fiksnim ortodontskim aparatima.

U toku 32 meseca specijalističkog staža iz ortopedije vilica predviđeno je obavljanje sledećih aktivnosti:

Teoretska nastava obuhvata:

- Opšti biološki i medicinski predmeti:

1. Rast i razvoj ljudskog tela

- somatski rast i njegove varijacije,

- adolescentski skok rasta i odnos sa rastom kraniofacijalnog kompleksa.

Upoznavanje sa:

- genetskim faktorima i faktorima okoline koji utiču na somatski rast,

- konceptima biološkog uzrasta i određivanjem skeletne starosti, dentalne starosti i stadijuma seksualnog razvitka.

2. Anatomija glave

Poznavanje anatomskih karakteristika sistema tkiva i funkcionalne anatomije potrebnih za razumevanje:

- rasta kraniofacijalnog sistema,

- razvitka skeletnih deformiteta,

- dentofacijalne ortopedije,

- ortognato-hirurške korekcije facijalnih deformiteta.

3. Genetika

Upoznavanje sa genetskim principima značajnim za razumevanje:

- razvitka glave,

- kraniofacijalnih anomalija.

4. Embriologija glave

Poznavanje embriologije kraniofacijalnih struktura (zbog razumevanja normalnog rasta i razvoja lica, vilica i zuba, nastanka rascepa usne i nepca i drugih kongenitalnih anomalija).

5. Histologija

Obavezno poznavanje histologije i histohemije potrebno za razumevanje:

- metabolizma ćelija pod normalnim i abnormalnim uslovima,

- formiranja tkiva,

- razvitka kostiju, hrskavice, zuba i mišića,

- facijalnog rasta,

- temporomandibularnog zgloba,

- pomeranja zuba i reakcije potpornih tkiva,

- dentofacijalne ortopedije,

- promena mekih tkiva u vezi ortopedije vilica,

- mehanizma resorpcije zuba.

6. Fiziologija disanja, govora, gutanja i žvakanja

- poznavanje različitih tipova disanja,

- normalan i nepravilan govor,

- različiti tipovi gutanja,

- proces žvakanja.

7. Sindromi koji zahvataju regiju glave

Upoznavanje sa principima klasifikacije sindroma u odnosu na etiologiju, prognozu i reakcije na ortodontsko i ortodontsko-hirurško lečenje.

8. Fiziologija deteta, adolescenta i odraslog čoveka

Obavezno usvajanje:

- koncepta i principa razvitka,

- potencijala i ograničenja u modifikaciji navika,

- motivacije pacijenta i procene kooperacije,

- fizioloških aspekata puberteta i adolescencije,

- fizioloških aspekata ortognate hirurgije.

9. Biostatistika

Upoznavanje sa:

- statističkim metodama koje se najčešće koriste za prikazivanje naučnih rezultata iz ortopedije vilica,

- načinima obrade podataka.

Stručnost u interpretacije nalaza u naučnim radovima.

10. Epidemiologija

Upoznavanje sa:

- principima epidemioloških prikaza,

- istraživačkim modelom,

- formiranjem uzorka i kontrolne grupe,

- analizom podataka i kritičkim interpretacijama nalaza.

11. Metodologija istraživanja

Stručnost u:

- izvođenju analitičkih pregleda biomedicinskih istraživanja,

- pisanju protokola za istraživački projekt,

- interpretaciji sopstvenih nalaza,

- ispitivanju validnosti zaključaka,

- izlaganju rezultata istraživanja u oralnoj ili pisanoj formi.

- Osnovni ortodontski predmeti

1. Razvitak denticije

Poznavanje:

- razvitka normalne okluzije od rođenja do odraslog doba,

- varijacija u razvoju okluzije,

- nepravilnosti u broju, veličini, obliku i položaju zuba,

- genetskih faktora i faktora okoline od značaja za razvoj denticije,

- razvitka različitih malokluzija,

- posledica anadoncije i prekobrojnih zuba, kao i prevremenog gubitka ili ekstrakcija mlečnih ili stalnih molara na razvoj denticije.

Stručnost u prepoznavanju i identifikaciji sledećih situacija i termina:

- pravilno i nepravilno,

- postignutost razvojnog stadijuma,

- budući razvitak,

- mogućnosti interceptivnih mera.

2. Facijalni rast (normalni i nenormalni)

Poznavanje:

- razvitka hrskavica, kostiju, mišića:

- mesta rasta kraniofacijalnog skeleta,

- postnatalnih promena rasta u kraniofacijalnom regionu, uključujući i meka tkiva,

- varijacija u funkciji komponenata unutar kraniofacijalnog regiona značajnih za facijalni rast,

- individualnih varijacija facijalne konfiguracije,

- uticaja faktora okoline na facijalni rast.

3. Fiziologija i patofiziologija somatskog sistema

Poznavanje:

- normalne i nenormalne funkcije okluzije i denticije,

- normalno i nenormalno ponašanje struktura mekih tkiva,

- normalno i nenormalno funkcionisanje temporomandibularnog zgloba,

- dijagnostičkih postupaka koji se odnose na probleme temporomandibularnog zgloba

- postupaka u lečenju temporomandibularnog zgloba.

4. Aspekti pomeranja zuba i dentofacijalne ortopedije

Znanje:

- procesa nicanja zuba i spontanog pomeranja zuba,

- efekata različitih tipova primenjene sile na tkiva,

- uticaj sistema sile i veličine sile,

- promene na kraniofacijalnim strukturama posle završetka lečenja,

- enhondralnog rasta nazalnog septuma, kondila i epifiza, i rasta kostiju na suturama i površinama,

- efekata dentofacijalne ortopedije merenih na sistemima tkiva,

- odnosa između adaptibilnosti tkiva i rezultata dentofacijalnih ortopedskih mera.

5. Radiologija i druge tehnike

- upoznavanje sa nenormalnostima i drugim patološkim stanjima koji mogu biti dijagnostikovani na rendgenskim snimcima.

- obavezno usvajanje metoda i rizika koji proizilaze iz rendgenskog snimanja u ortodontske svrhe,

- upoznavanje sa digitalnom radiografijom i drugim tehnikama snimanja.

6. Kefalometrija

Stručnost u:

- identifikaciji relevantnih anatomskih struktura na kefalogramima,

- opisivanju morfologije glave na osnovu kefalograma,

- pravljenju crteža na kefalogramima u normi lateralis i frontalis,

- izvršavanje pojedinih kefalometrijskih dijagnostičkih analiza na snimcima,

- upoznavanje sa ograničenjima kefalometrijskih analiza

7. Ortodontski materijali

Savladavanje svojstava i sastava ortodontskih materijala.

Znanje iz:

- parametara u izboru pravog materijala za različite ortodontske postupke,

- ispravnog rukovanja i primenjivanja ortodontskih materijala.

8. Ortodontska biomehanika

Poznavanje i razumevanje:

- osnovnih principa statike i mehanike,

- odnosa mehaničkih principa i kliničkih i naučnih problema,

- rešavanja problema koji se odnose na rezultate sile i ekvivalentne sile,

- ocenjivanja sile proizvedene različitim ortodontskim aparatima,

- ocenjivanja sile proizvedene dentofacijalnim ortopedskim napravama.

- Opšti ortodontski predmeti

1. Etiologija

Usvajanje:

- genetskih faktora i faktora okoline koji utiču na postnatalni razvitak denticije i postnatalni rast.

Upoznavanje sa:

- nepovoljnim uticajima faktora okoline na rast.

2. Dijagnostički postupci

Stručnost u:

- dobijanju relevantnih anamnestičkih podataka,

- izvođenju kliničkih ispitivanja,

- određivanju habitualne okluzije,

- ispitivanju funkcionalne okluzije,

- ispitivanju uticaja funkcionalnih komponentni mekih tkiva na dentofacijalnu morfologiju,

- uzimanje kvalitetnih otisaka zuba sa maksimalnom reprodukcijom alveolarnih nastavaka,

- postavljanje studijskih modela u artikulator,

- snimanje ekstra i intraoralnih fotografija,

- snimanje rendgenskih snimaka neophodnih za ortodonciju.

3. Postavljanje ortodontske dijagnoze, ciljeva terapije i planiranje tretmana

Stručnost u:

- postavljaju preliminarne dijagnoze i klasifikacije na osnovu brzog ispitivanja pacijenta,

- proceni potrebnih daljih analiza za planiranje tretmana ili konsultacije sa specijalistima iz drugih oblasti,

- postavljanju konačne dijagnoze na osnovu anamnetičkih podataka, ispitivanja pacijenta, analize studijskih modela, fotografija, rendgenskih snimaka, kefalometrije i drugih relevantnih podataka,

- predviđanju efekata rasta i razvoja lica i denticije ukoliko se ne primeni lečenje,

- definisanju ciljeva lečenja i razmatranju alternativa,

- definisanju plana lečenja za različite tipove ortodontskih i dentofacijalnih anomalija, uključujući strategiju lečenja i retenciju,

- definisanju terapijskih mera, vremena i sekvenci njihove primene, prognoze i očekivanog vremena lečenja i retencije,

4. Procena rasta i analiza rezultata lečenja

Znanje:

- mogućnosti i ograničenja usled različitih metoda longitudinalne kefalometrijske procene,

- ograničenja analize rasta i promena uzrokovanih lečenjem,

- ograničenja predviđanja rasta uključujući kompjutersko predviđanje.

Stručnost u:

- sprovođenju analiza rasta zasnovanih na serijama kefalograma,

- otkrivanju promena uzrokovanih lečenjem pomoću serije snimaka napravljenih u važnim stadijumima lečenja.

5. Dugotrajni efekti ortodontskog lečenja

Poznavanje:

- recidiva udruženih s različitim anomalijama i postupcima lečenja,

- promena koje se dešavaju tokom retencionog perioda,

- promene koje se dešavaju pošto je retencija završena.

6. Jatrogeni efekti ortodontskog lečenja

Znanje:

- rizika sadržanih u različitim postupcima terapije i retencije,

- uticaja različitih stanja i uzrasta na jatrogene efekte,

- mogućeg uticaja terapije na temporomandibularni zglob,

- efekata različitih tipova lečenja na periodontalna tkiva,

- faktora uključenih u resorpciju korenova,

- mogućeg uticaja lečenja na izražajnost lica,

- mogući uticaj lečenja na dentofacijalni izgled i estetiku.

7. Epidemiologija u ortodontskim istraživanjima

Poznavanje osnovnih principa epidemiologije:

- prevalenca i incidenca ortodontskih anomalija,

- vrednost parametara u potrebi za ortodontskim lečenjem,

- određivanje potrebe za lečenjem,

- aspekata koji proističu iz subjektivne potrebe za lečenjem,

- uloge koju igra ortodont u zahtevu za lečenjem,

- Ortodontske tehnike

1. Pokretni aparati

Znanje:

- indikacija, konstrukcije i upotrebe pokretnih aparata,

- mogućnosti i ograničenja pomenutih aparata.

2. Funkcionalni aparati

Znanje:

- indikacija, konstrukcije i upotrebe funkcionalnih aparata,

- mogućnosti i ograničenja funkcionalnih aparata,

- upoznavanje sa različitim vrstama i konstrukcijama različitih funkcionalnih aparata,

- stručnost u konstrukciji i reparaturama funkcionalnih aparata.

3. Ekstraoralni aparati

Znanje:

- indikacija, dizajna i upotrebe različitih tipova hedgira, facijalne maske, podbradak kape i kombinacije ekstraoralnih aparata i funkcionalnih aparata,

- mogućnosti i ograničenja ovih aparata.

4. Delimično fiksni aparati

Znanje:

- Indikacije za primenu delimičnih fiksnih aparata (lingvalni, palatinalni i vestibularni lukovi, aparati za cepanje nepca),

- mogućnosti i ograničenja ove vrste aparata.

5. Fiksni aparati

Znanje:

- indikacija za primenu fiksnih aparata,

- različitih konceptata i principa lečenja,

- mogućnosti i ograničenja različitih tipova aparata,

- znanje bar jednog tipa fiksnih aparata.

- Postupci multidisciplinarnog lečenja

1. Lečenje urođenih rascepa

- multidisciplinarni pristup u lečenju pacijenta sa rascepima,

- indikacije, vreme lečenja, primena multidisciplinarnog lečenja pacijenta sa rascepima,

- specifični aspekti ortodontskog lečenja pacijenta sa rascepima.

2. Ortodontsko-hirurško lečenje

- indikacije i primene kombinovanog ortodontskog i hirurškog lečenja,

- specifični aspekti ortodontskog lečenja kod pacijenata kod kojih je potrebna ortognata hirurgija.

3. Ortodontsko­periodontalno lečenje

- indikacije i kontraindikacije za ortodontsko lečenje kod periodontalno ugroženih pacijenata,

- specifični aspekti ortodontskog lečenja kod periodontoloških pacijenata,

- učešće ortodontskog tretmana u periodontalnom stanju pacijenata.

4. Ortodontsko­protetsko lečenje

- indikacije i primena kombinovanog ortodontsko-protetskog lečenja,

- specifični aspekti ortodontskog lečenja.

Specfični postupci lečenja

1. Vođenje razvoja okluzije

Poznavanje indikacija i kontraindikacija za sprovođenje interceptivnih mera

2. Ortodoncija kod odraslih pacijenata

- indikacije i specifični aspekti ortodontskog lečenja kod odraslih

- ortodontsko lečenje odraslih pacijenata u saradnji sa stomatologom opšte prakse

3. Kraniomandibularne disfunkcije

- etiologija kraniomandibularnih disfunkcija

- opšte mere za poboljšanje kraniomandibularnih disfunkcija

- indikacije i kontraindikacije za ortodontsko lečenje pacijenata sa kraniomandibularnim disfunkcijama

- moguće implikacije ortodontskog lečenja kod pacijenata sa kraniomandibularnim disfunkcijama

- timsko lečenje pacijenata sa kraniomandibularnim disfunkcijama

Postupci za očuvanje oralnog zdravlja

1. Očuvanje oralnog zdravlja

- postupci za otkrivanje rizika za pojavu karijesa kod pacijenata koji nose ortodontske aparate

- postupci za otkrivanje rizika za razvoj periodintalnih problema kod ortodontskih pacijenata

2. Higijenski i sigurnosni postupci u ortodontskoj ordinaciji

- prevencija infekcije

- metode sterilizacije instrumenata

- postupci kod visoko rizičnih pacijenata

- kontrola supstanci opasnih po zdravlje pacijenata i osoblja

Rukovođenje ortodontskom ordonacijom i profesionalna etika

1. Rukovođenje ordinacijom

- projekat ortodontske ordinacije

- oprema i instrumenti neophodni u ortodontskoj ordinaciji

2. Upotreba kompjutera

3. Profesionalna etika

2. Maksilofacijalna hirurgija (1 mesec)

Upoznavanje sa hirurškim lečenjem teških de formacija vilica i lica (skeletne II i III klase, skeletnog otvorenog i dubokog zagrižaja, asimetrije lica, urođenih rascepa lica, usana i nepca, hirurškim zahvatima kod raznih sindroma vezanih za orofacijalni sistem i dr.

3. Oralna hirurgija (1 mesec)

Upoznavanje sa hirurškim lečenjem prekobrojnih zuba, germektomijom, otkrivanjem i hirurškim otklanjanjem retiniranih zuba, autotransplantacijom zuba, frenektomijom i drugim intervencijama u okviru ortodontsko­hirurškog lečenja

4. Stomatološka protetika (1 mesec)

Upoznavanje sa iznalaženjem i registrovanjem centralnog položaja donje vilice, rad sa obraznim lukom, rad sa polupodesivim artikulatorom, analiza postojeće okluzije na modelima u artikulatoru

5. Parodontologija i oralna medicina (1 mesec)

Upoznavanja sa: poremećajima okluzije i artikulacije zuba i njihovim posledicama na parodoncijum, okluzalnim uravnoteženjem, gingivektomijom i gingivoplastikom, i mogućnostima ortodontskog pomeranja zuba i regenerativne terapije

Način provere znanja:

­ Kolokvijum iz sledećih oblasti: rast i razvoj kraniofacijalnog kompleksa, etiologija ortodontskih anomalija, dijagnostika dentofacijalnih anomalija, terapija dentofacijalnih anomalija

­ Specijalistički ispit. Nakon završetka teorijskog i praktičnog staža, kao i položenih kolokvijuma, specijalizant pristupa polaganju završnog specijalističkog ispita.

Glavni ciljevi programa specijalističkih studija iz ortopedija vilica

Osnovni cilj ovog programa je da obrazuje stomatologe da postanu specijalisti ortopedije vilica, sa čvrstom i širokom akademskom podlogom i odgovarajućim kliničkim iskustvom u različitim metodama lečenja.

Cilj specijalizacije je da lekare-stomatologe osposobi da:

1. dijagnostikuju anomalije denticije, facijalnih struktura i funkcionalna stanja,

2. otkriju odstupanje u razvoju denticije, facijalnom rastu i razvoju funkcionalnih anomalija,

3. isplaniraju plan lečenja i predvidi njegov tok,

4. ispitaju fiziološke aspekte važne za ortodonciju,

5. izvode jednostavne i kompleksne postupke lečenja,

6. deluju kao eksperti iz ortopedije vilica i materije vezane za nju,

7. učestvuju u multidisciplinarnom timu u terapiji ortodontsko-hirurških pacijenata i pacijenata sa rascepima usne i nepca,

8. procenjuju potrebe za ortodontskim lečenjem,

9. sprovode terapiju uz visok profesionalizam i uz poštovanje etičkih standarda, i

10. koriste raspoložive mogućnosti za usavršavanje profesionalne veštine.

Tokom specijalističkih studija, pažnja se posvećuje:

1. proučavanju biomedicinskih nauka značajnih za ortodonciju,

2. razvoju naučnog stava i stimulaciji profesionalnih interesovanja,

3. principima naučne metodologije,

4. interpretaciji literature,

5. naučnim aktivnostima,

6. usmenim i pismenim prezentacijama naučnih nalaza.

Opšti uslovi za pristupanje specijalističkim studijama iz ortopedije vilica:

1. obrazovanje iz ortopedije vilica mora se sprovoditi na univerzitetu od strane akademskih naučnika i ortodonata,

2. kandidat mora da bude stomatolog,

3. osnovni cilj programa je obrazovanje kliničara,

4. program zahteva stalno prisustvo specijalizanata tokom trajanja programa,

5. 25% programa može biti ispunjeno specijalnim kursevima, dopunskim kliničkim iskustvima, dopunskim istraživačkim aktivnostima, kao i predavanjima predavača po pozivu i naučnim skupovima,

6. najmanji broj sati provedenih u kliničkom radu je 16 časova nedeljno (ne uključujući kliničke seminare i diskusije o planiranju lečenja).

7. specijalizant mora sprovoditi lečenje pacijenata pod kontinuiranim nadzorom kvalifikovanog ortodonta,

8. rad u zubnoj laboratoriji ograničen je na posmatranje,

9. osim usvajanja teoretskog znanja i praktičnog vežbanja u klasičnoj ortodonciji, specijalizant mora da stekne iskustvo u lečenju pacijenata koji zahtevaju multidisciplinarni pristup i primenu ortognate hirurgije,

10. specijalizant treba da učestvuje u lečenju pacijenata sa rascepima usne i nepca (uprkos činjenici da takve pacijente verovatno kasnije neće lečiti),

11. Specijalizant treba da učestvuje u postavljanju studijskih modela u artikulator kod pacijenata sa problemima temporomandibularnog zgloba, kod pacijenata koji se pripremaju za ortognatu hirurgiju, kao i pacijenata sa protetskim problemima,

12. specijalizant mora sprovoditi istraživačke projekte (kliničke, eksperimentalne ili pretraživanja literature) i izlagati nalaze i zaključke u obliku seminarskog rada

6. Oralna hirurgija

tri godine
(36 meseci)

Nastavni plan specijalizacije iz Oralne hirurgije:

Plan specijalističkih studija

1. Opšta hirurgija (2 meseca)

Teorijska nastava opšte hirurgije obavlja se na Klinici za opštu hirurgiju KBC "Zvezdara" ili u drugoj zdravstvenoj ustanovi koja ispunjava potrebne uslove (mentora specijalistu otorinolaringologije i odgovarajuće bolničke kapacitete) i obuhvata teme sledećih oblasti:

- preoperativna priprema hirurških bolesnika;

- organizacija rada u hirurškom bloku;

- značaj i praktična primena principa aseptičnog rada u hirurgiji

- osnovni principi hirurškog rada;

- materijali za šavove i tehnike ušivanja hirurških rana;

- principi zbrinjavanja politraume

- principi intenzivne i poluintenzivne nege hirurških bolesnika;

- principi lečenja traumatskog šoka;

- postupci kardiopulmonalne reanimacije.

Praktična nastava se obavljač ne Odeljenju reanimacije i obuhvata obuku iz principa intenzivne i poluintenzivne nege, uključujući i reanimaciju.

2. Ortopedska hirurgija (1 mesec)

Praktična nastava ortopedske hirurgije obavlja se na Klinici za ortopediju Medicinskog fakulteta u Beogradu ili u drugoj zdravstvenoj ustanovi koja ispunjava potrebne uslove (mentora specijalistu ortopedske hirurgije i odgovarajuće bolničke kapacitete) i obuhvata teme sledećih delatnosti:

- preoperativna priprema bolesnika;

- značaj i praktična primena principa aseptičnog rada;

- principi i specifičnosti hirurškog rada u kostima;

- osnovni principi konzervativnog lečenja oboljenja koštano-zglobnog sistema

- principi zbrinjavanja traume i infekcija koštanog tkiva;

- upoznavanje sa procesom i metodologijom obezbeđivanja uslova za zarastanja kostiju

- lečenje komplikacija hirurškog rada u kostima

- principi intenzivne i poluintenzivne nege bolesnika

Praktična nastava ortopedske hirurgije podrazumeva i asistenciju pri operacijama.

3. Otorinolaringologija (2 meseca)

Praktična nastava otorinolaringologije obavlja se na Klinici za otorinolaringologiju KBC "Zvezdara" ili u drugoj zdravstvenoj ustanovi koja ispunjava potrebne uslove (mentora specijalistu otorinolaringologije i odgovarajuće bolničke kapacitete). Ova nastava obuhvata obuku u okviru sledećih delatnosti:

- lečenje infekcija gornjih respiratornih puteva;

- prevencija komplikacija ORL infekcija;

- hirurško lečenje patoloških lezija maksilarnog sinusa;

- postupci hemostaze u predelu nosne šupljine;

- indikacije, principi i tehnike traheotomije;

- dijagnostika lezija nazofarinksa i hipofarinksa.

4. Maksilofacijalna hirurgija (5 meseci)

Praktična nastava maksilofacijalne hirurgije obavlja se na Klinici za maksilofacijalnu hirurgiju Stomatološkog fakulteta u Beogradu ili u drugoj zdravstvenoj ustanovi koja ispunjava potrebne uslove (mentora specijalistu maksilofacijalne hirurgije i odgovarajuće bolničke kapacitete i obuhvata dijagnostiku i učešće u lečenju:

- povrede mekih tkiva lica;

- prelom vilica i kostiju lica;

- razvojnih deformacija vilica;

- urođenih rascepa usne i nepca;

- bolne disfunkcije i drugih patoloških promena temporomandibularnog zgloba,

- oboljenja pljuvačnih žlezda;

- malignih tumora u orofacijalnom predelu.

5. Oralna hirurgija (26 meseci)

Teorijska nastava (4 semestra) i praktičan rad (24 meseca) obavlja se na Klinici za oralnu hirurgiju Stomatološkog fakulteta u Beogradu.

