PRAVILNIK O SPECIJALIZACIJAMA I UŽIM SPECIJALIZACIJAMA ZDRAVSTVENIH RADNIKA I ZDRAVSTVENIH SARADNIKA("Sl. glasnik RS", br. 10/2013, 91/2013, 113/2013, 109/2014, 53/2018, 17/2021, 77/2022, 6/2023 i 93/2023) |
četiri godine
(48 meseci)
Cilj specijalizacije
Cilj specijalizacije iz Kliničke farmakologije je sticanje opštih i posebnih znanja i veština za obavljanje sledećih poslova:
- ovladavanje osnovnim laboratorijskim postupcima i hirurškim procedurama za rad sa eksperimentalnim životinjama,
- evaluacija i interpretacija metoda koje su značajne za pretkliničko ispitivanje lekova
- učestvovanje u kliničkim ispitivanjima
- rad u farmaceutskoj medicini
- saradnja sa lekarima drugih specijalnosti (kardiolozi, nefrolozi, psihijatri, anesteziolozi i dr.) u toku donošenja odluke o racionalnoj farmakoterapiji (therapeutic monitoring)
- prikupljanje i evaluacija podataka o neželjenim dejstvima i interreakcijama lekova, upoznavanje sa sistemom farmakovigilance
- prikupljanje i evaluacija podataka iz oblasti potrošnje lekova i farmakoekonomije
- aktivno učešće u prenosu znanja u toku dodiplomske i poslediplomske nastave, kao i u raznim vidovima kontinuirane medicinske edukacije
Trajanje i struktura specijalizacije
Specijalizacija iz Kliničke farmakologije traje 4 godine. Plan specijalizacije podrazumeva kombinaciju dvosemestralne nastave (9 meseci), eksperimentalnih istraživanja (13 meseci) i kliničkog staža (22 meseca). Ovom broju dodati 4 meseca godišnjeg odmora.
Svaki lekar na specijalizaciji dobija svog mentora kaji prati njegov rad i napredak u savlađivanju veština tokom specijalizacije. Za izvođenje odgovarajućih veština odgovorni su pojedinačni mentori veština.
Provera znanja u toku specijalističkog kruženja
Lekar na specijalizaciji ima specijalistički indeks u koji se upisuje sve uspešno obavljanje veštine i odgovarajuće provere znanja. Nakon završenog programa iz jedne celine polaže se kolokvijum i/ili piše seminarski rad. Obavezni kolokvijumi su:
1. Cilj način i značaj eksperimentalnih istraživanja u farmakologiji
2. Farmakoterapija internističkih bolesti
3. Principi racionalne primene antibiotika
4. Specifičnosti farmakoterapije u pedijatriji
5. Profilaktička primena lekova kod hirurških pacijenata
6. Farmakoterapija urgentnih stanja
7. Farmakoterapija u psihijatriji i neurologiji
Institucije i uslovi za obavljanje specijalističkog staža
Specijalistički staž se obavljaju prevashodno na Institutu za Kliničku farmakologiju, farmakologiju i toksikologiju, Medicinskog fakulteta. Pored toga, druge institucije na kojima specijalizanti obavljanju klinički deo, jesu odgovarajuće nastavne baze medicinskih fakulteta.
Program specijalizacije po oblastima i veštinama
(za svaku godinu specijalističkog staža)
Prvi deo programa u trajanju od 9 (devet) meseci ima za cilj da specijalizantu obezbedi sticanje najnovijih teorijskih i praktičnih znanja iz eksperimentalne i kliničke farmakologije koja obuhvata sledeće oblasti:
- pretkliničko ispitivanje lekova (poreklo, razvoj lekova, toksikološka ispitivanja); obuka za izvođenje in vivo i in vitro eksperimenata
- dobra laboratorijska praksa (GLP)
- farmakodinamija (mehanizam dejstva lekova, receptori, jonski kanali i enzimi kao ciljna mesta dejstva lekova, doze i doziranje lekova, interakcije među lekovima, neželjena dejstva lekova, zavisnost od lekova); nove metode u praćenju dejstva lekova (farmakogenetika, farmakogenomika, proteomika i dr.)
- klinička farmakokinetika (resorpcija, distribucija, metabolizam i eliminacija lekova, farmakokinetski modeli, farmakokinetika kod pojedinih grupa pacijenata, ispitivanje bioekvivalencije)
- kliničko ispitivanje lekova - opšti principi, metode, zakonska regulativa
- statistika u kliničkim ispitivanjima
- dobra klinička praksa (GCP)
- imunofarmakologija
- farmakoekonomija i farmakoinformatika
- zakonska regulativa neophodna za registraciju leka i puštanje u promet, Agencija za lekove
- praćenje, prijavljivanje i evaluacija neželjenih dejstava lekova; farmakovigilanca
Drugi deo programa u trajanju od 13 (trinaest) meseci ima za cilj da se specijalizant obuči za izvođenje sledećih veština u okviru eksperimentalnih životinja:
- pravljenje rastvora
- rad sa eksperimentalnim životinjama (manipulacija, anestetisanje, žrtvovanje)
- planiranje eksperimenata in vivo i in vitro
- intravenska, supkutana, intraperitonealna, peroralna primena lekova
- preparisanje krvnih sudova za aplikaciju lekova i registrovanje krvnog pritiska.
- Odabrani in vivo modeli:
- metode registrovanja krvnog pritiska
- metode i postupci za ispitivanje lekova u procesu ishemije i reperfuzije
- metode za ispitivanje lekova koji utiču na ponašanje eksperimentalnih životinja
- metode za ispitivanje bola kod eksperimentalnih životinja
- metode za ispitivanje uticaja lekova na procese učenja
- analiza biohemijskih parametara vezanih za dejstvo lekova (biohemijska farmakologija)
- praćenje koncentracije likvora u krvi.
- Odabrani in vitro modeli:
- metode preparisanja izolovanih krvnih sudova
- metode preparisanja izolovanih skeletnih mišića, metode električne stimulacije, parametri izometrijske kontrakcije
- farmakološka analiza receptorskih sistema i jonskih kanala
- Statistička obrada dobijenih rezultata
- Pismena i usmena prezentacija rezultata
- Izveštaj o pretkliničkim ispitivanjima lekova
Treći deo programa, u trajanju od 22 meseca, podrazumeva boravak specijalizanata na odgovarajućim klinikama. Cilj je da se specijalizant osposobi za izvođenje određenih veština iz sledećih oblasti:
Interna medicina - 10 meseci
Kardiologija - 4 meseca
- EKG srca
- Kardiopulmonalna reanimacija
- Elektrokonverzija srčanog ritma
- Dijagnostika i terapija pacijenata sa akutnim koronarnim sindromom
- Dijagnostika i terapija pacijenata sa srčanom insuficijencijom
- Dijagnostika i terapija pacijenata sa esencijalnom hipertenzijom
- Dijagnostika i terapija aritmija
- Dijagnostika i terapija edema pluća
- Dijagnostika i terapija plućne embolije
- Dijagnostika i terapija kardiomiopatija
- Dijagnostika i terapija bolesnika sa disekcijom aorte
- Terapija hipertenzije kod bubrežne insuficijencije
- Terapija hipertenzivnih kriza
- Izbor i doziranje antikoagulantne terapije
- Evaluacija terapijskih efekata lekova i neželjena dejstva, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeća
Reumatologija - 1 mesec
- Anamneza i reumatološka obrada hospitalizovanih pacijenata
- Rendgenološka i laboratorijska dijagnostika reumatskih bolesti
- Dijagnostika i terapija sistemskih bolesti vezivnog tkiva
- Terapija reumatoidnog artritisa
- Terapija sistemskog lupusa eritematodesa i sistemske skleroze
- Terapija neuralgija, miozitisa, fibrozoitisa
- Terapija i praćenje pacijenata sa reumatskom groznicom
- Evaluacija terapijskih efekata lekova i neželjenih dejstava, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeća ispitivanja
Nefrologija - 1 mesec
- Anamneza i nefrološka obrada hospitalizovanih pacijenata
- Dijagnostičke i laboratorijske metode u nefrologiji
- Dijagnostika i terapija infekcija urinarnog traka
- Dijagnostika i terapija akutne bubrežne insuficijencije
- Hemodijaliza
- Evaluacija terapijskih efekata lekova i neželjenih dejstava, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeća
Pulmologija - 1 mesec
- Anamneza i pulmološka obrada hospitalizovanih pacijenata
- Dijagnostičke i laboratorijske metode u pulmologiji
Evaluacija terapijskih efekata lekova i neželjenih dejstava, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeća ispitivanja
Hematologija - 1 mesec
- Anamneza i hematološka obrada hospitalizovanih pacijenata
- Dijagnostika i terapija anemija
- Terapija poremećaja hemostaze
- Terapija akutnih i hroničnih leukemija
- Terapija malignih limfoma
- Evaluacija terapijskih efekata lekova i neželjenih dejstava, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeća ispitivanja
Gastroenterologija - 1 mesec
- Anamneza i gastroenterološka obrada hospitalizovanih pacijenata
- Radiološka i ultrazvučna dijagnostika bolesti digestivnog trakta
- Dijagnostika i terapija ulkusne bolesti
- Dijagnostika i terapija akutnih i hroničnih oboljenja jetre i pankreasa
- Dijagnostika i terapija malignih bolesti digestivnog trakta
- Dijagnostika i terapija holelitijaze
- Dijagnostika i terapija inflamatornih oboljenja creva
- Evaluacija terapijskih efekata lekova i neželjenih dejstava, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeća ispitivanja
Psihijatrija - 2 meseca
- Anamneza i psihijatrijska obrada pacijenta
- Terapija psihijatrijskih bolesnika (farmakološke, psihijatrijske, biološke metode)
- Dijagnostika i lečenje neuroza
- Dijagnostika i lečenje psihoza
- Prevencija i terapija bolesti zavisnosti
- Procena efikasnosti dejstva lekova i neželjenih reakcija na lekove, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeća ispitivanja
Neurologija - 1 mesec
- Anemneza i neurološka obrada pacijenta
- Dijagnostika i terapija urgentnih stanja u neurologiji
- Dijagnostika i terapija cerebrovaskularnih bolesti
- Dijagnostika i terapija neuromuskularnih bolesti
- Dijagnostika i terapija degenerativnih bolesti CNS-a
- Dijagnostika i terapija epilepsija
- Evaluacija terapijskih efekata lekova i neželjenih dejstva, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeće ispitivanje
Infektivne bolesti - 1 mesec
- Anamneza i obrada pacijenta sa infektivnom bolešću
- Dijagnostičke i laboratorijske metode infektivnih bolesti
- Dijagnostika i terapija osipnih groznica
- Dijagnostika i terapija encefalitisa i meningitisa
- Dijagnostika i terapija respiratornih bolesti
- Dijagnostika i terapija HIV infekcije
- Dijagnostika i terapija hepatitisa
- Dijagnostika i terapija septičnih stanja
- Dijagnostika, terapija i prevencija tropskih bolesti
- Evaluacija terapijskih efekata i neželjenih dejstva lekova, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeće ispitivanje
Pedijatrija - 2 meseca
- Anamneza i pedijatrijski pregled pacijenta
- Dijagnostičke i laboratorijske metode u pedijatriji
- Dijagnostika i terapija urgentnih stanja u pedijatriji
- Dijagnostika i terapija respiratornih oboljenja kod dece
- Dijagnostika i terapija neuroloških oboljenja dece
- Dijagnostika i terapija kardiovaskularnih oboljenja dece
- Dijagnostika i terapija urinarnih infekcija kod dece
- Dijagnostika i terapija endokrinoloških poremećaja kod dece
- Dijagnostika i terapija alergijskih bolesti kod dece
- Dijagnostika i terapija malignih procesa kod dece
- Dijagnostika i terapija trovanja
- Izbor i doziranje lekova kod dece
- Evaluacija terapijskih efekata i neželjenih dejstava lekova, kvalitet života
- Klinička ispitivanja kod dece
Opšta hirurgija - 2 meseca
- Anamneza i pregled hospitalizovanih pacijenata
- Dijagnostičke i laboratorijske metode u hirurgiji
- Preoperativna medikamentozna priprema pacijenta
- Postoperativna terapija antibioticima
- Postoperativna antikoagulantna terapija
- Postoperativna primena analgetika i antipiretika
- Evaluacija terapijskih efekata i neželjenih dejstava lekova
Onkologija - 2 meseca
- Specifičnosti primene citotoksičnih lekova
- Lečenje bola kod onkoloških bolesnika
- Evaluacija terapijskih efekata i neželjenih dejstava lekova, kvalitet života
- Izrada plana kliničkog ispitivanja novog leka i uključivanje u postojeća ispitivanja
Reanimatologija - 3 meseca
- Metode monitoringa vitalnih funkcija
- Endotrahealna intubacija i veštačko disanje
- Uvod u anesteziju
- Održavanje anestezije
- Reanimacija pacijenta
- Medikamentozna terapija kod pacijenata na intenzivnoj nezi
četiri godine
(48 meseci)
Cilj specijalizacije
Laboratorijska medicina omogućava usvajanje teoretskih i praktičnih znanja iz biohemije, molekularne biologije, imunologije i mikrobiologije.
Laboratorijska medicina je integrativna i polivalentna specijalnost u okviru medicine koja obuhvata analizu telesnih tečnosti, ćelija i tkiva i interpretaciju dobijenih rezultata. Laboratorijska medicina obuhvata fundamentalna i primenjena istraživanja biohemijskih i fizioloških procesa u ljudskom organizmu i njihovu primenu u dijagnostici, lečenju i prevenciji bolesti.
Laboratorijska medicina nije ograničena samo na aktivnosti koje se odvijaju u laboratorijama, već u svakodnevnom radu snažno utiče na tretman pacijenata. Interpretacija dobijenih rezultata je ključni zadatak specijalista laboratorijske medicine.
Cilj specijalizacije iz laboratorijske medicine je formiranje stručnjaka sa specijalističkim znanjima iz kliničke biohemije, imunologije, molekularne biologije, a u skladu sa preporukama EC4.
Specijalista Laboratorijske medicine bi trebalo da odgovori potrebama savremene laboratorijske dijagnostike. Ovom specijalizacijom lekar treba da bude osposobljen za: postavljanje indikacija za određene laboratorijske procedure, primenu odgovarajućih analitičkih tehnika i principa, evaluaciju analitičkih rezultata, aktivno učešće u kliničkim timovima, vođenje laboratorije, kontrolu kvaliteta, praćenje naučnih tokova, primenu naučnih saznanja i kontinuirani razvoj laboratorijske dijagnostike.
Struktura specijalizacije
Specijalizacija iz Laboratorijske medicine obuhvata dvosemestralnu nastavu, laboratorijsku praksu u opštim i specijalizovanim biohemijskim, imunološkim, mikrobiološkim i molekularno biološkim laboratorijama i opšti klinički staž. Po prethodno stečenom teoretskom znanju i uspešnom ovladavanju laboratorijskim tehnikama, specijalizant se tokom završne dve godine specijalizacije laboratorijske medicine uključuje u rad u ambulanti i na odeljenju sa kliničkim lekarima. Na ovaj način on dopunjuje svoje prethodno stečeno teoretsko znanje sa specijalističkim znanjem o patogenezi i terapiji bolesti koje su specifične za datu kliničku granu. Takođe, boravkom na klinici, pored rada sa pacijentima, specijalizant će biti u mogućnosti da ovlada i tehnikama laboratorijske dijagnostike koje su specifične za rad u određenoj kliničkoj oblasti.
Specijalizacija iz laboratorijske medicine traje 4 godine i obuhvata:
Opšti laboratorijski staž:
- Klinička biohemija - 6 meseci
- Klinička imunologija - 6 meseci
- Molekularna biologija - 6 meseci
- Mikrobiologija - 6 meseci
Klinički staž i rad u specijalizovanim laboratorijama - 14 meseci
Dvosemestralna nastava - 9 meseci
Statistika i informatika - 1 mesec
Provera znanja
U okviru specijalizacije iz Laboratorijske medicine lekari na specijalizaciji bi polagali sledeće kolokvijume:
1. Opšta biohemija
2. Klinički značajni proteini, enzimi i tumorski markeri
3. Poremećaji metabolizma lipida i ugljenih hidrata
4. poremećaji acidobazne ravnoteže, metabolizma vode i elektrolita
5. Tehnike ispitivanja celularnih i humoralnih komponenti imunskog odgovora
6. Molekularno-biološke tehnike u dijagnostici
7. Osnovni principi dijagnostike infektivnih agenasa
8. Laboratorijska dijagnostika hematoloških oboljenja
9. Laboratorijska dijagnostika endokrinoloških oboljenja
10. Laboratorijska dijagnostika nefroloških oboljenja
11. Laboratorijska dijagnostika kardiovaskularnih oboljenja
12. Laboratorijska dijagnostika reumatoloških oboljenja
13. Laboratorijska dijagnostika alergijskih oboljenja
14. Laboratorijska dijagnostika oboljenja jetre i gastrointestinalnog trakta
PROGRAM SPECIJALIZACIJE IZ LABORATORIJSKE MEDICINE
Šifra |
Naziv |
Trajanje meseci |
Trajanje nedelja |
Trajanje dana |
Broj |
Broj asist. |
Broj |
Broj ostalih |
Verzija plana |
AL |
ALERGOLOGIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje alergijskih stanja sa procenom stanja bolesnika i efikasnošću terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Određivanje ukupnog i specifičnog IgE in vitro (ELISA, imunoblot, pojedinačni i panel alergena) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Određivanje histamina i drugih medijatora rane faze preosetljivosti tipa I u telesnim tečnostima i in vitro (eozonofili u komori) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
GA |
GINEKOLOGIJA i AKUŠERSTVO 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje trudnoće kao i bolesti genitourinarnog trakta |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Test za rano otkrivanje trudnoće |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Biohemijske analize kod trudnica |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Biohemijske analize amnionske tečnosti |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
METABOLIČKI POREMEĆAJI novorođenčeta. Skrining na fenilketonuriju i status T3/T4 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
GS |
GASTROENTEROLOGIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje gastroenterohepatoloških poremećaja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Procenu stanja bolesnika i efikasnosti terapije kod akutnih i hroničnih oboljenja pankreasa i hroničnih oboljenja jetre |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Urea za test (detekcija Helicobacter pylori) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
EN |
ENDOKRINOLOGIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata biohemijskih, imunoloških i molekularno-bioloških tehnika za dijagnostikovanje endokrinoloških poremećaja |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Testovi za ispitivanje funkcije endokrinih žlezdi |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Određivanje sadržaja progesterona u serumu |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Određivanje sadržaja testoterona u serumu |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Određivanje sadržaja gonadotropina |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Određivanje sadržaja kortizola u serumu |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
Određivanje sadržaja prolaktina |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
07 |
Određivanje sadržaja insulina |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
08 |
Određivanje sadržaja hormona štitne žlezde (T3, T4) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
09 |
Određivanje sadržaja TSH |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
10 |
Određivanje količine C-peptida |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
11 |
Određivanje sadržaja kateholamina u mokraći |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
12 |
Određivanje sadržaja serononina i metabolita serotonina u mokraći |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
13 |
Određivanje ketonskih tela |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
14 |
Detekcija i određivanje autoimunskih antitela u telesnim tečnostima i tkivima |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
IN |
Interpretacija nalaza 15 dana u okviru 5 meseci MOLEKULARNO-GENETIČKE DIJAGNOSTIKE |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Direktnog testiranja mutacija (Hantingtonova horeja, Miotonična distrofija, Fridrajhova ataksija) |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
02 |
Analize vezanosti genetičkih markera |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
IT |
Imunohematološke tehnike 15 dana u okviru 5 meseci KLINIČKE IMUNOLOGIJE |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje krvnih grupa |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
02 |
Combs-ov test |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
03 |
Inhibitori faktora koagulacije |
|
|
|
5 |
|
|
|
1 |
IF |
INFEKTIVNE BOLESTI 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata biohemijskih, imunoloških i molekularno-bioloških tehnika za dijagnostikovanje infektivnih bolesti |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Kliničko-laboratorijska dijagnostika infekcija koje dovode do nastanka sekundarnih imunodeficijencija i to u virusnim i parazitarnim infekcijama. |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Kliničko-laboratorijska dijagnostika infekcijama koje neposredno oštećuju imunski sistem (AIDS) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Kliničko-laboratorijskih dijagnostika posinfekcijskih bolesti sa autoimunskom genezom (hronični aktivni hepatitis postvakcinalni encefalonijelitis) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
Aktivna i pasivna imunoprofilaksa |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
07 |
Dokazivanje i određivanje nukleinskih kiselina i antigena infektivnih agenasa |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
08 |
Dokazivanje antitela na infektivne agense |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
IHKIO |
Teh. ispitivanja humoralnih komponenti imunskog odgovora - 1 mesec u okviru 5 meseci KLINIČKE IMUNOLOGIJE |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Nefelometrija - Određivanje koncentracije Imunoglobulina |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
02 |
Nefelometrija - Određivanje koncentracije komponenti komplementa |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
03 |
Radijalna imunodifuzija - Imunodifuzija |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
KA |
KARDIOLOGIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje poremećaja funkcije kardiovaskularnog sistema |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata leboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Izbor odgovarajuće terapije i praćenje kliničkog stanja pacijenta kao i odgovarajućih laboratorijskih parametara i njihova interpretacija |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Izvođenje odgovarajućih laboratorijskih procedura, tumačenje izoenzimskog profila u AIM i dinamiku njegove promene kao značajnog faktora procene i daljeg odgovarajućeg tretmana pacijenta. |
|
|
|
|
|
|
|
|
KB |
Uvod i praktični rad u laboratoriji - 1 mesec u okviru 6 meseci Opšteg laboratorijskog staža |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Način rada u hemijskoj laboratoriji, zaštita pri radu, upoznavanje sa opremom |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
02 |
Kalibracija mernih sudova |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
03 |
Merenje na tehničkoj i analitičkoj vagi |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
04 |
Pravljenje rastvora određene koncentracije |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Standardizacija rastvora |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
06 |
Metode kvantitativnog određivanja supstanci |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
07 |
Pravljenje puferskih rastvora |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
08 |
pH-metrija |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
09 |
Principi pri kvalitativnom I kvantitativnom određivanju prirodnih proizvoda |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
10 |
Principi hromatografskih tehnika |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
11 |
Principi elektroforetskih tehnika |
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
12 |
Pipetiranje staklenim i automatskim pipetama, kalibracija pipeta, provera tačnosti pipeta |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
13 |
Pravljenje rastvora, kontrola tačnosti napravljenog rastvora |
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
14 |
Pranje laboratorijskog posuđa |
|
|
|
|
|
2 |
|
1 |
15 |
Kolorimetrija, pravljenje standardnih kriva (proteini, PAP) |
|
|
|
|
|
3 |
|
1 |
KE |
Određivanje koncentracije elektrolita - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg laboratorijskog staža |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje koncentracije natrijuma u serumu i mokraći |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
02 |
Određivanje koncentracije kalijuma u serumu i mokraći |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
03 |
Određivanje koncentracije kalcijuma |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
04 |
Određivanje koncentracije jonizovanog kalcijuma |
|
|
|
|
|
15 |
|
1 |
05 |
Određivanje koncentracije bakra u serumu |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
06 |
Određivanje koncentracije ceruloplazmina u serumu |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
07 |
Određivanje koncentracije magnezijuma |
|
|
|
|
|
25 |
|
1 |
08 |
Određivanje koncentracije bikarbonata i hlorida u serumu i mokraći |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
09 |
Određivanje koncentracije neorganskog fosfora |
|
|
|
|
|
25 |
|
1 |
10 |
Određivanje koncentracije gvožđa |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
11 |
Određivanje kapaciteta za vezivanje gvožđa (UIBC, TIBC) |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
KNAJ |
Određivanje koncentracije neproteinskih azotnih jedinjenja - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg labor. staža |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje koncentracije uree u serumu i mokraći |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
02 |
Određivanje koncentracije kreatinina u serumu i mokraći |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
03 |
Određivanje koncentracije mokraćne kiseline u serumu |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
KPJ |
Određivanje koncentracije posebnih jedinjenja - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg labor. staža |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje koncentracije vitamina B12 |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
02 |
Određivanje koncentracije folne kiseline |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
03 |
Određivanje koncentracije leptina |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
04 |
Određivanje sadržaja bilirubina (ukupnog i direktnog) u serumu |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
05 |
Određivanje porfirina u mokraći |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
KS |
Određivanje krvne slike - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg labor. staža |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje koncentracije hemoglobina |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
02 |
Određivanje hematokrita |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
03 |
Merenje sedimentacije eritrocita |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
04 |
Određivanje broja eritrocita |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
05 |
Određivanje hematoloških indeksa (MCV, MCH, MCHC) |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
06 |
Određivanje broja retikulocita |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
07 |
Određivanje broja leukocita |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
08 |
Određivanje leukocitarne formule |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
09 |
Određivanje broja trombocita |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
10 |
Određivanje apsolutnog broja eozinofila u komori |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
11 |
Određivanje vremena koagulacije |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
KUH |
Određivanje koncentracije ugljenih Hidrata - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg labor. staža |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje koncentracije glukoze u krvi |
|
|
|
|
|
100 |
|
1 |
02 |
Određivanje koncentracije glukoze u mokraći |
|
|
|
|
|
100 |
|
1 |
03 |
Test opterećenja glukozom |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
04 |
Određivanje količine glikoziliranog hemoglobina |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
MD |
MIKROBIOLOŠKA DIJAGNOSTIKA - 5 meseci |
5 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Organizacija rada u mikrobiološkim (bakteriološkoj, virusološkoj, parazitološkoj i mikološkoj) laboratorijama |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
02 |
Bezbedan rad u laboratoriji sa infektivnim agensima i mere zaštite |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
03 |
Sterilizacija i dezinfekcija u mikrobiološkim laboratorijama (laboratorijsko posuđe, podloge i dr.) |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
04 |
Kontrola ispravnosti funkcionisanja sterilizatora, autoklava |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
05 |
Testiranje efikasnosti dezinfekcionih sredstava |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
06 |
Uzorkovanje različitih kliničkih uzoraka (krv, likvor, sputum, urin, feces, brisevi i dr.) za mikrobiološki pregled i njihov pravilan transport |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
07 |
Principi mikrobiološke dijagnostike oboljenja izazvanih bakterijama |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
08 |
Principi mikrobiološke dijagnostike oboljenja izazvanih virusima |
|
|
|
|
|
30 |
|
1 |
09 |
Principi mikrobiološke dijagnostike oboljenja izazvanih parazitima |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
10 |
Principi mikrobiološke dijagnostike oboljenja izazvanih gljivama |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
11 |
Antimimikrobna sredstva - mehanizam dejstva, principi ispitivanja osetljivosti mikroorganizama na antimikrobna sredstva |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
12 |
Serološka dijagnostika infektivnih bolesti |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
13 |
Primena molekularnih tehnika u identifikaciji uzročnika infektivnih bolesti |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
14 |
Uloga automatizovanih sistema u identifikaciji i određivanju osetljivosti mikroorganizama |
|
|
|
10 |
|
|
|