Teorijska nastava oralne hirurgije obuhvata:

- definisanje pojma i delokruga oralne hirurgije kao discipline;

- principe aseptičnog rada;

- principe hirurškog rada u ustima;

- primenu lokalnih anestetičkih rastvora;

- raznovrsne tehnike lokalne anestezije u oralnoj hirurgiji;

- zarastanje rana u ustima;

- etiopatogenezu periapikalnih lezija;

- klasifikaciju i kliničke karakteristike cista orofacijalne regije;

- primenu metoda lečenja viličnih cista;

- uticaj anatomskih faktora na širenje dentogenih infekcija;

- principe antibiotskog i hirurškog lečenja dentogenih infekcija;

- oralnohirurške aspekte pacijenata rizika;

- radiološke kriterijume dijagnostike lezija u vilicama;

- osnovne principe planiranja hirurškog vađenja impaktiranog umnjaka;

- tehniku vađenja impaktiranih i prekobrojnih zuba;

- preprotetičke hirurške intervencije na koštanom tkivu vilica;

- preprotetičke hirurške intervencije na mekim tkivima usne šupljine;

- implantacijske sisteme i implantološke hirurške zahvate;

- diferencijalnu dijagnostiku hroničnih bolnih sindroma u orofacijalnom predelu;

- patofiziologiju, simptomatologiju i lečenje idiopatske trigeminalne neuralgije;

- simptomatologiju i dijagnostiku oboljenja TM zgloba i principe multidisciplinarnog lečenja sindroma bolne disfunkcije TM zgloba;

- osnovne principe farmakosedacije;

- specifičnosti primene opšte anestezije u oralnoj i maksilofacijalnoj hirurgiji;

- metode kardio-pulmonalno-cerebralne reanimacije;

- hirurško uklanjanje zaostalih korenova i drugih stranih tela u mekom i koštanom tkivu;

- zbrinjavanje traumatskih preloma zuba;

- dijagnostiku preloma vilice;

- dijagnostiku i lečenje benignih tumora mekih i koštanih tkiva orofacijalne regije;

- patološle i kliničke karakteristike, dijagnostiku i lečenje odontogenih tumora;

- karakteristike i dijagnostiku premalignih lezija u usnoj šupljini;

- hirurška oboljenja pljuvačnih žlezda;

- hirurške postupke u sklopu ortodontskog lečenja;

- postavljanje indikacije i planiranje parodontoloških hirurških zahvata;

- pripremu i motivaciju pacijenta za parodontalne hirurške zahvate;

- hirurške postupke u sklopu lečenja obolelih od parodontopatije;

- dijagnostiku i lečenje zapaljenskih oboljenja maksilarnih sinusa i oro-antralnih komunikacija;

- primena biomaterijala u oralnoj hirurgiji;

- primena lasera u oralnoj hirurgiji;

- primenu koštanih transplantata u hirurgiji orofacijalne regije;

- izbor metoda lokalne hemostaze u oralnoj hirurgiji;

- terapiju urgentnih stanja usled poremećaja prohodnosti disajnih puteva;

- medicinsko pravni aspekti traumatologije zuba, vilica i mekih tkiva usta, lica i vrata / kvalifikacija težine povrede;

- uloga oralnog hirurga na sudu (svedok, veštak, okrivljeni);

- obezbeđivanje dokaza za sudski postupak, vođenje medicinsko pravne dokumentacije, ponašanje na sudu, forma pisanja izveštaja za sudske potrebe (veštačenje);

- građansko pravna odgovornost: veštačenje u parničnim postupcima (nematerijalna odšteta - veštačenje u parničnim postupcima (nematerijalna odšteta - veštačenje ukupno pretrpljenih bolova, naruženosti, stepena invaliditeta; materijalna odšteta - veštačenje vrednosti stomatološkog rada i protokolarnog postupanja u stomatološkom radu)

Praktična nastava oralne hirurgije obuhvata:

1. rad u ambulanti - primenu intraoralnih i ekstraoralnih tehnika lokalne anestezije; dijagnostiku i diferecijalnu dijagnostiku oralnohirurških oboljenja; vađenje zuba (uključujući komplikovano i hirurško vađenje); terapiju akutnih dentogenih infekcija; primenu raznovrsnih mera lokalne hemostaze; kontrolu i praćenje uspeha lečenja; ambulantne intervencije pacijentima rizika; ostale intervencije u skladu s potrebama rada prijemne ambulante;

2. rad u hirurškoj sali - hirurško vađenje zaostalih korenova; hirurško vađenje impaktiranih i prekobrojnih zuba; hirurško lečenje hroničnih periapikalnih procesa i radikularnih cista; hirurško lečenje viličnih cista; hirurško lečenje oronatalnih komunikacija i fistula; hirurško-ortodontsko lečenje zuba zadržanih u nicanju; preprotetičke oralnohirurške intervencije na mekim i koštanim oralnim tkivima; hirurško lečenje frenuluma i lateralnih plika; hirurško lečenje benignih tumora mekih i koštanih tkiva usne šupljine; zbrinjavanje povreda zuba i alveolarnog nastavka; ugradnju transdentalnih i endosealnih implantata.

3. seminarski rad (na kraju specijalističkog staža)

Oralna implantologija u okviru staža iz oralne hirurgije (2 meseca)

Teoretska nastava:

1. Indikacije i kontraindikacije za primenu (ugradnju) dentalnih implantata i plan terapije

2. Oseointegracija

3. Osnovni principi hirurškog rada kod ugradnje dentalnih implantata

4. Imedijatna i kasna ugradnja implantata

5. Preoperativni plan i tehnika ugradnje implantata u estetskoj zoni

6. Principi koštane regeneracije i augmentacije alveolarnog grebena pre ugradnje dentalnih implantata

7. Dopunske hirurške procedure (sinus-lift, transplantacije, širenje i cepanje grebena)

8. Hirurške korekcije mekog tkiva nakon ugradnje implantata

9. Opšti principi opterećivanja dentalnih implantata

10. Intraoperativne i postoperativne komplikacije

Praktična nastava:

1. Planiranje terapije na modelima

2. Radiološke metode planiranja implantacijskih zahvata

3. Praktični rad na modelima - Osnovni hirurški principi ugradnje dentalnih implantata

4. Praktični rad na modelima - Osnovni hirurški principi ugradnje dentalnih implantata u estetskoj regiji

5. Praktični rad na modelima - Osnovni principi regeneracije koštanog tkiva pre i u toku ugradnje dentalnih iplantata

Način provere znanja

Kolokvijumi iz sledećih oblasti:

1. OSNOVNI PRINCIPI HIRURŠKOG RADA U USTIMA

2. ANATOMIJA OROFACIJALNE REGIJE

3. STOMATOLOŠKA ANESTEZIOLOGIJA

4. DENTOGENE INFEKCIJE

5. DENTOALVEOALARNA HIRURGIJA

6. HEMOSTAZA U ORALNOJ HIRURGIJI

7. PREPROTETIČKA HIRURGIJA

8. MAKSILARNI SINUS

9. HRONIČNI PERIAPIKALNI PROCESI I CISTE

10. IMPLANTOLOGIJA

Pre prijave specijalističkog ispita prilaže se kao deo dokumentacije evidencija o:

1. izvršenim operacijama i asistencijama u okviru oralne hirurgije (katalog operativnih lista ili spisak overen od mentora)

2. položenim kolokvijumima iz:

a. opšte hirurgije

b. maksilofacijalne hirurgije

c. deset kolokvijuma iz oralne hirurgije

Katalog znanja i veština

- dijagnostika i diferencijalna dijagnostika oralno-hirurških oboljenja/ (i)

- komplikovano vađenje zuba i terapija komplikacija vađenja zuba/ (i)

- terapija akutnih dentogenih infekcija/ (i)

- anestezija i primena različitih mera lokalne hemostaze/ (i)

- hirurško vađenje frakturiranog zuba i zaostalih korenova / 10 (i)

- hirurško vađenje impaktiranih i prekobrojnih zuba/ 30(i)

- hirurško lečenje PAP (parodontita i cista) / 30(i)

- hirurško lečenje koštanih nepravilnosti alveolarnog grebena (greben-torus-tuber) / 10(i)

- hirurško lečenje nepravilnosti mekih tkiva (plike i frenuluma, lakši oblici hipertrofije mukoze) / 10(i)

- ostale hirurške intervencije: zatvaranje sinusa (i), uklanjanje benignih tumora (u), mukozne ciste (i), povrede zuba i okolnih tkiva (i) / 30

Napomena:

(i) - izvodi samostalno

(u) - učestvuje

7. Maksilofacijalna hirurgija

pet godina
(60 meseci)

* Staž iz maksilofacijalne hirurgije obavlja se isključivo na klinikama za maksilofacijalnu hirurgiju Stomatološkog fakulteta u Beogradu, i stomatoloških odseka medicinskih fakulteta u Republici.

Nastavni program iz maksilofacijalne hirurgije

Opšta hirurgija (6 meseci)

Nastava obuhvata:

- Upoznavanje sa vođenjem medicinske dokumentacije; osnovnim hematološkim i drugim laboratorijskim pregledima, principima asepse i antisepse, šokom, krvavljenjem, iskrvavljenjem, iskrvavljenošću, metodama hemostaze, transfuzijom krvi, infekcijama u opštoj hirurgiji i njihovim lečenjem, dijagnostikom i osnovnim principima imobilizacije koštanih preloma, principima obrade neinficirane i inficirane rane, ovladavanjem opštehirurške tehnike.

Način provere znanja: Kolokvijum

NEUROHIRURGIJA (2 MESECA)

Nastava obuhvata:

- Dijagnostiku i lečenje kraniocerebralnih povreda, dijagnostiku i lečenje udruženih povreda maksilofacijalne regije i kraniocerebralnih povreda, dijagnostiku i lečenje oboljenja i povreda kraninijalnih nerava, savremene dijagnostičke metode u neurohirurgiji, angiografija, kompjuterizovana tomografija i magnetna rezonanca.

OTORINOLARINGOLOGIJA (1 MESEC)

Nastava obuhvata:

- Urgentna stanja u ORL - epitaksa, strana tela u respiratornim putevima, indikacije za traheotomiju i ovladavanje tehnikom traheotomije, povrede frontoetmoidne regije - dijagnostika i lečenje.

PLASTIČNA I REKONSTRUKTIVNA HIRURGIJA (4 MESECA)

Nastava obuhvata:

- Opekotine i smrzotine - podela i osnovni principi lečenja, planiranje zahvata u okviru plastične i rekonstruktivne hirurgije predela lica, vilica, vrata i poglavine, lokalni i udaljeni režnjevi, transplantacija kože, koštanog tkiva, fascija, nerava i hrskavice sa posebnim osvrtom na primenu u maksilofacijaloj hirurgiji, metode konzervativnog i hirurškog lečenja kongenitalnih rascepa usana i nepca.

Način provere znanja: Kolokvijum

ANESTEZIOLOGIJA SA REANIMATOLOGIJOM (2 MESECA)

Nastava obuhvata:

- Osnovne pojmove i principe endotrahealne, lokalne i regionalne anestezije, opšte pojmove o anesteticima, analgeticima, relaksantima, kao i o aparatu za anesteziju, kardiopulmonalna i cererebralna reanimacija u akutnom zastoju srca i respiratornog aresta na terenu, u transportu i u odgovarajućoj bolničkoj ustanovi, posleoperativno intenzivno lečenje, nega i monitoring hirurških bolesnika, metode anestezije i reanimacije u ratnim uslovima.

ORTOPEDIJA VILICA (1 MESEC)

Nastava obuhvata:

- principe i metode obrade najčešćih ortodontskih nepravilnosti lica i vilica, dijagnostičke postupke i mere u oblasti preventive i terapije anomalija lica i vilica.

SUDSKA MEDICINA (15 DANA)

Nastava obuhvata:

- sudsko medicinsko veštačenje u stomatologiji - opšti principi; stručna sposobnost i pravna podobnost lekara - doktora stomatologije za ekspertizu; predmeti sudsko medicinskog veštačenja u stomatologiji; etički, moralni i deontološki aspekti lekarskog poziva (doktora stomatologije); etička i krivična odgovornost lekara; forenzička traumatologija; veštačenje telesnih povreda u krivičnom postupku i građansko pravnim sporovima; veštačenje povreda kraniofacijalnog kompleksa; identifikacija nepoznatih osoba intravitalna i postmortalna; značaj odonto-stomatoloških podataka u identifikaciji; značaj medicinsko-stomatološke dokumentacije u sudsko medicinskom veštačenju.

Način provere znanja:

Kolokvijum.

MAKSILOFACIJALNA HIRURGIJA
(43 MESECA I 15 DANA)

Teorijska nastava iz maksilofacijalne hirurgije obuhvata:

Traumatologija: urgentne intervencije kod povreda MF regije - borbe protiv respiratorne insuficijencije i metode hemostaze, povrede mekih tkiva, vrata, poglavine i pljuvačnih žlezda - principi obrade, dijagnostika i konzervativno i hirurško lečenje preloma donje, gornje vilice, zigomatične kosti, nosnih kostiju i orbite: povrede MF regije udružene sa kraniocerebralnim povredama, tretman inficiranih povreda, kao i pogrešnog srašćenja i pseudoartroza, povrede zuba - traumatska lksacija i fraktura zuba, prelomi alveolarnog grebena, ratne povrede MF regije, sekundarna rekonstrukcija mekih i koštanih tkiva kao posledica povreda, sudskomedicinska kvalifikacija povreda: zuba, mekih i koštanih tkiva lica i vilica.

Infekcije: akutne i hronične nespecifične i specifične infekcije mekih tkiva lica i vrata, odontogenog i nodontogenog porekla - klinička slika, dijagnostika, metode konzervativnog i hirurškog lečenja, flegmonozna zapaljenja poda usta, obraza, orite, vrata - klinička slika, dijagnostika i lečenje.

Infekcije koštanog tkiva lica i vilica: specifične i ne specifične i akutne i hronične - dijagnostika i metode konzervativnog i hirurškog lečenja.

Oboljenja paranazalnih šupljina: zapaljenja odontogenog i neodontogenog porekla - klinička slika, konzervativno i hirurško lečenje, oronatalne komunikacije i fistule, strano telo u maksilarnom sinusu - dijagnostika i lečenje, ciste i tumori maksilarnog sinusa - dijagnostika i lečenje.

Oboljenja temporomandibularnog zgloba: traumatska oštećenja TM zgloba, akutna i hronična zapaljenja, traumatska luksacija, habi tualna luksacija i subluksacija, degenerativna oboljenja TM zgloba, ankiloza - lažna i prava, jednostrana, obostrana, benigni i maligni tumori - dijagnostika i metode konzervativnog i hirurškog lečenja.

Oboljenja pljuvačnih žlezda: savremene metode dijagnostike: sijalografija, ehografija, scintigrafija, kompjuterizovana tomografija i nuklearna magnetna rezonanca, akutna i hronična nespecifična i specifična oboljenja pljuvačnih žlezda, benigni i maligni tumori - dijagnostika i metode konzervativnog i hirurškog lečenja.

Oboljenja nerava predela lica i vilica: povrede n. Trige-minusa, bolni sindromi predela lica i vilica - dijagnostika, konzervativno i hirurško lečenje.

Benigni i maligni tumori: metode savremene dijagnostike, benigni i maligni tumori kože, sluzokože usne šupljine i koštanog tkiva lica i vilica, benigni i maligni tumori vrata, ci ste i fistule vrata - medijalne i lateralne metode dijagnostke i hirurško lečenje.

Urođeni i stečeni deformiteti: metode dijagnostike i preoperativne pripreme - konzervativno i hirurško lečenje: progenija, mikrogenija, apertognatija, alveolarna i maksilarna protruzija, jednostrane atrofije i hipertrofije mekih i koštanih tkiva lica i vilica; stečeni deformiteti kao posledica povreda, infekcija i posle hirurških zahvata; sekundarne korekcije rascepa primarnog i sekundarnog palatuma; sindromi maksilofacijalne regije.

Praktična nastava maksilofacijalne hirurgije obuhvata:

1. Rad u ambulanti - dijagnostika i lečenje infekcija lica i vilica; dijagnostika povreda mekih i koštanih tkiva lica i vilica; dijagnostika i principi lečenja, kao i postoperativni tretman benignih i malignih tumora maksilofacijalne regije; dijagnostika i osnovni principi lečenja i posleoperativne nege anomalije lica i vilica.

2. Rad na odeljenju za traumatologiju - dijagnostika i konzervativno lečenje povreda gornje i donje vilice i povreda zuba; priprema bolesnika za hirurško lečenje anomalija zuba i vilica; posleoperativna kontrola bolesnika lečenih hirurškim metodama preloma gornje i donje vilice i anomalija lica i vilica.

3. Rad u hirurškoj sali - hirurško lečenje preloma jagodične kosti, gornje i donje vilice; hirurško lečenje viličnih cista i oboljenja maksilarnog sinusa; preprotetički hirurški zahvati, hirurško lečenje benignih i malignih tumora maksilofacijalne regije; hirurško lečenje urođenih i stečenih deformiteta lica i vilica.

4. Rad na bolesničkom odeljenju - vođenje medicinske dokumentacije, klinički pregledi i obrada bolesnika, preoperativna priprema bolesnika, posleoperativna nega operisanih bolesnika.

Način provere znanja: Kolokvijum iz sledećih oblasti: opšta hirurgija, plastična i rekonstrutivna hirurgija, hirurška anatomija glave i vrata sa MFH propedevtikom, infekcije, sinuzitisi, ciste MF regije, traumatologija MF regije i

oboljenja temporomandibularnog zgloba,

deformiteti lica i vilica, oboljenja pljuvačnih žlezda i tumori maksilofacijalne regije, predispitni kolokvijum.

KATALOG ZNANJA I VEŠTINA

I grupa:

45 oralnohirurških zahvata - odstranjivanje retiniranih impaktiranih zuba, frakturiranih korenova zuba sa osteotomijom, apikotomija korena zuba, operativno lečenje odontogenih i neodontogenih cista.

II grupa:

50 hirurških intervencija - lečenja infekcija lica i vilica, ekstra i intraoralne incizije apscesa i flegmona, hirurško lečenje sinuzitisa dentogenog porekla, sijalolitektomija.

III grupa:

50 zahvata u okviru traumatologije lica i vilica - primarna i sekundarna obrada rana sa i bez rekonstrukcije, konzervativno i hirurško lečenje preloma alveolarnog nastavka gornje i donje vilice, luksiranih i frakturiranih i izbijenih zuba, konzervativno i hirurško lečenje preloma gornje i donje vilice, hirurško lečenje preloma nosnih kostiju, zigomatične kosti, preloma poda orbite, sekundarni hirurški zahvati u cilju na doknade mekih i koštanih tkiva traumatske geneze.

IV grupa:

5 hirurških zahvata u cilju korekcije, razvojnih i stečenih anomalija lica i vilica, hirurško lečenje heliognatopalatoshiza, osteotomija kod urođenih i stečenih dizgnatija, hirurško lečenje ankiloza TM zgloba.

V grupa:

20 hirurških intervencija u okviru preprotetske hirurgije, hirurško lečenje i odstranjivanje fibromatoznih promena u usnoj šupljini, resekcija frenuluma i plika, vestibuloplastike, tuberoplastike, odstranjivanje egzostoza, vestibuloplastike uz upotrebu slobodnih transplantata kože, sluzokože, hrskavice i kosti.

VI grupa:

80 hirurških intervencija u okviru onkološke hirurgije - biopsije, hirurško lečenje benignih i malignih tumora sluzokože usne duplje, usana, pljuvačnih žlezda, odontogenih tumora, koštanih tumora vilica, kao i mekih tkiva lica, hirurško leče nje metastaza tumora lica i vilica u predelu vrata, konzervativno hirurško lečenje hemangioma lica i vilica, rekonstruktivni hirurški zahvati s ciljem zatvaranja postoperativnih defekata nakon odstranjivanja benignih i malignih tumora.

VII grupa:

30 hirurških zahvata u okviru rekonstruktivne hirurgije - primarne i sekundarne rekonstrukcije kožnim transplantatima, primarne i sekundarne rekonstrukcije lokalnim i udaljenim režnjevima, rekonstrukcija defekata slobodnim koštanim i hrskavičavim transplantatima.

III. PROGRAMI SPECIJALIZACIJA ZA SPECIJALNOSTI U FARMACIJI

1. Klinička farmacija

tri godine
(36 meseci)

PLAN SPECIJALIZACIJE

Cilj

Sticanje specifičnih znanja i veština iz oblasti kliničke farmacije koja obuhvataju identifikaciju i rešavanje terapijskih problema pacijenta, praćenje ishoda terapije, tumačenje laboratorijskih parametara i savetovanje pacijenta. Sticanje znanja i veština za unapređenje kompetentnosti kliničkog farmaceuta, kao neophodnog člana zdravstvenog tima, u sprovođenju racionalne terapije u primarnoj i sekundarnoj zdravstvenoj zaštiti.

Trajanje i struktura specijalizacije

Specijalizacija iz kliničke farmacije traje 3 (tri) godine, obuhvata dvosemestralnu nastavu u trajanju od 9 meseci i specijalistički staž u trajanju od ukupno 27 meseci iz sledećih oblasti:

Provera znanja u toku specijalističkog staža

Za vreme specijalizacije kontinuirano se proverava uspešnost stručnog obrazovanja farmaceuta, i mentori neposredno i posredno nadziru sve procese sticanja znanja. Način(i) provere stečenog znanja i usvojenih veština: Svaki od predloženih modula sadrži očekivane ciljeve i rezultate. Nakon svakog (pod) modula planirana je procena postignutog(ih) cilja(eva). Procena obuhvata: kratka (test) pitanja, analizu slučajeva, usmene prezentacije slučajeva iz prakse, pisane izveštaja o zadatoj temi (npr. kritička analiza: publikovanih rezultata ispitivanja, dostupnih Farmakoterapijskih smernica, rezultata sprovođenja odita), izradu seminarskih radova.

Po završetku svake stručne celine specijalizacije polaže se odgovarajući kolokvijum. Kolokvijumi se obavljaju usmeno ili u pisanom obliku.

PROGRAM SPECIJALIZACIJE

Patofiziologija

Poremećaji funkcije: kože, kardiovaskularnog, respiratornog, centralnog nervnog, gastrointestinalnog, endokrinog i muskuloskeletnog sistema.

Individualizacija doziranja

Određivanje režima doziranja lekova. Načini prilagođavanja režima doziranja. Faktori farmakokinetičke varijabilnosti. Individualizacija terapije. Terapijski monitoring. Faktori značajni za klinička farmakokinetička razmatranja.

Izvori informacija o lekovima; kritička procena rezultata publikovanih istraživanja; Tumačenje rezultata hematoloških i biohemijskih analiza; Farmakoekonomija i farmakoepidemiologija; Procena kvaliteta usluge

Značaj poznavanja izvora informacija o lekovima za rešavanje terapijskih problema pacijenta. Značaj vodiča u kliničkoj praksi. Primarni, sekundarni i tercijarni izvori informacija o lekovima. Farmakoterapija zasnovana na dokazima. Kritička procena publikovanih rezultata kliničkih ispitivanja. Tumačenje rezultata hematoloških i biohemijskih analiza. Farmakoekonomija i farmakoepidemiologija. Odit u kliničkoj praksi.

Klinička farmacija u terapiji bolesti centralnog nervnog sistema

Izrada terapijskog plana. Tumačenje laboratorijskih parametara. Praćenje ishoda terapije. Adherenca, interakcije i neželjene reakcije kod pacijenata sa epilepsijom, Parkinsonovom bolesti, Alchajmerovom bolesti, multiplom sklerozom, afektivnim poremećajima, shizofrenijom, anksioznost, poremećajima spavanja, migrenom i bolom.

Klinička farmacija u terapiji bolesti kardiovaskularnog sistema

Izrada terapijskog plana. Tumačenje laboratorijskih parametara. Praćenje ishoda terapije. Adherenca, interakcije i neželjene reakcije kod pacijenata sa arterijskom hipertenzijom, kongestivnom srčanom insuficijencijom, ishemičnom bolesti srca, hiperlipidemijom, atrijalnom fibrilacijom, anemijom i poremećajem koagulacije.

Klinička farmacija u terapiji poremećaja i bolesti gastrointestinalnog, endokrinog i muskuloskeletnog sistema

Izrada terapijskog plana. Tumačenje laboratorijskih parametara. Praćenje ishoda terapije. Adherenca, interakcije i neželjene reakcije kod pacijenata sa gastroezofagusnim refluksom, peptičkim ulkusom, inflamatornim i iritabilnim oboljenjima gastrointestinalnog trakta, bolesti tireoidne žlezde, metaboličkim sindromom, dijabetesom, kontracepcijom, hormonskom supstitucionom terapijom, reumatoidnim artritisom, osteoartritisom, gihtom, osteoporozom.

Klinička farmacija u terapiji respiratornih, infektivnih bolesti i bolesti kože

Izrada terapijskog plana. Tumačenje laboratorijskih parametara. Praćenje ishoda terapije. Adherenca, interakcije i neželjene reakcije kod pacijenata sa bronhijalnom astmom, hroničnom opstruktivnom bolesti pluća, infekcijama, dermatitisom, herpesom, psorijazom, aknama i alopecijom.

Interakcije lekova, inkompatibilije, neželjene reakcije lekova, veštine komunikacije, adherenca

Značaj savetovanja pacijenata, veštine komunikacije. Posledice odsustva ili niskog stepena adherence po zdravlje pacijenta. Modeli za procenu adherence. Razvoj adherence (con-cordance). Farmakodinamičke i farmakokinetičke interakcije. Interakcije lekova sa rezultatima laboratorijskih ispitivanja. Parenteralna primena lekova i inkompatibilije. Istraživanje i procena kliničkog značaja interakcija lekova. Podela, načini praćenja i značaj praćenja neželjenih dejstva lekova (Farmakovigilanca). Uloga farmaceuta u poboljšanju stepena adherence i prevenciji neželjenih ishoda interakcija i neželjenih reakcija lekova.

Ishodi

Nakon završene specijalizacije iz kliničke farmacije očekuje se:

poznavanje savremenih pristupa farmakoterapiji osnovnih organskih poremećaja;

poznavanje terapije zasnovane na dokazima (evidence based medicine and pharmacy - EBM, EBP);

poznavanje i razumevanje etioloških faktora i faktora rizika od značaja za razvoj bolesti/poremećaja, izbor leka, praćenje terapije,

poznavanje klinički značajnih interakcija lekova;

poznavanje profila neželjenih efekata leka;

primena lekova u specifičnim populacionim grupama (deca, stari, trudnice, dojilje,...);

primena lekova kod bolesnika sa poremećajem rada bubrega i/ili jetre;

primena principa farmakoekonomije u cilju obezbeđenja racionalne terapije;

poznavanje osnova menadžmenta lekova

sprovođenje racionalne farmakoterapije koristeći potrebno, stečeno znanje i veštine komunikacije (usmene i pismene);

individualni pristup pacijentu na osnovu poznavanja faktora koji se odnose na lek, pacijenta, bolest/poremećaj;

korišćenje izvora informacija o leku;

pružanje saveta pacijentu;

organizacija i sprovođenje odita kvaliteta pružene farmakoterapijske usluge;

Nakon uspešno završenih modula, urađenog i odbranjen specijalističkog rada kandidati stiču zvanje SPECIJALISTA KLINIČKE FARMACIJE.

2. Medicinska biohemija

četiri godine
(48 meseci)

Prohodnost imaju: diplomirani farmaceuti-medicinski biohemičari/ magistri farmacije-medicinski biohemičari, diplomirani farmaceuti/magistri farmacije.

Opšti cilj specijalizacije:

Sticanje fundamentalnih bioloških, biohemijskih i medicinskih znanja i razvijanje sposobnosti za primenu istih u oblasti medicinske biohemije i kliničko-biohemijske laboratorijske dijagnostike pri odgovoru na kliničke zahteve u procesu dijagnostikovanja oboljenja i planiranja i praćenja terapijske obrade pacijenata. Specijalista medicinske biohemije mora biti osposobljen za organizaciju i rukovođenje laboratorijom na svim nivoima zdravstvene zaštite, kao i da bude konsultant lekaru pri interpretaciji laboratorijskih rezultata, i to pri izboru odgovarajućeg laboratorijskog ispitivanja, osiguranju da analize budu izvedene na najbolji mogući način uz tačno podnet laboratorijski izveštaj.

Specifični ciljevi specijalizacije

Sticanje znanja i veština iz oblasti medicinske (kliničke) biohemije, laboratorijske hematologije, laboratorijske endokrinologije, imunologije, mikrobiologije i genetike kroz poznavanje fundamentalnih znanja kao i preanalitičkih laboratorijskih uslova, analitičke faze laboratorijskog rada sa evaluacijom rezultata i postanalitičke faze laboratorijskog rada (sa interpretacijom laboratorijskih rezultata), laboratorijskim menadžmentom i osiguranjem kvaliteta rada u kliničko-biohemijskim laboratorijama.

Ishod specijalizacije

Posle završene specijalizacije iz medicinske biohemije će:

I. Ovladati suštinskim znanjima iz medicinske biohemije

II. Znati primenu kliničko-hemijskih procedura u odnosu na:

1. Rano otkrivanje oboljenja i epidemiologiju oboljenja

2. Dijagnozu zavisno od oboljenja

3. Dijagnozu zavisno od organa

4. Praćenje vitalnih funkcija

5. Praćenje odgovora na terapiju

6. Određivanje koncentracije lekova u krvi

7. Specijalizovana laboratorijska ispitivanja

8. Primenu funkcionalnih testova

III. Znati principe i tehničko izvođenje laboratorijskih metoda

IV. Znati uticaje na sakupljanje i čuvanje uzoraka u odnosu na:

1. Mesto i vreme sakupljanja uzoraka, konzervisanje, uticaj ishrane, lekova, položaja tela itd.

2. Izbor i pravilnu primenu antikoagulanasa i način transportovanja

3. Brigu o uzorcima, identifikaciju, transport, čuvanje, uticaj temperature, zamrzavanje/odmrzavanje.

V. Znati metodološku evaluaciju analitičkih metoda u odnosu na:

1. Preciznost i tačnost

2. Referentne metode i statističko poređenje metoda

3. Unutrašnju kontrolu kvaliteta i spoljašnju procenu kvaliteta

4. Analitičku specifičnost i analitičku osetljivost

5. Interferujuće faktore

VI. Znati medicinsku evaluaciju laboratorijskih testova i metoda na osnovu:

1. Procene (prepoznavanje mogućih uticaja poređenjem sa prethodnim vrednostima, patološkog profila rezultata, ekstremnih vrednosti itd)

2. Korišćenja referentnih vrednosti (uticaj starosti, pola, načina života, itd, kao i vrednosti za odlučivanje i graničnih vrednosti)

3. Longitudinalne evaluacije toka oboljenja i praćenja terapije; kritične razlike

4. Prepoznavanja kombinacija nalaza koji su tipični za oboljenja

5. Strategije ispitivanja u odnosu na postavljene kliničke zahteve

6. Laboratorijskih izveštaja sa evaluacijom nalaza

7. Nezavisnog izvođenja analiza ili sugestije za dalja ispitivanja

VII. Znati principe organizacije laboratorije i osiguranja kvaliteta rada na osnovu:

1. Organizacije laboratorijskog rada i menadžmenta kvalitetom

2. Procene kvaliteta metoda i dobijenih podataka

3. Poznavanja laboratorijskog informacionog sistema

4. Edukacije laboratorijskog osoblja

5. Obezbeđivanja sigurnog rada u laboratoriji i zaštite osoblja

6. Poznavanja zakonskih i etičkih načela laboratorijskog rada

7. Poznavanja principa i zahteva za akreditaciju laboratorije

VIII. Biti osposobljen da praktikuje kontinuiranu medicinsku edukaciju (KME)

1. izučavanjem i praćenjem literature

2. konsultacijama sa kolegama

3. posećivanjem naučnih i stručnih sastanaka

4. izradom naučnih i stručnih radova i savladavanjem izlaganja istih

Ostvarivanje programa:

I. Putem dvosemestralne nastave kroz predmete:

- Medicinska biohemija

- Hematologija

- Mikrobiologija

- Genetika

- Laboratorijski menadžment i dobra laboratorijska praksa

- Laboratorijska statistika

II. Obavljanjem obaveznog trogodišnjeg staža u laboratorijama u referentnim ustanovama pod rukovodstvom imenovanih mentora.

III. Samostalnim radom kandidata: izrada seminarskih radova, učešće u radionicama, rešavanje zadatih problema, analiza slučajeva iz prakse, korišćenje stručne literature i Interneta, itd.

IV. Izradom specijalističkog eksperimentalnog rada

PLAN SPECIJALIZACIJE

PROGRAM SPECIJALIZACIJE

I. Teorijska nastava

U izvođenju teorijske nastave učestvovaće nastavnici Farmaceutskog i Medicinskog fakulteta, kao i priznati stručnjaci iz prakse

Neophodna predznanja

Za pohađanje specijalizacije iz medicinske biohemije kandidat mora posedovati osnovna znanja iz sledećih oblasti:

1. Osnovna znanja iz hemije:

- Homogeni i heterogeni sistemi, distribucija i apsorbancija u odnosu na analitičke separacione metode. Izučavanje atoma i molekula, specijalno u odnosu na stehiometriju i izotopske hemijske aspekte.

- Poznavanje zakona termodinamike i njihova primena u analizi i biološkim sistemima. Kinetika hemijskih reakcija u odnosu na katalizovane reakcije i radioaktivno razlaganje.

2. Osnovna znanja iz biohemije:

- Molekularna struktura organizma; metabolizam, enzimi, metaboliti, molekularna biologija genetike, biološki makromolekuli, lipidi, hormoni.

3. Osnovna znanja iz medicine:

- Anatomija

- Histologija

- Struktura i funkcija humanog organizma, zakoni raspodele supstanci u organizmu

- Humana fiziologija

- Patobiohemija, patofiziologija i patologija

- Farmakologija (toksikologija)

- Mikrobiologija

- Genetika (osnovni aspekti)

4. Osnovna znanja iz statistike i biostatistike

Medicinska biohemija - 150 časova

A. Metabolizam i poremećaji metabolizma

1. Ugljeni hidrati: Metabolizam glukoze i regulacija; metabolizam i regulacija drugih ugljenih hidrata (npr. galaktoza, laktoza, glikogen); Diabetes mellitus tip 1 i tip 2; druga nasledna i stečena metabolička oboljenje (npr. nepodnošljivost na laktozu, galaktozemija, oboljenja skladištenja); Ketogeneza.

2. Lipidi i lipoproteini: Metabolizam; Nasledni i stečeni poremećaji; Oboljenja skladištenja; Hiperholesterolemija; Hipo - i hiperlipoproteinemija; Karakterizacija klasičnom metodologijom; Apolipoproteini; Lipoproteinska lipaza.

3. Proteini i aminokiseline: Metabolizam; Značajni proteini plazme (albumin, imunoglobulini, haptoglobin, transferin, C-reaktivni protein, itd.); Disproteinemija, monoklonalne komponente; Proteini koji prate tumore; Nasledni i stečeni poremećaji metabolizma aminokiselina; Proteini u urinu i proteinurije.

4. Nukleinske kiseline i purini: Metabolizam; Giht; Drugi nasledni i stečeni poremećaji u metabolizmu purina.

5. Porfirini i pigmenti hema: Metabolizam; Porfirije

6. Biogeni amini: Metabolizam; Kateholamini, serotonin, i drugi proizvodi razgradnje.

7. Voda i elektroliti: Metabolizam; Poremećaji natrijuma, kalijuma i hlorida; Edemi i asciti.

8. Acido-bazna ravnoteža i gasovi u krvi: Acido-bazna ravnoteža i poremećaji; Puferski sistemi (bikarbonat, fosfat, proteini); Henderson-Hasselbalchova jednačina; Acidoza i alkaloza; Sistemi bubrežne regulacije; Plućna izmena gasova; Metabolizam kiseonika.

9. Metabolizam gvožđa

10. Vitamini i elementi u tragu

11. Imuni sistem: Funkcionisanje humoralnog i celularnog imunskog sistema i njihova regulacija; citokini; inflamacija; proteini akutne faze; Površinski antigeni; Nasledna i stečena oboljenja; Deficijencija i prekomerno stvaranje imunoglobulina; Monoklonalne i poliklonalne imunopatije; Veliki histokompatibilni kompleks; Autoimuna oboljenja, alergije; Faktori komplementa.

12. Enzimi: Indukcija, sinteza i eliminacija; Enzimski profili kod različitih oboljenja i u telesnim kompartmentima; Izoenzimi; Dijagnostički značaj.

13. Cerebrospinalna tečnost (CSF): Stvaranje CSF i cirkulacija; Sastav CSF u poređenju na serum; Nasledni i stečeni poremećaji homeostaze CSF.

14. Druge telesne tečnosti

15. Digestivni trakt: Digestivni enzimi u različitim delovima digestivnog sistema, uključujući egzokrine funkcije jetre i pankreasa; Izlučivanje hlorovodonične kiseline, bikarbonata i žuči; Izlučivanje tečnosti i elektrolita; Apsorpcija; Gastrointestinalni hormoni; Nasledni i stečeni poremećaji digestivnog trakta; Malapsorpcija uključujući malapsorpciju vitamina;

16. Egzokrina funkcija pankreasa: Akutni pankreatitis; Hronični pankreatitis.

17. Jetra i bilijarni trakt: Fiziologija, normalna i poremećena funkcija jetre; Metabolizam; Sinteza; Biotransformacija; Izlučivanje; Enterohepatična cirkulacija; Metabolizam bilirubina i žučnih kiselina; Hepatitis, ciroza, holestaza, nekroza.

18. Bubrezi i urinarni trakt: Fiziologija; Normalna i poremećena bubrežna funkcija; Izlučivanje supstanci u plazmu i urin; Brzina glomerularne filtracije i klirens; Aktivnost i efekat diuretika; Klirens slobodne vode; Proteinurija; Akutna i hronična bubrežna insuficijencija, nefritis, nefrotski sindrom.

19. Srce i cirkulatorni sistem: Normalna i poremećena cirkulacija; Infarkt miokarda i šok; Enzimski profil i proteini kao markeri; Ravnoteža tečnosti; Hipertenzija; Srčana insuficijencija, markeri krvi.

20. Skeletni i lokomotorni sistem: Funkcija i metabolizam mišića, kosti, hrskavica, sinovijalna i konektivna tkiva; Nasledni i stečeni poremećaji; Metabolizam kalcijuma i fosfata, Vitamin D, kolagen i proteopolisaharidni metabolizam.

21. Endokrini sistem: Fiziologija, biosinteza i katabolizam hormona; Hormonska regulacija, transport hormona i sistemi receptora; Funkcionalni poremećaji tireoidee, paratireoidnih žlezda, kore i srži nadbubrega, endokrinog dela pankreasa, gonada, placente i sistema hipofiza/hipotalamus.

22. Trudnoća i perinatalna analiza: Analiza hormona; in vitro fertilizacija; Molekularna biologija naslednih poremećaja; Nasledna metabolička oboljenja.

23. Praćenje nivoa lekova: Farmakokinetika, farmakodinamika i bioraspoloživost lekova, farmakogenetika; Terapeutski opseg; Individualno određivanje većine značajnih lekova: digoksin, teofilin, antikonvulzivi, imunosupresivi.

24. Prenatalna dijagnoza urođenih grešaka metabolizma; Onkogeni.

B. Klinička procena laboratorijskih analiza

1. Referentni intervali i biološka varijabilnost

- Genetski uticaji, uticaji okoline, starosti, pola, ishrane, godišnjih doba i doba dana, uticaji terapeutskih agenasa

2. Dijagnostička strategija i analitički ciljevi u primeni kliničko-hemijskih testova.

V. Analitički principi i tehnike (specijalizant mora da poznaje analitičke i fizičko­hemijske principe sledećih laboratorijskih tehnika)

1. Opšte tehnike: ekstrakcija; izbor pufera; dijaliza; koncentrovanje; isoljavanje; ultrafiltracija; kalibracione tehnike

2. Tehnike separacije (gasna i tečna hromotografija, elektroforeza-celuloza acetat, agaroza i akrilamid; imunofikacija)

3. Standardne analitičke tehnike kao što su titrimetrija i osmometrija

4. Fotometerijske metode: spektrofotometrija (UV, vidljiva); atomska apsorpcija, turbidimetrija, nefelometrija, spektrofluorimetrija, plamena emisiona spektrometrija, itd.

5. Spektrometrijske metode: masena spektrometrija, nuklearna magnetna rezonanca, infra-crvena spektrometrija

6. Elektrohemijske tehnike: jon-selektivne elektrode

7. Tehnike za analizu proteina i druge molekularne separacione tehnike: eketroforeza, hromatografija, ultracentriufugiranje

8. Tehnike za analizu nukleinskih kiselina: amplifikacija, ispitivanje mutacija i ekspresije gena; principi i metode DNK i RNK izolacije; PCR

9. Imunohemijske tehnike: imunohemijska analiza proteina (imunoelektroforeza, imunofiksacija, imunonefelometrija i turbidimetrija); imunološke i druge tehnike koje koriste različite obeleživače; homogena i nehomogena imunoodređivanja; enzimsko imunoodređivanje;

10. Tehnike koje koriste radioaktivne izotope: fizički principi stabilnih i radioaktivnih izotopa; tehnike detekcije radiaktivnosti-brojači; jedinice radioaktivnosti; koncept fizičkog i biološkog poluvremena-života; laboratorijski hazard, zakonska regulativa čuvanja i odlaganja radioaktivnog materijala.

11. Enzimska analiza i metode određivanja supstrata: metode merenja enzima i izoenzima (statički i kinetički postupak); standardizacija i optimizacija metoda; stabilnost enzima; imobiliozovana enzimska određivanja.

12. Poznavanje analitičkih instrumenata i principa evaluacije opreme

13. Poznavanje elektronske obrade podataka

Hematologija - 50 časova

A. Osnovna hematologija

Opšta morfologija krvnih ćelija u perifernoj krvi, brojanje ćelija

1. Automatizacija u hematologiji

Određivanje broja leukocita, eritrocita i trombocita u krvi na hematološkom brojaču, manuelno određivanje leukocita i trombocita, izračunavanje apsolutnih vrednosti, koncentracija hemoglobina, eritrocitni indeksi; principi 3 - diff i 5 - difftehnologije hematoloških brojača, određivanje leukocitarne formule 3 - i 5 - diff tehnologijom, kriterijumi za mikroskopsku evaluaciju razmaza periferne krvi; referentni intervali za hematološke parametre, kontrola kvaliteta na hematološkim brojačima i Bull-ova analiza; manuelno i automatsko određivanje broja retikulocita; interpretacija rezultata automatskog i manuelnog određivanja broja i morfologije krvnih ćelija, preporučeni postupci obrade abnormalnog uzorka i izdavanje rezultata, korelacija rezultata sa razmazom periferne krvi i kliničkom slikom.

2. Analiza razmaza periferne krvi

Izrada razmaza periferne krvi, standardna i specijalna bojenja krvnog razmaza, mikroskopska evaluacija normalnog i abnormalnog krvnog razmaza (morfologija eritrocita, leukocita i trombocita), artefakti u analizi morfologije leukocita, eritrocita i trombocita, interpretacija rezultata u korelaciji sa rezultatima na hematološkom brojaču.

B. Specijalizovani laboratorijski testovi u hematologiji sa osnovama imunohematologije

Morfologija krvnih ćelija u kostnoj srži i hematopoeza, maturacija eritrocita, leukocita i trombocita u kostnoj srži, citokini kao regulatorni faktori eritropoeze, ispitivanje karakteristika i abnormalnosti krvnih ćelija flow-citometrijom, tipizacija T i B limfocita, trombocitna antitela, tipizacija leukocitnih i tkivnih antigena, ispitivanje ćelijskih markera primenom monoklonskih antitela, imunofluorescentne metode.

1. Poremećaji leukocita

Morfološka, citohemijska, imunocitohemijska, molekularna i citogenetska ispitivanja u diferencijalnoj dijagnozi akutnih i hroničnih leukemija, limfoma, mijeloproliferativnih i mijelodisplastičnih oboljenja. Rutinska flow-citometrijska evaluacija leukocita (površinski i intracelularni markeri), principi flow-citometrijske analize subklasa limfocita, interpretacija rezultata flow-citometrije u korelaciji sa citohemijskim i imunocitohemijskim ispitivanjima.

2. Poremećaji eritrocita

Patofiziologija i karakteristični laboratorijski nalazi u normocitnoj, mikrocitnoj i makrocitnoj anemiji, metabolizam gvožđa i laboratorijska dijagnostika statusa gvožđa u organizmu, nedostatak B12 i folne kiseline, sinteza i razgradnja hemoglobina, elektroforeza hemoglobina, hemoglobin C, hemoglobinopatije i talasemije, flow-citometrijska analiza fetalnog hemoglobina, patofiziologija i laboratorijska dijagnostika u intravaskularnoj i ekstravaskularnoj hemolizi, enzimi u eritrocitima, nasledna sferocitoza, porfirije, hemohromatoza.

3. Poremećaji trombocita

Patofiziologija trombocitopenije i trombocitoze u reaktivnim i malignim procesima, imuna trombocitopenija i trombotička trombocitopenijska purpura, uloga trombocita u krvarenju i trombozi, klinički značaj i opšti princiri ispitivanja funkcije trombocita, patofiziologija naslednih i stečenih poremećaja funkcije trombocita, agregacija trombocita i oslobađanje serotonina, laboratorijski testovi kod različitih tipova von Wilenbbrad-ove bolesti, poremećaji funkcije trombocita, antitrombocitna terapija, ispitivanje trombocitnih antitela flow-citometrijom.

V. Opšta hemostaza

Molekularne osnove koagulacije krvi, proces koagulacije krvi (spoljašnji, unutrašnji i zajednički put), uloga vitamina K, regulacija koagulacije, inhibitori koagulacije i patološki inhibitori koagulacije, fibrinoliza i inhibitori fibrinolize, poremećaji hemostaze, patofiziologija arterijske i venske tromboze, standardne procedure uzorkovanja krvi u hemostazi, uticaj načina uzorkovanja i hematokrita na antikoagulaciju uzorka za testove hemostaze, vrste grešaka, opšti principi screening koagulacionih testova (PT, aPTT, fibrinogen, TT) i testovi druge linije, dijagnostički testovi za otkrivanje krvarenja i tromboze, DIK.

G. Specijalizovani laboratorijski testovi u hemostazi

Automatizacija u laboratorijama za hemostazu - koagulometri. Dijagnostički algoritmi u ispitivanju poremećaja hemostaze, ispitivanje faktora koagulacije, laboratorijski testovi za identifikaciju lupus antikoagulansa i antifosfolipidnih antitela, uticaj cirkulišućih antikoagulanasa i inhibitora trombina na koagulacione testove, principi molekularne analize FV Leiden, protrombina G20210A, i metilen-tetrahidrofolat-reduktaze (MTHFR), principi funkcionalnih i antigenskih testova za određivanje proteina iz antikoagulantnog i fibrinolitičkog sistema, testovi za ispitivanje hiperkoagulabilnosti, praćenje efekata antikoagulantne terapije, terapije heparinom i fibrinolitičke terapije, rezistencija na heparin i heparinom izazvana trombocitopenija, laboratorijska dijagnostika hemofilija, ispitivanje trombofilija. Kontrola kvaliteta u hemostazi.

D. Osnovi transfuziologije

Sakupljanje krvi, čuvanje krvi i krvnih derivata za transfuziju, priprema krvnih derivata, organizacija davanja krvi i krvnih derivata, tipovi krvnih grupa, ABO i Rh sistem, aglutinogen D, trombocitna i granulocitna antitela (aloantitela, autoantitela i isoantitela, lekovima izazvana antitela), vrste krvnih derivata i indikacije za njihovu primenu, komplikacije pri transfuziji, etiologija i postupak kod posttransfuzionih reakcija, primena plazmafereze.

Mikrobiologija - 30 časova = 5 ESPB

1. Osnovni laboratorijske dijagnostike bakterijskih infekcija (klasične metode - kultivisanje i identifikacija uzročnika infekcije, imunološki testovi i detekcija bakterijskog genoma primenom metoda molekularne biologije).

2. Uzročnici bakterijskih respiratornih infekcija (Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Mycobacterium tuberculosis i dr.). Epidemiologija, laboratorijska dijagnoza i prevencija bakterijskih respiratornih infekcija.

3. Bakterijske infekcije digestivnog trakta - karakteristike uzročnika i njihova identifikacija: gastritis i Helicobacter pylori infekcija; bakterijski enterokolitisi (Salmonella spp., Shigella spp., Campylobacter spp. i dr.).