1 |
NP |
NEUROLOGIJA I PSIHIJATRIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA I DVOSEMESTRALNE NASTAVE |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje poremećaja funkcije nervnog sistema |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata leboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Uzimanje uzorka cerebrospinalne tečnosti |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Semikvantitativno i kvantitativno određivanje sadržaja proteina u cerebrospinalnoj tečnosti |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Elektroforeza proteina iz cerebrospinalne tečnosti |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
Određivanje koncentracije glukoze u cerebrospinalnoj tečnosti |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
07 |
Citološka analiza cerebrospinalne tečnosti |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
08 |
Određivanje sadržaja cerupoplazmina |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
09 |
Kliničko-laboratorijska dijagnostika autoimunskih demijelinizirajućih bolesti (multipla skleroza, akutni diseminovani encefalomijelitis, akutni i idiopatski polineuritis) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
10 |
Kliničko-laboratorijska dijagnostika miastenie gravis, Sindroma Eaton-Lambert, SSPE, Subakutne spongioformne encefalopatije |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
11 |
Određivanje oligoklonalnosti imunoglobulina u cerebrospinalnom likvoru |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
NF |
NEFROLOGIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje poremećaja bubrežne funkcije |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije kod pacijenata na dijalizi |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Opšti pregled mokraće (zapremina, izgled, boja, miris, reakcija, specifična težina) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Pregled mokraće na sediment |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
Dokazivanje hemoglobina u mokraći |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
07 |
Ispitivanje mokraćnih kamenaca |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
08 |
Elektroforeza belančevina mokraće |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
09 |
Šećeri u mokraći |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
11 |
Određivanje koncentracije azota uree u krvi (BUN) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
12 |
Proba dilucije i proba koncentracije urina |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
13 |
Klirens testovi |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
14 |
Određivanje osmolarnosti seruma i mokraće |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
15 |
Priprema bolesnika za transplataciju bubrega |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
17 |
Određivanje koncentracije imunosupresivnih lekova u serumu posle transplantacije bubrega |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
18 |
Detekcija i određivanja antitela i imunokompleksa u tkivu bubrega imunofluorescentnim i imupoperoksidaznim tehnikama |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
OAE |
Određivanje aktivnosti enzima - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg labor. staža |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje aktivnosti alkalne fosfataze |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
02 |
Određivanje aktivnosti kisele fosfataze |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
03 |
Određivanje aktivnosti prostatične kisele fosfataze |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
04 |
Određivanje aktivnosti alanine aminotransferaze |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
05 |
Određivanje aktivnosti aspartate aminotransferaze |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
06 |
Određivanje aktivnosti amilaze |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
07 |
Određivanje aktivnosti laktat dehidrogenaze |
|
|
|
|
|
70 |
|
1 |
08 |
Određivanje aktivnosti hidroksibutirat dehidrogenaze |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
09 |
Određivanje aktivnosti kreatin kinaze |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
10 |
Određivanje kreatin kinaze MB |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
11 |
Određivanje aktivnosti gama-glutamil transpeptidaze |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
12 |
Određivanje aktivnosti holinesteraza |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
OKL |
Određivanje koncentracije lipida - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg labor. staža |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje koncentracije ukupnih lipida u serumu |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
02 |
Određivanje koncentracije triacilglicerola u serumu |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
03 |
Određivanje koncentracije holesterola u serumu |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
04 |
Određivanje koncentracije holesterol-estara u serumu |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
05 |
Određivanje količine HDL-holesterola i LDL-holesterola u serumu |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
06 |
Određivanje hilomikrona u serumu |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
07 |
Određivanje koncentracije apolipoproteina A i apolipoproteina B u serumu |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
08 |
Određivanje koncentracije fosfolipida u serumu |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
OKP |
Određivanje koncentracije proteina - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg labor. сtaža |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje ukupne koncentracije proteina u serumu i mokraći |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
02 |
Određivanje koncentracije albumina u serumu |
|
|
|
|
|
25 |
|
1 |
03 |
Određivanje koncentracije globulina |
|
|
|
|
|
25 |
|
1 |
04 |
Određivanje koncentracije fibrinogena u plazmi |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
05 |
Određivanje koncentracije haptoglobina u serumu |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
06 |
Određivanje koncentracije transferina u serumu |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
07 |
Određivanje koncentracije ceruloplazmina u serumu |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
08 |
Određivanje koncentracije feritina u serumu |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
09 |
Određivanje koncentracije troponina u serumu |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
10 |
Elektroforeza serumskih proteina |
|
|
|
|
|
50 |
|
1 |
ON |
ONKOLOGIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje tumora kao i poremećaja funkcije organa i organskih sistema nastalih kao rezultat kancerogeneze. |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Određivanje tumorskih markera |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Određivanje koncentracije metotreksata |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Utvrđivanje prisustva paraproteina: elektroforeza i imunofiksacija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
Principi primene imunoterapije kod malignih bolesti (indikacije, efekti primene) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
07 |
Vidovi imunoterapije (specifična, nespecifična, sistemska, lokalna, aktivna, pasivna), tehnike primene, doze |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
08 |
Upoznavanje sa modifikatorima biološke reakcije (organski adjuvansi, sintetski adjuvansi, citokini, monoklonska antitela). |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
09 |
Evaluacija paraneoplastičkih sindroma |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
10 |
Detekcija tumorskih markera i autoantitela u tumoru, tkivima nezahvaćenim tumorom i cirkulaciji |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
11 |
Određivanje specifične i nespecifične citotoksične aktivnosti (citotoksični T limfociti, NK ćelije, LAK ćelije) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
12 |
Dijagnostika imunskih poremećaja kod različitih neoplazija i njihova prognoza procene efekata pojedinih imunomodifikatora in vitro i in vivo. |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
13 |
Analiza ćelijskog ciklusa i param. apoptoze i nekroze metodama protočne citofluorimetrije ili analizom specifičnih iRNK. |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
PAAP |
Principi analize amplifikovanih produkata 2 meseca u okviru 5 meseci MOLEKULARNO-GENETIČKE DIJAGNOSTIKE |
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Kapilarna elektroforeza |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
02 |
Restrikciona analiza (+ agarozna ili PAGE elektroforeza) |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
03 |
Sekvenciranje (HV1 i HV2 region mtDNK) |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
04 |
Tehnike skrininga na mutacije (gel shift eseji, SSCP) |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
PANK |
Principi amplifikacije nukleinskih kiselina 1 mesec u okviru 5 meseci MOLEKULARNO-GENETIČKE DIJAGNOSTIKE |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Mere predostrožnosti za sprečavanje kontaminacije pri radu sa humanom DNK |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
02 |
Dizajniranje PCR prajmera |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
03 |
Monoplex amplifikacija (Neki od faktora koagulacije) |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
04 |
Multiplex amplifikacija (Duchenne Becker, Azospermija) |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
05 |
Alel specifična amplifikacija |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
PE |
PEDIJATRIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje poremećaja funkcije organa kod neonatusa, odojčadi i dece |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Određivanje ukupnog CO2 u krvi i pH krvi |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Određivanje baznog viška |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Određivanje pO2 i pCO2 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
Određivanje koncentracije bikarbonata u serumu (anaerobni uzorak) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
07 |
Orijentacioni testovi kod sumnje na urođene greške u metabolizimu aminokiselina |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
08 |
Biohemijske analize krvi, seruma i plazme kod dece |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
09 |
Biohemijske analize mokraće kod dece |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
10 |
Znojni test (hloridi u znoju) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
11 |
Određivanje osmotske rezistencije eritrocita |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
12 |
Određivanje koncentracije piruvata |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
13 |
Određivanje koncentracije laktata |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
14 |
Određivanje koncentracije amonijaka |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
15 |
Određivanje koncentracije hemoglobina F |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
16 |
Određivanje koncentracije mukopolisaharida |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
17 |
Metabolički skrining urina |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
18 |
Određivanje nivoa lekova (metotreksat, ciklosporin, takrolimus, sirolimus) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
19 |
Određivanje mikroalbumina |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
20 |
Kliničko-laboratorijska dijagnostika imunodeficijencija (ID) sa poremećajem produkcije antitela (agamaglobulinemija sa X-vezanim tipom nasleđivanja, agamag |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
21 |
Kliničko-laboratorijska dijagnostika imunodeficijencija sa poremećajem ćelijskog imuniteta/kombinovane ID (teška kombinovana imunodeficijencija, Omennov si |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
22 |
Kliničko-laboratorijska dijagnostika imunodeficijencija sa poremećajem fagocitne funkcije (hronična granulomatozna bolest deficit adhezionih molekula leuk |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
23 |
Kliničko-laboratorijska dijagnostika sekundarnih imunodeficijencija (pedijatrijske HIV infekcije, kod primene imunosupresivnih lekova, kod traume/opekotina) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
24 |
Kliničko-laboratorijska dijagnostika atopijskih i autoimunskih bolesti detinjstva: (atopijski dermatitis, alergijski rinitis, reumatske bolesti kod dece) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
25 |
Određivanje i tumačenje rezultata, parametara celularne i humolarne imunosti u detinjsvu |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
26 |
Određivanje specifičnih imunoglobulina nakon vakcinacije |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
27 |
Određivanje aviditeta specifičnih antitela |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
28 |
Određivanje fagocitne funkcije |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
29 |
Laboratorijsko praćenje supstitucione terapije imunoglobulinom |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
30 |
Ispitivanje rane preosetljivosti na inhalacione i/ili nutritivne alergene |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
PIPNK |
Principi izolacije i prečišćavanja nukleinskih kiselina 1 mesec u okviru 5 meseci MOLEKULARNO-GENETIČKE DIJAGNOSTIKE |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Izolovanje DNK sa FTA kartica |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
02 |
Izolovanje DNK heleksom |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
03 |
Izolovanje DNK organskom (PCI) metodom |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
04 |
Izolovanje DNK pomoću halotropnih soli |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
05 |
Izolovanje DNK pomoću paramagnetnih čestica |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
06 |
Izolovanje DNK iz različitih bioloških uzoraka (krv, bukalna sluznica, meka tkiva, čvrsta tkiva, horionske čupice, amnionske tečnosti) |
|
|
|
|
|
5 |
|
1 |
PKNK |
Principi kvantifikacije nukleinskih kiselina 15 dana u okviru 5 meseci MOLEKULARNO-GENETIČKE DIJAGNOSTIKE |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Hibridizacijske tehnike (hemiluminiscentne i hromogene) |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
02 |
Real Time PCR |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
PU |
PULMOLOGIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje poremećaja funkcije respiratornih organa |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Uzorkovanje arterijske krvi za analize respiracijskih gasova |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Tumačenje dobijenih rezultata vrednosti parcijalnih pritisaka kiseonika i ugljen dioksida samostalno i u odnosu na acidobazni status i nivo bikarbonata. |
|
|
|
|
|
|
|
|
PH |
Određivanje parametara hemostaze - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg labor. staža |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Određivanje koncentracije fibrinogena |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
02 |
Određivanje vremena krvarenja |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
03 |
Određivanje protrombinskog vremena |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
04 |
Određivanje parcijalnog tromboplastinskog vremena |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
05 |
Određivanje trombinskog vremena |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
06 |
Određivanje koncentracije fibrin degradacionih proizvoda (FDP) |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
07 |
Određivanje aktivnosti faktora koagulacije |
|
|
|
|
|
20 |
|
1 |
08 |
Ispitivanje fibrinolize |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
09 |
Određivanje plazminogena |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
10 |
Određivanje antitrombina |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
11 |
Određivanje proteina C |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
12 |
Određivanje alfa 2 antiplazmina |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
13 |
Određivanje Von Willebrand-ovog faktora |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
14 |
Ispitivanje agregacije trombocita |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
15 |
Određivanje Von Willebrand-ovog faktora |
|
|
|
|
|
10 |
|
1 |
RE |
REUMATOLOGIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled reumatoloških bolesnika i izbor i tumačenje rezultata laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje poremećaja organa i organskih sistema kod ovih pacijenata |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Detekcija i određivanje reumatoidnih faktora i drugih markera reumatoidnog artritisa |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Analiza sinovijalne tečnosti |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Detekcija i određivanje imunskih kompleksa u telesnim tečnostima i tkivima. |
|
|
|
|
|
|
|
|
06 |
Detekcija i određivanje krioglobulina |
|
|
|
|
|
|
|
|
RMKB |
Korišćenje radioizotopskih metoda u kliničkoj biohemiji - 15 dana u okviru 6 meseci Opšteg labor. staža |
|
|
15 |
|
|
|
|
1 |
01 |
Opšti principi rada sa radioizotopima |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Primena radioaktivno obeleženih supstanci u dijagnostici kod ljudi |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Procena ffunkcionalnog stanja endokrinih |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Terapijska primena radioaktivnih supstanci |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
SI |
Statistika i informatika - 1 mesec |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
STTI |
Specifične tehnike u tumorskoj imunologiji 1 mesec u okviru 5 meseci KLINIČKE IMUNOLOGIJE |
|
|
|
|
|
|
|
|
01 |
HLA tipizacija |
|
|
|
|
|
|
|
|
TIAB |
Tehnike ispitivanja alergijskih bolesti - 15 dana u okviru 5 meseci KLINIČKE IMUNOLOGIJE |
|
|
|
|
|
|
|
|
01 |
Kožne probe rane preosetljivosti |
|
|
|
|
|
|
|
|
TIAIB |
Tehnike ispitivanja autoimunskih bolesti - 1 mesec u okviru 5 meseci KLINIČKE IMUNOLOGIJE |
|
|
|
|
|
|
|
|
01 |
Određivanje ANA |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Određivanje anti-DNK antitela |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Određivanje RF |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Određivanje organ-specifičnih antitela |
|
|
|
|
|
|
|
|
05 |
Imunohistologija bubrega i kože |
|
|
|
|
|
|
|
|
TICKIO |
Tehnike ispitivanja celularnih komponenti imunskog odgovora - 1 mesec u okviru 5 meseci KLINIČKE IMUNOLOGIJE |
|
|
|
|
|
|
|
|
01 |
Kožne probe kasne preosetljivosti |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Separacija limfocita na gustinskom gradijentu |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Direktna i indirektna imunofluorescencija - fluorescentni mikroskop i FACS -analiza |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Aktivacija limfocita mitogenima |
|
|
|
|
|
|
|
|
05 |
In vitro detekcija citokina |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
URGENTNA STANJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
|
|
|
|
|
|
|
|
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor i tumačenje laboratorijskih analiza za dijagnostikovanje akutnih poremećaja funkcije organa i organskih sistema |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Klinička obrada i laboratorijska bolesnika u aktunom alkoholisanom stanju |
|
|
|
|
|
|
|
|
04 |
Klinička i laboratorijska obrada bolesnika u epileptičnom statusu |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Klinička i laboratorijska obrada bolesnika u stanju šoka |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
Klinička i laboratorijska obrada bolesnika u akutnim kardiovaskularnim poremećajima |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
07 |
Klinička i laboratorijska obrada bolesnika sa akutnim hirurškim i neurohirurškim stanjima |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
08 |
Klinička i laboratorijska obrada bolesnika sa akutnim trovanjima |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
09 |
Dijagnostičko-terapijski postupci, praćenje i procena stanja bolesnika na osnovu laboratorijskih parametara |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
10 |
Klinička i laboratorijska obrada bolesnika u komi i dijabetičnoj komi. |
|
|
|
|
|
|
|
|
HE |
HEMATOLOGIJA 1 mesec u okviru 14 meseci OPŠTEG KLINIČKOG STAŽA |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Anamneza i pregled bolesnika i izbor biohemijskoh i molekularno-bioloških tehnika za dijagnostikovanje hematoloških poremećaja i tumačenje rezultata |
|
|
|
|
|
|
|
|
02 |
Procena stanja bolesnika i efikasnosti terapije na osnovu rezultata llaboratorijskih ispitivanja |
|
|
|
|
|
|
|
|
03 |
Punkcija kostne srži |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Punkcija limfne žlezde |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Određivanje broja eritrocita-automatski Brojač |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
M66 (May-Grunvald-Gimsa) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
07 |
Bojenje na peroksidazu |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
08 |
Bojenje PAS metodom |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
09 |
Bojenje sudanom B |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
10 |
Bojenje na kiselu fosfatazu |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
11 |
Bojenje na TRAP (tartarat rezistentna kisela fosfataza) |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
12 |
Bojenje na alkalnu fosfatazu |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
13 |
Bojenje na siderbolaste |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
14 |
Izvođenje reakcije na kisele esteraze |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
15 |
Priprema trajnog mikroskopskog preparata |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
16 |
Morfološko-citohemijska analiza punktata kostne srži kod akutnih leukemija sa FAB klasifikacijom |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
17 |
Imunocitohemijska analiza hematopetskih elemenata, APAAP metodom |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
18 |
Laboratorijska dijagnostika monoklonskih gamapatija (elektroforeza, imunoelektroforeza, određivanje ukupnih imunoglobu |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
19 |
Imunofenotipizacija ćelija periferne krvi, kostne srži ili limfnog čvora primenom fluorescentne mikrosk. i citoflo |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
20 |
Detekcija i određivanje antitela prema eritrocitima, neutrofilima i trombocitima |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
21 |
Detekcija klonalnosti metodama hibridizacije ili amplifikacije nukleinskih kiselina i praćenje minimalne rezidualne bo |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
DN |
DVOSEMESTRALNA NASTAVA |
9 |
|
|
|
|
|
|
|
DN1 |
I semestar dvosemestralne nastave |
|
|
|
|
|
|
|
|
DN2 |
II semestar dvosemestralne nastave |
|
|
|
|
|
|
|
|
OK |
OBAVEZNI KOLOKVIJUMI |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
01 |
Opšta biohemija |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
02 |
Klinički značajni proteini, enzimi i tumorski markeri |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
03 |
Poremećaji metabolizma lipida i ugljenih hidrata |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
04 |
Poremećaji acidobazne ravnoteže, metabolizma vode i elektrolita |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
05 |
Tehnike ispitivanja celularnih i humoralnih komponenti imunskog odgovora |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
06 |
Molekularno-biološke tehnike u dijagnostici |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
07 |
Osnovni principi dijagnostike infektivnih Agenasa |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
08 |
Laboratorijska dijagnostika hematoloških oboljenja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
09 |
Laboratorijska dijagnostika endokrinoloških oboljenja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
10 |
Laboratorijska dijagnostika nefroloških oboljenja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
11 |
Laboratorijska dijagnostika kardiovaskularnih oboljenja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
12 |
Laboratorijska dijagnostika reumatoloških oboljenja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
13 |
Laboratorijska dijagnostika alergijskih oboljenja |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
14 |
Laboratorijska dijagnostika oboljenja jetre i gastrointestinalnog trakta |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
tri godine
(36 meseci)
Cilj specijalizacije
Cilj specijalizacije iz imunologije je sticanje znanja i veština koje lekara-imunologa osposobljavaju da u bliskoj i kontinuiranoj saradnji sa kliničarima raznih specijalnosti obavlja sledeće dužnosti:
- laboratorijska ispitivanja za sledeće bolesti i stanja: imunodeficijencije, autoimunske bolesti, alergijske bolesti, limfoproliferativne bolesti, transplantaciju i terapijsku imunomodulaciju;
- evaluacija i visokostručna interpretacija rezultata imunoloških laboratorijskih ispitivanja, kvalifikovano i racionalno korišćenje metoda ispitivanja za odgovarajuće bolesti kao i obezbeđivanje kvaliteta i standardizacije laboratorijskih ispitivanja;
- usavršavanje postojećih i uvođenje novih imunoloških dijagnostičkih i terapijskih metoda;
- saradnja sa lekarima raznih specijalnosti u dijagnozi i proceni aktivnosti i toka bolesti posredovanih imunskim mehanizmima, uključujući transplantaciju tkiva i organa, kao i u sprovođenju imunoterapije i imunizacije;
- diseminacija novih saznanja iz imunologije u pedagoškom procesu u dodiplomskoj i poslediplomskoj nastavi kao i kroz organizovanje raznih oblika kontinuirane edukacije; planiranje i izvođenje stručnih projekata, kao i pružanje stručne pomoći u odgovarajućim projektima drugih autora.
Trajanje i struktura specijalizacije
Specijalizacija iz imunologije traje 3 (tri) godine. Stiču se teorijska i praktična znanja iz imunologije. Svaki lekar na specijalizaciji ima glavnog mentora koji prati tok njegove specijalizacije. Za nadzor nad izvođenjem pojedinih veština odgovorni su neposredni mentori veština.
Osnove specijalizacije
Specijalizacija je obrazovni proces tokom kojeg lekar stiče teorijsko i praktično znanje i iskustva iz oblasti imunologije. Pošto imunologija prožima gotovo sve oblasti medicine, sticanje celovitog poznavanja ove discipline zahteva posebnu i sistematsku edukaciju koja se ne može postići dopunskom edukacijom u okviru drugih specijalnosti. Metode imunološke intervencije u dijagnostici i lečenju bolesti jesu i biće sve složeniji; racionalno korišćenje i adekvatna interpretacija rezultata dijagnostičkih postupaka, a posebno praktična primena imunomodulacije zahteva specifična znanja i umeća koja lekari u okviru drugih kliničkih i laboratorijskih specijalnosti ne stiču, pa se stoga moraju oslanjati na visokostručnu pomoć posebno obučenog specijaliste imunologa.
Provera znanja
Za vreme specijalizacije kontinuirano se proverava uspešnost stručnog obrazovanja lekara i mentori neposredno i posredno nadziru sve procese sticanja znanja.
Prate se rezultati veština koje je specijalizant dužan samostalno da obavi ili da u njima učestvuje. Po završetku svake stručne celine specijalizacije polaže se odgovarajući kolokvijum.
U toku specijalističkog staža po završetku svake stručne oblasti polaže se 6 kolokvijuma:
1. Imunološki laboratorijski metodi
2. Alergologija
3. Reumatologija
4. Hematologija
5. Nefrologija
6. Neurologija
Institucije i uslovi za obavljanje specijalističkog staža
Obuka specijalizanata se obavlja u instituciji ili grupi institucija koje imaju mogućnost za izvođenje celog programa edukacije. To podrazumeva pre svega obuku u organizovanim, specijalizovanim imunološkim laboratorijama u većim zdravstvenim centrima, u kojima je obezbeđen nužan repertoar imunoloških tehnika i metoda, njihovo kvalitetno i standardizovano izvođenje, racionalno korišćenje i kvalifikovana evaluacija imunoloških testova. Ove ustanove moraju takođe da obezbede edukaciju o primeni savremenih imunoloških saznanja u dijagnostici, terapiji i praćenju bolesnika sa imunodeficijencijama, auitoimunskim, alergijskim i limfoproliferativnim bolestima, kao i kod transplantacije tkiva i organa.
PROGRAM SPECIJALIZACIJE
Specijalizacija iz imunologije traje 3 godine. Ona obuhvata dve faze od kojih svaka traje 18 meseci.
Sadržaj programa faze A - 18 meseci
Sadržaj programa
Obrazovni program tokom ovih osamnaest meseci specijalizacije treba da obezbedi specijalizantu sticanje teorijskih znanja iz bazične imunologije koje obuhvataju sledeće oblasti: molekularni i celularni mehanizmi imunskog odgovora i njegova regulacija, imunodeficijencije, infekcijska, transplantacijska i tumorska imunologija, specijalna imunopatologija sa principima imunodijagnoze i imunoterapije.
U ovoj fazi lekar na specijalizaciji osposobljava se za izvođenje laboratorijskih metoda i veština i to:
pravljenju rastvora, pufera i medijuma za kultivaciju ćelija
sterilizaciji rastvora, instrumenata, stakla i plastike
uzimanju, transportu, obradi, čuvanju i odlaganju krvi i drugih bioloških uzoraka
separaciji plazme - seruma
uspostavljanju i supkultivaciji ćelija in vitro
Specijalizant ovladava izvođenjem sledećih veština:
Imunoaglutinacija
Određivanje aktivnosti komplementa
Određivanje imunskih kompleksa
Određivanje prisustva, sastava i koncentracije krioglobulina
Imunodifuzija
Imunoelektroforeza
Nefelometrija/Turbidimetrija
Elektroimunodifuzija
Radioimunoesej
EIA testovi
Direktna i indirektna imunofluorescencija
Kvantitiranje leukocita u komori, na razmazima i protočnom citofluorimetrijom
Separacija leukocita na gustinskom gradijentu i na osnovu površinskih markera
Aktivacija leukocita mitogenima, superantigenima, antigenima, aloantigenima i estrima forbola
Određivanje proliferativnog odgovora
Određivanje citotoksičnog odgovora
Određivanje produkcije citokina
Određivanje apoptoze, nekroze i faza ćelijskog ciklusa
Ispitivanje funkcije neutrofila i makrofaga
Kožne probe kasne preosetljivosti nakon imunizacije i na "recall" antigene
Određivanje krvnih grupa
Direktni i indirektni Coombs-ov test
Određivanje inhibitora koagulacije
Kožne probe rane preosetljivosti
Određivanje ukupnih i specifičnih IgE antitela in vitro
Rinoprovokativni i bronhoprovokativni testovi
Kožne probe kasne preosetljivosti
Alergen specifična imunoterapija
In vivo dozno provokativni testovi preosetljivosti na lekove
In vivo testovi za dijagnozi fizičke i autoimunske urtikarije
HLA tipizacija
Izolacija nukleinskih kiselina
Restrikciona digestija, elektroforeza i blotiranje nukleinskih kiselina
PCR i RT-PCR
Western blot
U ovoj fazi specijalizacije specijalizant usvaja znanja o:
pravnoj regulativi relevantnoj za rad laboratorije
tehničkim karakteristikama laboratorijske opreme
medicinski relevantnim bazama podataka i njihovom korišćenju
Dobra laboratorijska praksa (GLP) i njena primena
Sadržaj programa faze B - 18 meseci
Tokom završnih ovih osamnaest meseci specijalizacije specijalizant na bazi prethodno stečenih znanja i veština stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji bolesti u kojima imunski mehanizmi imaju značajnu ulogu.
1. Laboratorijskadijagnoza i terapija imunski posredovanih bolesti iz oblasti interne medicine - 9 meseci
A. Reumatologija - 2 meseca
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
reumatske bolesti (reumatoidni artritis, juvenilni artritis, sistemski eritemski lupus, sistemska bolest vezivnog tkiva, dermatomiozitis, polimiozitis, sistemska skleroza, Sjögren-ov sindrom),
vaskulitisi različite etiologije (poliarteritis nodosa, Wegener-ova granulomatoza, krioglobulinemije),
Behcet-ov sindrom, ankilozirajući spondilitis, Reiter-ov sindrom, psorijazni artritis, reumatska groznica, lajmska bolest.
Specijalizant se obučava za izvođenje i interpretaciju rezultata sledećih laboratorijskih procedura:
detekcija i određivanje imunskih kompleksa u telesnim tečnostima i tkivima
detekcija i određivanje krioglobulina
detekcija i određivanje reumatoidnih faktora i drugih markera reumatoidnog artritisa
analiza sinovijalne tečnosti
detekcija i određivanje pojedinih komponenti i aktivnosti komplementa
detekcija i određivanje antinuklearnih antitela i anti DNK antitela primenom, fluorescentne mikroskopije ili enzimskih imunotestova
izvođenje i tumačenje lupus band testa (LBT)
B. Hematologija 1 mesec
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
diskrazije plazma ćelija (multipli mijelom, Waldenstrom-ova makroglobulinemija, plazmocitom, bolesti teškog i lakog lanca, benigna monoklonska gamapatija)
akutne i hronične limfocitne i mijeloidne leukemije
limfomi (Hodgkin i non-Hodgkin),
imunski posredovane anemije, neutropenije i trombocitopenije,
imunski posredovani poremećaji koagulacije,
amiloidoza,
Specijalizant se obučava za izvođenje i interpretaciju rezultata sledećih laboratorijskih procedura:
laboratorijska dijagnostika monoklonskih gamapatija (elektroforeza, imunoelektroforeza, određivanje ukupnih imunoglobulina)
imunofenotipizacija ćelija periferne krvi, kostne srži ili limfnog čvora primenom fluorescentne mikroskopije i citoflourimetrije ili APAAP metodom
detekcija i određivanje antitela prema eritrocitima, neutrofilima i trombocitima
detekcija klonalnosti metodama hibridizacije ili amplifikacije nukleinskih kiselina i praćenje minimalne rezidualne bolesti
V. Alergologija 3 meseca
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
alergijske bolesti (alergijski rinitis, anafilatička reakcija, urtikarija, angioedem, alergijske gastroenteropatije, serumska bolest, alergije izazvane lekovima, hranom, ujedom insekata),
preosetljivosti na kontrasna sredstva, lekove i anestetike.
Specijalizant se obučava za izvođenje sledećih procedura, interpretaciju i evaluaciju dobijenih rezultata:
kožni testovi rane preosetljivosti
o dređivanje ukupnog i specifičnog IgE in vitro
određivanje histamina i drugih medijatora rane preosetljivosti I tipa u telesnim tečnostima i in vitro
kožni testovi kasne preosetljivosti (Patch testiranje)
Rinoprovokativni i bronhoprovokativni testovi,
Alergen specifična imunoterapija
In vivo dozno provokativni testovi preosetljivosti na lekove
In vivo testovi za dijagnozu fizičke i autoimune urtikarije
karakterizaciju ćelija nazalnog sekreta.
G. Endokrinologija - 15 dana
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
organ-specifična autoimunska endokrina oboljenja (hronični tireoiditis, primarni miksedem, Hashimoto-ov tireoiditis, Graves-ova bolest, tireogastrična bolest, hronična adrenokortikalna insuficijencija, perniciozna anemija, diabetes mellitus tip I, poliendokrinopatije).
Specijalizant se obučava za izvođenje sledećih laboratorijskih procedura i interpretaciju rezultata
detekcija i određivanje autoimunskih antitela u telesnim tečnostima i tkivima
D. Nefrologija - 1 mesec
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
glomerulonefritisa (Sindrom Goodpasture, proliferativni, mezangioproliferativni, membranozni)
tubulointersticijskih nefritisa (izazvanih antitelima prema bazalnoj membrani, izazvanih imunskim kompleksima)
Specijalizant se obučava za izvođenje i interpretaciju rezultata sledećih laboratorijskih procedura:
detekcija i određivanje antitela i imunokompleksa u tkivu bubrega imunofluorescentnim i imupoperoksidaznim tehnikama,
Đ. Pulmologija - 15 dana
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
bronhijalna astma, hipersenzitivni penumonitis, aspergiloza, sarkoidoza, sindrom Goodpasture
Specijalizant se obučava za izvođenje i interpretaciju rezultata sledećih laboratorijskih procedura:
karakterizaciju ćelija i uobličenih elemenata bronhijalnog alveolarnog lavata (BAL)
E. Gastroenterologija - 15 dana
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
alergijske gastroenteropatije, rekurentne aftozne ulceracije, hronični atrofični gastritis, perniciozna anemija, celijakija, Chron-ova bolest, ulcerozni kolitis, hepatitis B i C, hronični aktivni hepatitis, primarna bilijarna ciroza
Ž. Kardiologija 15 dana
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
Dressler-ov sindrom, akutna reumatska groznica, autoimunski miokarditis
Laboratorijska dijagnoza i terapija imunodeficijentnih stanja i imunski posredovanih bolesti iz oblasti PEDIJATRIJE 1 mesec
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
Imunodeficijencije sa poremećajem produkcije antitela (agamaglobulinemija sa H-vezanim tipom nasleđivanja, agamaglobulinemija sa autosomno-recesivnim tipom nasleđivanja, hipogamaglobulinemija sa raznolikim početkom, deficit potklasa serumskog IgG, prolazna hipogamaglobulinemija odojčeta, selektivna IgA deficijencija)
Imunodeficijencije sa poremećajem ćelijskog imuniteta/ kombinovane imunodeficijencije (teška kombinovana imunodeficijencija, Omennov sindrom, hronična mukokutana kandidijaza, ataksija-telangiektazija, Wiskott-Aldrich sindrom, hiper IgM sindrom)
Imunodeficijencije sa poremećajem fagocitne funkcije (hronična granulomatozna bolest deficit adhezionih molekula leukocita, Chediak-Higashi sindrom, hiper IgE sindrom,
Deficijencije komplementa
sekundarne imunodeficijencije (pedijatrijske HIV infekcije, kod primene imunosupresivnih lekova, kod traume/opekotina, kod hemato-onkoloških bolesnika, kod autoimunskih bolesti, kod bolesnika sa splenektomijom ili asplenijom)
atopijske i autoimunske bolesti detinjstva: (atopijski dermatitis, alergijski rinitis, reumatske bolesti kod dece, juvenilni idiopatski artritis, sistemski lupus)
Upoznaje se sa primenom terapije intravenskim imunoglobulinom, osnovama transplantacijske imunologije u pedijatrijskih bolesnika, kao i neželjenim reakcijama posle rutinskih imunizacija u detinjstvu.
Specijalizant se upoznaje i obučava za izvođenje sledećih laboratorijskih metoda, kao i za pravilno tumačenje parametara celularne i humoralne imunosti u detinjstvu:
- kožne probe kasne preosetljivosti,
- proliferacijski odgovor limfocita na stimulaciju mitogenima i antigenima,
- fenotipizacija limfocita periferne krvi,
- određivanje koncentracija komponenti komplementa/aktivnosti komplementa,
- određivanje koncentracija serumskih imunoglobulina specifičnih imunoglobulina nakon vakcinacije,
- određivanje aviditeta specifičnih antitela,
- određivanje fagocitne funkcije,
- elektroforeza proteina,
- laboratorijsko praćenje supstitucione terapije imunoglobulinom,
- ispitivanje rane preosetljivosti na inhalacione i/ili nutritivne alergene.
3. Imunski aspekti TRANSPLANTACIJE TKIVA I ORGANA 2 meseca
Specijalizant stiče specijalističko znanje o:
- transplantaciji bubrega i drugih organa i tkiva kao i matične ćelije hematopoeze (indikacije za transplantaciju, selekcija davaoca, imunološka procena primaoca i davaoca),
- primeni imunosupresivne terapije i njenim komplikacijama
- odbacivanju kalema i bolesti kalema protiv domaćina.
Specijalizant se obučava za izvođenje interpretaciju rezultata sledećih laboratorijskih procedura:
- određivanje antigena glavnog histokompatibilnog kompleksa,
- mešana kultura limfocita,
- izvođenje unakrsne reakcije,
- prečišćavanje matičnih ćelija hematopoeze.
4. Laboratorijska dijagnoza, imunoprofilaksa i terapija ZARAZNIH BOLESTI 1 mesec
Specijalizant stiče specijalističko znanje o:
- infekcijama koje dovode do nastanka sekundarnih imunodeficijencija i to: virusnim infekcijama (infektivna mononukleoza, hepatitis A, V i C, CMV) i parazitarnim infekcijama (toksoplazmoza, lajšmanioza),
- postinfekcijskim bolestima sa autoimunskom genezom (hronični aktivni hepatitis, postvakcinalni encefalomijelitis,
- infekcijama koje neposredno oštećuju imunski sistem (AIDS)
- primeni imunoprofilakse (aktivna i pasivna).
Specijalizant se obučava za izvođenje i interpretaciju rezultata sledećih laboratorijskih procedura:
- dokazivanje i određivanje nukleinskih kiselina i antigena infektivnih agenasa,
- dokazivanje antitela na infektivne agense.
5. Laboratorijska dijagnoza i imunoterapija MALIGNIH BOLESTI 2 meseca
Specijalizant stiče specijalističko znanje o laboratorijskoj dijagnozi i imunoterapiji malignih bolesti i to:
- imunološka osnova i opravdanost primene imunoterapije kod malignih bolesti (indikacije, efekti primene),
- vidovi imunoterapije (specifična, nespecifična, sistemska, lokalna, aktivna, pasivna), tehnike primene, doze,
- vrste modifikatora biološke reakcije (organski adjuvansi, sintetski adjuvansi, citokini, monoklonska antitela),
- evaluacija paraneoplastičkih sindroma.
Specijalizant se obučava za izvođenje i interpretaciju rezultata sledećih laboratorijskih procedura:
- detekcija tumorskih markera i autoantitela u tumoru, tkivima nezahvaćenim tumorom i cirkulaciji,
- otkrivanje mikrometastaza in vivo primenom obeleženih monoklonskih antitela,
- određivanje specifične i nespecifične citotoksične aktivnosti (citotoksični T limfociti, NK ćelije, LAK ćelije),
- određivanje imunskih poremećaja kod različitih neoplazija, i njihova prognoza, procene efekata pojedinih imunomodifikatora in vitro i in vivo.
Analiza ćelijskog ciklusa i parametara apoptoze i nekroze metodama protočne citofluorimetrije ili analizom ekspresije specifičnih iRNK.
6. Laboratorijska dijagnoza i terapija imunski posredovanih bolesti iz oblasti DERMATOLOGIJE 1 mesec
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
- alergijske bolesti sa kožnim manifestacijama (atopski dermatitis, kontaktni dermatitis, ekcemi),
- autoimunske bulozne bolesti (Pemfigus vulgaris, bulozni pemfigoid, Dermatitis herpetiformis, linearna IgA bolest),
- kožne manifestacije autoimunskih sistemskih bolesti, psorijaze, neutrofilne dermatoze.
7. Laboratorijska dijagnoza i terapija imunski posredovanih bolesti iz oblasti NEUROLOGIJE 2 meseca
Specijalizant stiče specijalističko znanje o patogenezi, laboratorijskoj dijagnozi i terapiji sledećih bolesti:
Autoimunske demijelinizirajuće bolesti (multipla skleroza, akutni diseminovani encefalomijelitis, akutni i idiopatski polineuritis)
Myasthenia gravis, Sindrom Eaton-Lambert, SSPE, Subakutne spongioformne encefalopatije
Specijalizant se obučava za izvođenje i interpretaciju rezultata sledećih laboratorijskih procedura:
Određivanje oligoklonalnosti imunoglobulina u cerebrospinalnom likvoru
četiri godine
(48 meseci)
Specijalizacija javnog zdravlja je obrazovni proces tokom kojeg lekar stiče teorijsko i praktično znanje kojim se rešavaju problemi i unapređuje javno zdravlje.
Svrha je postići kompetentnost i samostalan rad u specijalnosti javnog zdravlja. Znanje i veštine se stiču kroz organizovanu nastavu teorijskog dela, sticanjem praktičnih znanja iz onih oblasti medicine i drugih delatnosti s kojima je javno zdravlje povezano i radom u struci - sticanjem iskustva u rutinskom radu na poslovima javnog zdravlja.
Javno zdravlje specijalista određeno je kroz tri područja: promocija zdravlja, prevencija bolesti i unapređenje kvaliteta i organizacije rada zdravstvenog sistema.
Unutar područja unapređenja zdravlja specijalista javnog zdravlja treba da bude osposobljen da radi na smanjivanju nejednakosti u zdravlju, edukaciji stanovništva, unapređenju kvaliteta stanovanja, rada i zapošljavanja, zdravlju porodice i zajednice, razvoju zdravih stilova života i nadzoru i praćenju specifičnih bolesti i faktora rizika.
Unutar područja prevencije bolesti specijalista javnog zdravlja treba da bude osposobljen da radi na sprečavanju zaraznih i nezaraznih bolesti, sprečavanju izlaganja hemijskim rizicima i trovanju, radijaciji i drugim faktorima rizika uz veštinu delovanja u hitnim stanjima i nesrećama većih razmera.
Unutar područja unapređenja kvaliteta i organizacije rada zdravstvenog sistema specijalista javnog zdravlja treba da bude osposobljen da radi na područjima kliničke delotvornosti, racionalnog trošenja, planiranja službe i usluga, nadzora i evaluacije, zdravstvenog menadžmenta i poboljšanja dostupnosti zdravstvene zaštite za marginalne grupacije stanovništva.
Trajanje specijalizacije
Specijalizacija javno zdravlje traje 4 (četiri) godine i sastoji se od sledećeg:
1. Specijalistički program u zdravstvenom sistemu (klinička i organizacijska znanja i veštine) - 30 meseci
2. Specijalistički program u drugim sistemima u kojima se rešava problematika javnog zdravlja, kreiranje i praćenje javnih politika - 12 meseci
3. Sticanje praktičnog iskustva na poslovima javnog zdravlja - 6 meseci
Program specijalizacije
1. SPECIJALISTIČKI PROGRAM U ZDRAVSTVENOM SISTEMU - 30 meseci
1.1. Klinički program specijalizacije u svrhu sticanja znanja i veština potrebnih za intervencije javnog zdravlja u najučestalijim problemima javnog zdravlja - 15 meseci
- internističke ambulante - 2,5 meseca,
- internističko odeljenje - 1 mesec,
- onkološka ambulanta - 1 mesec,
- psihijatrijska ambulanta i psihološko savetovalište - 1,5 mesec,
- infektološka ambulanta - 1,5 mesec,
- konsultativna ginekološka ambulanta i savetovalište za reproduktivno zdravlje - 1 mesec,
- savjetovalište za planiranje porodice - 7 dana,
- dermatovenerološka ambulanta - 7 dana,
- konsultativna pedijatrijska ambulanta - 21 dan,
- odeljenje i ambulanta fizikalne medicine i rehabilitacije - 21 dan,
- odeljenje i ambulanta traumatologije - 1,5 mesec,
- ambulanta doktora opšte medicine - 1 mesec,
- rad s patronažnom sestrom - 15 dana,
- pedijatrijska ambulanta u primarnoj zdravstvenoj zaštiti - 15 dana,
- ginekološka ambulanta u primarnoj zdravstvenoj zaštiti - 15 dana,
- ambulanta medicine rada - 15 dana.
1.2. Program specijalizacije u zdravstvenim ustanovama u svrhu sticanja organizacijskih znanja i veština - 2 meseca,
- uprava u domu zdravlja - 7 dana,
- organizacija bolničkog sistema (opšte bolnice, specijalne bolnice, klinički bolnički centri, klinike, instituti i univerzitetski klinički centri ili opće) - 1 mesec,
- organizacija specijalnih bolnica - 7 dana,
- organizacija dnevnih bolnica - 7 dana,
- organizacija poliklinika - 7 dana.
1.3. Rad u Institutu za javno zdravlje Republike Srbije, obilazak svih delatnosti - 5 meseci
- delatnost javnog zdravlja - 1 mesec,
- epidemiologija zaraznih bolesti - 15 dana,
- epidemiologija nezaraznih bolesti - 2 meseca,
- zdravstvena ekologija - 1 mesec,
- mikrobiologija - 15 dana.
1.4. Rad u regionalnom zavodu za javno zdravlje - 6 meseci
- delatnost javnog zdravlja - 1 mesec,
- higijensko-epidemiološka služba - 3 meseca,
- zdravstvena ekologija - 15 dana,
- prevencija zavisnosti - 15 dana,
- mikrobiološka laboratorija - 15 dana,
- odeljenje za deratizaciju, dezinfekciju i dezinsekciju (DDD) - 15 dana.
1.5. Zavodi u javnoj svojini - 1 mesec
- Zavod za transfuziju krvi - 7 dana,
- zavod za medicinu rada - 7 dana,
- zavod za urgentnu medicinu - 7 dana,
- nacionalni centar nadležan za kontrolu trovanja (toksikologija) - 7 dana.
1.6. Javne agencije u oblasti zdravstva - 1 mesec
- agencija za lekove i medicinska sredstva - 15 dana,
- agencija za akreditaciju zdravstvenih ustanova - 15 dana.
2. SPECIJALISTIČKI OBILASCI IZVAN ZDRAVSTVENOG SISTEMA - 12 meseci
2.1. Ministarstvo zdravlja - 1 mesec
- organizacione jedinice nadležne za javno zdravlje, organizaciju, zdravstveno osiguranje, lekove, međunarodnu saradnju i pravne i ekonomske poslove - 7 dana,
- zdravstvena inspekcija - 15 dana,
- sanitarna inspekcija - 7 dana.
2.2. Republički fond za zdravstveno osiguranje i regionalna filijala - 1 mesec
- centrala - 15 dana,
- ispostava - 15 dana.
2.3. Organizacione jedinice za sanitarni nadzor - 1 mesec
2.4. Medicinski fakultet - teorijske osnove javnog zdravlja - 9 meseci
Teorijske osnove javnog zdravlja obuhvataju između ostalog:
- naučno-istraživački projekt - 1 mesec,
- izrada analiza, projekti i intervencije u područjima: "Rukovođenje kvalitetom u zdravstvenom sistemu", "Zdravstveni menadžment i intersektorska suradnja", "Zdravstvene tehnologije" - 15 dana - izrada stručnih članaka, prikaza slučajeva, prezentacija i eseja - 15 dana,
- edukacija iz područja medicinske informatike i statistike - 15 dana,
- izrada predloga projekta intervencije u oblasti javnog zdravlja i stručnog rada - 15 dana.
3. STICANJE PRAKTIČNOG ISKUSTVA NA POSLOVIMA JAVNOG ZDRAVLJA
3.1. Rad u struci, na poslovima radnog mesta za koje se specijalizira - 6 meseci
Sadržaj specijalističkog programa iz javnog zdravlja
Tri ključna područja kompetencije specijaliste javnog zdravlja - znanja i veštine koje treba demonstrirati prilikom izlaska na specijalistički ispit su:
PREVENCIJA I SUZBIJANJE BOLESTI I UNAPREĐENJE ZDRAVLJA
Zaštita zdravlja stanovništva od masovnih bolesti i rizika okoline primenom niza metoda, od utvrđivanja štetnih faktora i procene rizika do unapređenja zdravlja implementacijom odgovarajućih intervencija. Koordinacija, planiranje, organizacija i sprovođenje skrininga bolesti od posebnog značaja za javno zdravlje na nacionalnom i/ili lokalnom (regionalnom) nivou.
- izrada akcionog plana prevencije hroničnih masovnih nezaraznih bolesti,
- sprovođenje programa prevencije hroničnih nezaraznih bolesti,
- evaluacija delotvornosti i efikasnosti sprovedenog skrininga i drugih interventnih mera,
- sprovoditi periodične zdravstvene preglede osoba u skladu sa važećim zakonima i drugim propisima,
- znanje iz mikrobiologije i epidemiologije zaraznih bolesti, kontrole zaraznih bolesti, programa vakcinacije, mera koje treba preduzeti kod izbijanja epidemije zaraznih bolesti, organizacije protivepidemijskih mera i službe, nacionalnu i međunarodnu legislativu kontrole rizika,
- sprovoditi protivepidemijske mjere (prema izvoru zaraze, putevima širenja, prema osobama u riziku),
- sprovoditi zaštitu ili hemioprofilaksu u skladu sa važećim zakonima i drugim propisima, organizovati i sprovesti individualnu i masovnu vakcinaciju, pasivnu imunološku zaštitu,
- znanje iz determinanti zdravlja koje se odnose na faktore okoline, rizika, regulative vezane uz faktore okoline, praćenje faktora okoline, radna okolina i zdravlje, rizici na radnom mestu, transport i zagađenje okoline i hemijski incidenti,
- procena rizika: utvrđivanje poznatih ili potencijalnih rizika po zdravlje populacije, procena stepena izloženosti stanovništva, proračunavanje mogućnosti nastupanja neželjenih događaja vezanih za rizik,
- komunikacija rizika: kompleksni sadržaj preneti razumljivim jezikom pojedincima, grupama i zajednici,
- rukovođenje rizicima: sprovođenje intervencije uz saradnju sa stručnjacima za područje ekologije i toksikologije,
- organizacija kontrole zaraznih bolesti: procedure smanjivanja rizika,
- planiranje za slučaj izbijanja hitnog događaja i rukovođenje incidentom,
- prikupljanje pokazatelja na osnovu kojih se može organizovati intervencija u slučaju izbijanja zarazne bolesti ili hemijskog ili incidenta okoline,
- evaluacija rukovođenja hitnom intervencijom i odgovora preventivne službe,
- procena potreba u zaštiti zdravlja kod visoko rizičnih grupa stanovništva, primena principa zaštite zdravlja na zdravstvenu službu namenjenu visoko rizičnim grupama (npr. zatvorenici, azilanti),
- aplikacija teoretskih modela promene ponašanja na projektu za opštu populaciju ili grupe s povećanim rizikom ili teško dohvatljive grupe,
- razvoj, dogovaranje usluga i evaluacija usluga službe za zaštitu zdravlja kod npr. sprovođenje programa vakcinacije, zaštita od tuberkuloze i od polno prenosivih bolesti, kontrola zaraznih bolesti, razvoj otpornosti na antibiotike, zdravlje na radnom mestu, zdravlje osoba koje putuju,
- procena plana zaštite od incidenta na regionalnom nivou: osiguranje kvalitete sistema nadzora, uključujući rano uzbunjivanje i obaveštavanje, postojanje plana intervencije i kontrole štete,
- znati okolinske i nasledne faktore rizika za nastanak određenih bolesti za koje se provodi skrining,
- proceniti stepen izloženosti stanovništva i izraditi program intervencije uz saradnju sa stručnjacima za tu oblast,
- poznavati i sprovoditi nadzor nad primenom sistema identifikacije mogućih opasnosti (biološke, hemijske i fizičke) koje mogu uticati na bezbednost hrane i uz koje je moguće sprovoditi mere kontrole tih opasnosti (HACCP),
- sprovoditi nadzor nad zdravstveno potencijalno rizičnim objektima u skladu sa zakonima i drugim propisima,
- do završetka edukacije specijalizant će imati iskustvo učešća u projektu prevencije bolesti (ili ekološkog rizika) u lokalnoj zajednici ili učešća u međunarodnom radu (u oblasti prevencije bolesti).