4. Bakterijske infekcije urogenitalnog trakta - karakteristike uzročnika i njihova laboratorijska identifikacija (E.coli, Proteus spp., Klebsiella spp. i dr.).

5. Laboratorijska dijagnoza infekcija koje se prenose seksualnim kontaktom (gonoreja i sifilis).

6. Laboratorijska dijagnoza infekcija izazvanih mikoplazmama i hlamidijama.

7. Etiologija i laboratorijska dijagnostika bakterijskih meningitisa.

8. Sistemske bakterijske infekcije (endokarditis i sepsa) - najčešći uzročnici i njihova laboratorijska identifikacija.

9. Osnovni principi virusološke dijagnostike. Laboratorijska dijagnostika virusnih hepatitisa. Virusološka dijagnostika HIV infekcije.

10. Osnovne laboratorijske dijagnostičke metode u mikologiji i parazitologiji (klasične, imunološke i molekularne metode). Osnovni principi laboratorijske dijagnoze gljiva i parazita uzročnika oboljenja kože, sluzokoža, digestivnog i urogenitalnog trakta. Osnovni principi laboratorijske dijagnoze gljiva uzročnika invanzivnih infekcija i parazita uzročnika oboljenja krvi i tkiva.

Genetika - 30 časova

1. Citogenetika

2. Molekularna genetika

3. Reproduktivna medicina: analiza sperme; in vitro fertilizacija

Laboratorijski menadžment i osiguranje kvaliteta - 50 časova

1. Laboratorijska organizacija i menadžment kvalitetom: organizacija kliničko-biohemijske laboratorije, uključujući rutinski i hitnu laboratoriju; izbor radnih procedura, planiranje u laboratoriji, izbor opreme i metoda, poznavanje "cost benefit" analize, cena koštanja testa; reagensi i aparati, izbor, izvori snabdevanja, tehnike procene kvaliteta opreme i reagenasa; godišnji planovi potreba laboratorije; izveštavanje o obimu posla.

2. Procena kvaliteta u laboratoriji; Uvođenje kontrole kvaliteta rada, praćenje i procena izvođenja iste;

3. Poboljšanje produktivnosti i efikasnosti u laboratoriji.

4. Upravljanje laboratorijskom tehnologijom.

5. Primena standarda i normativa u laboratoriji.

6. Sprovođenje zaštite na radu u laboratoriji od hemijskih, fizičkih i bioloških hazarda.

7. Upravljanje podacima: medicinska informatika, prosleđivanje podataka, telekomunikacije, prezentacija i rukovanje laboratorijskim podacima (izbor jedinica, izgled i sadržaj izveštaja).

8. Edukacija laboratorijskog osoblja i pisanje i održavanje procedura sistema kvaliteta.

9. Primena zakonske i etičke regulative: sprovođenje u laboratoriji, etički aspekti i konvencije pri izradi, interpretaciji, izveštavanju i korišćenju medicinsko-laboratorijskih podataka.

10. Poznavanje ISO standarda i principa: serija ISO 9000; ISO 17025; ISO 15189;

11. Akreditacija laboratorije: uvođenje u laboratoriju, održavanje sistema menadžmenta kvalitetom.

Laboratorijska statistika - 30 časova

1. Evaluacija analitičkih metoda. Određivanje nepreciznosti. Određivanje netačnosti. Limit detekcije. Linearnost. Procena interferencija. Poređenje metoda. Metoda standardnog dodatka.

2. Ciljevi analitičkog kvaliteta. Merna nesigurnost.

3. Referentni intervali. Statistička analiza referentnih vrednosti.

4. Dijagnostička efikasnost. Dijagnostička osetljivost, specifičnost i prediktivne vrednosti. Odds odnos. Likelihood odnos. ROC kriva.

Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta. Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta. Kontrolna pravila.

5. Spoljašnja kontrola kvaliteta.

6. Eksperimentalni dizajn. Potpuno randomizirani dizajn. Randomizirani blok dizajn. Faktorski dizajn.

7. Multivarijantna analiza varijanse. Analiza kovarijanse. Multipla regresija.

8. Korišćenje statističkog paketa u izradi primera iz laboratorijske prakse.

II. Specijalistički staž - 35 meseci

Specijalistički staž se obavlja u laboratorijama u referentnim ustanovama pod rukovodstvom imenovanih mentora, a u saradnji sa kliničkim timovima i drugim kontaktima sa korisnicima laboratorijskih usluga, učestvovanjem na kliničkim seminarima i diskusijama o kliničkim slučajevima.

Medicinska biohemija - 20 meseci

A. Aparati i instrumenti

Specijalizant mora da ovlada radom i primenom sledećih aparata po kategorijama važnosti A, B ili V: A - obavezno za sve specijalizante, B i V - izborni sadržaji prema zahtevu kandidata i ustanove iz koje dolazi

1. Automatske pipete i pipetori (A)

2. Opšta laboratorijska oprema: centrifuge, vodena kupatila, vage, mikroskopi, pH metri (A)

3. Aparati za pripremu vode; dejonizatori, reverzna osmoza; metode za proveru kvaliteta vode (A)

4. Spektrofotometri, reflektrometri i nefelometri (A)

5. Flem fotometri (emisiona i atomska apsorpcija (A)

6. Jon selektivni analizatori: elektroliti i druge primene (A)

7. Gasni analizatori (A)

8. Aparati za elektroforezu i denzitometri (A)

9. Automatski i semi-automatski analizatori za kliničku hemiju, hematologiju, hemostazu i različite imunološke tehnike (npr. Hemiluminiscencija, fluorescentna polarizacija itd.), tipa: diskretni, centrifugalni, radnom access i batch; sa kasetama i film analizatori (A).

10. PCR cikleri i druge amplifikacione tehnike (A)

11. Osmometri (A)

12. Fluorometri (A)

13. HPLC (A)

14. Mali aparati za dislocirane laboratorije i "point-of-ca-re" ispitivanja (A)

15. Gasni hromatografi (B)

16. Scintilacioni brojači (B)

17. Infra-crveni spektrometar (B)

18. Aparatura za izoelektrično fokusiranje (B)

19. Ultracentrifuge (V)

20. Maseni spektrometar (V)

21. Biosenzori (V)

22. Flow-citometri (V)

23. Amino-analizatori (V)

24. Elektronska spin rezonanca (V)

25. Nuklearna magnetna rezonanca (V)

B. Znanja i veštine u oblasti medicinske biohemije - analitičke metode

Program se realizuje u zdravstvenim laboratorijama odgovarajućeg nivoa - značajnost realizacije označena je stepenom A, B ili V: A - obavezno za sve specijalizante, B i V - izborni sadržaji prema zahtevu kandidata i ustanove iz koje dolazi

Diabetes mellitus

Glukoza, HbA1c, fruktozamin (A), C-peptid (B), glukagon i somatostatin (V), Ketoni u krvi i urinu (A)

Lipidi i lipoproteini

Holesterol, trigliceridi, HDL-holesterol, LDL-holesterol, apolipoprotein A i B, apo E i receptori (A), Lipoprotein (a), lectitin: holesterol aciltransferaza (LCAT) (B), Elektroforeza lipoproteina (V)

Proteini i aminokiseline

Ukupni proteini u serumu i urinu, albumin, elektroforeza; monoklonske gamapatije; imunoglubulini (IgG, IgA, IgM), komplement, urinarni mikroalbumin, C-reaktivni protein (A), Specifični proteini: prostata specifični antigen (PSA), karcinoembriogeni antigen (CEA), alfa-fetoprotein (AFP), horioni gonadotropin (CG) (A), Alfa-1-antitripsin; fibrinogen; krioglobulini; haptoglobin; transferin; imunoglobulin IgE, alergen specifični IgE, hepatitis A, B i C serologija (B), Hemopoeksin; beta-2-mikroglobulin, imunoglobulin IgD; cirkulišući imuni kompleksi (B), Skrining aminokiselina: hromatografija; cistein/cistin; homocistein; fenilalanion/tirozin, (PKU) (B); Hidroksiprolin; aminoacidemija račvastih aminokiselina (B)

Nukleinske kiseline i purini

Mokraćna kiselina; Porfirini i pigmenti hema. Porfirini (kvalitativno) (A), Porfirini (kvantitativno); porfobilinogen; delta-aminolevulinska kiselina (B).

Biogeni amini

Metanefrini, kateholamini, VMA (A)

Voda i elektroliti

Elektroliti: natrijum, kalijum, hlorid, bikarbonat, ukupni i jonizovani kalcijum, fosfor (neorganski), magnezijum (A), Osmolalitet (A); Merenje intraćelijskih elektrolita (B)

Acidobazna regulacija

Parametri acido-bazne regulacije (A): gasovi u krvi i pH; karboksihemoglobin (CO), MetHb, zasićenje O2 (A); Laktat (A)

Gvožđe i hemoglobin

Gvožđe u serumu, kapacitet vezivanja, zasićenje gvožđem, transferin, feritin (A); Hemoglobini: sulfhemoglobin, tehnike razdvajanja hemoglobina, molekularna dijagnoza (A)

Vitamini i elementi u tragu

B12, folat, Schillingov test (A); Askorbinska kiselina (B); Piridoksin (B6), vitamin A, karoten, vitamin K (B); Bakar, cink (B); Holekalciferol /vit. D i metaboliti (V)

Imuni sistem

Imunoglobulin i IgA, IgG, IgM (A); Bence-Jones proteinurija, krioglobulini (A); Imunoglobulin IgD, IgE, alergen specifični IgE, RAST ispitivanje (B); CD4/CD8 ćelije (B); Sistem komplementa (B); HLA sistem (V); Kvantifikacija IgG podgrupa (V); Monoklonska antitela (A)

Enzimi

Alkalna fosfataza, amilaza, kreatin kinaza, gama-glutamiltransferaza, laktat dehidrogenaza, lipaza, protrombin (vreme koagulacije), aminotransferaze (ALT i AST) (A); Acetilholinesteraza; angiotenzin konverting enzim (ACE); pseudoholinesteraza; 5,-nukleotidaza; glukoza-6-fosfat dehidrogenaza; i drugi eritrocitni enzimi; CK izoforme; imunoreaktivni tripsinogen; himotripisin; izoenzimi amilaze; maktoamilaza; izoenzimi (LDK, CK, ALP) (B); Aldolaza; Heksozaminidaza (Tay Sachs); sfingomijelaza (Niemann Pick); Fenotipizacija pseudoholinesteraze; piruvat kinaza, itd. (V)

Likvor

Glukoza, protein, oligoklonalne trake, specifični imunoglobulini, enzimi, IgG/ albumin odnos (A)

Gastrointestinalni trakt i pankreas

Pankreasni enzimi (amilaza, lipaza) (A); Imunoreaktivni tripsin (B); Gastrointestinalni hormoni (B); Analiza fecesa (B); Karcinoembriogeni antigen (B); Analiza želudačnih sadržaja (V); Piruvat (A)

Jetra

Bilirubin - ukupni, konjugovani (direktni), mikro (pedijatrijski) (A); Enzimi (AST, ALT, AP, GGT) (A); 5-nukleotidaza, laktat dehidrogenaza (B); Serumski proteini, alfa-protein, imunoglobulini (A); Protrombin i vitamin K (B); Žučne kiseline (B); Amonijak (B); Lecitin holesterol: acil transferaza; lipoprotein X (V)

Bubreg i urinarni trakt

Analiza urina - kvalitativno i kvantitativno (A); Ketonska tela (u krvi i urinu) (A); Proteinurija (A); Urinarni lizozim (V); Kreatinin i urea u krvi (A); Merenje brzine glomerularne filtracije (A); Klirens kreatinina (A); Koncentracioni testovi (A); Hromatografija aminokiselina (cistein/cistin; homocistein; fenilalanin/tirozin, (PKU) (B); Analiza bubrežnog kamenca (A); Beta-2-mikroglobulin (B); Enzimi u urinu (V)

Srčani markeri

CK-MB, CK-izoforme, troponin, mioglobin, homocistein (A)

Mišićno­skeletni i reumatski poremećaji

Hematološki, mikrobiološki ili serološki laboratorijski testovi (B); Serumski kalcijum, fosfor, serumski enzimi, mokraćna kiselina (A); Antinuklearna i srodna antitela, imuno kompleksi, ispitivanje sinovijalne tečnosti (B)

Oboljenja kostiju

Kalcijum, magnezijum, neorganski fosfat u serumu i urinu (A); Paratireoidni hormon, kalcitonin i vitamin D (A); Osteokalacin i piridinolin kroslinks (B)

Hormoni

hCG (test na trudnoću), kvantitativni hCG, tiroksin (T4) i slobodni tiroksin, tirotropin (TSH), trijodtironin (ukupni T3) i slobodni T3, kortizol (u plazmi i urinu) estradiol, testosteron, dehidroepiandrosteron sulfat (DHEA - S), progesteron, folikulostimulirajući hormon (FSH), luteinizirajući hormon (LH), prolaktin (PRL), hormon rasta (hGH), insulin (A); 17-hidroksiprogesteron; 11-deoksikortizol; kortikotropin (ACTH): aldosteron; gastrin; renin; C-peptid; glukagon; paratirodini hormon (PTH); SHBG; androstenedion; nekonjugovani estriol (B); Tiroglobulin; cAMP; reversni T3, cGMP, kalcitonin; kortikotropin rilizing hormone (CRH-CRF); prostaglandini; endorfini; estrogenski i progesteronski receptori; somatostatini; somatomedini; atrijalni natriuretski peptid; antitela za TSH receptor; antitela pankreasnih ostrvaca; antidiuretični hormon (ADH); metapironski supresioni test; bioraspoloživost testosterona (V)

Amnionska tečnost

Bilirubin, alfa-fetoprotein, Lecitin/sfingomijelin odnos; test fetalne zrelosti pluća (B)

Nivo lekova u krvi (TDM)

Acetaaminofen, aminoglukozidi, fenobarbital, fenitoin, salicilati, karbamazepin, etanol, prokainamid i NAPA, digoksin, litijum, valproična kiselina, ciklosporin, takrolimus (A); Potencijalni uticaj lekova na interpretaciju rezultata analiza (A); Kvalitativno i kvantitativno dokazivanje trovanja ekovima uzimanje droga (B); Otkrivanje trovanja metanolom, etilen glikolom, olovom, ugljen monoksidom (A); organosfornim jedinjenjima (holinesteraza) (B).

Tumorski markeri

Enzimi kao tumorski markeri: kisela fosfataza, alkalna fosfataza, LDH, drugi enzimi (C); Drugi tumorski markeri;CEA, AFP, hCG, PSA, CA 19-9, CA 125, CA 15-3, NSE, tiroglobulin, drugi antigeni (A i B); Kisela fosfataza (V)

Molekularno­biološka ispitivanja

Principi PCR, Northern, Southern, Western blotovi; ispitivanje najčešćih oboljenja (HFE, CF)

Funkcionalni testovi

Druga određivanja

Hloridi (znoj) (B); Oksalat (B); Šećeri u urinu (galaktoza, latoza); hromatografija urina (B); Hondroitin sulfat (V); Kreatin (V)

Hematologija - 6 meseci

Uzorkovanje u hematologiji i hemostazi, mikroskopsko određivanje leukocita i trombocita, određivanje hemoglobina, principi rada hematoloških brojača, određivanje krvne slike na hematološkom brojaču, interpretacija rezultata, utvrđivanje pseudotrombocitopenije, izrada krvnog razmaza i određivanje leukocitarne formule, određivanje celularnosti kostne srži, specijalna citohemijska bojenja razmaza kostne srži za prepoznavanje tipova ćelija (PAS bojenje, Sudan-black bojenje, peroksidaza i esteraza bojenje, kisela fosfataza bojenje, alkalna fosfataza bojenje, bojenje sideroblasta), korelacija nalaza razmaza periferne krvi sa morfologijom razmaza kostne srži, određivanje retikulocita, određivanje sedimentacije eritrocita, ispitivanje funkcije trombocita, agregacija trombocita, određivanje trombocitnog faktora 4, beta-tromboglobulina, serotonina; sprovođenje kontrole kvaliteta na hematološkom brojaču.

Određivanje protrombinskog vremena, aktiviranog parcijalnog tromboplastinskog vremena i trombinskog vremena; određivanje fibrinogena, određivanje faktora koagulacije, određivanje proteina C, APC rezistencije, proteina S, antitrombina III, plazminogena, FDP, D-dimera, lupus antikoagulansa, antifosfolipidnih antitela, heparina; interpretacija rezultata; sprovođenje kontrole kvaliteta na koagulometru.

Sakupljanje i čuvanje uzoraka krvi za serološka ispitivanja, opšti principi seroloških tehnika, tehnike određivanja krvnih grupa, direktni i indirektni antiglobulinski test, kontrola kvaliteta antiglobulinskih reagenasa, imunofluorescentni antiglobulinski test.

Mikrobiologija - 4 meseca

1. Epidemiologija i patogeneza bakterijskih infektivnih oboljenja. Faktori virulencije patogenih bakterija.

2. Osnovne laboratorijske dijagnostičke metode u bakteriologiji : klinički uzorci - izbor i uzimanje uzorka (bris, krv, urin, sputum, feces, itd.) ; obrada uzoraka: mikroskopski preparat (direktan i preparat sa kulture), tehnike bojenja, kultivisanje bakterija na diferencijalnim i selektivnim podlogama. Biohemijski testovi za ispitivanje fiziološko-biohemijskih osobina bakterija. Imunološki testovi za detekciju bakterijskih antigena. Serološki testovi i njihova primena i tumačenje. Molekularne tehnike za detekciju bakterijskog genoma.

3. Identifikacija bakterija koje su najčešći uzročnici respiratornih infekcija (Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Mycobacterium tuberculosis), infekcija digestivnog trakta (Salmnonella spp. Shigella spp., Campylobacter spp. i druge enterobakterije; Vibro cholerae), infekcija urogenitalnog trakta (Escheriachia coli, Proteus spp., Klebsiella spp.). Bakterije koje izazivaju infekcije nervnog sistema (Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae). Bakterijske infekcije koje se prenose seksualnim kontaktom - identifikacija uzročnika (Neisseria gonorrhoeae, Mycoplasma, Chlamydia.

4. Laboratorijske metode u virusološkoj dijagnostici. Izolacija virusa u ćelijskim kulturama, detekcija virusnih antigena i virusnog genoma (PCR). Imunološki testovi za detekciju specifičnih antitela u serumu bolesnika-primena i tumačenje. Laboratorijska dijagnoza : virusnih hepatitisa, infekcija izazvanih herpes virusima (herpes simplex, cytomegalovirus, Epstein Barr); virusom humane imunodeficijencije (HIV) , papiloma virusima i dr.

Medicinska parazitologija (uključujući mikologiju)

1. Osnovne laboratorijske dijagnostičke metode u mikologiji (metode mikroskopije, metode kultivisanja, imunološki testovi za detekciju antigena i specifičnih antitela, molekularne metode).

2. Osnovni principi laboratorijske dijagnoze gljivičnih infekcija kože, sluzokoža, infekcija digestivnog i urogenitalnog trakta. Identifikacija gljiva uzročnika invazivnih infekcija (invazivna aspergiloza).

3. Osnovne laboratorijske dijagnostičke metode u parazitologiji (metode mikroskopije, imunološke i molekularne metode). Laboratorijska dijagnoza parazita uzročnika oboljenja krvi i tkiva (malarija, lajšmanioza, toksoplazmoza).

Genetika - 2 meseca

1. Citogenetika

2. Molekularna genetika

3. Reproduktivna medicina: analiza sperme; in vitro fertilizacija

Laboratorijski menadžment i osiguranje kvaliteta - 2 meseca

1. Uspostavljanje modela organizacije laboratorije.

2. Metode i modeli izračunavanje laboratorijske produktivnosti osoblja.

3. Izračunavanje cene koštanja analize. Izrada komunikacionih obrazaca - načini prezentacije. Model izbora laboratorijskog testa;

4. Formulacija pitanja prema P(P) ICO strategiji i izbor dizajna ispitivanja koji na najbolji način daje odgovor na ova pitanja.

5. Kritička procena dijagnostičkih ispitivanja uz korišćenje standardizovane liste za proveru.

6. Kritička procena sistematičkih preglednih članaka.

7. Kritička procena laboratorijskih vodiča.

8. Izbor i primena standarda u laboratoriji.

9. Izrada dokumenata sistema kvaliteta - uputstvo, procedura, zapis.

Laboratorijska statistika - 1 mesec

1. Izračunavanje parametara analitičke evaluacije metoda (preciznost, tačnost, merna nesigurnost, metoda standardnog dodatka).

2. Izračunavanje različitih parametara dijagnostičke tačnosti i njihova interpretacija.

3. Izrada i analiziranje kontrolnih karata.

III. Specijalistički rad - 4 meseca

Kandidat će izraditi originalni eksperimentalni rad prema zadatoj temi.

3. Toksikološka hemija

tri godine
(36 meseci)

Koncepcija:

Specijalizacija iz toksikološke hemije izvodi se u toku tri godine, odnosno 36 meseci i obuhvata teorijsku nastavu, specijalistički staž i izradu i odbranu eksperimentalnog specijalističkog rada.

Cilj:

Teorijskom i/ili praktičnom nastavom (tokom devet meseci) kandidat stiče šira znanja i veštine iz Opšte toksikologije i Toksikološke hemije kao i najznačajnijih oblasti toksikologije: profesionalne, sudske, kliničke i ekotoksikologije. Stručnu obuku stiče kroz praksu (24 meseca).

Ishod:

Mogućnost kvalifikovanog rada u različitim oblastima toksikologije.

PLAN SPECIJALIZACIJE

PROGRAM SPECIJALIZACIJE

I. Teorijska nastava

1. Biostatistika (20 časova)

Evaluacija analitičkih metoda. Određivanje nepreciznosti. Određivanje netačnosti. Limit detekcije. Linearnost. Procena interferencija. Poređenje metoda. Metoda standardnog dodatka. Ciljevi analitičkog kvaliteta. Merna nesigurnost.

Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta. Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta. Kontrolna pravila. Spoljašnja kontrola kvaliteta.

2. Instrumentalne metode (32 časa)

Infracrvena spektrofotometrija (IR), masena spektroskopija (MS), nuklearna magnetna rezonanca (NMR), atomska apsorpciona spektrometrija (AAS), atomska emisiona spektrometrija (AES), gasna hromatografija (GC), tečna hromatografija (HPLC), gasna hromatografija sa masenom detekcijom (GC-MS), tečna hromatografija sa masenom detekcijom (HPLC - MS), odabrane elektrohemijske metode, odabrane imunološke tehnike.

3. Patofiziologija (40 časova)

Dejstvo bioloških i etioloških faktora. Zapaljenje. Maligna transformacija i rast. Poremećaji prometa vode i elektrolita. Poremećaji metabolizma organskih materija. Poremećaji acido-bazne ravnoteže. Poremećaji funkcije kardiovaskularnog sistema. Poremećaji disanja. Poremećaji bubrežnih funkcija. Poremećaji funkcija CNS-a. Poremećaji neurovegetativne regulacije. Poremećaji funkcije endokrinih žlezda i neuroendokrine regulacije. Poremećaji digestivnog trakta i jetre. Poremećaji sastava i funkcije krvi.

4. Opšta toksikologija (20 časova)

Multidisciplinarnost toksikologije. Kriterijumi i faktori toksičnosti. Odnos doza-odgovor. Testovi toksičnosti. Putevi unošenja otrova u organizam, distribucija, metabolizam, eliminacija, kumulacija otrova, interakcije otrova.

Toksikokinetički modeli. Mehanizmi toksičnog dejstva. Dejstvo otrova na pojedine organe. Mutagenost, karcinogenost i teratogenost. Osnovni principi terapije trovanja i antidoti. Principi procene rizika na zdravlje ljudi. Regulativa otrova.

5. Toksikološka hemija - specijalni deo (60 časova)

Organizacija i uloga toksikološko-hemijske laboratorije. Dobra laboratorijska praksa. Uzorci i uzorkovanje materijala za toksikološko-hemijsku analizu: vazduh, voda, zemljište, biološki materijal (krv, urin, želudačni sadržaj, organi i tkiva, hrana i drugi materijal). Raspodela materijala za sistematsko istraživanje otrova. Metode izolovanja otrova iz toksikološkog materijala (destilacije, mikrodifuzije, ekstrakcije, mineralizacije). Skrining postupci. Kvalitativne i kvantitativne analize. Validacija metode. Međulaboratorijska kontrola. Tumačenje i izdavanje rezultata.

Gasoviti otrovi: ugljenmonoksid, ugljendioksid, sumporvodonik, sumpordioksid, azotovi oksidi, fluor, hlor, fozgen, iperit, brom, jod, arsenovodonik, fosforvodonik. Lako isparljivi otrovi: cijanovodonična kiselina i cijanidi, izocijanati, nitrili, organski rastvarači: etil alkohol, metil alkohol, glikoli, benzen, ugljentetrahlorid, hloroform, trihloretilen, ugljendisulfid, fenol, anilin, nitrobenzen, aromatična amino i nitro jedinjenja i dr. Perzistentni organski zagađivači. Plastične mase. Mineralni otrovi: arsen, antimon, živa, olovo, bizmut, bakar, cink, barijum, hrom, mangan, kadmijum, talijum, hlorati, nitriti, fluoridi, alkalije, kiseline. Osnovi radiotoksikologije. Prirodni otrovi: alkaloidi, heterozidi i drugi biljni otrovi, mikotoksini, zootoksini, otrovi pečuraka. Pesticidi: insekticidi (organohlorni, organofosforni, karbamati, piretroidi), fungicidi, repelenti, hemosterilizanti, atraktanti, herbicidi, rodenticidi. Najznačajniji lekovi uzročnici trovanja (benzodiazepini, triciklični antidepresivi, fenotiazini, b-blokatori, salicilati, barbiturati i dr.). Sredstva koja izazivaju zavisnost.

6. Profesionalna toksikologija (16 časova)

Ambijentalni i biološki monitoring. Maksimalno dozvoljene koncentracije (MDK vrednosti) za vazduh i biološki materijal, kao i ostali parametri od značaja za procenu izloženosti. Selektivni i neselektivni testovi ekspozicije. Biotoksikološki parametri u proceni skorašnje ili dugotrajne ekspozicije. Najznačajniji uzročnici profesionalnih trovanja: gasovi, organski rastvarači, metali, pesticidi. Epidemiološke studije. Zakonski propisi.

7. Ekotoksikologija (16 časova)

Najznačajniji zagađivači u životnoj sredini (njihova distribucija i transfer kroz vazduh, vodu i zemlju). Odgovor jedinke, populacije, zajednice i ekosistema na zagađujuću supstancu/e (molekularni, fiziološki i bihevioralni nivo). Uticaj zagađenja na zdravlje ljudi. Testovi toksičnosti, biomonitoring, biomarkeri zagađenja životne sredine. Osnove procena rizika. Upravljanje toksičnim supstancama i otpadom. Legislativa.

8. Sudska toksikologija (16 časova)

Uzorci za sudsko-toksikološku analizu (krv, urin, organi, tečnost staklastog tela oka, itd.). Metode pripreme materijala, sistematski tok analize. Skrining metode. Kvalitativna i kvantitativna analiza. Superanaliza. Tumačenje rezultata. Izveštaj sudsko-toksikološke analize. Sudsko veštačenje. Najčešći uzročnici letalnog ishoda.

9. Klinička toksikologija (16 časova)

Uloga, značaj i organizacija kliničko-toksikološke laboratorije i Centara za kontrolu trovanja. Uzorci i uzorkovanje. Metode pripreme. Skrining procedure. Kvalitativne i kvantitativne analize u kliničko-toksikološkoj laboratoriji. Dobra laboratorijska praksa. Interpretacija rezultata. Najznačajniji uzročnici urgentnih trovanja. Opšti principi terapije trovanja.

10. Odabrana poglavlja fiziologije i imunologije (28 časova) (samo za zdravstvene saradnike)

Fiziologija membrane, nerva i mišića. Krv, cirkulacija, kardiovaskularni regulatorni mehanizmi. Respiracija i regulacija disanja. Fiziologija gastrointestinalnog trakta. Funkcija jetre. Funkcija ekskretornog sistema. Fiziologija kože. Endokrini sistem i reprodukcija. Nespecifični i specifični imunitet - mehanizmi. Imunološki mehanizmi oštećenja tkiva.

U okviru specijalizacije kandidat je obavezan da u toku prvih 9 meseci položi kolokvijum iz Opšte toksikologije i 4 kolokvijuma iz Toksikološke hemije - specijalni deo, izradi i odbrani seminarski rad i pre izrade specijalističkog rada položi sve ispite predviđene planom i programom specijalizacije iz Toksikološke hemije.

11. Specijalistički staž

Specijalistički staž (24 meseca) se obavlja u zdravstvenim ustanovama ili laboratorijama koje ispunjavaju uslove kao nastavne baze za obavljanje staža iz specijalizacije iz toksikološke hemije.

12. Specijalistički rad

Eksperimentalni specijalistički rad je u pisanoj formi i brani se pred Komisijom za odbranu specijalističkog rada.

4. Sanitarna hemija

tri godine
(36 meseci)

Prohodnost: Prohodnost za specijalizaciju imaju sledeći kandidati: diplomirani farmaceuti/magistri farmacije, diplomirani farmaceuti-medicinski biohemičari/magistri farmacije-medicinski biohemičari, diplomirani hemičari, diplomirani fiziko-hemičari, inžinjeri tehnologije, kao i inžinjeri poljoprivrede. Kandidati moraju imati odobrenje za specijalizaciju od strane Ministarstva Zdravlja Republike Srbije.

Koncept: Specijalizacija iz Sanitarne hemije izvodi se u toku 3 godine odnosno 36 meseci i obuhvata teorijsku nastavu, specijalistički staž i izradu i odbranu eksperimentalnog specijalističkog rada.

Teorijska nastava se izvodi u toku 9 meseci, specijalistički staž u toku 24 meseca, a za izradu i odbranu eksperimentalnog specijalističkog rada je predviđeno 3 meseca.

PLAN NASTAVE

I PROGRAM TEORIJSKE NASTAVE

1. STATISTIKA

Evaluacija analitičkih metoda. Određivanje nepreciznosti. Određivanje netačnosti. Limit detekcije. Linearnost. Procena interferencija. Poređenje metoda. Metoda standardnog dodatka. Ciljevi analitičkog kvaliteta. Merna nesigurnost. Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta. Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta. Kontrolna pravila. Spoljašnja kontrola kvaliteta.

2. INSTRUMENTALNE METODE

Odabrane instrumentalne metode od značaja za hemiju hrane. Polarimetrija. Refraktometrija. Spektrofotometrija. AAS. Gasna hromatografija. TLC. HPLC. Gel filtraciona hromatografija. Elektroforeza. Western blot. ELISA

3. OSNOVE MIKROBIOLOŠKOG ISPITIVANJA NAMIRNICA I VODA

Nepatogeni i patogeni mikroorganizmi kao indikatori higijenske ispravnosti životnih namirnica. Uzorkovanje namirnica za bakteriološki pregled. Uzorkovanje vode za bakteriološki pregled. Značaj analize bakterija indikatora fekalnog zagađenja u vodi. Uzimanje, čuvanje i konzervisanje uzoraka namirnica i vode za piće za mikrobiološku analizu.

4. OPŠTA TOKSIKOLOGIJA

Definicija otrova i toksičnosti, pojam doze. Podela otrova. Fizičko-hemijske osobine otrova, putevi ulaza otrova u organizam, prenos, metabolizam, eliminacija i kumulacija otrova. Dejstvo otrova na organizam-toksični efekti (lokalno, sistemsko) trovanje (akutno, subakutno, hronično). Dejstvo otrova na važnije organe i tkiva. Kancerogeno, mutageno, teratogeno dejstvo otrova, dejstvo na imuni sistem. Faktori koji utiču na dejstvo otrova. Simptomi trovanja, prva pomoć, antidoti.

Nastava iz predmeta Opšta toksikologija je predviđena isključivo za zdravstvene saradnike.

5. ODABRANA POGLAVLJA FIZIOLOGIJE

Funkcije nervnog i mišićnog sistema. Krv, osobine krvi, krvne ćelije i plazma. Cirkulacija, kardiovaskularni regulatorni mehanizmi. Respiracija, transport i razmena gasova, regulacija disanja. Digestija, razgradnja hrane, regulacija sekrecije i motiliteta digestivnog trakta, apsorpcija. Funkcija jetre. Funkcija ekskretornog sistema. Fiziologija kože. Funkcije endokrinog sistema.

Nastava iz predmeta Odabrana poglavlja fiziologije je predviđena isključivo za zdravstvene saradnike.

6. METODE PRIMENJENE ANALITIČKE HEMIJE

Operacije u analitičkoj hemiji. Volumetrijski i standardni rastvori u bromatološkim analizama. Identifikacione reakcije za pojedine jone od značaja za bromatološke analize. Separacione metode u kvalitativnoj i kvantitativnoj hemijskoj analizi. Klasične metode kvantitativne hemijske analize primenjene u analizi namirnica Obrada podataka, preciznost, tačnost, greške, provera tačnosti analize.

Nastava se izvodi samo za diplomirane farmaceute, oba profila.

7. OBRADA PODATAKA U HEMIJI HRANE

Metode obrade podataka u hemiji hrane podrazumevaju izradu i odbranu seminarskog rada.

8. KONTROLA ZDRAVSTVENE ISPRAVNOSTI NAMIRNICA

Prirodno toksični sastojci u namirnicama. Aditivi, kontaminanti i rezidue lekova u namirnicama i procena njihovog dnevnog unosa. Kategorizacija aditiva prema funkcionalnim svojstvima. Praćenje unosa aditiva. Procena rizika upotrebe aditiva. Prihvatljiv dnevni unos. Arome. Pomoćna sredstva u proizvodnji namirnica. Enzimski preparati u proizvodnji hrane. Predmeti opšte upotrebe.

Promena namirnica tokom termičkog tretmana i interakcije koje postoje na relaciji nutriment-nutriment. Alergije izazvane hranom, averzije i netolerancije na pojedine nutrimente. Međunarodna procedura procene rizika, standardi i preporuke.

9. ISPITIVANJE BIOLOŠKE VREDNOSTI NAMIRNICA

Metode određivanja biološke vrednosti namirnica. Uticaj temperature, pH na hranljivu vrednost namirnica i promenu sadržaja nutrimenata. Klasifikacija namirnica po grupama. Metode obrade namirnica. Tretmani koji uključuju toplotu. Uticaj tretmana na pojedinačne sastojke namirnica. Interakcije između nutrimenta tokom stajanja i obrade Enzimsko i neenzimsko tamnjenje. Hemizam interakcija. Procena uticaja tretmana na nutrimente.

10. BIOHEMIJA NAMIRNICA SA OSNOVAMA DIJETETIKE

Bromatologija kao naučna oblast - veze sa drugim naučnim oblastima. Definicija hrane, namirnica i nutrimenata. Faktori koji utiču na izbor namirnica. Energetska vrednost namirnica. Osnovni hranljivi sastojci - energetska vrednost, hemijske osobine, osnovne uloge u organizmu, biološka vrednost. Nutrimenti sa zaštitnim delovanjem. Principi racionalne ishrane. Biološki aktivne nenutritivne komponente namirnica. Vrste namirnica prema ulozi u organizmu. Voda kao namirnica. Dijetetske namirnice. Interakcije nutrimenata u hrani, digestivnom traktu i organizmu. Interakcije hrane i lekova.

11. OPŠTE METODE ODREĐIVANJA OSNOVNIH SASTOJAKA ŽIVOTNIH NAMIRNICA

Metode u analitici životnih namirnica (standardne i specifične za pojedine vrste namirnica). Pravilno uzorkovanje namirnica i voda, principi određivanja pepela. Principi određivanja: aminokiselina, belančevina, masti, ugljenih hidrata, vitamina.

12. LEGISLATIVA

Međunarodni standardi u oblasti kvaliteta i bezbednosti hrane - Codex Alimentarius. Međunarodni sporazumi u oblasti bezbednosti i prometa hrane WTO, SPS, TBT i dr. Regulativa EU u oblasti hrane. Legislativa koja se odnosi na aditive (EU, SAD, RS). Domaća regulativa (zakoni, pravilnici, uredbe i dr) u oblasti hrane. Harmonizacija nacionalnih propisa sa regulativom EU. Sistem službene kontrole hrane (laboratorije, inspekcijska služba). Integrisani sistem lanca bezbednosti hrane "od njive do trpeze". Legislativa kao mehanizam upravljanja rizikom.

13. FIZIČKO­HEMIJSKE ANALIZE VODE ZA PIĆE

Uzimanje uzoraka vode. Sastav vode za piće. Epidemiološki značaj higijenske ispravnosti. Organoleptički pregled. Fizičke karakteristike. Gasovi u vodi. Parametri higijenske ispravnosti vode za piće. Radiološke osobine.

Pravilno uzorkovanje, čuvanje i konzervisanje vode za piće. Analize vode za piće prema Pravilniku o higijenskoj ispravnosti vode za piće.

II PRAKSA - Specijalistički staž

Specijalistički staž u trajanju od 24 meseca se obavlja u zdravstvenim ustanovama ili laboratorijama koje ispunjavaju uslove kao nastavne baze za obavljanje staža iz specijalizacije iz Sanitarne hemije, a pod mentorstvom specijaliste sanitarne hemije.

III IZRADA SPECIJALISTIČKOG RADA

Eksperimentalni specijalistički rad je u pisanoj formi i brani se pred Komisijom za odbranu specijalističkog rada.

Napomena: Kandidat je dužan da pre izrade specijalističkog rada položi sve ispite predviđene planom i programom specijalizacije iz Sanitarne hemije.

5. Ispitivanje i kontrola lekova

tri godine
(36 meseci)

Prohodnost: Prohodnost za specijalizaciju iz Ispitivanja i kontrole lekova imaju kandidati - diplomirani farmaceuti/ magistri farmacije kojima je odobrena specijalizacija od strane Ministarstva Zdravlja RS.

Koncepcija: Specijalizacija iz ispitivanja i kontrole lekova izvodi se u toku tri godine, odnosno 36 meseci i obuhvata teorijsku nastavu, specijalistički staž i izradu i odbranu specijalističkog rada.

PLAN TEORIJSKE I PRAKTIČNE NASTAVE

PROGRAM TEORIJSKE NASTAVE

I SEMESTAR

1. Statistika (20 časova)

1. Evaluacija analitičkih metoda.

Određivanje nepreciznosti.

Određivanje netačnosti.

Limit detekcije.

Linearnost.

Procena interferencija.

Poređenje metoda.

Metoda standardnog dodatka.

Ciljevi analitičkog kvaliteta.

Merna nesigurnost.

2. Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta.

Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta.

Kontrolna pravila.

Spoljašnja kontrola kvaliteta.

2. Instrumentalne metode (30 časova)

Spektrofotometrijske metode

Molekulska (elektronska) apsorpciona spektrofotometrija

Infracrvena spektrofotometrija (IR)

Plamena fotometrija

Atomska apsorpciona spektrometrija (AAS)

Fluorimetrija

Masena spektrometrija

Nuklearna magnetna rezonanca (NMR)

Separacione metode

Adsorpciona hromatografija

Podeona hromatografija

Jonoizmenjivačka hromatografija

Gasna hromatografija

Tečna hromatografija (HPLC)

Elektroforeza i kapilarna elektroforeza

Elektrohemijske metode

Potenciometrija

Konduktometrija

3. Organska hemija (20 časova)

- Kiselinsko-bazne osobine organskih jedinjenja

- Stereoelektronski efekti u organskoj hemiji

- Reaktivnost nekih klasa organskih jedinjenja

- Odabrane spektroskopske metoder u karakterizaciji funkcionalnih grupa

4. Radiofarmacija (16 časova)

- Osnovni principi nuklearne fizike i nuklearne hemije

- Osobine i proizvodnja radioizotopa za primenu u nuklearnoj medicini

- Osobine i proizvodnja različitih vrsta radiofarmaceutika: metode obeležavanja radiofarmaceutika različitim gama i pozitronskim emiterima, hemija tehnecijuma i tehnecijumskih kompleksa i priprema kitova

- Kontrola kvaliteta radiofarmaceutika: radiohemijska, biološka i mikrobiološka ispitivanja, metode, radiofarmaceutici opisani u farmakopeji

- Priprema i kontrola kvaliteta radiofarmaceutika u nuklearno medicinskim centrima i zahtevi dobre radiofarmaceutske prakse

- Mere zaštite od jonizujućeg zračenja

- Zakonska regulativa u vezi radiofarmaceutika i zaštite od jonizujućeg zračenja

- primena radiofarmaceutika u nuklearnoj medicini: primena u dijagnostici sa posebnim osvrtom na PETradiofarmaceutike i primena u terapiji

5. Regulativa u kontroli lekova (20 časova)

Smernice dobre proizvođačke i kontrolne laboratorijska praksa i

Hemijska-farmaceutska-biološka (HFB) dokumentacija za registraciju lekova prema ICH regulativi.

EU dosije

- DEO I C1 (Ekspertski izveštaj o HFB dokumentaciji)

- DEO II D (Kritička procena)

- DEO II B (Farmaceutsko-tehnološki proces)

- DEO II C (Kontrola polaznih sirovina i primarne ambalaže)

- DEO II D (Kontrolni testovi međuproizvoda)

- DEO II E (kontrolni testovi finalnog proizvoda)

- DEO II F (Ispitivanje stabilnosti)

Hemijska-farmaceutska-biološka (HFB) dokumentacija za registraciju lekova prema ICH regulativi: CTD dosije - struktura. Modul 3 - Kvalitet

Redovna (serijska) kontrola lekova i prateća dokumentacija. Specifikacije i testovi za kontrolu gotovih farmaceutskih oblika:

a) Tablete

b) Kapsule

c) Supozitorije

d) Injekcioni rastvori i kapi za oči

e) Masti

f) Preparati u obliku suspenzija

g) Preparati u obliku rastvora

Regulativa u oblasti validacije i transfera metode. Ugovorena kontrola lekova. Stabilnost lekova i regulativa u oblasti stabilnosti lekova. Osnovni propisi za skladištenje i čuvanje leka u roku trajanja. Nečistoće i degradacioni proizvodi lekova i regulatorne smernice koje se na njih odnose.

II SEMESTAR

1. Odabrana poglavlja Farmaceutske hemije (72 časa)

Opšti deo

- Funkcionalne grupe i reakcije biotransformacije lekova

- Selektivna toksičnost i mehanizmi delovanja lekova na molekularnom nivou

- Savremeni principi u razvoju i dizajniranju lekova

Hemoterapija

- Antibiotici i antimikrobni lekovi

- Antimikotici

- Antituberkulotici

- Antivirotici

- Antineoplastici

- Antiparazitici

Lekovi koji deluju na kardiovaskularni sistem

- Kardiotonični glikozidi

- Diuretici

- Antianginici

- Antiartmici

- ACE inhibitori i anatagonisti AT1 receptora

- Antagonisti kalcijumovih kanala

- Centralni i periferni simpatolitici i vazodilatatori

- Antihiperlipoproteinemici i inhibitori biosinteze holesterola

- Antitrombotici, tombolitici i koagulansi

Lekovi koji deluju na neurotransmisiju i CNS

- Holinergici

- Adrenergici

- Lekovi koji deluju na serotoninsku neurotransmisiju

- Anksiolitici

- Antidepresivi

- Antipsihotici

- Antikonvulzivi

- Opioidni analgetici

- Antiparkinsonici

- Lokalni i opšti anestetici

Hormoni u supstitucionoj terapiji

- Peptidni hormoni, insulin i oralni antihipergilikemici

- Adrenokotikoidi

- Estrogeni, progestini, andorgeni, anabolici i antihormoni u terapiji

- Tireoidna funkcija i tireoidni lekovi

- Lekovi u homestazi kalcijuma

Lekovi koji deluju na imuni sistem

- Nesteroidni antiiflamatorni lekovi

- Antuihistaminici i drugi antialergici

- Antiulkusni lekovi

2. Farmaceutska analiza i kontrola lekova (62 časova)

Uvod u kontrolu lekova

- Prikaz metoda prema Ph. Eur.., USP i BP za kvalitativnu analizu

Instrumentalne metode za kvalitativnu analizu lekova

a) Separacione metode za kvalitativnu analizu lekova

b) Spektroskopske metode za kvalitativnu analizu lekova

- Kvalitativna analiza lekova prema Ph. Eur.., USP i BP

Indeks refrakcije

Specifični ugao skretanja pH

viskozitet saponifikacioni broj

jodni broj

retenciono vreme

Rf vrednost

Molarni ekstinkcioni koeficijent

Temperatura topljenja

Bojene reakcije farmaceutskih supstanci

- Prikaz metoda prema Ph. Eur.., USP i BP za kvantitativnu analizu

a) Spektrofotometrijske metode (UV/ VIS spektrofotometrija)

b) Hromatografske metode (HPLC, GC, Denzitometrija (TLC)

c) Titrimetrijske metode

Validacija metoda za kvantitativnu analizu lekova. Osnovni parametri za validaciju metoda prema Ph. Eur., USP i ICH regulativi. Validacija spektrofotometrijskih metoda

Validacija HPLC metoda. Validacija GC metoda. Provera pogodnosti sistema kod HPLC metode i GC metode.

Ispitivanje čistoće farmaceutskih supstanci. Poreklo nečistoća u farmaceutskim supstancama. Sintetske nečistoće i degradacioni proizvodi aktivnih farmaceutskih supstanci. Rezidue rastvarača. Voda. Metode za kvalitativnu analizu nečistoća. Metode za kvantitativnu analizu nečistoća. Ispitivanje stabilnosti farmaceutskih preparata

Poreklo nečistoća u farmaceutskim oblicima. Degradacioni proizvodi. Osnovni kriterijumi za procenu stabilnosti farmaceutskih proizvoda.

3. Specijalistički staž

Specijalistički staž se obavlja u laboratorijama za kontrolu lekova u farmaceutskoj industriji, Centralnoj laboratoriji Farmaceutskog fakulteta i Agenciji za lekove i medicinska sredstva Republike Srbije, kao i u laboratorijama odgovarajućih zdravstvenih ustanova u toku 24 meseca.

4. Specijalistički rad

Specijalistički rad je u pisanoj formi bibliografskog karaktera ili zasnovan na eksperimentalnom delu a koji se sastoji iz eksperimentalnog hemijskog i farmakološkog dela.

6. Farmakoterapija

tri godine
(36 meseci)

SPECIJALIZACIJA: FARMAKOTERAPIJA
tri godine (36 me­seci)

Prohodnost imaju: diplomirani farmaceuti/magistri farmacije i diplomirani farmaceuti-medicinski biohemičari/magistri farmacije-medicinski biohemičari.

CILJ SPECIJALIZACIJE

Da pruži kandidatu:

- Informaciju neophodnu za rekapitulaciju pojedinih oboljenja i razumevanje odgovarajućih terapijskih mogućnosti

- Savremene dokaze o efikasnosti i bezbednosti lekova kod pojedinih oboljenja

- Znanje potrebno za kritičko vrednovanje lekova

- Znanje potrebno za kritičku procenu znakova i simptoma predočenih od strane pacijenata u apoteci.

ISHOD SPECIJALIZACIJE

Po okončanju kursa, od kandidata se očekuje da bude sposoban da:

- Razume i razlikuje patofiziologiju, kliničku sliku, klinički tok, prognozu i farmakološki i nefarmakološki tretman različitih oboljenja

- Uporedi odnos terapijska efikasnost/potencijal izazivanja štete pojedinih lekova namenjenih za istu tegobu/oboljenje

- Predoči pacijentima i zdravstvenim radnicima na dokazima zasnovanu informaciju odnosno savet o upotrebi lekova.

OSTVARIVANJE PROGRAMA

I. Putem nastave kroz predmete:

- Farmakologija

- Farmakoterapija

- Patofiziologija

- Farmakokinetika

- Farmaceutska tehnologija

II. Obavljanje praktičnog stručnog rada na fakultetu ili obaveznog staža u zdravstvenoj ustanovi

III. Samostalnim radom kandidata: izrada seminarskih radova, učešće u radionicama, rešavanje zadatih problema, analiza slučajeva iz prakse, korišćenje stručne literature i interneta, itd.