Način demonstriranja kompetencije u opisanom području:
- kroz rad na epidemiologiji i ekologiji tj. učešće u proceni rizika od izbijanja zarazne bolesti ili ekološkog incidenta,
- opis situacije, uključujući izbijanje epidemije zaraznih bolesti i ekološki incident,
- tematska prezentacija na sastanku, konferenciji ili kongresu,
- izrada i praćenje programa sprovođenja skrininga za jedinicu lokalne samouprave,
- izveštaj o sprovedenom programu prevencije hroničnih nezaraznih bolesti,
- evaluacija sprovedenog skrininga (obuhvat, osetljivost i specifičnost skrininga, delotvornost), uključujući i kontrolne kliničke preglede novootkrivenih pacijenata i ostalih aktivnosti na suzbijanju bolesti (dalja dijagnostika i lečenje),
- promocija zdravlja kroz uticaj na način (stil) života stanovništva i kroz faktore socioekonomskog, fizičkog i kulturološkog okruženja metodama promocije zdravlja (uključujući i zdravstveno vaspitanje) okrenutim populaciji, zajednici i pojedincu,
- razumevanje definicije zdravlja (fizičke, duševne i socijalne komponente), principa održivog razvoja, modela zdravstvenog vaspitanja i promene ponašanja,
- utvrđivanje relativne važnosti pojedinačne i društvene odgovornosti za zdravlje,
- poznavanje teorije i prakse razvoja zajednice i akcije zajednice,
- procena prednosti i nedostataka intervencija promocije zdravlja stanovništva,
- pristupiti i komunicirati sa određenom zajednicom oko lokalnih izazova promocije zdravlja (šta i kako učiniti),
- razvoj i implementacija Plana za zdravlje određene zajednice,
- evaluacija intervencije unapređenja zdravlja (definisanje učinka intervencije, primenjene metode, snage i ograničenja intervencije, komuniciranje nalaza i oblikovanje preporuka),
- uticaj na projekat razvoja zajednice pokazujući pritom razumevanje odnosa sa zajednicom i faktorima razvoja zajednice (razumevanje politike i odnosa moći),
- primena teoretskih modela promene ponašanja (zdravstvenog vaspitanja) na projektu za opštu populaciju ili grupe sa povećanim rizikom ili teško dostupne grupe i pojedince i njegova evaluacija (s obzirom na učinak, primerenost odabranih metoda i snaga i slabosti),
- uticaj na profesionalne grupe izvan područja javnog zdravlja kroz savetovanje ili zajedničku intervenciju sa ciljem promene ponašanja pacijenata/korisnika,
- aktivna uloga u mobilizaciji javnosti u rešavanju vlastitih zdravstvenih problema,
- doprinos oblikovanju politike zdravlja ili regulativi vezanoj za zdravlje populacije na regionalnom ili nacionalnom nivou,
- razumevanje različitih organizacija, njihove organizacione kulture, perspektive i načina rada u uvođenju delotvorne promene sa ciljem unapređenja zdravlja,
- doprinos većoj medijskoj kampanji javnog zdravlja uz demonstraciju razumevanja teorije i prakse socijalnog marketinga i masovne komunikacije.
Do završetka specijalizacije očekuje se da će specijalizant učestvovati u sprovođenju najmanje jednog preventivnog programa, sprovesti projekt unapređenja zdravlja u lokalnoj zajednici i zdravstvenom sistemu i učestvovati u projektu procene potreba za unapređenje zdravlja barem jedne od marginalnih ili socijalno zapostavljenih grupa ili grupa osoba sa posebnim potrebama.
Način demonstracije kompetencije u opisanom području:
- izveštaj o sprovedenom preventivnom programu,
- izveštaj o mogućnostima unapređenja zdravlja za kolege, ustanovu ili političare,
- predlog projekta za unapređenje zdravlja,
- izveštaj i evaluacija aktivnosti u projektu unapređenja zdravlja (ličnom ili tuđem),
- publikacija, teza.
OCENA ZDRAVSTVENOG STANJA POPULACIJE, KVALITETA I ORGANIZACIJE SISTEMA ZDRAVSTVENE ZAŠTITE
Korišćenje kvalitativno i kvantitativno analitičkog pristupa u proceni zdravstvenog stanja populacije i određivanju zdravstvenih potreba, što uključuje:
a) prikupljanje, obradu, analizu i interpretaciju informacija o determinantama zdravlja i bolesti u populaciji, uključujući i klinički pregled osoba pod rizikom,
b) njihovo korišćenje (primena) u razvoju programa aktivnosti.
- procena zdravstvenog stanja određene populacije (grad, okrug, nacionalno ili subgrupe u populaciji) radi prethodno određenog razloga (jasan cilj procene) uz upotrebu kvalitativno i kvantitativno analitičkih metoda i sa jasnim preporukama za aktivnosti koje treba preduzeti shodno nalazu,
- pri tome demonstrirati veštinu korišćenja rutinskih informacija, uključujući onih iz popisa stanovništva, morbiditetne (primarne i bolničke zdravstvene zaštite) i mortalitetne statistike, registara, nacionalnih studija zdravlja, pokazatelja rasta i razvoja, pokazatelja okoline, pokazatelja zdravstvenog sistema, ad hok i kvalitativnih studija odabrane populacije i nemedicinskih izvora informacija za određivanje socio ekonomskog statusa i socijalnih potreba stanovništva (nasilje, migracije i sl.),
- informatička znanja i veštine: upotreba informacionih i komunikacionih tehnologija za potrebe strukturisanja, organizacije i obrade podataka, za pronalaženje i komuniciranje relevantnih informacija kao podloge za odlučivanje unutar sistema zdravstvene zaštite.
Način demonstriranja kompetencije u opisanom području:
- prikupljanje, analiza i prezentacija pokazatelja za Sliku zdravlja zajednice (grad, okrug) ili subgrupu u populaciji (deca, mladi, stari, invalidi i sl.),
- razvoj, primena i analiza upitnika, vođenih intervjua ili transkripta fokus grupa,
- procena zdravstvenih potreba populacije ili subgrupa u populaciji,
- izveštaj o stanju zdravlja i zdravstvenim potrebama za gradsku/regionalnu kancelariju za zdravstvo,
- geografsko mapiranje zdravstvenih pokazatelja.
Kritička procena dokaza vezanih uz delotvornost zdravstvene ili za zdravlje vezane intervencije, programa ili usluge i primena tog znanja u praksi u smislu unapređenja zdravstvenih usluga ili intervencija kroz praćenje ili evaluaciju u okruženju lokalne zajednice ili zdravstvenog sistema.
- kritička procena dokaza delotvornosti sprovedenih intervencija: prikupljanje medicinskih i nemedicinskih dokaza delotvornosti intervencije, oblikovanje strategije pretraživanja literature, uspostavljanje hijerarhije dokaza delotvornosti, kritička procena i sinteza dokaza, pisanje i komuniciranje preporuka donosiocima odluka,
- korišćenje metoda brze procene,
- kritička procena dokaza ekoloških, kvalitativnih, etioloških, ekonomskih i intervencionih studija,
- kritička procena delotvornosti neke od studija ranog otkrivanja bolesti.
Način demonstriranja kompetencije u opisanom području:
- kratki prikaz na dokazima temeljenih intervencija za određeni prioritet,
- sprovedena procena zdravstvenih potreba i napisan predlog strategije (strateški okvir plana za zdravlje) ili programa usmerenog prioritetima unapređenja zdravlja (regionalni plan za zdravlje),
- izrađen izveštaj za štampu,
- izračun troškova uvođenja nove tehnologije ili usluge javnog zdravlja,
- klinička ili studija javnog zdravlja procene kvaliteta (ili učinka),
- stručni ili naučni članak, magistarski rad ili publikacija.
Podrška izboru prioritetnih zdravstvenih i socijalnih usluga i ugovaranju zdravstvenih usluga, kliničkom prosuđivanju, unapređenju sigurnosti pacijenata i očuvanju pravičnosti u pružanju zdravstvene zaštite.
- evaluacija usluga sa ciljem osiguranja i unapređenja kvaliteta,
- prikupljanje podataka za ocenu kvaliteta zdravstvene zaštite,
- procena potrebe za uvođenjem novog oblika usluge,
- procena vrednosti kliničkog izbora prioriteta prilikom ugovaranja usluga,
- raspoređivanje finansijskih sredstava,
- napraviti analizu budžeta zdravstvene ustanove, procenu pojedinačnog zahteva za sredstvima (npr. predlog programa), ekonomsku procenu ranog otkrivanja bolesti, analizu odnosa troškova i delotvornosti kod ugovaranja nove usluge ili terapije,
- procenu zdravstvenih potreba regionalne zajednice povezati s postojećim uslugama i predložiti razvoj novih usluga koje odgovaraju potrebama, a ne postoje u dosadašnjim,
- uz pomoć postojećih ili novo formiranih profesionalnih mreža uvoditi promene (oblika i načina rada) unutar različitih organizacija sistema zdravstvene i zaštite,
- identifikovati i nositi se sa neizvesnostima u procesu uvođenja promene u radu sistema zdravstvene zaštite,
- identifikovanje novih prikladnih tehnologija i terapijskih postupaka,
- modelirati i proceniti učinak uvođenja novih usluga, tehnologija i terapijskih procedura,
- procena kvalitete i učinka pružalaca usluga ili službe koja ne funkcioniše optimalno i davanje preporuka što preduzeti sa ciljem unapređenja kvaliteta,
- koordinirati multisektorsku radnu grupu koja će izvršiti procenu stanja sistema i usluga vezano za jedan od regionalnih prioriteta te razviti smernice za promenu,
- razviti sistem praćenja i ocene kvalitete rada u sistemu zdravstvene zaštite, razviti komplet pokazatelja za merenje učinka i napraviti standardizaciju organizacija,
- pripremiti politiku ugovaranja usluga na osnovu standarda i očekivanog učinka,
- sprovesti analizu loše kliničke prakse (neželjenog događaja, incidenta nastalog radi profesionalne greške).
Do završetka edukacije očekuje se da će specijalizant imati iskustvo rada na razvoju, evaluaciji, unapređenju kvaliteta rada i ugovaranju zdravstvenih usluga akutne zdravstvene zaštite, primarne zdravstvene zaštite, zaštite mentalnog zdravlja i zaštite zdravlja u zajednici.
Način demonstriranja kompetencije u opisanom području:
- izveštaj o mogućnostima unapređenja vrste i kvaliteta usluga zdravstvene zaštite na osnovu procene zdravstvenih potreba stanovništva,
- kliničko ili istraživanje javnog zdravlja - revizija stanja, ocena kvaliteta kliničke ili usluge javnog zdravlja,
- analiza troškova kod uvođenja nove tehnologije,
- izveštaj o ugovaranju (kupovini) i izvođenju kliničkih usluga,
- pismeno predati strategiju uvođenja procesa unapređenja kvaliteta u zdravstvenom sistemu.
Poznavanje i korišćenje informacijsko-komunikacijskih sistema za prikupljanje, sintezu, analizu, interpretaciju i predstavljanje dobijenih informacija kojima se meri zdravstveno stanje, rizici, potrebe i učinci na zdravlje određene populacije.
- poznavati dostupne izvore podataka za izradu informacija u oblasti javnog zdravlja,
- znati raditi sa programskom podrškom: opšte namene (obrada teksta, elektronska komunikacija, elektronske tabele, izrada prezentacija), specijalne namene (rad s bazama podataka, deskriptivna statistička obrada podataka),
- organizovati podatke, informacije, izvesti direktne i indirektne pokazatelje,
- odabrati i primeniti primerenu metodu analize podataka,
- proceniti validnost podataka i njihovu povezanost sa problemom i sistemom njihovog prikupljanja sa ciljem procene njihovog kvaliteta i svrsishodnosti,
- pretraživati literaturu i istraživanja zasnovana na dokazima specifična za pojedini problem javnog zdravlja,
- poznavati i poštovati zakonske i etičke obaveze (poverenje, sigurnost, privatnost) vezano uz prikupljanje i obradu podataka u smislu poštovanja ravnoteže između interesa javnosti i privatnosti pojedinca,
- biti osposobljen za predstavljanje i javno komuniciranje populacijskih pokazatelja javnog zdravlja potrebnih za donošenje zdravstveno-političkih odluka (u svrhu praćenja rada sistema, radi unapređenja odlučivanja o zdravlju i sistemu zdravstva te radi boljeg oblikovanja politike javnog zdravlja - informisano i na dokazima temeljenog odlučivanja),
- znati predstaviti informaciju na razumljiv način ciljanim slušateljima,
- učestvovati u većoj studiji javnog zdravlja ili studiji sistema zdravstva - sistemsko prikupljanje, obrada i interpretacija pokazatelja,
- uspostaviti specifični sistem istraživanja potreba definirane populacije,
- učestvovati u nadzoru nad sprovođenjem programa mera zdravstvene zaštite u definisanoj populaciji uključujući izveštavanje i rano upozoravanje,
- analizirati pokazatelje kvaliteta rada zdravstvenog sistema.
Do završetka edukacije očekuje se da će specijalizant imati iskustvo rada u sistemu javnog zdravlja prikupljanja podataka (sve baze podataka i registri javnog zdravlja) i referentnom centru za unapređenje kvaliteta.
Način demonstriranja kompetencije u opisanom području:
- odabrati, strukturirati i obuhvatiti podatke iz različitih izvora za utvrđivanje veličine i važnosti nekog problema javnog zdravlja,
- sprovesti analizu podataka, proizvesti i predstaviti informacije potrebne za ocenu stanja i rešavanje problema,
- oceniti kvalitet podataka i predložiti mere unapređenja,
- evaluirati mere nadzora nad sprovođenjem programa mera zdravstvene zaštite,
- izraditi godišnji izveštaj o zdravlju,
- predložiti ciljano istraživanje zdravlja stanovništva.
- primena i interpretacija adekvatnih statističkih metoda,
- identifikacija potrebe za sprovođenjem istraživanja temeljem potreba pacijenata ili populacije,
- korišćenje istraživačkih metoda: oblikovanje istraživačkog pitanja i istraživačke strategije,
- interpretacija meta analize, definisanje mera učinka (ishoda), definisanje potrebnih podataka koji će se prikupljati kvantitativnim i kvalitativnim metodama, napraviti procenu prednosti i nedostataka pojedinih metoda (pristupa) istraživanja,
- izvođenje zaključaka i preporuka na temelju već sprovedenih studija,
- olakšati učenje drugih: pomoći javnosti da osvesti i razume zdravstvene sadržaje, pomoći u edukaciji studenata, lekara i drugih zdravstvenih radnika, naučiti tehnike i veštine supervizije, procene, grupnog i mentorskog rada,
- sprovođenje originalnog istraživanja javnog zdravlja: poznavanje i primena metodologije istraživanja (planiranje, sprovođenje, obrada, analiza),
- sprovođenje sistematskog pretraživanja (systematic review) vezano uz definisano istraživačko pitanje,
- predstavljanje prihvaćenog istraživačkog rada na nacionalnoj konferenciji,
- priprema i slanje rada za objavu u recenziranom časopisu,
- definisanje vlastitih istraživačkih prioriteta,
- kritički osvrt na predlog tuđeg istraživanja (kvalitet i sprovodljivost),
- procena ciljeva i izvođenja plana nastavne metodske jedinice (nastavnog gradiva),
- učešće u razvoju novog kursa ili nove nastavne metodske jedinice i njenom izvođenju,
- praktikovanje multisektorskog, interdisciplinarnog i međuprofesionalnog akademskog javnog zdravlja,
- komuniciranje kompleksnog istraživačkog sadržaja raznim auditorijuma.
Do završetka edukacije očekuje se da će specijalizant imati iskustvo učešća u nastavi i istraživačkom radu.
Način demonstriranja kompetencije u opisanom području:
- pisani izveštaj o istraživanju koji uključuje pregled literature,
- dokumentirano izvođenje kursa (sa ocenom polaznika),
- konferencijski sažetak,
- publiciran istraživački ili stručni rad u časopisu,
- članak u medijima,
- diploma,
- prijava istraživačkog projekta.
RAZVOJ I SPROVOĐENJE ZDRAVSTVENIH POLITIKA, STRATEŠKO RUKOVOĐENJE I SARADNJA S DRUGIM SEKTORIMA NA RAZVOJU ZDRAVLJA
Vođenje tima i pojedinaca, izgradnja partnerstva, razvoj kapaciteta i sposobnosti, saradnja sa drugim stručnjacima i organizacijama i delotvorno korišćenje medija u svrhu promocije zdravlja.
Veštine liderstva i vođenje drugih:
- poznavanje vlastitog stila rukovođenja, osobnosti, preferencija (uloga u timu) u različitim situacijama, rukovođenje vremenom, sobom i drugima,
- delotvorno korišćenje različitih stilova rukovođenja u različitom okruženju i organizacijskoj kulturi,
- veštine vođenja drugih i veština delegiranja,
- demonstriranje odgovarajućih veština usmene komunikacije (kompleksnih sadržaja javnog zdravlja), veštine slušanja drugih, veštine pregovaranja, zagovaranja i ostvarivanja uticaja,
- poznavanje principa, teorije i metoda delotvorne komunikacije (pismene i usmene), uključujući komunikaciju sa masovnim medijima,
- razvoj vizije i njeno delotvorno komuniciranje sa drugim ključnim nosiocima.
Veštine operativnog rukovođenja ljudima, sredstvima i procesima:
- demonstriranje veštine rukovođenja projektom uz zadata sredstva i vreme,
- veštine delotvornog timskog rada u različitim okruženjima,
- vođenje i podrška saradnika, nadzor nad procesom rada, primanje i davanje korisnih povratnih informacija i razvoj saradnika (motivacija, razvoj kreativnosti i inovativnosti drugih),
- uravnoteženje potreba pojedinaca i tima sa zadacima i ciljevima rada,
- veštine finansijskog menadžmenta, veštine rukovođenja promenama,
- adekvatna analiza situacije ili projekta sa ciljem identifikovanja koraka koje treba preduzeti da bi se postigla promena,
- demonstrirati veštine vođenja unutar tima i u multiorganizacijskom okruženju i okruženju javnog zdravlja,
- znati nositi se sa neizvesnošću, izazovima i neočekivanim događajima, ublažiti nivo sukoba na odgovarajući način i taktično, delotvorno komunicirati u potencijalno neprijateljskim ili emotivnim situacijama,
- razumeti teoretske i praktične aspekte moći i autoriteta, uloge i konflikta,
- rukovoditi konfliktom, veština suradnje sa partnerima i učesnicima tokom procesa uvođenja promene,
- utvrđivanje ključnih učesnika,
- razvijanje partnerstva sa drugim institucijama,
- saradnja s medijima i delotvorno komuniciranje sa javnošću,
- komunikacija koncepta rizika,
- veštine organizacijskog menadžmenta,
- razumevanje organizacione kulture, strukture i funkcije,
- razumevanje unutrašnjeg i spoljašnjeg organizacionog okruženja,
- razumevanje i rukovođenje interesima unutrašnjih i spoljašnjih učesnika,
- procena snaga i nedostataka organizacije,
- intersektorska saradnja i partnerstvo, strukturiranje i rukovođenje međuorganizacijskim odnosima (rukovođenje mrežama),
- socijalne mreže i interesne zajednice,
- procena učinka političkih, ekonomskih, socijalno-kulturalnih, okolinskih i ostalih spoljašnjih uticaja.
Do završetka specijalizacije očekuje se da će specijalizant raditi barem u dva od navedenih okruženja: lokalna, regionalna ili nacionalna uprava, grupe za zaštitu potrošača, kliničko okruženje.
Način demonstriranja kompetencije u opisanom području:
- raditi delotvorno kao deo tima,
- predsedavati multisektorskom sastanku,
- vođenje projekta javnog zdravlja,
- uspešno rukovođenje (dovršavanje) projekta uvođenja promena,
- identifikovanje i uključivanje učesnika u projekte unapređenja zdravlja,
- saradnja sa medijima.
Uticaj na razvoj zdravstvene politike, strategija, intervencija i procena njihovog učinka na zdravlje.
- poznavanje ciljeva i sadržaja (interpretacija) postojeće politike javnog zdravlja nacionalno i regionalno,
- identifikovanje ključnih područja delovanja kod oblikovanja zdravstvene politike nacionalno i lokalno (učesnici i njihovi interesi, moć),
- odabir prioriteta javnog zdravlja (tehnike izbora), argumentacija njihove važnosti i značaja, analiza determinanti (uzroka problema) i mogućnosti intervencije, razvoj strategije za određivanje prioriteta, razrada plana implementacije (sredstva, učesnici, proces, praćenje i evaluacija),
- oblikovanje intervencije u oblasti javnog zdravlja prema populaciji, grupama i pojedincima,
- definisanje područja i sadržaja saradnje sa drugim sektorima,
- korišćenje stručnih kliničko-medicinskih i znanja javnog zdravlja u upravljanu promenama,
- koordinisati i učestvovati u sprovođenju nacionalnih skrininga na lokalnom nivou,
- koordinirati i učestvovati u sprovođenju skrininga prema lokalno određenim potrebama,
- procena uticaja na zdravlje određene zdravstvene politike.
Način demonstriranja kompetencije u opisanom području:
- argumentovani izbor prioriteta i razvoj lokalne politike zdravlja,
- oblikovanje strategije za delovanje prema određenom problemu javnog zdravlja,
- upravljanje i stručni nadzor nad intervencijom javnog zdravlja na određenom području (sprovođenje programa nacionalne politike ili lokalno oblikovani programi).
KLINIČKI PROGRAM
Specijalističko-konsultativna i bolnička zdravstvena zaštita
1. U internističkoj ambulanti i odeljenju usvojiti sveobuhvatan pristup bolesniku od šećerne bolesti, bolesniku sa hipertenzijom, poremećajem ishrane, ishemijskom srčanom bolešću, opstruktivnom bolešću pluća, bubrežnom insuficijencijom, bolešću jetre, kao i bolesniku s više hroničnih bolesti:
- uzeti anamnezu i pregledati pacijenta,
- upoznati se sa dijagnostikom,
- učestvovati u određivanju lečenja,
- savetovati pacijenta o merama sekundarne i tercijarne prevencije,
- raditi sa malom grupom pacijenata radi otklanjanja rizika,
- raditi sa malom grupom pacijenata radi prevencije komplikacija bolesti,
- analizirati primenu medicine zasnovane na dokazima (EBM) u sprovođenju lečenja pojedinih hroničnih bolesti,
- izraditi izvještaj o delotvornosti intervencije.
2. U onkološkoj ambulanti upoznati EBM dokazano delotvorne metode skrininga malignih bolesti (rak dojke, prostate, grlića materice, debelog creva), kao i sveobuhvatan pristup bolesniku s novootkrivenom malignom bolešću:
- uzeti anamnezu,
- upoznati se sa dijagnostikom,
- upoznati se sa lečenjem,
- koristeći komunikacione veštine pružanja podrške informisati pacijenta o organizaciji procesa lečenja i o postojanju socijalnih mreža u zajednici (udruženja bolesnika sa istom bolešću),
- analizirati horizontalnu i vertikalnu povezanost zdravstvenih službi (dogovaranje dijagnostičkih i terapijskih usluga),
- izraditi predlog organizaciono najprihvatljivijih rešenja za sprovođenje dijagnostike i lečenja,
- utvrditi da li postoje mehanizmi podrške obolelima na nivou grupnog rada u primarnoj zdravstvenoj zaštiti,
- povezati ključne učesnike (one koji leče bolest, pacijente, njihove porodice i udruženja) radi upoznavanja zajednice sa mogućnostima prevencije i ranog otkrivanja određenih malignih bolesti putem medijskih kampanja.
3. U psihijatrijskoj ambulanti i centru za mentalno zdravlje u zajednici savladati pristup zavisnicima od psihoaktivnih supstanci, alkohola i pušenja i metodama suzbijanja i lečenja duševnih poremećaja (neuroza, depresija), upoznati se sa pristupom bolesniku sa psihotraumom i posttraumatskim stresnim poremećajem:
- sprovesti intervju,
- znati komponente verbalne komunikacije,
- naučiti prepoznavanje komponenti neverbalne komunikacije,
- uporediti razlike u verbalnom i neverbalnom komuniciranju dece i odraslih osoba,
- objasniti i razlikovati psihološke poteškoće poput teskobe, depresije i somatizacije koje se javljaju u težim zdravstvenim problemima,
- primeniti naučene komunikacijske veštine za uspostavljanje pozitivne socijalne interakcije sa pojedincem,
- raditi sa malom grupom: uspostaviti socijalnu interakciju sa primarnom zajednicom kojoj oboleli pojedinac pripada u svrhu zajedničkog učešća u lečenju.