IV. Izradom specijalističkog rada

PLAN SPECIJALIZACIJE

Specijalizant je obavezan da nakon stažiranja položi kolokvijum iz određene oblasti stažiranja, čime stiče uslov za obavljanje narednog dela staža.

PROGRAM SPECIJALIZACIJE

Patofiziologija

Patofiziološki mehanizmi oštećenja ćelije. Zapaljenje i medijatori zapaljenja. Maligna transformacija i rast. Poremećaji prometa vode i elektrolita. Etiopatogeneza šećerne bolesti. Etiopatogeneza ateroskleroze. Etiopatogeneza gojaznosti. Etiopatogeneza poremećaja acido-bazne ravnoteže. Etiopatogeneza najvažnijih poremećaja funkcije kardiovaskularnog sistema. Etiopatogeneza poremećaja funkcije respiratornog sistema. Etiopatogeneza poremećaja bubrežnih funkcija. Etiopatogeneza najvažnijih poremećaja funkcija centralnog nervnog sistema. Etiopatogeneza poremećaja neurovegetativne regulacije. Etiopatogeneza najvažnijih poremećaja funkcije endokrinih žlezda i neuroendokrine regulacije. Etiopatogeneza najvažnijih poremećaja digestivnog trakta i jetre. Etiopatogeneza poremećaja sastava i funkcije krvi.

Farmakologija:

Teorijska nastava:

Opšti principi i razvoj leka. Receptorski/ćelijski/molekulski nivo. Centralni nervni sistem. Periferni nervni sistem. Kardiovaskularni sistem. Imunofarmakologija (zapaljenje/autakoidi). Endokrini sistem. Respiratorni sistem. Bubrezi/voda i elektroliti. Krv. Gastrointestinalni sistem. Hemoterapija/kancer. Koža. Vitamini.

Praktična nastava:

Opšti principi i razvoj leka. Receptorski/ćelijski/molekulski nivo. Centralni nervni sistem. Periferni nervni sistem. Kardiovaskularni sistem. Imunofarmakologija (zapaljenje/ autakoidi).

Farmakoterapija

Teorijska i praktična nastava (analiza slučajeva):

Farmakoterapija: oboljenja kardiovaskularnog sistema; oboljenja respiratornog sistema; oboljenja gastrointestinalnog sistema; bubrežnih oboljenja; neuroloških oboljenja; psihijatrijskih oboljenja; endokrinih oboljenja i bolesti metabolizma; oboljenja kože; infektivnih i onkoloških oboljenja.

Farmakokinetika:

Značaj u farmakoterapiji. Farmakokinetički procesi kojima podleže lek u organizmu. Principi farmakokinetičke analize podataka. Farmakokinetički parametri: definicije, izračunavanja, značaj u praćenju terapije. Principi kliničke farmakokinetike. Farmakokinetičke interakcije.

Farmaceutska tehnologija:

Novi/savremeni farmaceutski oblici lekova. Karakteristike određenih farmaceutskih oblika lekova u odnosu na mesto primene. Mogućnosti kombinovanja/mešanja lekova za parenteralnu primenu i potencijalne interakcije (in vitro). Biofarmaceutske karakteristike farmaceutskih oblika lekova. Uticaj vrste farmaceutskog oblika leka na oslobađanje lekovite supstance iz preparata i biološku raspoloživost.

Kliničke discipline sa farmakoterapijom određenih bolesti:

Modul 1. Farmaceutska zaštita

Profesionalno vođenje, primena i pregledanje terapijske liste pacijenta. Izrada baze podataka "farmaceut-pacijent". Sačinjavanje liste terapijskih problema za svakog pacijenta. Dizajniranje plana farmaceutske zaštite i praćenje njegovog sprovođenja.

Modul 2. Klinički laboratorijski testovi i njihova interpretacija

Testovi za procenu funkcije jetre. Urea, kreatinin i elektroliti. Broj krvnih ćelija. Protrombinsko vreme. Primena laboratorijskih testova u infekcijama. Lumbalna punkcija.

Modul 3. Farmakoterapija infektivnih bolesti

Pregled - antibiotici i mikrobiologija. Infekcije centralnog nervnog sistema. Infekcije gornjeg i donjeg respiratornog trakta. Gastrointestinalne i abdominalne infekcije. Infekcije urinarnog trakta i prostatitis. Seksualno prenosive bolesti. Infektivni endokarditis. AIDS. Gljivične infekcije. Parazitne infekcije. Infekcije kostiju i zglobova. Septički šok. Imunizacija. Hirurške infekcije i antimikrobna profilaksa. Infekcije kože i mekih tkiva.

Modul 4. Farmakoterapija kardiovaskularnog sistema

Hipertenzija. Kongestivna srčana insuficijencija i kardiomiopatije. Aritmije. Koronarna bolest srca: angina pektoris i akutni infarkt miokarda. Hiperlipidemije. Tromboembolijska bolest. Periferna vaskularna oboljenja. Primena lekova prilikom kardiopulmonalne reanimacije.

Modul 5. Farmakoterapija respiratornog sistema

Astma. Hronična opstruktivna bolest pluća. Tuberkuloza. Maligna oboljenja respiratornog sistema. Plućne bolesti izazvane lekovima.

Modul 6. Farmakoterapija gastrointestinalnog sistema

Gastroezofagealni refluks. Peptički ulkus. Inflamatorne bolesti creva. Dijareja i konstipacija. Nauzeja i povraćanje. Hepatitis i ciroza jetre. Pankreatitis i holelitijaza.

Modul 7. Farmakoterapija endokrinog sistema

Dijabetes melitus. Abnormalnosti funkcije tireoidne žlezde. Adrenokortikalna disfunkcija. Disfunkcije hormona hipofize.

Modul 8. Farmakoterapija centralnog nervnog sistema

Anksioznost. Psihoze. Depresija. Šizofreni poremećaji. Poremećaji spavanja. Bipolarni afektivni poremećaji. Sindrom hiperaktivnosti u dece. Multipla skleroza. Epilepsija. Parkinsonova bolest. Alzheimer-ova bolest. Glavobolje i migrena. Moždani udar. Neuropatski bol.

Modul 9. Farmakoterapija bubrega

Balans vode i elektrolita. Akutna bubrežna insuficijencija. Hronična bubrežna insuficijencija. Dijaliza i doziranje lekova kod pacijenata na dijalizi. Prilagođavanje doze lekova u renalnoj disfunkciji. Glomerulonefritis. Dijabetes insipidus.

Informaciona tehnologija u farmakoterapiji

Informacije i njihov značaj u biomedicini. Generisanje biomedicinskih informacija - eksperimentalna, klinička i epidemiološka istraživanja.

Pretraživanje i korišćenje informacija. Informacioni sistemi u biomedicini.

Komunikacione mreže. Elektronski servisi. Procena valjanosti informacija u biomedicinskim istraživanjima. Citiranje literature i metodologija izrade stručnog rada.

7. Farmaceutska tehnologija

dve godine
(24 meseca)

Studijskim programom specijalizacije predviđeno je sticanje/proširenje teorijskog znanja i veština iz oblasti farmaceutske tehnologije vezana za formulaciju različitih farmaceutskih oblika lekova, postupke njihove izrade/proizvodnje, farmaceutsko-tehnološka i biofarmaceutska ispitivanja njihovog kvaliteta, kao i stabilnosti lekovitih preparata. Program takođe uključuje neke aspekte dizajna, razvoja, proizvodnje i obezbeđenja kvaliteta lekova u farmaceutskoj industriji. Svi aspekti izrade/proizvodnje lekova zastupljeni su u okviru rada farmaceuta u apotekama (primarni nivo zdravstvene zaštite) i bolničkim apotekama (sekundarni nivo zdravstvene zaštite), kao i u farmaceutskoj industriji.

Prohodnost za specijalizaciju iz farmaceutske tehnologije za potrebe zdravstva imaju kandidati - diplomirani farmaceuti/magistri farmacije sa položenim stručnim ispitom kojima je odobrena specijalizacija od strane nadležnog Ministarstva zdravlja.

Specijalizacija iz farmaceutske tehnologije izvodi se u toku dve godine, odnosno 24 meseca i obuhvata teorijsku i praktičnu nastavu, izradu dva seminarska rada, specijalistički staž, izradu i odbranu specijalističkog rada.

PLAN SPECIJALIZACIJE

* Dužina trajanja specijalističkog staža u pojedinim ustanovama u kojima se izrađuju/proizvode lekovi utvrđuje se u dogovoru sa mentorom u zavisnosti od potreba radnog mesta (predviđenih poslova i aktivnosti) i interesovanja specijalizanta.

PROGRAM NASTAVE

1. Uvod u metodologiju istraživačkog rada (12 časova)

Informacije i njihov značaj u istraživačkom/stručnom radu. Pretraživanje i korišćenje informacija. Internet. Pretraživanje Interneta. Elektronski servisi. Rad na računaru (Microsoft Office). Statistička obrada podataka. Parametarski i neparametarski testovi. Statistički eksperimentalni dizajn. Prikazivanje rezultata istraživanja: stručni radovi, poster prezentacije, usmene prezentacije.

2. Farmaceutska tehnologija (120 časova)

1. Tečni farmaceutski oblici

- Vrste i karakteristike tečnih farmaceutskih oblika (tipa rastvora, suspenzija i emulzija) za različite puteve/mesta primene

- Formulacija i izrada/proizvodnja tečnih farmaceutskih oblika

- Izrada tečnih magistralnih preparata iz čvrstih farmaceutskih oblika

- Problemi u izradi/proizvodnji tečnih farmaceutskih oblika

- Farmaceutsko-tehnološka i biofarmaceutska ispitivanja tečnih farmaceutskih oblika

- Specifičnosti primene tečnih farmaceutskih oblika - informacije i uputstva pacijentu

2. Polučvrsti farmaceutski oblici

- Vrste i karakteristike polučvrstih farmaceutskih oblika za različite puteve/mesta primene

- Faktori značajni za formulaciju i izradu/proizvodnju polučvrstih farmaceutskih oblika

- Savremene pomoćne supstance u formulacijama polučvrstih farmaceutskih oblika

- Izrada magistralnih preparata polučvrste konzistencije iz gotovih lekova

- Farmaceutsko-tehnološka i biofarmaceutska ispitivanja polučvrstih farmaceutskih oblika

3. Oftalmološki i parenteralni farmaceutski oblici

- Vrste i karakteristike oftalmoloških i parenteralnih farmaceutskih oblika (tečni i polučvrsti preparati za oči, injekcije, intravenske infuzije, koncentrati za injekcije i infuzije)

- Faktori značajni za formulaciju i izradu/proizvodnju oftalmoloških i parenteralnih farmaceutskih oblika

- Pomoćne supstance za oftalmološke i parenteralne farmaceutske oblike - vrste, osobine i zahtevi za kvalitet

- Procena potrebe i mogućnosti za izradu oftalmoloških i parenteralnih preparata u uslovima apoteke i bolničke apoteke (zavisno od vrste preparata)

- Mogućnosti pripremanja mešavina lekovitih preparata za parenteralnu primenu i problemi kompatibilnosti mešavina parenteralnih oblika lekova

- Ispitivanja kvaliteta oftalmoloških i parenteralnih farmaceutskih oblika - farmaceutsko-tehnološki i biofarmaceutski aspekti

- Specifičnosti primene oftalmoloških i parenteralnih farmaceutskih oblika - informacije i uputstva korisniku/pacijentu/zdravstvenom radniku

4. Rastvori za dijalizu, peritoneumsku dijalizu, rastvori za konzervisanje/čuvanje organa za transplantaciju i rastvori za irigaciju - vrste, karakteristike i izrada/proizvodnja

5. Čvrsti farmaceutski oblici

- Vrste i karakteristike čvrstih farmaceutskih oblika (praškovi, kapsule, tablete, supozitorije, vagitorije)

- Faktori značajni za formulaciju i izradu/proizvodnju čvrstih farmaceutskih oblika

- Ekscipijensi za izradu čvrstih farmaceutskih oblika - vrste i osobine

- Problemi u izradi/proizvodnji čvrstih farmaceutskih oblika

- Ispitivanje kvaliteta čvrstih farmaceutskih oblika - farmaceutsko-tehnološki i biofarmaceutski aspekti

6. Medicinska sredstva - farmaceutsko-tehnološki aspekti

7. Preparati za inhalaciju

- Vrste i karakteristike preparata za inhalaciju

- Specifičnosti primene preparata za inhalaciju - informacije i uputstva korisniku/pacijentu/zdravstvenom radniku

8. Homeopatski lekovi

- Vrste i karakteristike homeopatskih lekova

- Specifičnosti izrade homeopatskih lekova

9. Citotoksični lekovi

- Specifičnosti pripreme citotoksičnih lekova u uslovima bolničke apoteke

- Rukovanje citotoksičnim lekovima - potrebni uslovi i bezbednost

- Specifičnosti primene citotoksičih lekova - informacije i uputstva korisniku/pacijentu/zdravstvenom radniku

10. Radiofarmaceutski preparati

- Vrste i karakteristike radiofarmaceutskih preparata

- Specifičnosti pripreme radiofarmaceutskih preparata u uslovima bolničke apoteke

- Rukovanje radiofarmaceutskim preparatima - potrebni uslovi i bezbednost

- Specifičnosti primene radiofarmaceutskih preparata

- informacije i uputstva korisniku/pacijentu/zdravstvenom radniku

3. Zakonski i stručni propisi u izradi/proizvodnji lekova (20 časova)

Zakonski propisi značajni za oblast rada apoteka, bolničkih apoteka i farmaceutske industrije. Stručni propisi koji regulišu izradu/proizvodnju lekova u apotekama, bolničkim apotekama, kao i u farmaceutskoj industriji. Propisi i standardi o uslovima za izradu lekova u apotekama, bolničkim apotekama i farmaceutskoj industriji. Propisi za označavanje, čuvanje/skladištenje i distribuciju lekova.

4. Odabrana poglavlja farmakoterapije (20 časova)

Terapija oboljenja oka. Terapija oboljenja urogenitalnog trakta. Lokalna i sistemska terapija kožnih oboljenja. Specifičnosti terapije u pedijatriji i gerijatriji.

5. Biotehnološki i imunološki lekovi (16 časova)

1. Biotehnološki lekovi

- Biotehnološki lekovi tipa rekombinantnih proteina i monoklonskih antitela

- Biotehnološki lekovi prve i druge generacije (primeri: humani insulin, humani hormon rasta, interferoni, eritropoetin)

- Specifičnosti primene biotehnoloških lekova - informacije i uputstva korisniku/pacijentu/zdravstvenom radniku

2. Imunološki lekovi (Vakcine i imunoserumi za humanu upotrebu)

- Vrste i karakteristike vakcina i imunoseruma za humanu upotrebu

- Specifičnosti čuvanja i primene vakcina i imunoseruma za humanu upotrebu - informacije i uputstva korisniku/pacijentu/zdravstvenom radniku

6. Biljni lekovi i fitoterapija (12 časova)

Farmaceutski oblici biljnih lekova. Formulacija, izrada i farmaceutsko-tehnološka ispitivanja biljnih lekova. Specifičnosti i značaj biljnih lekova. Obezbeđenje kvaliteta biljnih lekova. Principi racionalne fitoterapije. Bezbednost primene biljnih lekova. Primena biljnih lekova kod funkcionalnih poremećaja i oboljenja. Biljni lekovi sa imunomodulatornim delovanjem.

7. Ispitivanje i kontrola kvaliteta lekova (20 časova)

Zahtevi za kvalitet, specifikacije i sadržaj sertifikata o kvalitetu aktivnih supstanci, pomoćnih supstanci (ekscipijenasa), pakovnog materijala i lekova. Odabrane metode za ispitivanje kvaliteta aktivnih supstanci, pomoćnih supstanci (ekscipijenasa), pakovnog materijala i lekova prema Ph. Eur., USP i BP. Seminarski rad

Specijalistički staž

Specijalistički staž se obavlja u ustanovama koje su određene kao nastavne baze i ispunjavaju uslove u pogledu prostora, opreme i kadrova. Ustanove za obavljanje staža su: apoteke (farmaceutska zdravstvena delatnost na primarnom nivou) koje imaju uslove za izradu magistralnih lekova (minimum dve), galenske laboratorije pri apotekama (jedna ili više), bolničke apoteke u kojima se izrađuju lekovi (minimum dve), ustanova u kojoj se izrađuju biljni lekovi (minimum jedna), laboratorija za kontrolu lekova i farmaceutska industrija.

Specijalistički rad

Specijalistički rad je u pisanoj formi i može biti eksperimentalni ili bibliografski.

8. Kontrola i primena lekovitih biljaka

dve godine
(24 meseca)

Specijalizacija iz Kontrole i primene lekovitih biljaka izvodi se tokom dve godine (24 meseca). Obuhvata teorijsku nastavu, specijalistički staž, specijalistički ispit, izradu i odbranu specijalističkog rada.

Prohodnost. Pošto ovu specijalizaciju odobrava Ministarstvo zdravlja Republike Srbije, pravo upisa imaju svi zdravstveni radnici: farmaceuti, lekari i stomatolozi. Lekari i stomatolozi mogu upisati specijalizaciju tek posle položenih ispita botanika i farmakognozija po važećem studijskom programu nastave na Farmaceutskom fakultetu, Univerzitet u Beogradu.

Dopuna. Ovu specijalizaciju mogu upisati i diplomirani tehnolozi, agronomi, hemičari i biolozi, ali samo kao samofinansirajući studenti. Pre upisa moraju položiti ispite botanika i/ili farmakognozija po važećem studijskom programu nastave na Farmaceutskom fakultetu, Univerzitet u Beogradu. Uverenje o završetku specijalizacije izdaje Farmaceutski fakultet.

PLAN TEORIJSKE I PRAKTIČNE NASTAVE

* U zavisnosti od interesovanja i potrebe radnog mesta, specijalizant odlučuje da li će svoje specijalističke studije usmeriti više prema kontroli ili prema primeni lekovitih biljaka i biljnih lekova. Ovo usmeravanje se ogleda u organizaciji specijalističkog staža i kasnije u temi specijalističkog rada.

PROGRAM TEORIJSKE NASTAVE (dva semestra)

1. Statistika (20 časova)

- Evaluacija analitičkih metoda. Određivanje nepreciznosti. Određivanje netačnosti. Limit detekcije. Linearnost. Procena interferencija. Poređenje metoda. Metoda standardnog dodatka. Ciljevi analitičkog kvaliteta. Merna nesigurnost.

- Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta. Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta. Kontrolna pravila. Spoljašnja kontrola kvaliteta.

2. Zakonska regulativa i standardi u proizvodnji i primeni lekovitih biljaka (20 časova)

- Važeća zakonska regulativa u Srbiji vezano za proizvodnju biljnih droga, preparata biljnih droga, biljnih i tradiconalnih biljnih lekova (u nastavku biljnih lekova).

- Povezanost sa evropskom regulativom.

- Monografije biljnih droga i preparata u farmakopejama.

- Monografije biljnih droga EMA; WHO; ESCOP; Komisija E.

- Stavljanje u promet biljnog i tradiconalnog biljnog leka: zahtevi registracije.

3. Morfološka karakterizacija i identifikacija biljnih droga (40 časova)

- Spoljašnja i unutrašnja morfologija lekovitih biljaka;

- Makroskopski i mikroskopsko ispitivanje morfoloških karakteristika;

- Morfološki karakteri od značaja za identifikaciju biljnog materijala;

- Identifikacija nepoznatog materijala na osnovu makroskopskog i mikroskopskog ispitivanja morfoloških karakteristika;

- Kvalitativna i kvantitativna analiza mešavine biljnih droga poznatog sastava.

- Identifikacija sprašenog biljnog materijala na osnovu makroskopskog i mikroskopskog ispitivanja.

- Primena histohemijskih reakcija za identifikaciju biljnog materijala;

- Nove metode bioloških ispitivanja od značaja za identifikaciju biljnog materijala.

- Uticaj biotskih i abiotskih faktora na morfološke i druge (hemijske) karakteristike biljnog materijala.

4. Hemijska karakterizacija i kontrola kvaliteta biljnih droga, preparata biljnih droga i biljnih lekova (80 časova)

- Aktivne komponente biljnih lekova;

- Najvažnije hemijske grupe farmakološki aktivnih sastojaka biljaka;

- Struktura i hemijska reaktivnost;

- Primena hemijskih reakcija za identifikaciju;

- Primena hromatografije na tankom sloju adsorbensa za identifikaciju;

- Određivanje sadržaja određenih sastojaka u drogi;

- Kvalitet biljnih droga - monografija oficinalnih biljnih droga;

- Kontrola kvaliteta oficinalnih biljnih droga;

- Pristup formiranju standarda kvaliteta za neoficinalne biljne droge;

- Zdravstvena ispravnost biljnih droga;

- Obezbeđivanje kvaliteta biljnih droga.

- Preparati biljnih droga.

- Obezbeđenje kvaliteta preparata biljnih droga.

- Kvalitativna i kvantitativna analiza preparata biljnih droga.

- Vrste biljnih lekova.

- Obezbeđivanje kvaliteta biljnih lekova.

- Hemijsko-farmaceutsko-biološka kontrola biljnih lekova;

- Kvalitativna i kvantitativna analiza aktivnih komponenti biljnih lekova;

- Osnovne informacije o biofarmaceutskoj karakterizaciji (kontroli) biljnih lekova;

- Osnovne informacije o biološkoj kontroli biljnih lekova.

5. Farmakološka karakterizacija i primena biljnih droga, biljnih lekova i biljnih dodataka ishrani (80 časova)

- Najvažniji farmakološki aktivni sastojci biljaka;

- Povezanost hemijske strukture i farmakološke aktivnosti;

- Farmakološko - toksikološka ispitivanja biljnih droga, preparata biljnih droga i biljnih lekova;

- Klinička ispitivanja biljnih droga, preparata biljnih droga i biljnih lekova;

- "Biljni lekovi zasnovani na dokazima" i tradicionalni biljni lekovi;

- Primena biljnih droga i lekova u samomedikaciji;

- Najvažnije biljne droge i njihovi preparati koje se koriste kod funkcionalnih poremećaja i oboljenja: centralnog nervnog sistema, kardiovaskularnog sistema, respiratornog trakta, gastrointestinalnog trakta, urogenitalnog trakta, kože i sluzokože. Primena biljnih droga kod poremećaja metabolizma. Biljni imunostimulatori i adaptogeni. Biljne droge antiinflamatornog delovanja. Biljni antimikrobni agensi. Biljni antioksidansi. Biljni citostatici i antitumorni agensi.

- Bezbedna primena biljnih droga i lekova: indikacije, doze, kontraindikacije.

- Pružanje pacijentima validne i odgovorne informacije i savet o upotrebi biljnih droga i lekova.

- Praćenje efekata primene biljnih droga i lekova.

- Farmakovigilanca biljnih droga i lekova.

- Metodologija prikupljanja podataka o biljnim drogama i lekovima.

- Najvažniji web adrese. Specijalistički staž:

Obavlja se u sledećim ustanovama:

1. Farmaceutski fakultet, Univerzitet u Beogradu;

2. Institut za proučavanje lekovitog bilja "Dr Josif Pančić";

3. Agencija za lekove i medicinska sredstva Srbije;

4. Apotekarska Ustanova Beograd;

5. Apotekarska Ustanova Novi Sad.

Staž se obavlja pod mentorstvom Specijaliste za lekovito bilje ili Specijaliste iz kontrole i primene lekovitih biljaka

Raspored realizacije specijalističkog staža:

Proizvodnja biljnih droga, preparata i lekova - 1,5 meseci

- 5 nedelja - Institut za proučavanje lekovitog bilja "Dr Josif Pančić" - overava specijalista lekovitog bilja iz Instituta

- 1 nedelja - Zavod za zaštitu prirode Srbije - overava Rukovodilac specijalizacije i direktor Zavoda;

Kontrola kvaliteta biljnih droga, preparata i lekova - 3 ili 7 meseci

- 2 meseca - Institut za proučavanje lekovitog bilja "Dr Josif Pančić" - overava specijalista lekovitog bilja iz Instituta;

- 1 mesec - Gradski Zavod za zaštitu zdravlja Beograda - overava rukovodilac specijalizacije i direktor Zavoda;

- 1 mesec - Agencija za lekove i medicinska sredstva Srbije - overava rukovodilac specijalizacije i direktor Agencije;

- 3 meseca - Katedra za farmakognoziju Farmaceutskog fakulteta - overava rukovodilac specijalizacije;

Medicinska primena biljnih droga i lekova - 3 ili 7 meseci

- 2 mesec - Institut za proučavanje lekovitog bilja "Dr Josif Pančić" - overava specijalista Lekovitog bilja iz Instituta;

- 2 meseca - Apotekarska Ustanova Beograd ili Apotekarska ustanova Novi Sad - overava specijalista Lekovitog bilja iz Ustanove;

- 3 meseca - Katedra za farmakognoziju Farmaceutskog fakulteta - overava Rukovodilac specijalizacije.

Ne-medicinska primena biljnih droga - 0,5 meseci

- 2 nedelje - Katedra za farmakognoziju Farmaceutskog fakulteta - overava Rukovodilac specijalizacije;

Specijalistički rad

Projekat izrade specijalističkog rada priprema specijalizant u dogovoru sa mentorom. Specijalistički rad je u pisanoj formi. Može biti u celosti ili delimično zasnovan na eksperimentalnom radu koje je obavio specijalizant.

9. Socijalna farmacija

dve godine
(24 meseca)

Prohodnost: Prohodnost za ovu zdravstvenu specijalizaciju imaju kandidati - diplomirani farmaceuti/magistri farmacije i diplomirani farmaceuti-medicinski biohemičari/magistri farmacije-medicinski biohemičari kojima je odobrena specijalizacija od strane nadležnog Ministarstva Zdravlja.

Koncepcija: Specijalizacija iz socijalne farmacije izvodi se u toku dve godine, odnosno 24 meseca i obuhvata teorijsku i praktičnu nastavu, specijalistički staž i izradu i odbranu specijalističkog rada.

Cilj specijalizacije iz socijalne farmacije je formiranje stručnjaka sa specijalističkim znanjima i iskustvom u oblastima koje izučava socijalna farmacija, farmaceutska praksa, farmakoepidemiologija, zdravstvena etika i farmaceutsko zakonodavstvo, kao i savladavanje odgovarajućih veština iz svake pojedine oblasti.

Ostvarivanje programa:

I. Putem dvosemestralne nastave kroz predmete:

- Biostatistika

- Socijalna farmacija

- Javno zdravlje, etika i prava pacijenata

- Menadžment lekovima u zdravstvu

- Farmaceutsko zakonodavstvo

- Farmakoepidemiologija i ishodi

II. Obavljanjem obaveznog jednogodišnjeg staža u referentnim ustanovama pod rukovodstvom imenovanih mentora.

III. Samostalnim radom kandidata: izrada seminarskih radova, učešće u radionicama, rešavanje zadatih problema, analiza slučajeva iz prakse, korišćenje stručne literature i Interneta, itd.

IV. Izradom specijalističkog istraživačkog ili biblografskog rada

PLAN SPECIJALIZACIJE

PROGRAM NASTAVE

1. Biostatistika - 30 časova

Populacione analize. Deskriptivne studije. Kliničke studije (randomizirane i nerandomizirane studije). Evaluacija istraživačkih metoda. Određivanje nepreciznosti. Određivanje netačnosti. Stepen nesigurnosti. Procena interferencija. Poređenje metoda. Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta. Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta.

2. Socijalna farmacija - 90 časova

Uvod u socijalnu farmaciju. Društvo, zdravlje i čovek. Javno zdravlje i socijalna farmacija. Determinante zdravlja i stilovi života. Kvalitet života povezan sa zdravljem i njegova procena. Procena zdravlja stanovništva i faktora povezanih sa zdravljem. Odnos bolesnika prema bolesti. Komunikacije u farmaciji i društvu. Bihejvioralni koncepti farmacije i društva. Lek - pacijent - farmaceut. Lekovi i društvo. Farmaceutska industrija i zdravstvo. Tržišta u zdravstvu. Sistem zdravstvene zaštite. Zdravstvena zaštita prema nivoima prevencije i za posebne populacione grupe (žene i deca, radno-aktivno stanovništvo, gerijatrijska populacija, siromašni, izbeglo stanovništvo, ljudi koji žive sa invaliditetom). Zdravstvena zaštita zasnovana na dokazima. Farmaceutska praksa. Ishodi u farmaceutskoj delatnosti. Zdravstvene tehnologije i ocene podobnosti zdravstvenih tehnologija. Zdravstvena ekonomija i kvalitet života povezan sa zdravljem.

3. Javno zdravlje, etika i prava pacijenata - 30 časova

Zdravstveni, privredni i društveni aspekt farmaceutske delatnosti. Koncept zdravlja i bolesti. Promocija zdravlja (socijalni marketing). Greške u farmaciji - moralna i krivična odgovornost farmaceuta. Etičko rasuđivanje u poštovanju moralnih vrednosti i prava pacijenata. Nepridržavanje kodifikovanih načela. Uloga ljudskih prava u javnom zdravlju. Etički kodeks javnog zdravlja. Generalni direktorat Komisije za zdravlje i zaštitu potrošača pri Evropskoj uniji. Prava i obaveze iz zdravstvene zaštite i zdravstvenog osiguranja davaoca zdravstvenih usluga, korisnika i treće strane.

4. Menadžment lekovima u zdravstvu - 30 časova

Politika lekova. Esencijalna lista lekova. Klinički vodiči, terapijski protokoli. Javne nabavke u zdravstvu. Planiranje, implementacija i monitoring upotrebe lekova. Zdravstveni, društveni i ekonomski aspekti i ishodi upotrebe lekova u populacijama, institucijama, društvu i kod pacijenta. Farmakoekonomske evaluacije. Ugovaranje sa Fondovima zdravstvenog osiguranja. Usluge u farmaceutskom zdravstvenom sistemu. Obezbeđenje kvaliteta farmaceutskih zdravstvenih usluga.

5. Farmaceutsko zakonodavstvo - 30 časova

Nacionalna zdravstvena politika i regulativa u zdravstvu (zakon o lekovima i medicinskim sredstvima, zakon o zdravstvenoj zaštiti, zdravstvenom osiguranju, zdravstvenim komorama). Farmaceutska regulativa (nacionalna podzakonska akta i strukovna pravila). Farmaceutsko zakonodavstvo u Evropskoj uniji i procesi harmonizacije. Međunarodna regulativa o lekovima - osnovne smernice.

6. Farmakoepidemiologija i ishodi - 60 časova

Racionalna upotreba lekova. Osnovni principi farmakoepidemioloških metoda sakupljanja, obrade i analize podataka vezanih za upotrebu lekova i medicinskih proizvoda (racionalno propisivanje lekova, učestalost propisivanja lekova i ishod lečenja). Metode detekcije neželjenih i korisnih efekata lekova, uključujući spontano izveštavanje, ad hoc epidemiološke studije i korišćenje baza podataka. Dizajn studija. Studije preseka, opservacione studije (kohort studije i slučaj-kontrola studije) i kliničke studije. Studije upotrebe lekova. Spontano prijavljivanje neželjenih efekata. Pristrasnost. Klinički, socijalni i ekonomski ishodi upotrebe lekova.

Specijalistički staž

Metode praktične nastave uključuju aktivne analize primera iz prakse, učešće u razvojnim projektima prakse i analize farmaceutskog zdravstvenog sistema. Specijalistički staž se obavlja u ustanovama koje su određene kao nastavne baze i ispunjavaju uslove (oprema i kadar). Ustanove za obavljanje staža su: javne apoteke koje imaju centar za informacije o lekovima, bolničke apoteke pri kliničkim centrima (služba javnih nabavki), Regionalni zavod/institut za javno zdravlje i Republički institut za javno zdravlje "Dr Milan Jovanović - Batut", Republički fond za zdravstveno osiguranje i njegove filijale.

Specijalistički rad

Projekat izrade specijalističkog rada priprema specijalizant u dogovoru sa mentorom. Specijalistički rad je u pisanoj formi i može biti istraživačko-razvojni ili bibliografski.

IV. PROGRAMI SPECIJALIZACIJA ZA SPECIJALNOSTI IZ KOJIH SE SPECIJALIZUJU ZDRAVSTVENI SARADNICI KAO I DRUGA LICA ZAPOSLENA U ZDRAVSTVENOJ USTANOVI, ODNOSNO PRIVATNOJ PRAKSI KOJA ČINE TIM SA ZDRAVSTVENIM RADNICIMA U OBAVLJANJU ZDRAVSTVENE DELATNOSTI

1. Medicinska psihologija

tri godine
(36 meseci)

Trajanje specijalizacije

Trajanje celokupne specijalizacije iz medicinske psihologije: 36 meseci (3 godine)

Klinička psihologija obuhvata 24 meseca

Ovaj period obuhvata boravak i edukaciju na kliničkim odeljenjima Instituta za psihijatriju:

a) Tri odeljenja dnevne bolnice za psihotične poremećaje, psihosomatiku i neurotske poremećaje i poremećaje ličnosti - 6 meseci

b) Odeljenja za stacionarno lečenje psihoza "Vladimir Vujić" - 6 meseci

c) centra za sudsku psihijatriju - 6 meseci d) centra za mlade - 6 meseci

kao i boravak i edukaciju u trajanju od najmanje 12 meseca u nekoj od sledećih ustanova: Institut za decu i omladinu KC Srbije, Institut za neurologiju KC Srbije, Institut za mentalno zdravlje, "Laza Lazarević", KBC "Dragiša Mišović" radi edukacije u sledećim oblastima:

Psihopatologija dece i omladine - 5 meseci

Porodična terapija alkoholizma - 2 meseca

Neuropsihologija (odraslih i dece) - 3 meseca

Urgentna stanja u psihijatriji - 1 mesec

Drugostepena komisija za dodelu dece u postupku razvoda - 1 mesec

Edukacija iz supspecijalističkih oblasti je takođe predviđena tokom ovog perioda: neuropsihologija, projektivni testovi, upitnici ličnosti, testovi inteligencije, sudska psihologija

Neobavezna je, ali se preporučuje edukacija iz sledećih oblasti:

a) Sudska psihologija

b) Rorschach metod

c) Neuropsihologija

d) Upitnici ličnosti nove generacije

e) Kolaborativna procena

f) Procena suicidalnosti i homicidalnosti

Provera znanja

Procena stečenih znanja se vrši kontinuirano tokom tri godine specijalizacije na osnovu praćenja specijalizanata, kolokvijuma i završnog usmenog ispita.

Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu Kolokvijume. Predviđeno je polaganje 6 kolokvijuma:

- psihijatrija,

- psihoterapija

- psihopatologija detinjstva i mladosti

- metode kliničke psihologije teorija ličnosti

- istraživački projekat iz oblasti medicinske psihologije

a) 3 prikaza klinička slučaja i javna odbrana interpretiranih rezultata testiranja pred mentorima i grupom specijalizanata

b) mentor na kraju specijalizacije pregleda 20 psiholoških nalaza urađenih tokom specijalističkog staža na Institutu za psihijatriju

Redosled specijalizacije

Ne zahteva se obavezni redosled specijalizacije, ali je poželjno da se prioritet da kliničkoj psihologiji na psihijatriji.

Ciljevi specijalističke edukacije

Osnovni cilj specijalističke edukacije iz medicinske psihologije je formiranje kompetentnog psihologa koji je sposoban da proceduralno tačno izvrši psihotestovnu procenu, dijagnostikuje i savetodavno i terapijski tretira pacijenta u čitavom spektru medicinskih ustanova od faze primarne, do tercijarne zaštite.

To uključuje sledeće veštine:

1) Poznavanje psihičkog razvoja čoveka, od rođenja do senijuma

2) Poznavanje psihopatologije u detinjstvu, adolescenciji, zrelosti i starosti

3) Poznavanje psihijatrijskih klasifikacionih sistema i osnovnih problema diferencijacije normalnog i patološkog

4) Poznavanje baterije psiholoških testova, od faze zadavanja, do obrade, integracije i interpretacije podataka

5) Poznavanje principa savetodavnog i psihoterapijskog rada

6) Primenu ovih veština u uslovima ambulantnog rada, parcijalne i stacionarne hospitalizacije

7) Poznavanje metoda naučnog istraživanja u psihologiji

Dobro edukovani psiholog tokom specijalizacije treba da ovlada samoopservacijom i prepoznavanje emocionalnih i kontratransfernih reakcija, da usavrši veštine komunikacije sa pacijentima, klijentima i članovima njihove porodice, tako da je sposoban da empatički i profesionalno korektno komunicira poštujući etičke principe psihološke struke.

Specifične veštine i specijalističko znanje iz Medicinske psihologije

Prepoznavanje glavnih simptoma i velikih sindroma iz oblasti:

Poremećaji navika i ponašanja, psihički poremećaji u dečjoj dobi, psihički poremećaji u adolescenciji, zreloj dobi i senijumu. Mentalna retardacija, anksiozni i depresivni poremećaji, poremećaji ličnosti, zloupotreba supstanci, psihotični poremećaji, shizofrenija, afektivne psihoze, paranoidna stanja, neurološki i drugi organski poremećaji.

Neophodan stepen poznavanja specifičnih psiholoških veština:

Teorije ličnosti

a) pozitivističke

b) konstruktivističke

Psihološka procena:

a) Koncept i ciljevi testiranja

b) Indikacija i kontraindikacije za odluku o testiranju

c) Razvoj instrumentarijuma

d) Integracija rezultata na različitim testovima

e) Integracija testovnih podataka i informacija iz drugih izvora

f) Prezentovanje rezultata pacijentu kao oblik terapijske intervencije

Psihološke tehnike za sprovođenje veština:

a) Podela tehnika, testova i skala

b) Psihološki intervju

c) Skale psihomotornog razvoja

d) Skale socijalne zrelosti

e) Testovi inteligencije

f) Testovi za procenu ličnosti - upitnici

g) Projektivne metode

h) Neuropsihološki testovi

i) Zadavanje pojedinačnih instrumenata, interpretacija i integracija podataka

Psihodijagnostika

a) Procena ponašanja

b) Procena inteligencije

c) Procena oštećenja i funkcije mišljenja

d) Procena strukture ličnosti

e) Procena dinamike ličnosti

f) Procena Ja/Selfa, samosvesti

g) Psihodijagnostika hendikepiranih

h) Procena stanja i odnosa u porodici

i) Evaluacija terapije

Patopsihologija i psihodijagnostika razvojnog doba:

a) Veštine prepoznavanja poremećaja vezanih za dečju dob, distinkcija razvojnih i patoloških fenomena (intervju sa roditeljima i detetom; procena psihomotornog razvoja; procena intelektualne, emocionalne i socijalne zrelosti)

b) Ovladavanje veštinom komunikacije i prepoznavanja poremećaja kod adolescenata, distinkcije razvojno očekivanih fenomena i početka patopsiholoških fenomena

c) Ovladavanje veštinama distinkcije poremećaja vezanih za zrelu dob i klimakterijum

d) Veštine rada sa starim osobama i prepoznavanje poremećaja u gerontopsihologiji

e) Stres i kriza, krizne reakcije i intervencije u krizi

Savetovanje, psihoterapija i psihološka prevencija

a) Upoznavanje sa idejama psiholoških radionica kao oblika rada u primarnoj prevenciji

b) Upoznavanje sa osnovnim principima psihološkog savetovanja

c) Upoznavanje sa osnovnim idejama individualne i grupne psihoterapije

d) Ovladavanje veštinom procene indikacija za upućivanje na analitičku terapiju

e) Veština procene indikacija i primene kognitivno-bihejvioralne terapije

f) Upoznavanje sa osnovnim pravcima Humanističke psihoterapije

g) Indikovanje i primena porodične terapije

h) Socioterapijska grupa

i) Psihološka prevencija - dečja, adolescentna, odrasla dob

Psihijatrija

a) Procena psihijatrijske simptomatologije na osnovu naturalističkih tehnika

b) Veštine procene akutnih i hroničnih psihijatrijskih sindroma i integracija opserviranih patoloških stanja sa podacima o karakteristikama psihološkog razvoja i premorbidne psihološke strukture pacijenta

c) Farmakoterapija - upoznavanje sa principima primene najčešćih psihoaktivnih lekova, indikacijama, kontraindikacijama i neželjenim efektima.

d) Ovladavanje veštinama komunikacije sa drugim profesionalcima i izgrađivanje uloge psihologa u timovima u psihijatrijskim i drugim zdravstvenim ustanovama

Neurologija

a) Upoznavanje sa osnovnim neurološkim oboljenjima: posebno psihoorganski sindrom, demencije, traume.

b) Ovladavanje veštinama distinkcije poremećaja kognitivnih funkcija i izmena ličnosti kod neuroloških pacijenata

c) Normalno i patološko reagovanje pacijenta na neurološko oboljenje, upoznavanje sa osnovama psihološkog rada sa neurološkim pacijentima

Metode naučnog istraživanja u psihologiji

a) Problemi merenja u kliničkoj psihologiji

b) Elementi strukture naučnog mišljenja

c) Univarijantni i multivarijantni eksperimenti u kliničkoj psihologiji

Subspecijalističke oblasti medicinske psihologije

Testovi inteligencije

Primena i interpretacija stranih i standardizovanih testova inteligencije (WB 2, VITI, WAIS III)

Upitnici ličnosti nove generacije

Primena, obrada rezultata i interpretacija upitnika i inventara ličnosti nove generacije (MMPI 2, NEO PI-R, MCMI III, PAI)

Rorschach metod

Upoznavanje s osnovama Obuhvatnog metoda interpretacije Rorschach metoda

Integracija podataka i pisanje nalaza

Uvežbavanje integracije podataka dobijenih na različitim metodama procene, ovladavanje elementima pismenog nalaza, artikulacija odgovora na postavljene dijagnostičke zadatke, vežbanje načina na koji se i pacijentu može formulisati feedback o rezultatima kao deo kolaborativnog modela rada sa pacijentima

Neuropsihološko testiranje

Osnovni principi i upoznavanje sa zadavanjem i obradom rezultata na neuropsihološkim testovima

Sudska psihologija i patopsihologija

Upoznavanje sa osnovnim principima i procedurom rada psihologa u procesu veštačenja i tumačenja rezultata na sudu. Specifičnosti forenzičke procene, psihološka procena kod klijenata upućenih radi forenzičke ekspertize, ovladavanje specifičnostima pismenog mišljenja koje se upućuje graničnim disciplinama

2. Medicinska fizika

tri godine
(36 meseci)

Medicinski fizičar koji radi u kliničkom okruženju je član kliničkog tima koji je odgovoran za dijagnozu i lečenje pacijenata. Kvalifikovani medicinski fizičar nosi niz odgovornosti u svojoj oblasti, na primer odgovoran je za opremu, tehnike i metode koje se rutinski klinički koriste, zatim za uvođenje, adaptaciju i optimizaciju novih metoda, za kalibraciju, tačnost i preciznost, osiguranje kontrole kvaliteta, i uopšteno takođe za mnoge oblasti istraživanja i razvoja.

Posebno u radioterapiji, medicinski fizičar obavlja ključnu ulogu u obezbeđivanju tehničkih kvaliteta radioterapijskih usluga. Fizičar u radioterapiji treba da formira i razvije program korišćenja dozimetrije, algoritama sistema za planiranje, kontrole kvaliteta tretmana i opreme i svih delova radioterapijskog procesa koji su vezani za posao fizičara, zaštitu od zračenja, itd. Fizičar treba da ima savetodavnu ulogu u razvoju novih tehnika zračenja i optimizaciji procesa lečenja i tretmana za svakog individualnog pacijenta. Fizičar ima vodeću ulogu u implementaciji, razvoju, sigurnoj upotrebi i optimizaciji naprednih tehnologija i tehnika. Oni omogućuju multidisciplinarnost u timu sa radijacionim onkologom i radiološkim tehničarem, da bi se obezbedila najkvalitetnija i najsigurnija radiološka terapija.

Da bi se steklo, i održalo dovoljno znanje na odgovarajućem nivou kompetentnosti, potrebno je, osim inicijalnog treninga, i kontinuirana edukacija i kontinuirani trening (usavršavanja).

Evropska legislativa je dovela do toga da su mnoge profesionalne organizacije u svetu morale da usklade profesionalne standarde na visokom nivou. Direktive evropske unije vezane za zaštite od zračenja i medicinsku eksponiranost zračenju, obavezuju ustanove u kojima se obavlja praksa sa jonizujućim zračenjem, da imaju zaposlenog kvalifikovanog medicinskog fizičara.

Trajanje specijalizacije

Specijalizacija traje 6 semestara (1 semestar 6 meseci) Predmeti:

U izvođenju nastave učestvuju:

- Medicinski fakultet

- Prirodno matematički fakultet

- Fakultet tehničkih nauka

U praktičnoj obuci učestvuju:

- prirodno matematički fakultet

- Institut za onkologiju Vojvodine

- radioterapija Kragujevac

- radioterapija Niš

- Institut za radiologiju i onkologiju Beograd

CILJ I STRUKTURA SPECIJALIZACIJE

Obuka u okviru ove specijalizacije sastoji se iz teorijskog i praktičnog dela. Sadrži specifične zahteve vezane za edukaciju i trening u radioterapiji, nuklearnoj medicini i dijagnostičkoj radiologiji.

Minimalan nivo obrazovanja potreban za upis specijalizacije iz medicinske nuklearne fizike je stečen naziv diplomiranog fizičara, diplomiranog medicinskog fizičara itd. (prvi stepen akademskih studija iz fizičkih nauka.

Specijalista medicinske nuklearne fizike treba da radi potpuno samostalno, bez supervizije u svim aspektima svoje delatnosti.