4. U infektološkoj ambulanti upoznati se sa pandemijskim, sezonskim i sporadičnim opterećenjem populacije zaraznim bolestima, pristupom obolelima i delotvornim metodama sprečavanja i lečenja zaraznih bolesti:
- uzeti anamnezu i pregledati pacijenta,
- upoznati se sa dijagnostikom,
- učestvovati u određivanju lečenja,
- informisati obolele o merama prevencije širenja zarazne bolesti,
- analizirati primenu medicine zasnovane na dokazima (EBM) u sprovođenju lečenja pojedinih zaraznih bolesti.
5. U ginekološkoj ambulanti i savetovalištu za mlade upoznati mere za lečenje neplodnosti i sprečavanja i lečenja zaraznih i malignih bolesti organa urogenitalnog trakta:
- upoznati se sa smernicama i postupcima za dijagnostiku neplodnosti,
- učestvovati u utvrđivanju uzroka neplodnosti u ambulanti,
- učestvovati u timskom radu u savetovalištu za mlade,
- analizirati primenu medicine zasnovane na dokazima (EBM) u sprovođenju sprečavanja pojedinih polnih bolesti.
6. U ginekološkoj ambulanti u okviru savetovanja za planiranje porodice učestvovati u najmanje 20 individualnih savetovanja parova:
- izraditi anketni upitnik i analizirati znanja i stavove pojedinaca/parova o polnosti, odgovornom polnom ponašanju i planiranju porodice,
- sprovesti intervju,
- sprovesti savetovanje o izboru metoda kontracepcije,
- uputiti pojedince/parove na izvore informacija o pravima vezanim uz planiranje porodice.
7. U dermatovenerološkoj ambulanti učestvovati u sprovođenju mera sprečavanja, otkrivanja i lečenja polno prenosivih bolesti i malignih bolesti kože:
- uzeti anamnezu i pregledati pacijenta,
- upoznati se sa dijagnostikom i lečenjem,
- sprovesti savetovanje o prevenciji širenja polne bolesti,
- sprovesti savetovanje o merama primarne prevencije karcinoma kože i melanoma,
- učestvovati u sprovođenju akcije ranog otkrivanja malignih bolesti kože.
8. U bolničkoj pedijatrijskoj ambulanti učestvovati u sveobuhvatnom pristupu deci oboleloj od naslednih i malignih bolesti, kao i deci sa rizikom od neurološkog poremećaja:
- upoznati se sa najučestalijim genetski uzrokovanim poremećajima i genetskim savetovanjem,
- upoznati se sa najučestalijim malignim bolestima dečjeg uzrasta i pristupom oboleloj deci i roditeljima,
- upoznati se sa uzrocima neurorizika i mogućnostima prevencije,
- upoznati se sa programom praćenja neurorizičnog deteta i postupcima u procesu habilitacije,
- učestvovati u organizaciji procesa habilitacije.
9. Na odeljenju i u ambulanti fizikalne medicine i rehabilitacije učestvovati u sprovođenju mera sekundarne i tercijarne prevencije najučestalijih uzroka invalidnosti.
10. Na odeljenju i u ambulanti ortopedije i traumatologije upoznati se sa rizicima za povređivanje i invalidnost, potpunim zbrinjavanjem povređenih i mogućnostima prevencije.
Opšta medicina
1. Sprovesti 20 preventivnih pregleda odraslih osoba prema određenom programu mera.
2. Timski raditi sa patronažnom sestrom u lokalnoj zajednici na primarnoj prevenciji izabrane hronične masovne bolesti.
3. Raditi sa malom grupom hroničnih bolesnika vezano uz mere sekundarne i tercijarne prevencije.
4. Evaluirati sprovođenje programa mera zdravstvene zaštite u ambulanti doktora opšte medicine.
5. Evaluirati primenu racionalne farmakoterapije u lečenju najučestalijih bolesti u ordinaciji opšte medicine.
Zaštita odojčadi i male dece
1. Učestvovati u sprovođenju 20 sistematskih/kontrolnih pregleda odojčadi.
2. Izvršiti najmanje 20 vakcinacija odojčadi i dece predškolskog uzrasta prema programu obavezne vakcinacije.
3. Savetovati roditelje vezano za dojenje i ishranu deteta predškolskog uzrasta.
4. Raditi sa malom grupom roditelja vezano za primarnu prevenciju povreda odojčadi i dece predškolskog uzrasta.
5. Evaluirati sprovođenje programa mera zdravstvene zaštite odojčadi i dece predškolskog uzrasta.
Zaštita žena
1. Raditi sa malom grupom vezano za savetovanje o planiranju porodice i zaštiti reproduktivnog zdravlja.
2. Raditi sa malom grupom vezano za prevenciju malignih bolesti u ginekologiji.
3. Savetovati trudnice vezano za sigurno materinstvo.
4. Evaluirati sprovođenje programa mera zdravstvene zaštite vezano za antenatalnu zaštitu u primarnoj zdravstvenoj zaštiti trudnica.
5. Evaluirati sprovođenje programa mera zdravstvene zaštite vezano za primarnu prevenciju i rano otkrivanje raka genitalnog sistema u primarnoj zdravstvenoj zaštiti žena.
Dentalna medicina
1. Rad sa malom grupom dece i roditelja vezano za primarnu prevenciju bolesti usta i zuba.
2. Evaluirati provođenje programa mera zdravstvene zaštite vezano za primarnu prevenciju bolesti usta i zuba.
Patronaža i kućna njega
1. Obaviti kućnu posetu 20 hroničnih bolesnika sa patronažnom sestrom i učestvovati u merama sekundarne i tercijarne prevencije.
2. Obaviti kućnu posetu trudnicama, porodiljama, odojčadi i maloj deci uz sprovođenje preventivnih mera definisanih programom mera.
3. Raditi sa malom grupom socijalno ugroženih osoba na upoznavanju socijalnih i zdravstvenih prava.
Medicina rada
1. Učestvovati u sprovođenju preventivnih pregleda u medicini rada.
2. Poznavati postupke za dijagnostiku najučestalijih profesionalnih bolesti i sprovesti pet pregleda radnika u odnosu na specifičnosti radnog mesta.
3. Primeniti propise vezane za prijavu, obradu i lečenje povrede na radu.
4. Evaluirati sprovođenje programa mera zdravstvene zaštite vezano za profesionalne bolesti.
6. Evaluirati sprovođenje programa mera zdravstvene zaštite vezano za povrede na radu.
PROGRAM ORGANIZACIJE
Organi doma zdravlja
1. Opisati organizaciju rada doma zdravlja.
2. Iz dostupnih podataka proceniti prioritetne zdravstvene probleme na području doma zdravlja.
3. Izraditi plan organizacije rada i radnog vremena doma zdravlja za određeno razdoblje.
4. Učestvovati u rešavanju jednog socijalno-zdravstvenog problema u saradnji zdravstva sa drugim delatnostima u zajednici.
5. Oceniti saradnju doma zdravlja sa službama lokalne zajednice (centar za socijalni rad, škola, udruženja građana, itd.).
Bolnička zdravstvena zaštita
1. Oceniti ulogu određene bolnice u zdravstvenom sistemu.
2. Opisati kritične tačke u organizaciji i radu određene bolničke ustanove.
3. Izraditi izveštaj o programima i merama osiguranja kvaliteta koji se sprovode u bolnici.
4. Opisati postupke sa pacijentima u vezi sa poverljivošću, pristankom, drugim mišljenjem i zadovoljstvom postupka pružanja zaštite.
5. Analizirati finansiranje bolnice plaćanjem prema dijagnostičko-terapijskom modelu ili drugom, trenutno važećem modelu.
6. Uporediti poslovne pokazatelje najmanje dve bolnice.
7. Oceniti stanje i potrebe za kadrovima u bolnici.
8. Izraditi predlog mera za unapređenje organizacije i funkcija bolnice (sistem praćenja kvaliteta, liste čekanja, vođenje medicinske dokumentacije, način informatičke obrade podataka, korišćenje medicinskih tehnologija, suzbijanje bolničkih infekcija, organizacija rada medicinskih sestara - tehničara i doktora medicine).
Specijalističko konsultativna delatnost
1. Učestvovati u organizaciji specijalističko-konsultativnih pregleda,
2. Sprovesti analizu i ocenu prednosti i slabosti (SWOT) organizacije rada specijalističkih ambulanti za jednu delatnost u jednoj bolničkoj ustanovi,
3. Oceniti kvalitet rada odeljenja s obzirom na zdravstvene potrebe, kost-benefit i bezbednost postupaka,
4. Oceniti kvalitet rada odeljenja s obzirom na zdravstvene potrebe, kost-benefit i bezbednost postupaka.
Institut za javno zdravlje Republike Srbije
1. Koristiti rutinske medicinske i nemedicinske izvore informacija za ocenu zdravstvenog stanja na osnovu poznavanja zakonskih propisa o prikupljanju podataka.
2. Strukturirati i organizovati podatke o zadatom problemu javnog zdravlja.
3. Sprovesti osnovnu statističku obradu podataka:
- mortaliteta i morbiditeta,
- podataka primarne i bolničke zdravstvene zaštite,
- pokazatelja rasta i razvoja,
- pokazatelja rada sistema zdravstva i registra zdravstvenih radnika.
4. Izraditi izveštaj o zdravstvenom stanju stanovništva na osnovu primenjenih metoda.
5. Učestvovati u izradi pokazatelja za međunarodne organizacije.
6. Učestvovati u izradi izveštaja o zdravstvenom stanju za međunarodne organizacije.
7. Analizirati kvalitet rutinskih podataka iz zdravstvenog sistema.
8. Izraditi stručno-metodološka uputstva za unapređenje kvaliteta podataka.
9. Odrediti osnovne uzroke smrti i šifrirati ih prema međunarodnim pravilima.
10. Pripremiti bilten o zdravstvenom stanju jedne ranjive grupe ili problemu javnog zdravlja na osnovu zdravstvenih i socijalno-privrednih pokazatelja.
11. Učestvovati u izradi programa mera zdravstvene zaštite za ranjive grupe.
12. Evaluirati sprovođenje programa mera za pojedine ranjive grupe i ukupno stanovništvo.
13. Učestvovati u izradi plana zdravstvene zaštite na osnovu analize socijalno-demografskih pokazatelja, pokazatelja zdravstvenog stanja i korišćenja zdravstvene zaštite.
14. Izraditi izveštaj o odabranoj dimenziji nejednakosti u zdravlju.
15. Izraditi izveštaj o odabranim pokazateljima profesionalnih bolesti i povreda na radu.
16. Proceniti potrebe za zdravstvenim radnicima koristeći Registar zdravstvenih radnika.
Epidemiologija zaraznih bolesti
1. Planiranje i sprovođenje epidemiološkog istraživanja u saradnji s regionalnim zavodom za javno zdravlje i lokalnom zdravstvenom službom.
2. Učestvovati u obradi prijava zaraznih bolesti i izradi dnevnog i mesečnog izveštaja koristeći raspoložive informacije.
3. Učestvovanje u suzbijanju epidemija.
4. Izraditi predlog organizacije obavezne vakcinacije (Program, način nabavke i distribucije, ustanove sa kojima se sarađuje, rizične i posebne grupe).
5. Izraditi izveštaj o aktuelnom kretanju zaraznih bolesti korišćenjem registara zaraznih bolesti na nacionalnom nivou (tuberkuloza, AIDS i legioneloza).
6. Učestvovati u izradi zdravstveno-edukativnih materijala za prevenciju zaraznih bolesti od posebnog značaja.
7. Rad u ambulanti za vakcinaciju.
8. Upoznavanje s međunarodnim informacionim sistemom za nadzor nad zaraznim bolestima.
9. Nadzor nad intrahospitalnim infekcijama.
10. Usvajanje osnovnih principa terenskog rada (uzimanje i transport uzoraka, transport vakcina, vakcinacija, saradnja sa zdravstvenom službom).
Epidemiologija nezaraznih bolesti
1. Obraditi podatke i sprovesti analizu o kretanju odabranih vodećih problema javnog zdravlja (bolesti cirkulacije, maligne bolesti, povrede, dijabetes).
2. Učestvovati u intervenciji javnog zdravlja za sprečavanje i suzbijanje hronične masovne nezarazne bolesti.
3. Evaluirati sprovedene intervencije javnog zdravlja za sprečavanje i suzbijanje jedne hronične masovne nezarazne bolesti na nacionalnom nivou.
4. Učestvovati u sprovođenju skrininga na nacionalnom nivou (rak dojke, debelog creva i drugi programi) uz izradu izveštaja.
5. Sprovesti analizu kretanja odabranih bolesti korišćenjem registara na nacionalnom nivou (rak, psihoze, samoubistva, invalidi).
6. Učestvovati u programu prevencije pušenja i izraditi izveštaj o sprovedenoj aktivnosti na suzbijanju pušenja.
7. Učestvovati u programu prevencije alkoholizma i izraditi izveštaj o sprovedenoj aktivnosti na suzbijanju alkoholizma.
8. Izraditi program prevencije povreda za pojedine ranjive skupine i u odnosu na vrstu nesreće (saobraćaj, padovi, drugi spoljašnji uzroci) i izveštaj o provedenoj aktivnosti prevencije povreda.
9. Učestvovati u pripremi medijske kampanje za primarnu prevenciju jedne hronične masovne nezarazne bolesti.
10. Upoznati se sa izveštajem o osobama sa invaliditetom i značajem Nacionalnog strateškog dokumenta koji se odnosi na izjednačavanje mogućnosti za osobe sa invaliditetom.
11. Upoznati se sa korišćenjem Međunarodne klasifikacije funkcionisanja, onesposobljenosti i zdravlja.
12. Učestvovati u oceni i predlogu mera povećanja kvaliteta podataka o uzrocima invaliditeta i korišćenjem programskog sistema Registra osoba sa invaliditetom.
13. Upoznati se sa problemom pristupačnosti i specifičnosti odnosa sa svim vrstama invaliditeta i saradnjom nevladinih udruženja i institucija na rešavanju problema.
Zdravstvena ekologija
1. Učestvovati u izradi mera za unapređivanje ishrane različitih grupa populacije.
2. Uzeti i sačuvati uzorke za analizu zdravstvene ispravnosti namirnica.
3. Upoznati se sa mikrobiološkim i hemijskim analizama prehrambenih proizvoda i predmeta opšte upotrebe.
4. Učestvovati u izradi izveštaja o zdravstvenoj ispravnosti hrane i predmeta opšte upotrebe.
5. Uzeti i konzervirati uzorke vode za piće.
6. Uzorkovati i konzervirati uzorke otpadne vode.
7. Interpretirati nalaz vode za piće.
8. Upoznati se sa postojećim sistemima prikupljanja, transporta, nasipanja i ostalih metoda konačne dispozicije otpada.
9. Učestvovati u sprovođenju analize uticaja činilaca okoline na zdravlje - vazduh, buka, zračenja, zemljište, radna okolina.
10. Evaluirati primenu zakonskih propisa iz područja zdravstvene ekologije.
Prevencija zavisnosti
1. Učestvovati u sprovođenju mera preventivne zdravstvene zaštite koje obuhvataju program obavezne vakcinacije, sistematske i ostale preventivne preglede.
2. Učestvovati u organizaciji i sprovođenju zdravstvenog vaspitanja i programa promocije zdravlja.
3. Učestvovati u savetovališnom radu i radu sa decom sa posebnim potrebama.
4. Učestvovati u sprovođenju međunarodnih istraživanja o rizičnim činiocima među učenicima i o ponašanju u vezi sa zdravljem dece školskog uzrasta.
5. Sprovesti analizu zdravstvenog stanja i korišćenja zdravstvene zaštite dece u starateljstvu.
6. Učestvovati u komunikaciji s centrima za prevenciju lečenja zavisnosti vezano za dostavu podataka.
7. Sprovesti analizu epidemiološkog stanja osoba lečenih zbog zloupotrebe psihoaktivnih supstanci.
8. Učestvovati u izradi programa za otkrivanje i suzbijanje bolesti zavisnosti.
9. Upoznati se sa načinima međuresorne saradnje na sprovođenju mera suzbijanja bolesti zavisnosti.
10. Evaluirati sprovođenje nacionalne strategije o sprečavanju zloupotrebe droga.
Mikrobiologija
1. Upoznati se sa međunarodnim obavezama centra Svetske zdravstvene organizacije za virusologiju i rada Zavoda za virusologiju, vakcine i serume.
2. Učestvovati u timskom radu mikrobiologa i epidemiologa na suzbijanju epidemije neke zarazne bolesti.
3. Sprovesti analizu specifičnosti rada u bakteriologiji, virusologiji, parazitologiji i mikologiji na nacionalnom nivou.
Regionalni zavod za javno zdravlje
1. Poznavanje pravnih i opštih poslova zavoda.
2. Izveštaj o osnovnim aspektima rada regionalnog zavoda (finansiranje, analiza poslovanja, planiranje investicija).
3. Izveštaj o organizacionoj i funkcionalnoj povezanosti regionalnog zavoda sa Institutom za javno zdravlje Republike Srbije i higijensko-epidemiološkim službama i organima lokalne samouprave.
4. Napisati izveštaj o kadrovima regionalnog zavoda.
5. Opisati povezanost regionalnog zavoda sa organima lokalne samouprave.
Rad u delatnosti javnog zdravlja
1. Poznavati organizaciju službe (postojeća odeljenja/centri).
2. Poznavati demografske, socijalno-privredne i zdravstvene karakteristike stanovništva upravnog okruga.
3. Poznavati način prikupljanja i obrade kvantitativnih i kvalitativnih podataka iz dostupnih izvora (rutinski zdravstveno-statistički podaci).
4. Poznavati prikupljanje i obradu podataka za postojeće regionalne registre javnog zdravlja.
5. Sprovesti terensko istraživanje, ad hok studiju ili brzu procenu potreba ciljano odabrane populacije.
6. Razvoj, primena i analiza upitnika, vođenih intervjua ili transkripta fokus grupa (primena kvalitativno analitičkih metoda u oceni zdravstvenih potreba stanovništva).
7. Učestvovanje u izradi zdravstvenih pokazatelja za upravni okrug.
8. Sprovesti analizu zdravstvenog stanja i odrediti zdravstvene prioritete stanovništva upravnog okruga i dati ocenu zdravstvenog stanja stanovništva upravnog okruga.
9. Definisati jedan problem javnog zdravlja u upravnom okrugu, prikupiti, analizirati i interpretirati dobijene rezultate, uključiti druge sektore, razraditi plan implementacije intervencije, sprovesti intervenciju javnog zdravlja u okrugu i izraditi izveštaj o sprovođenju.
10. Proceniti potrebe u zaštiti zdravlja kod visoko rizičnih (vulnerabilnih) grupa, znati prepoznati faktore rizika i grupe pod rizikom u upravnom okrugu i planirati i evaluirati učinak programa ciljanih na ove populacije.
11. Biti osposobljen da odredi zdravstvene potrebe i zdravstveno stanje ranjivih grupa.
12. Poznavati politike javnog zdravlja upravnog okruga kao i zakona i propisa koji se odnose na specifične programe javnog zdravlja.
13. Aktivno učestvovati u izradi zdravstvenog plana i programa mera zdravstvene zaštite u upravnom okrugu, poznavati organizaciju zdravstvene zaštite u upravnom okrugu.
14. Koordinirati i učestvovati u sprovođenju nacionalnih skrininga na lokalnom nivou.
15. Koordinirati i učestvovati u sprovođenju skrininga prema lokalno određenim potrebama.
16. Olakšati učenje drugima - aktivno učestvovanje u informisanju i edukaciji stanovništva o zdravom načinu života sa ciljem unapređenja i očuvanja zdravlja i suzbijanja navika koje doprinose razvoju najučestalijih hroničnih masovnih bolesti (bolesti srca i krvnih sudova, šećerne bolesti, određenih vrsta raka, alergijskih bolesti, hronične opstruktivne bolesti pluća i dr.).
17. Olakšati učenje drugima - aktivno učestvovanje u informisanju i edukaciji stanovništva o zdravom načinu života sa ciljem unapređenja i očuvanja zdravlja i suzbijanja navika koje doprinose razvoju najučestalijih hroničnih masovnih bolesti (bolesti srca i krvnih sudova, šećerne bolesti, određenih vrsta raka, alergijskih bolesti, hronične opstruktivne bolesti pluća i dr.).
18. Organizacija i učestvovanje u pripremi edukativnih radionica za različite ranjive grupe ili prema različitim problemima javnog zdravlja (zdravo odrastanje, zdravo starenje, prevencija povreda i dr.).
19. Opisati organizaciju zdravstvene zaštite u upravnom okrugu.
20. Znati preneti informaciju ciljanoj grupi na za nju razumljiv način - aktivno učestvovanje na bar jednoj javnoj tribini i/ili javnom nastupu u organizaciji službe.
21. Izraditi najmanje jedan promotivno-edukativni materijal (poster, letak, i sl.).
22. Napisati najmanje jedno saopštenje za medije vezano za rad u službi.
23. Napisati izveštaj o radu u odeljenju/centru.
Higijensko epidemiološka odeljenja
1. Poznavati organizaciju odeljenja.
2. Poznavati način prijave, registracije i nadzora zaraznih i drugih bolesti (u skladu sa zakonom) i napisati izveštaj o radu.
3. Učestvovati u najmanje jednom zdravstvenom nadzoru stanovništva.
4. Učestvovati u epidemiološkom ispitivanju.
5. Učestvovati u suzbijanju epidemija.
6. Izvršiti najmanje 20 zdravstvenih pregleda, zatim sistematskih pregleda, najmanje 20 osoba određenih rizičnih grupa stanovništva.
7. Organizovati obaveznu vakcinaciju.
8. Sprovesti individualnu ili masovnu vakcinaciju (najmanje 200 vakcinacija).
9. Sprovesti individualnu ili masovnu vakcinaciju (najmanje 200 vakcinacija).
10. Sprovesti individualnu ili masovnu hemioprofilaksu.
11. Učestvovati u najmanje pet nadzora higijensko-sanitarnih uslova u školama, školskim kuhinjama, učeničkim i studentskim domovima i (po potrebi) sprovesti protivepidemijske mere.
12. Planirati i sprovesti najmanje jednu epidemiološku intervenciju.
13. Sprovesti postupak antirabične zaštite (pregled, obradu rane, imunizaciju, kontakt sa veterinarskom službom).
14. Saradnja sa veterinarskom službom.
Prevencija bolesti zavisnosti
1. Poznavanje regionalne strategije suzbijanja zloupotrebe droga.
2. Aktivno učestvovanje u radu savetovališta za prevenciju zavisnosti (aktivno učestvovanje najmanje jednom na individualnom, grupnom i porodičnom savetovanju).
3. Izrada jednog propagandno-edukativnog materijala (poster, letak, i sl.) za odeljenje/centar.
Mikrobiologija - mikrobiološka laboratorija
1. Opisati organizaciju rada laboratorija (prijem materijala, rad laboratorija i sl.) i koordinacija sa drugim odeljenjima/centrima.
2. Upoznati mere dezinfekcije i sterilizacije.
3. Učestvovati u radu laboratorija za dijagnostiku bakterijskih, virusnih, gljivičnih i parazitarnih bolesti gastrointestinalnog, respiratornog, urogenitalnog i drugih organskih sistema i interpretirati nalaz.
4. Poznavati rad posebnih mikrobioloških laboratorija (npr. za serološka ispitivanja PCR dijagnostika i sl.) i hemijske i biološke kontrole sterilizacije, sprovesti kontrolu sterilizacije.
5. Napisati izveštaj o radu u laboratoriju/odeljenju/centru.
6. Poznavati vrste uzoraka, načina uzimanja i njihovog transporta.
7. Upoznati mere dezinfekcije i sterilizacije.
Odeljenje dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije
1. Opisati organizaciju rada u DDD odeljenju (savremena sredstva za DDD i tehnike rada).
2. Postaviti epidemiološku indikaciju za sprovođenje DDD postupaka.
3. Poznavati mere nadzora vektora zaraznih bolesti.
4. Učestvovati u najmanje jednoj intervenciji DDD odeljenja na terenu na temelju epidemioloških indikacija.
5. Učestvovati u najmanje jednoj intervenciji DDD odeljenja na terenu na temelju higijenske indikacije.
6. Upoznati se s metodama izrade Planova DDD na području lokalne samouprave i nadzora nad njihovom primenom.
7. Napisati izveštaj o radu u odeljenju/centru.
8. Opisati organizaciju rada DDD odeljenja (savremena sredstva za DDD i tehnike rada).
9. Postaviti epidemiološku indikaciju za sprovođenje DDD postupaka.
10. Poznavati mere nadzora vektora zaraznih bolesti.
ZDRAVSTVENE USTANOVE U JAVNOJ SVOJINI
Zavod za transfuziju krvi
1. Poznavanje organizacije transfuzijske medicine.
2. Analiza rada transfuzijske medicine.
3. Učestvovanje u promociji i organizaciji akcija davanja krvi i prikupljanje plazme za preradu.
Zavod za medicinu rada
1. Poznavanje organizacije delatnosti medicine rada.
2. Statistička istraživanja iz područja medicine rada.
3. Učestvovati u planiranju, predlaganju i sprovođenju mera za očuvanje i unapređenje zdravlja radnika i bezbednosti na radu.
4. Analiza uzroka povreda na radu.
5. Analiza rizičnih faktora za nastanak određene profesionalne bolesti.
Zavod za urgentnu medicinu
1. Prikaz organizacije sprovođenja urgentne medicine.
2. Učestvovanje u predlaganju, planiranju i analizi mera urgentne medicine.
3. Učestvovanje u planiranju mreže urgentne medicine.
4. Učestvovanje u utvrđivanju standarda urgentne medicine i urgentnog medicinskog prevoza.
5. Analiza ujednačenosti sprovođenja standarda kvaliteta rada i opremljenosti u regionalnim zavodima za urgentnu medicinu.
6. Učestvovanje u predlaganju i oblikovanju programa edukacije stanovništva.
7. Analiza rada urgentne medicine.
Zavod za kontrolu trovanja (toksikologija)
1. Poznavanje propisa vezanih uz sprečavanje trovanja i smanjivanje posledica nesreća u koje su uključeni otrovi.
2. Poznavanje praćenja evidencija o hemikalijama u proizvodnji, uvozu, izvozu, upotrebi, stavljanju u promet, maloprodaji i zbrinjavanju i o osobama koje rade sa hemikalijama.
3. Učestvovanje u planiranju i nadzoru nad sprovođenjem mera zaštite života i zdravlja ljudi od štetnog delovanja hemikalija.
Agencija za akreditaciju zdravstvenih ustanova
1. Poznavanje propisa vezanih za kvalitet i akreditaciju u zdravstvu.
2. Učestvovanje u predlaganju mera za osiguranje, unapređenje, promociju i praćenje kvaliteta zdravstvene zaštite.
3. Poznavanje postupka akreditacije.
4. Izrada jednog predloga za unapređenje kvaliteta podataka iz medicinske dokumentacije za izveštaj javnog zdravlja.
5. Analiza letaliteta od određene bolesti na bolničkom odeljenju jedne ustanove uz upoređenje sa istim odeljenjem druge ustanove i nacionalnim podacima o obolevanju i smrtnosti od iste bolesti.
6. Analiza određenih uzroka smrti koji se mogu izbeći prema zadatim pokazateljima Svetske zdravstvene organizacije.
Ministarstvo zdravlja
1. Opisati organizaciju rada sistema zdravstvene zaštite na primarnom, sekundarnom, tercijarnom nivou i na više nivoa zdravstvene zaštite.
2. Izraditi izveštaj o organizaciji rada jedne od zdravstvenih ustanova.
3. Izraditi pregled zakona, deklaracija, protokola, pravilnika, odluka i drugih pravnih dokumenata koji se odnose na pojedino pravo ili obavezu (na primer: pravo na informaciju, klinička istraživanja, genetičko testiranje i sl.).
4. Izraditi predlog intervencije javnog zdravlja na nacionalnom nivou, na osnovu utvrđenih potreba.
5. Izraditi predlog programa javnog zdravlja u svrhu poboljšanja kvaliteta života osoba sa invaliditetom i drugih vulnerabilnih grupa.
6. Izraditi predlog jačanja uloge civilnog društva u unapređenju zdravlja populacije.
7. Opisati kritične tačke u dostupnosti pružanja zdravstvenih usluga, odnosno dostupnosti zdravstvene zaštite.
8. Napisati izveštaj o sprovedenom inspekcijskom nadzoru u zdravstvenoj ustanovi.
9. Primiti primedbe i predloge građana vezano za ostvarivanje prava na zdravstvenu zaštitu.
Republički fond za zdravstveno osiguranje i regionalna filijala
1. Poznavanje zakona i drugih propisa iz zdravstvenog osiguranja.
2. Poznavanje finansiranja svih delatnosti zdravstvene zaštite iz zdravstvenog osiguranja.
3. Upoznavanje sa postupkom definisanja obima prava na zdravstvenu zaštitu.
4. Upoznavanje sa postupkom donošenja mišljenja o osnivanju zdravstvene ustanove.
5. Upoznavanje s postupkom ugovaranja zdravstvene zaštite sa zdravstvenim ustanovama i privatnom praksom.
6. Poznavanje izrade osnovne liste lekova i liste skupih lekova.
7. Učestvovanje u radu jedne lekarske komisije.
8. Učestvovanje u sprovođenju nadzora nad ispunjenjem ugovornih obaveza jedne zdravstvene ustanove prema fondu za zdravstveno osiguranje.
9. Analiza finansijskog izveštaja jedne ustanove za Fond.
10. Analiza zdravstvene potrošnje na području jedne filijale prema pojedinim delatnostima.
Medicinski fakultet
1. Izraditi pregled naučne i stručne literature na zadatu temu.
2. Izrada zadatog stručnog rada.
3. Izrada zadatih seminarskih radova/eseja/članaka specifično na teme: "Ocena zdravstvenog stanja", "Intervencije javnog zdravlja zasnovana na dokazima", "Rukovođenje kvalitetom u sistemu zdravstva", "Zdravstveni menadžment i intersektorska suradnja", "Zdravstvena tehnologija. "
4. Izraditi kritički osvrt na objavljeni članak ili sprovedene aktivnosti.
5. Izrada analize za izabrani problem javnog zdravlja.
6. Izraditi, kao deo tima, osvrt na zdravstvenu politiku na osnovu podataka o zdravstvenom stanju stanovništva, o privrednoj situaciji u zemlji i stručnih i naučnih zakonitosti.
7. Izraditi i objaviti stručni članak.
8. Izraditi poster ili prezentaciju za recenzirani naučni skup.
9. Izraditi predlog istraživanja.
10. Izraditi predlog programa intervencije javnog zdravlja prema nacionalnom programu ili drugim prepoznatim zdravstvenim potrebama.
11. Napisati nastavni program za jednodnevnu edukaciju odraslih.
12. Oblikovati i organizovati program stručnog skupa.
13. Organizovati i voditi stručni i radni sastanak.
14. Napisati sinopsis za video prilog.
15. Sarađivati sa elektronskim i štampanim medijima.
16. Napisati saopštenje za medije.
17. Raditi sa programskom podrškom za opštu namenu (napredno korišćenje uređivača teksta, elektronskih tabela, elektronska pošta).
18. Raditi sa programskom podrškom za specijalnu namenu (baze podataka i statistički paketi).
Organizaciona jedinica za sanitarnu inspekciju
1. Prepoznati i opisati javne potrebe iz područja zdravstva.
2. Upoznavanje sa programskim aktivnostima odseka/grupe.
3. Opisati mrežu zdravstvene delatnosti.
4. Opisati prioritete javnog zdravlja i evaluirati programe intervencije sa bar jednim prioritetom.
5. Predlog jednog projekta za unapređenje zdravlja u lokalnoj zajednici.
6. Izveštaj i evaluacija aktivnosti u projektu unapređenja zdravlja.
7. Predlog projekta mobilizacije članova lokalne zajednice u rešavanju sopstvenih zdravstvenih problema.
8. Upoznati se sa radom sanitarne inspekcije.
tri godine
(36 meseci)
Cilj specijalizacije
Cilj specijalizacije jeste da omogući lekarima specijalistima da steknu odgovarajuća znanja i iskustvo u oblastima koje izučava higijena, kao i da ovladaju odgovarajućim veštinama iz svake pojedine oblasti.
Program specijalizacije
I godina
Teoretska nastava iz:
Higijene |
8.5 meseci |
Epidemiologije |
2.0 meseca |
Socijalna medicina |
1.0 mesec |
Medicinska informatika |
0.5 meseci |
Ukupno: |
12 meseci |
II godina
Praktična nastava iz:
Higijene |
9.0 meseci |
Epidemiologije |
2.0 meseca |
Socijalne medicine |
1.0 mesec |
Ukupno: |
12 meseci |
III godina
Praktična nastava i savladavanje veština:
Higijena |
9.0 meseci |
Izrada specijalističkog rada |
3.0 meseca |
Ukupno: |
12 meseci |
Provera znanja
Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu Kolokvijume. Predviđeno je polaganje sledećih kolokvijuma:
1. Opšta i komunalna higijena sa zdravstvenom ekologijom
2. Higijena rada
3. Higijena ishrane
4. Školska higijena
5. Mentalna higijena
6. Higijena sporta i fizičke kulture
7. Higijena u vanrednim situacijama
8. Sanitarna higijena
9. Epidemiologija
10. Socijalna medicina
OBLASTI PREDMETA HIGIJENE
VREME I REDOSLED IZVOĐENJA NASTAVE
Oblast |
Teorijska nastava |
Praktična nastava |
|
Vreme trajanja nastave |
|||
u mesecima |
u mesecima |
u danima |
|
Godina specijalizacije |
I |
I, III, IV |
II |
Komunalna higijena |
2.0 |
8.0 |
80 |
Higijena rada |
1.0 |
4.0 |
40 |
Higijena ishrane |
1.5 |
6.0 |
60 |
Sanitarna higijena |
0.5 |
2.5 |
25 |
Školska higijena |
0.25 |
2.5 |
25 |
Mentalna higijena |
0.25 |
2.0 |
20 |
Higijena telesnog vaspitanja |
0.25 |
1.0 |
10 |
Higijena u vanrednim situacijama |
0.25 |
1.0 |
10 |
Ukupno |
6.0 |
27.0 |
270 |
Seminari, konsultacije, kolokvijumi |
2.5 |
|
|
Ukupno |
8.5 |
|
|
Program specijalizacije po oblastima i veštinama
Oblast: (KH) Komunalna higijena-sve veštine su izražene u satima
Veština: (1) Merenje i ocena aerozagađenja metodom sedimentacije i davanje predloga mera
Izvodi: 96 Ostalo: 40
Veština: (2) Merenje i ocena zagađujućih hemijskih materija imisije i predlog mera
Izvodi: 96 Ostalo: 40
Veština: (3) Merenje i ocena zagađujućih hemijskih materija emisije i predlog mera
Izvodi: 56 Ostalo: 32
Veština: (4) Praćenje uticaja zagađenog vazduha na zdravlje ljudi
Izvodi: 48
Veština: (5) Merenje i frekventna analiza nivoa zvuka u životnoj sredini /ulica, stan/ i davanje predloga mera
Izvodi: 80
Veština: (6) Praćenje uticaja štetnog delovanja buke na zdravlje ljudi
Izvodi: 48
Veština: (7) Merenje i ocena jonizacije vazduha i predlog mera
Izvodi: 40
Veština: (8) Kontrola kvaliteta vode za piće i procena /uzorkovanje, fizič. hemijski, mikrobiološki i radiološki pregled/sa predl. mera
Izvodi: 96 Ostalo: 40
Veština: (9) Kontrola kvaliteta otpadnih voda i ocena /uzorkovanje, fiz. hemijski, mikrobiološki, radiološki pregled/, predlog mera
Izvodi: 96 Ostalo: 40
Veština: (10) Kontrola kvaliteta otpadnih voda i ocena uzorkovanje, fizičko-hemijski, mikrobiološki, radiološki pregled, predlog mera
Izvodi: 96 Ostalo: 40
Veština: (11) Popravka kvaliteta voda za piće različitog porekla
Izvodi: 24
Veština: (12) Kontrola uklanjanja otpadnih materija i davanje predloga mera
Izvodi: 40
Oblast: (HR) Higijena rada - sve veštine su izražene u satima
Veština: (1) Merenje i ocena mikroklimatskih faktora u radnoj sredini/ temperat. vazd., vlažnost, strujanje vazd., toplotno zračenje/
Izvodi: 100
Veština: (2) Merenje i ocena prirodnog i veštačkog osvetljenja /fotometrijska i geometrijske metode/
Izvodi: 100
Veština: (3) Merenje i ocena jonizacije vazduha
Izvodi: 40
Veština: (4) Merenje i ocena zaprašenosti vazduha / koniometrijsko i gravimetrijsko /
Izvodi: 60 Ostalo: 40
Veština: (5) Merenje i frekventna analiza nivoa zvuka sa ocenom
Izvodi: 100
Veština: (6) Merenje i ocena vibracija na radnom mestu
Izvodi: 50
Veština: (7) Upoznavanje sa tehnološkim procesom, uzimanje uzoraka vazduha i analiza gasova i para
Izvodi: 100 Ostalo: 20
Veština: (8) Ocena uslova rada sa aspekta hemijskih zagađivača vazduha
Izvodi: 32
Veština: (9) Izrada sanitarnohigijenske karakteristike preduzeća i davanje predloga mera
Izvodi: 32
Veština: (10) Merenje i ocena veštačke ventilacije i davanje predloga mera
Izvodi: 32
Veština: (11) Provera primene odgovarajućih mera i sredstava zaštite na radu
Izvodi: 24
Oblast: (HI) Higijena ishrane-sve veštine izražene su u satima
Veština: (1) Ocena sanitarno-higijenskog stanja u objektima za javnu i društvenu ishranu
Izvodi: 50
Veština: (2) Ocena sanitarno higijenskog stanja u objektima za proizvodnju i preradu namirnica
Izvodi: 50
Veština: (3) Ocena sanitarno higijenskih uslova u objektima za promet namirnica
Izvodi: 30
Veština: (4) Kontrola zdravstvene ispravnosti namirnica sa procenom zdravstvenog rizika
Izvodi: 40 Ostalo: 24
Veština: (5) Konzumoanalitičke metode ispitivanja ishrane-porodične i društvene
Izvodi: 20 Ostalo: 20
Veština: (6) Ispitivanje ishrane kvalitativnom metodom-anketiranjem: porodična i individualna anketa
Izvodi: 100
Veština: (7) Kontrola ishrane obračunom magacinskih lista i hemijskom analizom obroka
Izvodi: 40 Ostalo: 24
Veština: (8) Ocena energetske i biološke vrednosti obroka
Izvodi: 80
Veština: (9) Antropometrijska merenja i izračunavanje indeksa uhranjenosti
Izvodi: 50
Veština: (10) Funkcionalna ispitivanja stanja uhranjenosti
Izvodi: 50
Veština: (11) Procena stanja uhranjenosti
Izvodi: 50
Veština: (12) Planiranje ishrane pojedinih kategorija zdravih ljudi
Izvodi: 100
Veština: (13) Izrada informacija o jednom aktuelnom problemu iz oblasti higijene ishrane
Izvodi: 8
Veština: (14) Izrada stručno-metodološkog uputstva za rad na pojedinim zadacima iz oblasti higijene ishrane
Izvodi: 8
Oblast: (ŠH) Školska higijena - sve veštine su izražene u satima
Veština: (1) Ocena sanitarno-higijenske karakteristike škole /učionice, kabineti, svlačionice, kuhinja, sanitarni čvor/
Izvodi: 80
Veština: (2) Sanitarno-higijenske karakteristike školskih objekata i radionica, ispitivanje uslova rada učenika škola za KV zanimanje
Izvodi: 32
Veština: (3) Ispitivanje i ocena uslova rada u školi /mikroklimatski faktori, osvetljenost, zaprašenost, buka, vibracije/
Izvodi: 60
Veština: (4) Ispitivanje adekvatnosti učila i nameštaja
Izvodi: 40
Veština: (5) Ispitivanje rekvizita za fizičko vaspitanje
Izvodi: 20
Veština: (6) Režim nastave
Izvodi: 8
Veština: (7) Analiza režima nastave i timskog rada pedagoga i psihologa
Izvodi: 8
Veština: (8) Indikacije i kontraindikacije u nastavi fizičkog vaspitanja
Izvodi: 8
Veština: (9) Analiza morbiditeta školske dece i omladine
Izvodi: 32
Veština: (10) Davanje predloga preventivnih mera i koherentnost u sprovođenju
Izvodi: 24
Veština: (11) Izrada informacija o jednom aktuelnom problemu iz oblasti školske higijene
Izvodi: 10
Veština: (12) Izrada stručno-metodološkog uputstva za rad na pojedinim zadacima iz oblasti školske higijene
Izvodi: 10
Oblast: (MH) Mentalna higijena - sve veštine izražene su u satima
Veština: (1) Metodologija rada savetovališta za primarnu i sekundarnu prevenciju
Izvodi: 70
Veština: (2) Uloga timskog rada u ranom otkrivanju i prevenciji mentalnih poremećaja
Izvodi: 50
Veština: (3) Zaštita mentalnog zdravlja vulnerabilnih kategorija
Izvodi: 70
Veština: (4) Osnovne metode adaptacije ličnosti u životnoj i radnoj sredini
Izvodi: 50
Veština: (5) Prevencija neurotskih poremećaja u radnoj sredini
Izvodi: 60
Veština: (6) Metode resocijalizacije ličnosti posle različitih stanja
Izvodi: 40
Oblast: (SH) Sanitarna higijena - veštine izražene u satima
Veština: (1) Izvođenje i kontrola postupka dezinfekcije i sterilizacije /fizička, hemijska, biološka/
Izvodi: 50
Veština: (2) Izvođenje i kontrola postupka dezinsekcije
Izvodi: 40
Veština: (3) Izvođenje i kontrola postupaka deratizacije
Izvodi: 40
Veština: (4) Bakteriološko ispitivanje vazduha u radnoj i komunalnoj sredini - uzimanje uzoraka i procena kvaliteta vazduha
Izvodi: 24
Veština: (5) Uzimanje briseva u cilju kontrole intrahostpitalnih infekcija - suvi brisevi
Izvodi: 8
Veština: (6) Ocena sanitarno-higijenskih uslova u zdravstvenim ustanovama i davanje predloga mera
Izvodi: 10
Veština: (7) Ocena sanitarno-higijenskog stanja za određeno područje za jedan problem iz sanitarne higijene
Izvodi: 10
Veština: (8) Stručni nadzor prema Pravilniku
Izvodi: 10
Veština: (9) Izrada informacija o jednom aktuelnom problemu iz oblasti sanitarne higijene
Izvodi: 10
Veština: (10) Izrada stručno metodološkog uputstva za rad na pojedinim zadacima iz oblasti sanitarne higijene
Izvodi: 10
Veština: (5A) Uzimanje briseva u cilju kontrole intrahospitalnih infekcija - vlažni brisevi
Izvodi: 8
Veština: (5B) Uzimanje briseva u cilju kontrole intrahospitalnih infekcija - presejavanje i ocena stanja prostora
Izvodi: 24 Ostalo: 8
Oblast: (VS) Higijena u vanrednim situacijama - veštine izražene u satima
Veština: (1) Upoznavanje sa metodama i instrumentima za detekciju i identifikaciju RHB agenasa
Izvodi: 48
Veština: (2) Upoznavanje sa metodama i opremom za dekontaminaciju kod upotrebe RHB agenasa
Izvodi: 40
Veština: (3) Organizacija prevencije i otklanjanje posledica elementarnih nezgoda i udesa sa katastrofalnim posledicama
Izvodi: 40
Veština: (4) Izrada informacija o aktuelnim problemima u vreme vanrednih situacija i davanje predloga mera
Izvodi: 32
Oblast: (HS) Higijena sporta i fizičke kulture - veštine izražene u satima
Veština: (1) Ispitivanje sanitarno-higijenskih karakteristika sportskih objekata, pratećih prostorija i rekvizita
Izvodi: 30
Veština: (2) Ispitivanje i ocena uslova rada u sportskim objektima /mikroklima, osvetljenost, buka, aerozagađenje/
Izvodi: 30
Veština: (3) Kontrola prečišćavanja vode u bazenima
Izvodi: 20
Veština: (4) Analiza morbiditeta i traumatizma sportista i predlog mera u timskom radu
Izvodi: 20
Veština: (5) Kontrola objekata za kolektivnu ishranu sportista
Izvodi: 20
Veština: (6) Planiranje ishrane u određenim sportskim disciplinama
Izvodi: 50
Oblast: (SC) Socijalna medicina-veštine izražene u satima
Veština: (1) Plan rada jedne službe unutar zdravstvenih ustanova
Izvodi: 70
Veština: (2) Procene zdravstvenog stanja stanovništva
Izvodi: 70
Veština: (3) Planiranje zdravstveno-vaspitnog programa ili aktivnosti
Izvodi: 70
Veština: (4) Evaluacija zdravstveno-vaspitnog programa ili aktivnosti
Izvodi: 70
Veština: (5) Procena kvaliteta rada jedne ili više zdravstvenih ustanova
Izvodi: 70
Oblast: (EP) Epidemiologija - veštine izražene u satima
Veština: (1) Epidemiološki nadzor pojedinih ustanova / vrtića, škola, bolnica/
Izvodi: 160
Veština: (2) Vakcinacija /obavezna i po epidemiološkim indikacijama/
Gleda: 50 Izvodi: 30x
Veština: (3) Suzbijanje epidemija /primena epidemiološke ankete, obrada podataka, predlog mera suzbijanja epidemija/
Asistira: 120
tri godine
(36 meseci)
Cilj specijalizacije
Epidemiolog je teorijski i praktično osposobljen za samostalno prikupljanje, analizu i tumačenje podataka o zdravlju, procenjivanju zdravstvenog stanja populacije, definisanje javnozdravstvenih prioriteta i preduzimanju odgovarajućih mera u prevenciji i suzbijanju poremećaja zdravlja. Takođe je osposobljen da formuliše i testira hipoteze o izvorima i putevima prenošenja zaraznih bolesti, kao i o faktorima rizika za nastanak bolesti nepoznate etiologije, primenom različitih epidemioloških studija. Uloga epidemiologa je i da bude pripravan u slučaju vanrednih situacija, kao što su prirodne nepogode i katastrofe, bioterorizam i pandemije novoiskrslih bolesti.
Specijalistički staž
Specijalizantu se pri upisu specijalizacije iz Epidemiologije određuje mentor koji ga prati tokom čitavog specijalističkog staža.
Specijalistički staž se smatra obavljenim kad specijalizant prođe kroz sve vidove teorijske i praktične nastave, položi kolokvijume, odbrani specijalistički rad i savlada veštine koje su programom specijalizacije predviđene.