1. Opšte kvalifikacije u medicinskoj fizici

a. da radi prema opštim pravilima profesionalnog ponašanja, među kojima su:

I. da omogući da u svakom momentu interesi, dostojanstvo pacijenta, i kvalitet usluga koje mu se pružaju budu na najvišem mogućem nivou, i da sprovođenje istog ne ugrožava ni jednu drugu osobu

II. da radi efikasno u timu, u hospitalnom okruženju sa ostalim članovima drugih profesija

b. da ima odgovarajuće znanje i razume sledeće:

I. fizičke principe na kojima se zasnivaju radiološka terapija, nuklearna medicina i dijagnostička radiologija

II. principe funkcionisanja i pregleda najvažnijih organskih sistema

III. principe medicinskog imidžinga

IV. sigurnost u medicinskom okruženju uključujući i zaštitu od zračenja

V. anatomiju, fiziologiju, patologiju i biologiju

VI. principe medicinske instrumentacije i analize medicinskog signala

VII. principe sistema kvaliteta primenjeno na medicinske sisteme

VIII. informacione sisteme u medicinskom okruženju

IX. medicinsku statistiku

X. principe menadžmenta u bolnici i u projektima

XI. organizaciju, finansiranje i nacionalne regulative u zdravstvu

c. da ima sposobnosti i znanja za istraživanja:

I. da razume i primeni matematičke i metode drugih prirodnih nauka

II. sposobnost da inovira, implementira i optimizuje tehnologiju i metodu, i da izvesti o tome na odgovarajući način

III. sposobnost komunikacije i sposobnost da prenese znanje

2. Specifične kvalifikacije medicinskog fizičara u polju radioterapije sadrže:

a. stav i sposobnost da radi efikasno kao član radioterapijskog tima

b. sposobnost da kreira naučno okruženje i infrastrukturu za ostale članove radioterapijskog time (radijac. onkolog i radiološki tehničar)

c. da ima odgovarajuće znanje, sposobnosti i iskustvo u sledećim aspektima, da kako bi samostalno radio i imao punu odgovornost kao kvalifikovani medicinski fizičar:

I. radiološke fizike

II. matematičke metode koje su osnova radiološke fizike

III. "imaging" u radioterapiji

IV. osnove onkologije

V. radioterapije

VI. kliničke radiobiologije

VII. opreme i sistema za tretman pacijenata u radioterapiji

VIII. specifikacije, kupovine, "acceptance" testova, commissioninga opreme, održavanja i kontrole kvaliteta - opreme i sistema u radioterapiji

IX. radijacione dozimetrije

X. planiranja terapije, pripreme i samog tretmana

XI. zaštite od zračenja za osoblje, pacijente, javnost i okruženje

XII. informacione i komunikacione sisteme

XIII. sistem kvaliteta

XIV. razvijanje i uvođenje novih zračnih tehnika

XV. superviziju i instruiranje radioloških tehničara i radijacionih onkologa u upotrebi nove opreme i metoda i sposobnost da obezbedi fizička i tehnička uputstva i preporuke za njihov rad

XVI. da obezbedi kvalitetan savet radijacionom onkologu i radiološkom tehničaru u optimizaciji individualnog tretmana pacijenta

XVII. da sarađuje sa ostalim članovima tima i pacijentom, i da ukoliko je potrebno, tehničke detalje objasni pacijentu

XVIII. da formira i testira fizička i tehnička pomoćna sredstva i metode i za individualne tretmane pacijenta i za fizička merenja

XIX. da rešava kliničke probleme u saradnji sa radijacionim onkologom i radiološkim tehničarem

XX. da učestvuje u istraživanjima

d. naučne sposobnosti:

XXI. da prati o najnoviju literaturu iz radioterapije, radiološke fizike, naučne izveštaje, nacionalne i međunarodne preporuke

XXII. da uvede metode evaluacije tretmana pacijenta

XXIII. sposobnost da sprovede naučno istraživanje u polju radiološke fizike, nezavisno kao i supervizor, da evaluira i izvesti o takvom istraživanju. Da učestvuje u istraživanju sa radijacionim onkologom i ostalim naučnim radnicima

3. Specifične kvalifikacije medicinskog fizičara u polju nuklearne medicine sadrže:

a. stav i sposobnost da radi efikasno kao član tima na nuklearnoj medicini

b. sposobnost da kreira naučno okruženje i infrastrukturu za ostale članove tima

c. da ima odgovarajuće znanje, sposobnosti i iskustvo u sledećim aspektima, da kako bi samostalno radio i imao punu odgovornost kao kvalifikovani medicinski fizičar:

I. da učestvuje u radu laboratorije na nuklearnoj medicini, dozimetrija, kalkulacije

II. sprovodi kontrolu kvaliteta

III. učestvuje u nabavci nove opreme, validuje procedure i protokole

4. Specifične kvalifikacije medicinskog fizičara u polju imidžinga:

a. stav i sposobnost da radi efikasno kao član tima u dijagnostici

b. sposobnost da kreira naučno okruženje i infrastrukturu za ostale članove tima

c. da ima odgovarajuće znanje, sposobnosti i iskustvo u sledećim aspektima, da bi samostalno radio i imao punu odgovornost kao kvalifikovani medicinski fizičar:

I. sprovodi kontrolu kvaliteta i kalibraciju opreme

II. učestvuje u nabavci nove opreme, validuje procedure i protokole

III. optimizuje imidžing procedure

TEORIJSKI DEO

1. OPŠTI DEO - MEDICINSKA FIZIKA

a. osnove anatomije i fiziologije ljudskog tela

I. medicinska terminologija

II. struktura ljudskog tela

III. osnovna anatomija i nomenklatura

IV. elementi fiziologije

V. ljudski organi i sistemi

VI. identifikacija anatomskih struktura u različitim kliničkim imidžing modalitetima

VII. uvod u prirodu i efekte bolesti i traume

VIII. principi pregleda ljudskog tela

b. opšti principi bezbednosti i sigurnosti u medicinskom okruženju

I. principi bezbednosti i sigurnosti i kontrola rizika

II. električna, elektromagnetna i magnetna bezbednost

III. principi zaštite od zračenja, jonizujućeg i nejonizujućeg zračenja (mikrotalasa, radiofrekventnih i magnetnih polja, UV zračenja, lasera, ultrazvuka)

c. principi sistema kvaliteta

I. značenje kvaliteta, osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta

II. standardi kvaliteta

III. dostizanje odgovarajućeg nivoa kvaliteta

IV. sistem kvaliteta, zapis, audit i poboljšanje kvaliteta

d. informacione nauke u medicinskom okruženju

I. arhitektura računara

II. operativni sistemi

III. mreže i protokoli (DICOM, PASC...)

IV. principi programiranja

V. korišćenje softvera

VI. pregled softvera koji se koriste u medicinskom okruženju

VII. zaštita podataka, snimanje, arhiviranje

VIII. hospitalni informacioni sistemi

IX. baza podataka

e. principi medicinske instrumentacije i analize medicinskog signala

f. principi medicinskog imdžinga

I. fizika formiranja slike

II. principi kliničkih imidžing modaliteta

III. manipulacija slikom i procesiranje slike

IV. merenje kvaliteta slike

V. registracija slika različitih modaliteta

VI. standardi formata slike (DICOM)

VII. principi, oprema i praktična primena u radioterapiji sledećih modaliteta: X zračenje, radiografija, fluoroskopija, CT, PET, SPECT, UZ, MRI

g. statističke metode

VIII. deskriptivna statistika

IX. verovatnoća

X. opšti principi izbora statističkog testa za upoređivanje i kategorizaciju podataka

XI. analiza nesigurnosti

XII. formiranje kliničke studije i analiza rezultata ("evidance based" pristup)

h. organizacija i vođenje zdravstvenog sistema

I. nacionalni sistemi, pregled evropskih sistema

II. nacionalne regulative

III. preporuke nacionalnih i međunarodnih organizacija

IV. etički principi

2. Posebne teme iz medicinske fizike u radioterapiji

a. pregled radiološke fizike

I. jonizujuće zračenje

II. struktura materije

III. interakcije sa materijom

IV. transfer energije, rasejanje i atenuacija

V. radioaktivnost

VI. primena statistike u radioaktivnosti

VII. principi proizvodnje X zraka

VIII. ostali izvori zračenja

IX. zračenje u medicini

X. specifikacija zračnog snopa

b. matematika u fizici radioterapije

I. u radioaktivnosti

II. u transportu zračenje (Bolcmanove jednačine, Monte Karlo metode)

III. u medicinskoj statistici

IV. u medicinskom imidžingu:

V. u algoritmima za planiranje terapije (konvolucioni, superpozicija)

VI. kompjuterski programi za statistiku i matematiku

c. Dozimetrija

I. Principi u dozimetriji:

1. koncept doze i kerme

2. Brag-Grejova teorija šupljina

3. dozimetrijske veličine i jedinice: ekspozicija, kerma, apsorbovana doza, odnosi

II. fizika, tehnika i instrumentacija sistema za detekciju zračenja:

4. kalorimetrija

5. hemijska dozimetrija

6. gasni detektori, uključujući jonizacione komore

7. scintilacioni detektori

8. TLD

9. poluprovodnici

10. film dozimetrija

11. portalna dozimetrija

12. gel dozimetrija

III. dozimetrijski sistemi u praksi:

13. sistemi za analizu zračnog snopa

14. fantomi

15. sistem kontrole kvaliteta

16. izbor dozimetrijskog sistema

17. tehnička specifikacija "acceptance testing", kalibracija i kontrola kvaliteta sistema u praksi

d. Osnovi onkologije

I. principi onkologije: epidemiologija, etiologija, biologija kancera, lokalizacija primarnog tumora, putevi širenja bolesti, modaliteti lečenja

II. klasifikacija tumora

III. evidence based onkologija

IV. pravci razvoja onkologije

e. principi i primena kliničke radiobiologije

I. uvod u molekularnu i biologiju ćelije

II. odgovor na zračenje na molekularnom i ćelijskom nivou.

Oštećenje ćelije i krive preživljavanja

III. makroskopski odgovor tkiva na zračenje

IV. odgovor tumora i zdravog tkiva na zračenje (terapijske doze)

V. zavisnost od frakcionacije, brzine doze, radiosenzitizacija, reoksigenacija

VI. radiobiološki modeli, uključujući linearno kvadratni model

VII. optimizacije terapijske doze

VIII. dozno-zapreminski efekti (TCP-NTCP modeli)

IX. radijacioni efektirani i kasni

X. pravci razvoja radiobiologije

XI. praktična klinička primena

f. Sistem kvaliteta u radioterapiji

I. sistemi kvaliteta (ESTRO, AAPM, ISO publikacije)

II. audit, analiza audita, poboljšanje kvaliteta

g. radioterapija: spoljašnje zračenje

I. oprema za imidžing i terapiju

1. KW aparati za zračenje

2. kobaltni uređaji

3. linearni akceleratori i ostali sistemi za proizvodnju MV snopa X i e zračenja

4. imidžing sistemi na terapijskim uređajima

5. simulatori: konvencionalni i ST simulatori, virtuelna simulacija

6. standardni ST i ostali imidžing sistemi za lokalizaciju mete (MRI, PET...)

II. klinička dozimetrija konvencionalnog zračnog snopa

1. karakteristike kliničkog snopa u vazduhu i fantomu

2. definicija referentnih uslova

3. definicija terminologije (PDD, TMR, TPR)

4. kvalitet zračnog snopa

5. apsolutna i referentna dozimetrija, apsorbovana doza u referentnim uslovima, nacionalni i međunarodni protokoli, uključujući AAPM i IAEA protokole

6. dozimetrijski standardi i sledljivost

7. relativna dozimetrija: raspodela doze na centralnoj osi u vodi

8. karakteristika elektronskog snopa, domet i parametri snopa

9. "output" faktori: efekti rasejanja sa glave aparata i fantoma

10. 3D raspodela doze - profili snopa (ravnoća, simetrija, regija penumbre)

11. efekti modifikatora snopa: fizički klinovi, virtualni klinovi, kompenzatori...)

12. osnovni zahtevi i metode snimanja podataka za sistem za planiranje

III. podaci pacijenta za planiranje

1. pozicija pacijenta i imobilizacija

2. snimanje pacijenta na CT, MRI, PET, fuzija slike

3. lokalizacija volumena mete i lokalizacija kritičnih organa

IV. planiranje terapije

1. specifikacija doze i volumena, uključujući međunarodne preporuke (npr ICRU 50, 62), GTB, CTV, PTV, itd.

2. principi planiranja terapije, ručno i kompjutersko

3. SSD i izocentrični pristup

4. sistemi za planiranje terapije, uključujući hardver, softver, mreže

5. virtualna simulacija, DRR

6. algoritmi za planiranje 1D, 2D, 3D

7. optimizacija plana i evaluacija: DVH

8. IMRT planiranje

9. zapisivanje i izveštavanje prema međunarodnim preporukama

10. arhiviranje

V. radioterapijske tehnike

1. konvencionalne tehnike: upotreba bolusa, klinova, kompenzatora, oblikovanje snopa, kombinacija snopova, "weighting" i normalizacija

2. 3D konformalna terapija, IMRT metode (statički i dinamički pristup)

3. posebne tehnike: TBI, TSEI, stereotaktična radioterapija, intraoperativna radioterapija, "image-guided" tretmani

4. ostali modaliteti zračenja: terapija ostalim vrstama čestica

VI. verifikacija tretmana

1. pozicioniranje pacijenta na simulatoru i terapijskoj mašini

2. portalni "imaging", optimizacija pozicioniranja

3. geometrijska preciznost, reproducibilnost

4. "in vivo" dozimetrija

5. IMRT verifikacija

6. PV sistemi

VII. kontrola kvaliteta

1. specifikacija opreme, commissioning i kontrola kvaliteta terapijske opreme, sistema za planiranje, imidžing sistema u radioterapiji, dozimetrijskih sistema, mreže

2. nacionalni i međunarodni preporuke, lokalni protokoli

3. kontrola kvaliteta terapijskog procesa

4. verifikacija, QA individualnog plana

I. radioterapija - brahiterapija

I. oprema:

1. izvori zračenja - vrste radionuklida,

2. aplikatori,

3. "afterloading" sistemi: LDR, HDR, PDR

4. oprema za kalibraciju snopa

5. imidžing sistemi u brahiterapiji

II. specifikacija izvora:

1. veličine i jedinice: aktivnost, reference "air kerma rate", jačina ekspozicije,...

2. jačina izvora - specifikacija prema međunarodnim protokolima, uključujući IAEA

3. metode dozimetrije

III. tehnike i metode zračenja:

1. permanentni i privremeni implanti

2. sistemi kalkulacije (LDR - intersticijalni pariski sistem, intraaktivirani-mančesterski sistem)

3. HDR režim

4. specijalne tehnike u brahiterapiji

IV. sistemi za planiranje i obračun doze:

1. formalizam AAPM (TG 43)

2. rekonstrukcioni algoritmi: radiografije, CT, UZ

3. algoritmi za obračun doze, optimizacija u HDR režimu

4. evaluacija plana

V. specifikacija doze i volumeni

1. ICRU 38 i ICRU 58

VI. kontrola kvaliteta

1. specifikacija opreme, "commissioning" i QC

2. međunarodne preporuke i lokalni portokli

3. QA celog brahiterapijskog procesa

4. verifikacija, provera i QA individualnog plana

VII. zaštita od zračenja

1. procena rizika

2. efekti zračenja na embrion i fetus

3. veličine i jedinice u zaštiti od zračenja, deterministički i stohastički efekti

4. opravdanost zračenja, ALARA princip, limiti doze (zaposleni, populacija)

5. monitoring doze

6. organizacija zaštite od zračenja, međunarodna pravila

7. dizajn i izgradnja zgrade, bunkeri, sobe za imidžing opremu, čuvanje izvora zračenja

8. akcidenti u radioterapiji

9. transport, čuvanje i manipulacija radioaktivnim materijalom

10. zaštita pacijenta od zračenja

VIII. nesigurnosti u radioterapiji

1. teorija merenja

2. izvori nesigurnosti

3. kontrola nesigurnosti

4. tolerancija nesigurnosti (nivoi preduzimanja akcije)

3. Radioizotopi (nuklearna medicina)

a. Upoznavanje sa načinima dobijanja radioaktivnih izotopa koji se koriste u medicinskoj dijagnostici i terapiji, kao i specifičnostima njihovog raspada.

b. Upoznavanje se sa problemima kalibracije i uređajima koji se koriste u nuklearnoj medicini (gama brojač, gama kamera i PET).

c. Upoznavanje sa radom i organizacijom laboratorije za primenu radioaktivnih izvora i jonizujućih zračenja u medicini.

d. Obučavanje za rukovanje sa radioaktivnim nuklidima.

e. GAMA kamera i PET.

f. Proizvodnja i osobine radionuklida koji se koriste u medicini.

g. Dijagnostički postupci pomoću radionuklida.

h. Terapija radionuklidima.

i. Principi rada sa otvorenim izvorima zračenja.

j. Osiguranje kvaliteta kod dijagnostičkih i terapeutskih primena radionuklida.

4. Dijagnostički imidžing

I. Upoznavanje sa procesima dobijanja dijagnostičke informacije na osnovu interakcije x-zračenja sa biološkom sredinom.

II. Upoznavanje sa procesom dobijanja dijagnostičke informacije na osnovu nejonizujućeg zračenja: ultrazvuka, magnetne rezonance i magnetne rezonantne spektroskopije.

III. Dijagnostički izvori x-zračenja.

IV. Metode dobijanja dijagnostičke slike.

V. Metode i tehnike snimanja.

VI. Program osiguranja i kontrole kvaliteta.

VII. Fizičke karakteristike i dobijanje ultrazvuka.

VIII. Interakcija ultrazvuka sa biološkim materijalom.

IX. Ultrazvučna dijagnostika - osnove transmisione i eho tehnike

X. Mamografija.

XI. Fizički principi magnetne rezonance.

XII. MR kao spektroskopska metoda i njena primena u biohemiji i medicini.

XIII. Klinička primena.

XIV. MR angiografija.

XV. Artefakti u MR oslikavanju.

XVI. Mere zaštite.

PRAKTIČNA OBUKA

1. Dozimetrija

a. Fizika, tehnika i instrumentacija detektorskih sistema

I. da zna da koristi opremu za merenje doze i da razume smisao, ograničenja i problematiku dozimetrije

II. da ume da koristi različite dozimetre u različitim kliničkim situacijama

III. da specificira i objasni dozimetrijski sistem koji treba da koristi

IV. da proceni nesigurnost u merenju doze

2. principi i primena u kliničkoj radiobiologiji

I. da objasni primenu radiobioloških modela npr LQ, TCP, NTCP

II. da zna koji se modeli i parametri su implementirani u lokalnom sistemu za planiranje

III. da izračuna praktični primer primenu LQ modela, da uračuna pauze u tretmanu

3. radioterapija - spoljašnja terapija a. terapija i oprema za imidžing

I. da zna kako su konstruisani terapijska i imdžing oprem, i da zna koji parametri utiču na osobine opreme

II. da proceni u kakvom je stanju oprema (održavanje)

III. da opravda sve kriterijume u specifikaciji linearnog akceleratora koji se kupuje

IV. da prisustvuje "acceptance" testu i "commissioning"-u

V

VI. da primeni sve procedure kontrole kvaliteta terapijske i imdžing opreme

b. klinička dozimetrija konvencionalnog zračnog snopa

I. da primeni dozimetrijski protokol usvojen na nacionalnom nivou

II. da učestvuje u kalibraciji doze

III. da zna da radi apsolutnu i relativnu dozimetriju ("out-put" faktori snopa, PDD, profili...) fotonskoih i elektronskih snopova

IV. da zna da koristi sve fantome dostupne lokalno

V. da je aktivno uključen u merenje podataka za sistem za planiranje

c. podaci o pacijentu

I. da verifikuje transfer imidža kroz mrežu (sa ST i simulatora u sistem za planiranje, MR, PET, SPECT...)

II. da specificira, opravda i rangira po kvalitetu opremu za imidžing koja se koristi u radioterapiji

III. da učestvuje u primeni ST, simulatora, itd u kliničkoj praksi

IV. da evaluira nesigurnosti u svim nivoima pripreme pacijenta za terapiju

d. planiranje terapije

I. da učestvuje u diskusijama multidisciplinarnog tima

II. da verifikuje sve podatke pacijenta prilikom pravljenja individualnog plana

III. da proceni ograničenja svih algoritama sistema za planiranje

IV. da zna da opiše efekte promene pojedinih parametara plana na ukupan rezultat plana

V. da zna ručno da napravi plan zračenja pacijenta za fotone, elektrone i različite kliničke situacije

VI. da zna da specificira, odabere i rangira po kvalitetu sisteme za planiranje, prilikom kupovine novog

VII. da zna da isplanira individualni plan, tako da u svim aspektima rezultat plana može da se primeni na pacijentu

e. radioterapijske tehnike

I. da zna da evaluira i napravi plan zračenja pacijenta specijalnim tehnikama (stereotaksija, TBI)

II. da zna da proceni koji protokol lokalni, ili međunarodni treba da se primeni

f. verifikacija tretmana

I. da zna da napravi masku u modelarnici, i dizajnira bilo koje drugo pomagalo za terapiju

II. da zna da proveri da li ova sredstva odgovaraju nameni, i da li su odgovarajuća za zračenje na akceleratoru

III. da zna da verifikuje plan pre tretmana

IV. da verifikuje plan pacijenta koristeći fantome koji su dostupni

V. da evaluira razliku između DPP i "portal-nih image-a

VI. da koristi PV sistem

g. kontrola kvaliteta u radioterapiji

I. da evaluira nesigurnosti u geometrijskoj postavci pacijenta, i da ume da ih kontroliše

II. da evaluira incidente, i spreči njihovu pojavu, i da definiše nivoe akcije

4. Brahiterapija

a. oprema

I. da zna da odabere koji radioaktivni izvor je najbolji za primenu u datoj situaciji, prilikom izbora nove opreme

II. da proceni prednosti i ograničenja izvora koji se koristi

III. da zna da pripremi izvor za kliničku upotrebu

b. specifikacija izvora

I. da izmeri i kalibriše brahiterapijski izvor u lokalnoj upotrebi, i da proceni nesigurnost merenja

c. tehnike zračenja, planiranje i kalkulacija doze

I. da napravi plan zračenja pacijenta u datoj kliničkoj situaciji

II. da zna koji se algoritmi koriste u sistemu za planiranje, optimizacione metode

III. da izračuna vreme zračenja pacijenta ručno

IV. da zna da koristi aktivno sistem za planiranje brahiterapije

5. Zaštita od zračenja

a. da objasni principe zaštite od zračenja

b. da evaluira regulative i preporuke koje se lokalno koriste c. da izmeri dozu u prostoru u kome radi sa odgovarajućom opremom

d. da zna da objasni primenu TLD

e. da proceni riziko faktore u radnom okruženju

f. da napravi plan evakuacije u slučaju akcidenta

g. da zna da izračuna zaštite na bunkerima, za različite parametre (akcelerator, simulator, brahiterapija, ST)

h. da proceni kako se iskorišćeni radioaktivni izvor privremeno smešta, do transporta ili zamene)

6. Dijagnostički imidžing

a. Metode dobijanja dijagnostičke slike. b. Metode i tehnike snimanja.

c. Program osiguranja i kontrole kvaliteta.

d. Ultrazvučna dijagnostika - osnove transmisione i eho tehnike.

e. Fizički principi magnetne rezonance.

f. MR kao spektroskopska metoda i njena primena u biohemiji i medicini.

g. Klinička primena.

h. MR angiografija.

i. Artefakti u MR oslikavanju.

j. Mere zaštite.

7. Radioizotopi (nuklearna medicina)

a. Obučavanje za rukovanje sa radioaktivnim nuklidima.

b. GAMA kamera i tehnike PET.

c. Proizvodnja i osobine radionuklida koji se koriste u medicini.

d. Dijagnostički postupci pomoću radionuklida.

e. Terapija radionuklidima.

f. Principi rada sa otvorenim izvorima zračenja.

g. Osiguranje kvaliteta kod dijagnostičkih i terapeutskih primena radionuklida.

Program provere znanja

Da bi se ostvario odgovarajući kvalitet specijalizacije, stečeno znanje se proverava kroz trajni nadzor mentora, potvrde prisustvovanja stručnim sastancima, teorijskoj i praktičnoj nastavi (zapis u indeksu), akreditovanim školama koje organizuju evropska stručna udruženja

1. Specijalizant je dužan da tokom specijalističkog staža vodi dnevnik rada za svaki predmet. U dnevniku je dužan da upisuje svaku aktivnost koju je obavio (npr prisustvovao merenjima na akceleratoru, učestvovao u izradi individualnog plana terapije, učestvovao u kalibraciji, itd) i tu aktivnost mu overava lice sa kojim je specijalizant radio.

2. Nakon svakog dela specijalističkog staža (svakog predmeta posebno, ukupno 10 kolokvijuma)

3. Kolokvijume polaže kod nastavnika koji su zaduženi za odgovarajuće oblasti u dogovoru sa mentorom

Specijalistički ispit

Program teorijske i praktične nastave na Prirodno-matematičkom fakultetu i Medicinskom fakultetu

Specijalizant pristupa ispitu ako u indeksu ima zapis sa potpisima i overom boravka u organizacionim jedinicama koje su predviđene planom i programom, i potvrde prisustvovanja stručnim sastancima, teorijskoj nastavi, praktičnoj obuci, i sve to na kraju overava mentor i daje saglasnost da se pristupi polaganju ispita.

Specijalistički rad se brani pred tročlanom komisijom i pozitivno ocenjen rad je pristupnica za polaganje usmenog dela ispita (teorijskog).

Članovi komisije su nastavnici PMF u Novom Sadu, medicinskog fakulteta (radijacioni onkolog, spec nukl. medicine, radiolog), obavezno jedan član sa profilom specijalizanta

Ocena se upisuje u indeks od 5 do 10.

Diploma se izdaje za specijalistu MEDICINSKE FIZIKE

3. Toksikološka hemija

tri godine
(36 meseci)

Specijalizacija se obavlja po programu predviđenim ovim pravilnikom za toksikološku hemiju za diplomirane farmaceute/magistri farmacije i diplomirane farmaceute-medicinske biohemičare/magistri farmacije - medicinske biohemičare.

4. Sanitarna hemija

tri godine
(36 meseci)

Specijalizacija se obavlja po programu predviđenim ovim pravilnikom za sanitarnu hemiju hemiju za diplomirane farmaceute/magistri farmacije i diplomirane farmaceute-medicinske biohemičare/magistri farmacije - medicinske biohemičare.

5. Zdravstvena statistika i informatika

(brisan)

6. Zdravstvena ekonomika

(brisan)

7. Zdravstveno pravo

(brisan)