Način provere znanja tokom dvosemestralne teorijske nastave
Posle svakog dela odslušane teorijske nastave specijalizant je obavezan da položi:
- kolokvijum iz socijalne medicine
- kolokvijum iz higijene
- kolokvijum iz medicinske statistike i informatike
- kolokvijum iz mikrobiologije
- kolokvijum iz opšte epidemiologije
- kolokvijum iz epidemiologije crevnih zaraznih bolesti
- kolokvijum iz epidemiologije respiratornih zaraznih bolesti
- kolokvijum iz epidemiologije zoonoza i vektorskih bolesti
- kolokvijum iz epidemiologije nezaraznih bolesti
- završni kolokvijum iz opšte i specijalne epidemiologije
Sadržaj specijalističkog staža iz Epidemiologije
Teorijske osnove epidemiologije (dvosemestralna nastava) - 9 meseci
Savladavanje veština iz epidemiologije - 17 meseci
Savladavanje veština iz opšte epidemiologije - 5 meseci
Savladavanje veština iz epidemiologije zaraznih bolesti - 7 meseci
Savladavanje veština iz epidemiologije nezaraznih bolest - 5 meseci
Savladavanje veština iz drugih oblasti značajnih za epidemiologiju - 10 meseci
Mikrobiologija - 2 meseca
Higijena - 2 meseca
Infektologija - 3 meseca
Socijalna medicina - 2 meseca
Medicinska statistika i informatika - 1 mesec
VEŠTINE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU SPECIJALIZACIJE
OBLAST: EPIDEMIOLOGIJA (EP) |
U TRAJANJU OD 17 MESECI |
|||
VEŠTINA BROJ |
NAZIV VEŠTINE |
GLEDA |
ASISTIRA |
IZVODI |
1 |
JAVNOZDRAVSTVENI NADZOR NAD KRETANJEM HRONIČNIH NEZARAZNIH BOLESTI I NAD FAKTORIMA RIZIKA (PUŠENJE I SL.) |
5 |
5 |
10 |
2 |
ZDRAVSTVENI PREGLEDI |
5 |
5 |
15 |
3 |
ZDRAVSTVENI NADZOR LICA PREMA PRAVILNIKU O OBAVEZNIM ZDRAVSTVENIM PREGLEDIMA ODREĐENIH KATEGORIJA ZAPOSLENIH, DRUGIH LICA I KLICONOŠA |
5 |
10 |
15 |
4 |
EPIDEMIOLOŠKI NADZOR NAD NEKIM ZARAZNIM BOLESTIMA (NPR. TUBERKULOZA, CREVNE ZARAZNE bolesti, HIV/AIDS, I SL.) |
5 |
5 |
5 |
5 |
EPIDEMIOLOŠKI NADZOR NAD BOLESTIMA KOJE SE MOGU PREVENIRATI VAKCINAMA (MORBILI, RUBELA, I DRUGE) |
5 |
5 |
5 |
6 |
EPIDEMIOLOŠKI NADZOR U VANREDNIM SITUACIJAMA |
5 |
0 |
0 |
7 |
VAKCINACIJA |
5 |
5 |
5 |
8 |
NADZOR NAD BEZBEDNOM IMUNIZACIJOM - HLADNI LANAC VAKCINISANJA, DISTRIBUCIJA VAKCINA |
5 |
5 |
0 |
9 |
NADZOR NAD NEŽELJENIM REAKCIJAMA POSLE VAKCINISANJA |
5 |
5 |
0 |
10 |
NADZOR NAD KONTRAINDIKACIJAMA ZA VAKCINISANJE |
5 |
5 |
0 |
11 |
ZAŠTITA PUTNIKA U MEĐUNARODNOM SAOBRAĆAJU |
5 |
5 |
0 |
12 |
ZDRAVSTVENO-VASPITNI RAD U PORODICI, KOLEKTIVU, INDIVIDUALNI ZDRAVSTVENO VASPITNI RAD I RAD SA MEDIJIMA |
5 |
10 |
15 |
13 |
EPIDEMIOLOŠKO OBEZBEĐENJE KOLEKTIVA |
0 |
5 |
5 |
14 |
PREVENCIJA I KONTROLA BOLNIČKIH INFEKCIJA |
5 |
5 |
5 |
15 |
ISTRAŽIVANJE EPIDEMIJA |
5 |
5 |
10 |
16 |
PRIJAVA I ODJAVA EPIDEMIJE |
5 |
0 |
0 |
17 |
UZIMANJE UZORAKA BIOLOŠKOG MATERIJALA ZA MIKROBIOLOŠKI PREGLED |
5 |
10 |
5 |
18 |
UZIMANJE UZORAKA MATERIJALA ZA MIKROBIOLOŠKI PREGLED IZ NEPOSREDNE OKOLINE OBOLELOG |
5 |
10 |
5 |
19 |
SASTAVLJANJE EPIDEMIOLOŠKOG UPITNIKA |
5 |
10 |
15 |
20 |
PRAVLJENJE BAZE PODATAKA |
5 |
10 |
15 |
21 |
OBRADA PODATAKA PRIKUPLJENIH EPIDEMIOLOŠKIM UPITNIKOM |
5 |
10 |
15 |
22 |
PREDLAGANJE MERA ZA SUZBIJANJE BOLESTI |
5 |
10 |
15 |
23 |
KONTROLA REALIZACIJE MERA SUZBIJANJA |
5 |
10 |
5 |
24 |
IZVEŠTAJ I REFERISANJE O EPIDEMIJI |
5 |
10 |
15 |
25 |
VOĐENJE DOKUMENTACIJE O VAKCINISANIM, OBOLELIMA I KLICONOŠAMA |
5 |
10 |
0 |
26 |
IZRAČUNAVANJE OSNOVNIH POKAZATELJA OBOLEVANJA I UMIRANJA |
5 |
10 |
10 |
27 |
ANALIZA KRETANJA ZARAZNIH I DRUGIH OBOLJENJA OD ZNAČAJA ZA POPULACIJU I IZRADA PERIODIČNIH IZVEŠTAJA |
5 |
10 |
2 |
28 |
STANDARDIZACIJA POKAZATELJA OBOLEVANJA I UMIRANJA |
3 |
5 |
10 |
29 |
PRIKUPLJANJE, ŠIFRIRANJE, UNOS, OBRADA I ANALIZA PODATAKA U REGISTRIMA |
3 |
5 |
5 |
30 |
INTERPRETACIJA PODATAKA NACIONALNIH REGISTARA NEZARAZNIH OBOLJENJA - KOMPARATIVNA ANALIZA |
3 |
5 |
5 |
31 |
UNAPREĐENJE REGISTARA - POBOLJŠANJE OBUHVATA I KVALITETA PODATAKA |
3 |
1 |
3 |
32 |
OPŠTI PRINCIPI PREVENCIJE NEZARAZNIH BOLESTI - PLANIRANJE I REALIZACIJA |
3 |
5 |
5 |
33 |
IDENTIFIKACIJA RIZIČNIH GRUPA STANOVNIŠTVA ZA ZDRAVSTVENU INTERVENCIJU |
3 |
5 |
5 |
34 |
ISTRAŽIVANJE FAKTORA RIZIKA ZA VODEĆE NEZARAZNE BOLESTI NA TERENU |
3 |
5 |
5 |
35 |
PREDLAGANJE MERA ZA REDUKCIJU/ELIMINACIJU FAKTORA RIZIKA ODGOVORNIH ZA NASTANAK VODEĆIH NEZARAZNIH BOLESTI |
3 |
5 |
5 |
36 |
PROMOCIJA ZDRAVLJA U ZAJEDNICI-INTERVENCIJA I PRAKSA NA TERENU |
3 |
3 |
5 |
37 |
PREVENCIJA VODEĆIH NEZARAZNIH POREMEĆAJA ZDRAVLJA - PRAĆENJE I EVALUACIJA SPROVEDENIH MERA |
3 |
3 |
5 |
38 |
SKRINING U NAŠOJ NACIONALNOJ PRAKSI |
3 |
5 |
5 |
39 |
NADZOR, EVALUACIJA I PREZENTOVANJE REZULTATA SKRININGA |
3 |
1 |
3 |
40 |
POPULACIONE STRATEGIJE PREVENCIJE I KONTROLE NEZARAZNIH OBOLJENJA-APLIKATIVNOST NA TERENU |
3 |
1 |
3 |
OBLAST: MIKROBIOLOGIJA (MB) |
U TRAJANJU OD 2 MESECA |
|||
VEŠTINA BROJ |
VEŠTINA |
GLEDA |
ASISTIRA |
IZVODI |
41 |
KONTROLA ISPRAVNOSTI FUNKCIONISANJA STERILIZATORA |
3 |
1 |
0 |
42 |
BAKTERIOLOŠKI PREGLED RAZLIČITIH UZORAKA |
5 |
1 |
0 |
43 |
HEMOKULTURA |
5 |
1 |
0 |
44 |
URINOKULTURA |
5 |
1 |
0 |
45 |
KOPROKULTURA |
5 |
1 |
0 |
46 |
IDENTIFIKACIJA BAKTERIJA NA OSNOVU BIOHEMIJSKIH I SEROLOŠKIH OSOBINA |
5 |
1 |
0 |
47 |
EPIDEMIOLOŠKI MARKERI - SEROTIPIZACIJA, REZISTOTIPIZACIJA, FAGOTIPIZACIJA, HIBRIDIZACIJA I DR. |
5 |
1 |
0 |
48 |
ISPITIVANJE OSETLJIVOSTI BAKTERIJA NA ANTIBIOTIKE I HEMIOTERAPEUTIKE IN VITRO |
5 |
1 |
0 |
49 |
SEROLOŠKA DIJAGNOSTIKA INFEKCIJA RAZLIČITE ETIOLOGIJE |
5 |
1 |
0 |
50 |
UZIMANJE UZORAKA VODE ZA BAKTERIOLOŠKI PREGLED |
5 |
3 |
5 |
51 |
UZIMANJE UZORAKA NAMIRNICA ZA BAKTERIOLOŠKI PREGLED |
5 |
3 |
5 |
52 |
PREGLED STOLICE NA HELMINTE I PROTOZOE |
5 |
1 |
0 |
53 |
TUMAČENJE RAZLIČITIH MIKROBIOLOŠKIH REZULTATA |
5 |
3 |
3 |
OBLAST: HIGIJENA (HI) |
U TRAJANJU OD 2 MESECA |
|||
VEŠTINA BROJ |
VEŠTINA |
GLEDA |
ASISTIRA |
IZVODI |
54 |
BAKTERIOLOŠKO ISPITIVANJE VAZDUHA - UZIMANJE UZORAKA I PROCENA KVALITETA |
4 |
2 |
0 |
55 |
SANITARNA INSPEKCIJA VODNIH OBJEKATA - VODOVODA, BUNARA, POVRŠINSKIH VODA |
4 |
2 |
0 |
56 |
UZIMANJE UZORAKA ZA FIZIČKO-HEMIJSKI PREGLED VODE |
4 |
2 |
3 |
57 |
OCENA SANITARNO HIGIJENSKOG STANJA U OBJEKTIMA DRUŠTVENE ISHRANE - ŠKOLSKE KUHINJE, RESTORANA ITD. |
5 |
3 |
3 |
58 |
OCENA SANITARNO HIGIJENSKIH USLOVA U OBJEKTIMA ZA PROIZVODNJU I PRERADU NAMIRNICA |
5 |
3 |
3 |
59 |
DEZINFEKCIJA, DEZINSEKCIJA I DERATIZACIJA |
5 |
3 |
3 |
OBLAST: INFEKTOLOGIJA (IF) |
U TRAJANJU OD 3 MESECA |
|||
VEŠTINA BROJ |
VEŠTINA |
GLEDA |
ASISTIRA |
IZVODI |
60 |
UZIMANJE MATERIJALA ZA MIKROBIOLOŠKA ISPITIVANJA-URINOKULTURA, KOPROKULTURA, HEMOKULTURA |
5 |
5 |
10 |
61 |
UZIMANJE BRISEVA IZ GRLA, NOSA I NAZOFARINKSA |
5 |
5 |
10 |
62 |
UZIMANJE EPIDEMIOLOŠKE ANAMNEZE |
5 |
5 |
15 |
63 |
DEZINFEKCIJA |
5 |
2 |
2 |
64 |
IZOLACIJA KOD POJEDINIH ZARAZNIH BOLESTI |
5 |
2 |
0 |
65 |
DAVANJE SERUMA I DESENZIBILIZACIJA |
1 |
0 |
0 |
OBLAST: SOCIJALNA MEDICINA (HI) |
U TRAJANJU OD 2 MESECA |
|||
VEŠTINA BROJ |
VEŠTINA |
GLEDA |
ASISTIRA |
IZVODI |
66 |
PROCENA KVALITETA RADA ZA DVE ILI VIŠE ZDRAVSTVENIH USTANOVA |
2 |
1 |
1 |
67 |
PLAN RADA EPIDEMIOLOŠKE SLUŽBE ZAVODA ILI DRUGE ZDRAVSTVENE ORGANIZACIJE |
2 |
1 |
1 |
68 |
ISPITIVANJE SATISFAKCIJE KORISNIKA ZDRAVSTVENE ZAŠTITE PUTEM ANKETE |
2 |
1 |
1 |
69 |
PLANIRANJE I IZVOĐENJE ZDRAVSTVENO EDUKATIVNIH PROGRAMA |
2 |
1 |
1 |
70 |
IZVOĐENJE SWOT ANALIZE ZA MENADŽMENT ZDRAVSTVENIM USTANOVAMA |
2 |
1 |
1 |
71 |
IZRADA STRATEŠKOG I OPERATIVNOG PLANA ZDRAVSTVENE USTANOVE |
2 |
1 |
0 |
OBLAST: MEDICINSKA STATISTIKA I INFORMATIKA (SI) |
U TRAJANJU OD 1 MESECA |
|||
72 |
PRIKAZIVANJE STATISTIČKIH PODATAKA-TABELIRANJE I GRAFIČKO PRIKAZIVANJE |
3 |
1 |
3 |
73 |
STATISTIČKO OPISIVANJE PODATAKA - RELATIVNI BROJEVI, MERE CENTRALNE TENDENCIJE, MERE VARIJABILITETA |
3 |
1 |
3 |
74 |
STATISTIČKA ANALIZA PODATAKA (SPSS) |
3 |
1 |
3 |
75 |
PRAKTIČNI RAD SA KORISNIČKIM PAKETIMA ZA OBRADU TEKSTA, GRAFIČKIM PAKETIMA, STATISTIČKIM PAKETIMA - SPSS |
3 |
1 |
3 |
76 |
PRIKAZ DOBIJENIH REZULTATA |
3 |
1 |
3 |
SPECIJALIZANT JE DUŽAN DA SPECIJALIZACIJU IZ EPIDEMIOLOGIJE OBAVI:
SPECIJALISTIČKI STAŽ (DUŽINA TRAJANJA) |
USTANOVA |
Teorijske osnove epidemiologije (dvosemestralna nastava) (9 MESECI) |
Medicinski fakultet |
Savladavanje veština iz epidemiologije |
|
Savladavanje veština iz opšte epidemiologije (1 mesec od 5 meseci) |
Institut za epidemiologiju, Medicinski fakultet, |
Savladavanje veština iz epidemiologije zaraznih bolesti (1 mesec od 7 meseci) |
Institut za javno zdravlje Republike Srbije - "Dr Milan Jovanović Batut" |
Savladavanje veština iz epidemiologije zaraznih bolesti (1 mesec od 7 meseci) |
Gradski zavod za javno zdravlje, |
Savladavanje veština iz epidemiologije nezaraznih bolesti (1 mesec od 5 meseci) |
Institut za javno zdravlje Republike Srbije - "Dr Milan Jovanović Batut" ili Gradski zavod za javno zdravlje |
Savladavanje veština iz drugih oblasti značajnih za epidemiologiju |
|
Mikrobiologija (2 meseca) |
U odgovarajućoj ustanovi |
Higijena (2 meseca) |
U odgovarajućoj ustanovi |
Infektologija (3 meseca) |
U odgovarajućoj ustanovi |
Socijalna medicina (2 meseca) |
U odgovarajućoj ustanovi |
Medicinska statistika i informatika (1 mesec) |
U odgovarajućoj ustanovi |
UKUPNO |
36 meseci |
tri godine
(36 meseci)
Namena specijalizacije
Specijalizant Socijalne medicine se teorijski i praktično osposobljava za samostalno procenjivanje zdravlja i kvaliteta života stanovništva i svih vulnerabilnih grupa, uključujući i faktore koji ih određuju (socijalni, ekonomski, bihevioralni, kulturni, politički i drugi); za planiranje, izvođenje i evaluaciju programa unapređenja zdravlja u zajednici i socijalnog marketinga; za procenu zdravstvenih potreba i zdravstvene zaštite prema nivoima i za vulnerabilne grupe; za procenu i unapređenje svih karakteristika sistema zdravstvene zaštite uključujući i zdravstvenu politiku, zdravstveno zakonodavstvo, finansiranje i organizaciju, zdravstvene tehnologije, efikasnost i kvalitet zdravstvene zaštite, kao i za primenu veština menadžmenta na nacionalnom i institucionalnom nivou.
Dužina trajanja specijalizacije 36 meseci
Specijalistički staž
Specijalizantu se pri upisu specijalizacije iz Socijalne medicine određuje mentor koji ga prati tokom čitavog specijalističkog staža.
Specijalistički staž se smatra obavljenim kad specijalizant prođe kroz sve vidove teorijske i praktične nastave i položi kolokvijume i savlada veštine koje su programom specijalizacije predviđene.
Način provere znanja tokom dvosemestralne teorijske nastave
Posle svakog dela odslušane teorijske nastave specijalizant je obavezan da položi 10 kolokvijuma:
1. kolokvijum iz epidemiologije
2. kolokvijum iz higijene
3. kolokvijum iz medicinske statistike i informatike
4. kolokvijum iz opšteg dela socijalne medicine i javnog zdravlja
5. kolokvijum iz procene zdravlja i kvaliteta života stanovništva i faktora koji ih određuju
6. kolokvijum iz promocije zdravlja i socijalnog marketinga
7. kolokvijum iz sistema zdravstvene zaštite i ekonomike zdravstva
8. kolokvijum iz zdravstvenog zakonodavstva
9. kolokvijum iz zdravstvene politike i menadžmenta
10. završni kolokvijum iz Socijalne medicine
SADRŽAJ SPECIJALISTIČKOG STAŽA IZ SOCIJALNE MEDICINE
Teorijske osnove socijalne medicine
(dvosemestralna nastava) 9 meseci
Savladavanje veština iz socijalne medicine 21 mesec
Savladavanje veština iz procene zdravlja, kvaliteta života i faktora koji ih određuju - 3 meseca
Savladavanje veština procene zdravstvenih potreba i organizovanja zdravstvene zaštite prema nivoima i za posebne populacione grupe - 2 meseca
Savladavanje veština iz promocije zdravlja i zdravstvenog vaspitanja - 3 meseca
Savladavanje veština planiranja i evaluacije zdravstvenih programa - 4 meseca
Savladavanje veština menadžmenta i zdravstvene ekonomike (strateško planiranje, vođenje, komuniciranje, organizovanje, upravljanje resursima) - 5 meseci
Savladavanje veština procene i unapređenja kvaliteta zdravstvene zaštite - 2 meseca
Savladavanje veština procene zdravstvene tehnologije - 2 meseca
Savladavanje veština iz drugih oblasti značajnih za soc. medicinu - 6 meseci
Epidemiologija - 2 meseca
Medicinska statistika i informatika - 2 meseca
Higijena - 2 meseca
VEŠTINE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU SPECIJALIZACIJE
OBLAST: SOCIJALNA MEDICINA |
U TRAJANJU OD 21 MESEC |
|||
Broj |
Naziv veštine |
Gleda |
Asistira |
Izvodi |
1 |
Međunarodno poređenje zdravstvenog stanja stanovništva |
|
|
1 |
2 |
Procena zdravstvenog stanja stanovništva Srbije uz nove podatke |
|
|
1 |
3 |
Procena zdravstvenog stanja okruga/grada uz nove podatke |
|
|
2 |
4 |
Procena zdravstvenog stanja stanovništva opštine |
|
|
1 |
5 |
Korišćenje upitnika kao instrumenta za prikupljanje podataka |
|
|
1 |
6 |
Standardizacija opšte stope mortaliteta za sve opštine |
|
|
1 |
7 |
Analiza vremenske serije (trenda) za izabrane indikatore |
|
|
3 |
8 |
Plan rada zdravstvene ustanove (bolnica, dom zdravlja, kl. centar) |
|
|
1 |
9 |
Plan rada službe unutar zdravstvene ustanove |
|
|
1 |
10 |
Menadžment programom zdravstvene preventivne intervencije |
|
1 |
1 |
11 |
Opšta evaluacija programa izabranog u tački 10 |
|
|
1 |
12 |
Ekonomska evaluacija programa izabranog u tački 10 |
|
|
1 |
13 |
Održavanje stručnog sastanka sa temom |
|
|
1 |
14 |
Priprema, organizuje i drži predavanje za decu do 14 godina |
1 |
|
2 |
15 |
Rad u maloj grupi (sa gojaznima, ili drugim grupama) |
2 |
1 |
2 |
16 |
Zdravstveno-vaspitni intervju |
|
2 |
2 |
17 |
Definisanje minimalnog skupa podataka za praćenje programa |
|
|
1 |
18 |
Korišćenje postojećih domaćih i međunarodnih baza podataka o zdravlju |
|
|
1 |
19 |
Kontrola kvaliteta rutinski prikupljenih podataka |
|
|
1 |
20 |
Analiza izvora finansiranja u zdravstvenom sistemu, načini plaćanja pružaocima usluga u zdravstvu, pokazatelji finansiranja sistema zdravstvene zaštite |
1 |
2 |
2 |
21 |
Izračunavanje troškova za definisane zdravstvene ustanove |
|
|
1 |
22 |
Procena kvaliteta rada za dve ili više zdravstvenih ustanova |
|
|
1 |
23 |
Ispitivanje satisfakcije korisnika zdr. zaštite putem ankete |
|
|
1 |
24 |
Izvođenje SWOT analize za menadžment zdravs. ustanovom |
|
|
1 |
25 |
Izrada strateškog i operativnog plana zdravstvene ustanove |
|
1 |
1 |
OBLAST: EPIDEMIOLOGIJA (EP) |
U TRAJANJU OD 2 MESECA |
|||
Broj |
Naziv veštine |
Gleda |
Asistira |
Izvodi |
27 |
Javnozdravstveni nadzor |
2 |
1 |
|
28 |
Zdravstveni pregledi |
1 |
1 |
|
29 |
Zdravstveni nadzor |
1 |
|
|
30 |
Vakcinacija |
5 |
|
|
31 |
Epidemiološko obezbeđenje kolektiva |
0 |
2 |
|
32 |
Kontrola bolničkih infekcija |
0 |
2 |
1 |
33 |
Epidemiološko istraživanje u slučaju pojave bolesti |
2 |
1 |
1 |
34 |
Obrada podataka prikupljenih epidemiološkom anketom |
0 |
1 |
1 |
35 |
Predlaganje mera za suzbijanje širenja bolesti |
1 |
3 |
2 |
36 |
Kontrola realizacije mera suzbijanja |
1 |
2 |
2 |
37 |
Izveštaj i referisanje o epidemiji |
1 |
|
|
38 |
Prikaz stanja i kretanja zaraznih i drugih oboljenja od značaja za populaciju |
0 |
2 |
|
OBLAST: HIGIJENA (HI) |
U TRAJANJU OD 2 MESECA |
|||
Broj |
Naziv veštine |
Gleda |
Asistira |
Izvodi |
39 |
Bakteriološko ispitivanje vazduha - uzimanje uzoraka i procena kvaliteta |
2 |
2 |
|
40 |
Sanitarna inspekcija vodnih objekata - vodovoda, bunara, površinskih voda |
1 |
1 |
|
41 |
Uzimanje uzoraka za fizičko-hemijski pregled vode |
1 |
1 |
|
42 |
Ocena sanitarno higijenskog stanja u objektima društvene ishrane - školske kuhinje, restorana itd. |
1 |
1 |
1 |
43 |
Ocena sanitarno higijenskih uslova u objektima za proizvodnju i preradu namirnica |
1 |
1 |
1 |
44 |
Dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija |
2 |
1 |
1 |
OBLAST: MEDICINSKA STATISTIKA I INFORMATIKA (SI) |
U TRAJANJU OD 1 MESECA |
|||
Broj |
Naziv veštine |
Gleda |
Asistira |
Izvodi |
45 |
Prikazivanje statističkih podataka - tabeliranje i grafičko prikazivanje |
|
|
5 |
46 |
Statističko opisivanje podataka - relativni brojevi, mere centralne tendencije, mere varijabiliteta |
|
|
5 |
47 |
Statistička analiza podataka |
|
|
5 |
48 |
Praktični rad sa korisničkim paketima za obradu teksta, grafičkim paketima, statističkim paketima |
1 |
|
1 |
49 |
Prikaz dobijenih rezultata |
1 |
|
1 |
50 |
Statističko zaključivanje |
1 |
|
1 |
USTANOVE U KOJIMA SE SPROVODI PROGRAM SPECIJALIZACIJE IZ SOCIJALNE MEDICINE NA OSNOVU PRECIZIRANIH VEŠTINA
Institucija |
Redni bojevi veština koje su priložene sa opisom i nivoom izvršenja |
Potrebno vreme u mesecima |
Medicinski fakultet - dvosemestralna nastava |
|
9 |
Okružni zavod/Institut za javno zdravlje |
3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 45, 46, 47, 48, 49, 50 |
12 |
Institut za zaštitu zdravlja Republike Srbije - Batut |
2, 17, 18, 21, 27, 28, 29, 39, 40, 41, 42, 43, 44 |
5 |
Zavod za zdravstveno osiguranje |
20, 21 |
2 |
Institut za socijalnu mentalno zdravlje i Institut za socijalnu medicinu Medicinskog fakulteta |
1, 24, 25, 26 |
2 |
Institut za socijalnu medicinu Medicinskog fakulteta |
47, 49, 50 |
1 |
Zavod za statistiku Republike Srbije |
18, 19 |
1 |
Dom zdravlja |
8, 9, 14, 15, 16, 22, 30 |
2 |
Klinički centar, Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta |
8, 9, 22, 23 |
2 |
Ukupno |
|
36 |
TEORIJSKE OSNOVE SOCIJALNE MEDICINE (DVOSEMESTRALNA NASTAVA)
Dužina trajanja: 9 meseci
Održavanje nastave: Na svim medicinskim fakultetima u Srbiji
Način izvođenja nastave: interaktivna predavanja, vežbe, seminari i individualni rad
Sadržaj nastave:
Socijalna medicina |
- Javno zdravlje i socijalna medicina. |
|
- Determinante zdravlja i stilovi života, socijalni kapital |
|
- Međunarodno zdravlje. |
|
- Kvalitet života povezan sa zdravljem i njegova procena. |
|
- Procena zdravlja stanovništva i faktora povezanih sa zdravljem |
|
- Procena stanja i funkcionisanja zdravstvene službe |
|
- Procena zdravstvenih potreba |
|
- Zdravstvena zaštita prema nivoima prevencije i za posebne populacione grupe (žene i deca, radno-aktivno stanovništvo, stari, siromašni, izbeglo stanovništvo, romi, ljudi koji žive sa invaliditetom). |
|
- Zdravstvena zaštita zasnovana na dokazima |
|
- Sistemi zdravstvene zaštite i finansiranje |
|
- Reforme sistema zdravstvene zaštite |
|
- Zdravstvene ustanove |
|
- Zdravstvena dokumentacija i evidencija |
|
- Ekonomika zdravstva |
|
- Osnove zdravstvenog zakonodavstva |
|
- Zdravstvena politika, Evropski kontekst zdravstvene politike |
|
- Menadžment u zdravstvu, i veštine menadžera |
|
- Strateško i operativno planiranje |
|
- Komunikacije u zdravstvu |
|
- Stalno unapređenje kvaliteta u zdravstvenoj zaštiti |
|
- Procena zdravstvenih tehnologija |
|
- Promocija zdravlja i zdravstveno vaspitanje |
|
- Okruženja za zdravlje |
|
- Socijalni marketing |
|
- Zajednica i participatorne intervencije u zajednici |
Epidemiologija |
- Osnovni pojmovi i definicije u epidemiologiji |
|
- Epidemiološki modeli bolesti |
|
- Prirodni tok bolesti |
|
- Agens, domaćin sredina |
|
- Epidemiološke metode |
|
- Skrining |
|
- Tipovi epidemija i istraživanje epidemija |
|
- Epidemiologija zaraznih bolesti |
|
- Bolničke infekcije |
|
- Epidemiologija nezaraznih bolesti |
Higijena |
- Zagađenje životne sredine (voda, vazduh, namirnice, buka, zemljište itd.). |
|
- Komunalna higijena. |
|
- Pregled osnovnih profesionalnih noksi |
|
- Značaj ishrane u očuvanju zdravlja |
Medicinska statistika |
- Deskriptivna statistika |
|
- Statistička analiza, verovatnoća, normalna raspodela |
|
- Ispitivanje značajnosti razlika |
|
- Parametrijske analitičke metode |
|
- Neparametrijske analitičke metode |
|
- Analiza preživljavanja |
|
- Analiza vremenskih serija |
|
- Modeli za predviđanje |
|
- Višestruka regresija i korelacija |
|
- Komunikaciono informacione tehnologije |
|
- Elektronska zdravstvena dokumentacija |
|
- Menadžment zdravstvenim informacionim sistemom |
U toku izvođenja dvosemestralne (teorijske) nastave specijalizant je dužan da u dogovoru sa mentorom radi na sakupljanju i analizi podataka za svoj specijalistički rad.
tri godine
(36 meseci)
1. Osnovni principi
1.1. Postoji jaka veza između fizičke aktivnosti i zdravlja
1.2. Fizička aktivnost je neophodna za dobro zdravlje i kvalitet života. Fizička aktivnost i vežbanje imaju pozitivan uticaj na mišićno-skeletne, kardiovaskularne, respiratorne, hormonsko-imunološke, hematološke neurosenzorne i gastrointestinalne sisteme.
1.3. Nivoi fizičke aktivnosti se smanjuju u većini razvijenih zemalja u svim uzrastima. Redovna fizička aktivnost i sport, pogotovo tokom detinjstva i perioda adolescencije, pospešuje pravilan rast i razvoj, održavaju zdravlje i uklanjaju negativne faktore rizika kao što su gojaznost, dijabetes tip 2, osteoporozu, hipertenziju, koronarnu bolest i druge bolesti.
1.4. Fizička aktivnost i vežbanje uklanjaju mnoge faktore rizika koji limitiraju kvalitet života.
1.5. Specijalisti sportske medicine i drugi učesnici uključeni na ovom projektu mogu imati bitan uticaj na sve ovo gore navedeno uključujući i smanjenje troškova zdravstvene nege.
2. Definicija i predmet bavljenja sportske medicine
Sportska medicina je multidisciplinarna klinička i akademska disciplina (u nekim zemljama i poddisciplina) medicine, koja se bavi zdravljem ukupne populacije tako što stimuliše fizički aktivan način života i bavi se dijagnostikovanjem, lečenjem, prevencijom i rehabilitacijom povreda i bolesti i stimulacijom bavljenja fizičkim aktivnostima, vežbanjem i sportom na svim nivoima.
Sportska medicina je orijentisana ka zdravom organizmu oba pola u različitim životnim dobima.
Sportska medicina ne brine samo o sportistima koji pripadaju sportskoj eliti. Ona se uglavnom fokusira na:
Prevenciju hroničnih bolesti koje su izazvane pasivnim načinom života što je predmet sve većeg interesovanja eksperata u sportskoj medicini.
Klinički skrining i pregledima pre vežbanja i takmičenja kao i na medicinsku pomoć sportistima u svim disciplinama.
Na korišćenje zamena, farmakoloških agenata, doping kontrolu i proveru pola i njenih moralnih, pravnih i zdravstvenih poteškoća.
Medicinsku problematiku vezanu za internacionalna sportska dešavanja, uključujući i sportiste sa invaliditetom, a ta problematika je vezana za posledice dugog putovanja i aklimatizacije.
Naučna istraživanja i ekstenzivna klinička istraživanja koja se sprovode u sferi sportske medicine sa mogućnošću dalje specijalizacije.
Sve veća medijska pažnja i značajna finansijska i politička podrška u međunarodnim sportskim dešavanjima stvaraju atmosferu u kojoj se sport i posao prepliću i to ne ide uvek u korist sportista. Kao rezultat, sportska medicina može da obuhvati mnoštvo disciplina uključujući internu medicinu, deo medicine koji se bavi time kako vežbe utiču na fiziologiju tela, kardiologiju, ortopediju i traumatologiju, fizikalnu i rehabilitacionu medicinu.
Sportska medicina je multidisciplinarni deo medicine, koji spaja lekare, sportske trenere, terapeute, sportske naučnike, nutricioniste, psihologe, sportiste itd. Pored svoje kliničke stručnosti, specijalista sportske medicine je stručnjak koji je na čelu multidisciplinarnog sportsko medicinskog tima, koji koordinira aktivnosti vezane za zdravlje sportista.
3. Uloga specijaliste sportske medicine
Specijalista sportske medicine može raditi u različitim sredinama i zato pored osnovne edukacije koja je opisana u programu on/ona mora biti i kompetentan za medicinske probleme koji mogu nastati u sportu/praksi kojom će se on/ona baviti. Na primer, on mora imati znanje i o tome šta je potrebno u medicini koja je vezana za ples ili fudbal pa sve do poznavanja potreba profesionalaca kao što su policajci, vatrogasci i pripadnici oružanih snaga. To znanje mora da se stekne van ovog programa, prilikom saradnje sa gore spomenutim licima. Međutim, od specijaliste se očekuje da ispuni očekivanja vezana za pružanje prve pomoći, ili da zna kako da reaguje na uobičajene probleme koji se mogu desiti u sportu, uopšteno gledano. Specijalista mora da promoviše razvoj sportske medicine i mora biti osposobljen da doprinese naučnim istraživanjima tako što će znati kako da kritički analizira naučne podatke iz literature i da razume osnove o tome kako da planira i sprovede istraživanje u skladu sa etikom i statistikom. Mora posedovati i menadžerske sposobnosti kako bi mogao, primera radi, da isplanira i da preduzme sve preventivne mere, vezano za putovanja sa timom ili tokom takmičenja u nepoznatim okruženjima i kulturama. Mora biti vođa stručnog tima čija je briga primarno očuvanje zdravlja i postizanje maksimalnih funkcionalnih sposobnosti osoba koje se fizičkom aktivnošću bave u rekreativne ili profesionalne, svrhe, različite životne dobi, pola, u svojoj ili drugim životnim sredinama, kao i različitim klimatskim faktorima (uslovima).
4. Ciljevi specijalizacije
Ove studije u sportskoj medicini imaju za cilj da daju teoretsku potporu i praktične veštine kao što je u programu opisano, dovoljno da bi se obezbedile prvolinijske kliničke usluge najviše mogućeg standarda i da se dođe do formalnog priznanja specijaliste sportske medicine koje će biti jednako u svim zemljama Evropske unije.
Osnovne veštine koje ovaj program uključuje su:
Kliničke
- Da se obezbedi klinički skrining i pregled pre vežbanja i takmičenja, kao i medicinska pomoć sportistima.
- Stvoriti uslove za donošenje, kako god je to moguće, tačne dijagnoze i lečenje povreda ili bolesti koje su nastale usled vežbanja ili sporta
- Obezbediti vodeću poziciju u zbrinjavanju povreda ili bolesti od njihovog nastanka i da se obezbedi povratak sportu
- Obezbediti prikladnu i ljubaznu komunikaciju sa drugim kliničkim profesionalcima kada se traži mišljenje, pregled ili lečenje
- Uska saradnja sa drugim lekarima kako bi se uverili da sportista dobija najbolji mogući tretman na svakom nivou lečenja.
- Bliska saradnja sa sportskim organizacijama kako bi se sačuvala zdrava i bezbedna sredina
- Najviši nivo etičkih standarda u sportskom okruženju uključujući i anti-doping aktivnosti
Zdravstvena zaštita
- Kao deo multidisciplinarnog tima kako bi se unapredila i promovisala fizička aktivnost kao mera za očuvanje zdravlja
- Identifikovanje poremećaja i njihov uticaj na kvalitet života i rad unutar multidisciplinarnog okvira kako bi se poremećaji uklonili ili bi se smanjio njihov uticaj
- Saradnja sa lokalnim medicinskim stručnjacima, zdravstvenim centrima kako bi se stanovništvu pružila šansa da vežba i time lično doprinese svom zdravlju
- Uspostavljanje veze sa javnošću (lokalnim vlastima, obrazovanjem, humanitarnim službama) i privatnim sektorom kako bi pojasnili zdravstvene aspekte programa vežbanja (fizičke aktivnosti)
Menadžerske
Saradnja sa mrežom specijalista iz drugih oblasti kao što je opšta medicina, ortopedija, reumatologija, urgentna medicina, fizikalna i rehabilitaciona medicina, neurologija, ginekologija, endokrinologija, klinička fiziologija itd. kako bi se razumeli medicinski uslovi koji utiču na populaciju
- Saradnja sa medicinskim vlastima na svim nivoima kako bi se obezbedili izvori koji bi pomogli promovisanje fizičke aktivnosti zbog poboljšanja zdravlja čitave populacije
- Uspostaviti saradnju sa državnim organizacijama, kao što su socijalna služba, obrazovne ustanove, službe za zbrinjavanje, službe za nezaposlene, humanitarne organizacije koje pomažu licima sa invaliditetom u društvu
Doprineti organizacijama koje promovišu širenje znanja u zajednici (društvu) radi poboljšanja zdravlja i unapređenje sporta
Obrazovanje i istraživanje
- Učestvovati u redovnim kliničkim pregledima
- Promovisati i aktivno učestvovati u naučnim istraživanjima u saradnji sa Univerzitetom
- Kritički pregled naučne i stručne literature i primena dokazanih doktrinarnih principa u praksi
- Aktivno učešće u obrazovnim aktivnostima za decu, zajednicu, sportske organizacije, sportiste, i druge profesionalce radi promovisanja aktivnog načina života i poboljšanja bezbednosnih standarda u sportu
- Učestvovanje u svim odobrenim trening programima
5. Fleksibilna obuka
Kandidati koji ne mogu da rade puno radno vreme mogu da izaberu fleksibilne programe. Direktiva Evropske komisije (EC) 93/16 Evropske ekonomske zajednice (EEC) zahteva sledeće:
I Vanredne obuke će imati iste zahteve isto koliko i one sa punim radnim vremenom, i jedina je razlika u trajanju
II Ovlašćeni organi će imati zaduženje da osiguraju da ukupno trajanje i kvalitet vanrednih obuka se ne razlikuje od redovnih
6. Struktura, trajanje i organizacija specijalizacije
Program će omogućiti da specijalisti sportske medicine mogu u svojoj struci da rade u zdravstvu i u željenoj grani sporta
Glavne karakteristike primene kliničke sportske medicine su:
- Obuhvata i kliničke i obrazovne aktivnosti
- Zahteva interakciju i pacijenta i onog koji uči, sa naglaskom na efektivnu komunikaciju, koja omogućuje kliničkim događajima da se posmatraju i leče kao individualna edukativna iskustva
Nastava će biti sprovedena u različitim kliničkim oblastima. Praksa i savladavanje veština će biti organizovana samostalno ili nadzirana od strane lekara sa iskustvom iz te oblasti (mentor). Specijalizant treba da ima mogućnost da izvodi procedure koje se primenjuju u ustanovi u kojoj se obavlja praktična nastava, uz stalno prisustvo iskusnijeg kolege. Odgovornost za izvođenje zahtevanih postupaka leži na lekaru koji vrši nadzor nad izvođenjem praktične nastave. Odgovornost za sprovođenje traženih postupaka i obaveštavanje o izostanku sa nastave, ili o nemogućnosti izvođenja određenih procedura leži na specijalizantu.
Lično usavršavanje i učenje, koje uključuje relevantnu stručnu literaturu, članke i tekstove sa CD-ova, DVD-jeva, istraživanje web-sajtova i korišćenje ostale stručne literature veoma važno za sprovođenje procesa specijalizacije.
Od specijalizanta se očekuje da vodi kompletnu evidenciju o praktičnom radu, i to kroz prikaze slučajeva, i ostalim zapažanjima u periodu praktičnog dela specijalizacije, dok će program samostalnog rada (studiranja), kao i popis literature biti pregledan od strane mentora. Evidencija i pisani dnevnik specijalizacije će biti sastavni deo dokumentacije pregledane i overene od strane mentora.
Od specijalizanta se zahteva da uzme aktivno učešće u nastavi, kao i da bude sposoban za prezentacije stručnih tema studentima osnovnih i postdiplomskih studija, kao i nemedicinskom osoblju na sesijama u malim grupama, koristeći pri tom različite audiovizuelne metode. Specijalizant treba da bude sposoban za prezentaciju slučaja u vizitama i na kliničkim jutarnjim sastancima.
Važan deo praktične nastave je podsticanje na integrisanje teoretskog znanja i praktičnih veština iz oblasti kardiologije, ortopedije, fizikalne medicine i rehabilitacije, opšte medicine i iz oblasti kliničke fiziologije. Specijalizant treba da proširi svoja saznanja iz svojstava funkcionisanja mišića, kao što su izometričnke i izokinetičke kontrakcije, ciklična ergometrija i ergometrija na tredmilu. On mora biti sposoban da ta saznanja upotrebi u svrhu postavljanja dijagnoze, preporuka za terapiju i način života i sprovođenja fizičke aktivnosti, i to kod osoba oba pola, uzrasta i osoba različitih fizičkih mogućnosti. Kroz posmatranje vrhunskih sportista, specijalizant će naučiti kako da prepozna i leči sindrom pretreniranosti i preopterećenja sportiste. Kroz nadzor nad trenažnim procesom i takmičenjem, specijalizant je osposobljen za davanje kompetentnih i stručnih saveta u vezi higijene i ishrane, a u tesnoj saradnji sa trenerima, sportistima, fizioterapeutima, upravom klubova i drugim službenim licima.
6.1. Radni deo specijalizacije
Teoretski deo nastave će biti organizovan kroz predavanja i seminare. Tok i učestalost sastanka se dogovaraju sa rukovodiocem specijalizacije. U kliničkom delu odnos specijalizant-mentor je bitan u delu usvajanja praktičnih veština.
6.2 Praktična nastava
Kroz praktični deo nastave specijalizant mora biti nadgledan od strane odgovarajućeg specijaliste, koji je lično odgovoran za njeno sprovođenje (mentor) . Uslovi za sprovođenje nastave moraju biti odobreni od strane odgovarajuće nacionalne organizacije, odnosno fakulteta pod čijim okvirom se ona realizuje.
6.3. Nastavno osoblje
Program specijalizacije se realizuje po utvrđenim pravilima u okviru Medicinskog fakulteta akreditovanog za ovu oblast preko Katedre za sportsku medicinu i učešće kompetentnih nastavnika i saradnika, matičnog i srodnih fakulteta, kao i istaknutih stručnjaka akreditovanih za bavljenje sportskom medicinom.
6.3.1 Rukovodilac nastavnog programa treba da bude specijalista medicine sporta sa praktičnim radom u toj oblasti u poslednjih pet godina. On/ona mora biti kvalifikovani specijalista određen od strane odgovarajuća nacionalne organizacije medicine sporta. Mora imati dokumentovana istraživanja i završene postdiplomske studije, a poželjno je da ima i akademsku titulu višeg stepena. Kolegijum za specijalizaciju treba da ima u svom sastavu relevantne specijaliste, koji će garantovati da će se predviđeni deo nastave odvijati u punom obimu. U zemljama koje tek razvijaju ovu specijalizaciju, dopušteni su i prelazni oblici organizovanja kolegijuma za specijalizaciju.
6.3.2. Rukovodilac programa specijalizacije će biti odgovoran za svaki pojedinačni program specijalizacije, koji mora biti u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom, a koji će ujedno i slediti preporuke evropskog Multidisciplinarnog zajedničkog komiteta sportske medicine za specijalizaciju sportske medicine.
6.3.3. Nastavno osoblje će biti dovoljno brojno u odnosu na broj specijalizanata koji učestvuju u programu specijalizacije - sledeći nacionalne propise - koji će garantovati odgovarajuću kontrolu nad specijalizantima koji učestvuju u programu specijalizacije.
6.4. Program specijalizacije
Specijalizacija medicine sporta traje najmanje 3 godine (ili odgovarajuće vreme provedeno na 1800 nastavnih časova)
Preporuka je da specijalizacija uključuje:
9 meseci dvosemestralne nastave
6 meseci na internoj medicini, sa posebnim naglaskom na kardiološke probleme, urgentnu medicinu i praktične nutricionističke probleme (ili metaboličke i endokrionološke bolesti ili ostale slične oblasti)
6 meseci ortopedije i traumatologije
6 meseci fizikalne medicine i rehabilitacije
1.5 meseci klinička fiziologija i higijena
1.5 meseci funkcionalna dijagnostika
6 meseci u referentnom sportskomedicinskom centru, uključujući teoretsku i praktičnu nastavu i iskustvo u radu u sportskomedicinskom timu.
Za katalog znanja i veština videti dodatak 1
6.4.1 Dnevnik specijalizanta
Specijalizant vodi dnevnik specijalizacije, u kome rukovodilac pojedinih faza specijalizacije upisuje svoja zapažanja o evidenciji prisustva i radu specijalizanta.
6.5 Procena sposobnosti
Tok specijalizacije i savlađivanje veština u toku specijalizacije se ocenjuje od strane mentora i nezavisnog ispitivača iz katedre. Od strane mentora se ocenjuju praktična znanja i veštine. Standardne veštine se ocenjuju u okviru sveobuhvatnog nadzora u toku specijalizacije.
7. Ustanove u kojima se obavlja specijalizacija
7.1. Ustanova u kojoj se obavlja specijalizacija mora biti priznata od strane nacionalnog tela odgovornog za sprovođenje toka specijalizacije medicine sporta (fakulteta), koja donosi listu ustanova u kojima se specijalizacija može obavljati. Te ustanove moraju zadovoljavati zahteve postavljene u pravilima fakulteta i dokumenta državnog organa (Ministarstva) koje je usvojilo ovaj program postdiplomskih studija medicine sporta.
7.2. Institucije u kojima se obavlja specijalizacija treba da organizuju olakšani pristup specijalizantu u sva područja ustanove da bi se tok specijalizacije mogao sprovesti u optimalnom okruženju u okviru jednog univerzitetskog ili kliničkog centra, a da se uz to omogući interdisciplinarnost i kontakt sa specijalizacijskim programima drugih kliničkih specijalizacija. Takođe mora biti obezbeđen pristup literaturi dostupnoj toj instituciji. Postoji mogućnost organizovanja dela specijalizacije i u drugim sportskomedicinskim ustanovama.
Dodatak 1. Program specijalizacije iz medicine sporta
FIZIOLOGIJA FIZIČKE AKTIVNOSTI
Osnove fiziologije fizike aktivnosti i njena primena
Ćelijski energetski metabolizam.
Sistem prenosa energije pri fizičkoj aktivnosti.
Energetski sistem.
Merenja obima potrošnje energije.
Kardiovaskularna adaptacija pri fizičkoj aktivnosti.
Adaptacija respiratornog sistema pri fizičkoj aktivnosti.
Neuromišićni odgovor na fizičku aktivnost.
Praćenje energetskog metabolizma i neuromišićne aktivnosti.
Hormoni i endokrini sistem u fizičkoj aktivnosti.
Osnove trenažnog procesa.
Snaga i jačanje.
Praćenje fizičkih sposobnosti, trening, pretreniranost.
Procena fizičke sposobnosti.
Okolina i fizička aktivnost.
Ergogena suplementacija.
Genetika i fizička aktivnost.
Polna zavisnost i fizička aktivnost.
Hendikep i fizička aktivnost (sluh, vid, telesna invalidnost).
Praktične veštine
Određivanje obima energetske potrošnje
Procena VO max
Testiranje plućnih funkcija
Izokinetički testovi
Merenje sile
Procena specifičnog kondicionog stanja
KLINIČKA ANATOMIJA
Klinički relevantna regionalna anatomija, uključujući gornje i donje ekstremitete, trbušno-slabinski deo i karlicu, glavu i vrat, grudni koš, kičmeni stub.
Normalne varijacije u anatomiji i njihov značaj za rizik od povređivanja, prevenciju i lečenje povreda.
ISHRANA I FIZIČKA AKTIVNOST
Makronutritijenti i fizička aktivnost
Mikronutritijenti
Hidratacija
Osnova potrošnje energije pri fizičkoj aktivnosti
Ishrana i fizička aktivnost u ekstremnim uslovima
Sastav tela
Ishrana i zdravlje
Gojaznost, vežbanje i kontrola težine
Ishrana, depoi glikogena i izdržljivost
Proteini i anabolici u ishrani
Suplementi
Alkohol i fizička sposobnost
Poremećaji ishrane i zdravlje kostiju žena u sportu
Izračunavanje kalorijske potrošnje
Određivanje i analiza vremena ishrane
Izračunavanje telesnog sastava
Ishrana sportista u različitim uslovima trenažnog i takmičarskog režima i suplementacija
ISHRANA I VEŽBANJE
Makronutritijenti
Mikronutritijenti
Hidratacija i napor
Potrošnja supstrata tokom vežbanja
Ishrana i vežbanje u ekstremnom okruženju
Telesni sastav
Ishrana i zdravlje
Gojaznost, vežbanje i kontrola težine
Ishrana za vežbanje
Ishrana, glikogenske rezerve i izdržljivost
Visokomasna ishrana i vežbanje
Anabolička i proteinska ishrana
Suplementi
Alkohol i performanse vežbanja
Poremećaj ishrane, zdravlje kostiju i trijada sportistkinja
Izračunavanje energetske potrošnje
Formulisanje i analiza dnevnika ishrane
Izračunavanje telesnog sastava
Preporuka ishrane za različita vrsta vežbanja/ režime treninga i korišćenje suplemenata
Javno zdravlje
Primarna zdravstvena zaštita
Osnovne terapijske opcije za uobičajena stanja koje se sreću u Opštoj medicini uključujući ENT, plućne bolesti, kardiološka stanja, gastroenterološka, oftalmološka i dermatološka stanja
Akutna terapija uobičajenih mišićno-skeletnih povreda
Arocedura upućivanja sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite
Indikacije i kontraindikacije za vežbanje zdravih i kod onih sa izvesnim medicinskim ograničavajućim stanjima
Izazovi u nerazvijenim sredinama i etničkim manjinama
Efekti lekova na toleranciju vežbanja
Razumevanje u organizaciju fizioterapije u zajednici (društvu)
JAVNO ZDRAVLJE
Korist vežbanja u prevenciji primarnih i sekundarnih bolesti, radeći sa stanovništvom i kroz organizacije.
Programirane fizičke aktivnosti, uloga vežbanja u bolestima srca, respiratornim bolestima, osteoporozi, artritisima, hipertenziji, dijabetesu i mentalnom zdravlju.
Fiziologija fizičkog opterećenja i zdravlje
Osnove epidemiologije, pregled metoda i projektovanje
Teoretske osnove zdravstvene promocije
Dokazi u istraživanju fizičke aktivnosti /zdravlje
Politika javnog zdravlja prema fizičkoj aktivnosti i zdravlju
Službe koje podržavaju promociju fizičke aktivnosti i njihova struktura
Merenje fizičke aktivnosti, nivoa kondicije i zdravlja kod pojedinaca i populacije
Sposobnost da se započne program zdravstvenog praćenja
Veštine da se obezbedi praktičan vodič za početak i vođenje programa vežbanja za ljude sa medicinskim problemima, kao i da se suoče sa bilo kojim tehničkim ili problemima pacijenta koji može nastati tokom ovakvog programa.
Efekat bolesti na kapacitet vežbanja
Razumevanje medicinskih stanja koja se često sreću kod osoba koje vežbaju uključujući mentalne bolesti, akutna febrilna stanja, epilepsiju (i druga neurološka stanja), dijabetes, poremećaji koagulacije, kancer, astma, i stanja vaskulopatija.
Razumevanje efekta koja ova stanja mogu da imaju na sposobnost vežbanja, bilo na kapacitet vežbanja ili na njegovu bezbednost.
Razumevanje potencijalnih efekata lekova koja se koriste u terapiji ovih stanja, na sposobnost vežbanja.
Medicina mišićno-skeletnog sistema
Opšta patologija mišićno-skeletnog sistema
Razumevanje čestih kliničkih znakova i simptoma u opštoj patologiji mišićno-skeletnog sistema koji može prijaviti sportista
Razumevanje nalaza koji se dobijaju snimanjem ili drugim relevantnim dijagnostičkim procedurama
Iskustvo:
Kruženje na klinikama za reumatologiju i endokrinologiju
Pohađanje predavanja i seminara koja se tiču ovih stanja Kruženje na klinikama za ortopediju i traumatologiju.
Lečenje mekotkivnih i sportskih povreda
Znanje
Prevencija povreda
Predtakmičarski skrining (navodeći faktore rizika, uključujući biomehaničke nenormalnosti)
Dokazi koji se tiču zagrevanja i istezanja
Sportska oprema, uključujući i zaštitnu opremu - zdravlje i bezbednost koji se tiču sporta
Bezbedni režimi treninga u predsezoni
Ciljani programi snage i kondicije - specifične za sport i specifične za pojedinca
Podloga za trening i sportska obuća za trening
Promena pravila u sportu
Lečenje akutnih povreda
Principi lečenja akutnih povreda mekog tkiva - laceracije, istezanja, uganuća, kontuzija i hematoma
Principi lečenja akutnih povreda zglobova i kostiju - dislokacije, frakture, avulzione povrede, epifizealne povrede
Razumevanje patološkog procesa mekotkivnih povreda i mogući efekti uobičajene farmakološke terapije kod ovih procesa
Lečenje hronične/ povrede prenaprezanja - pretreniranosti
Principi pregledanja, dijagnostikovanja i lečenja sindroma prenaprezanja.
Principi konzervativnog lečenja povreda
Principi rehabilitacije povreda - ligamenata/ tetiva/ mišića/ zglobovi
Multidisciplinarni pristup rehabilitaciji
Korišćenje tejpovanja, stavljanja udlaga, suporta, ortoza
Principi hirurškog lečenja muskuloskeletnih povreda
Potpuno razumevanje mehanizama povrede tkiva i njihovog oporavka
Tehnike davanja injekcija u zglobove i meka tkiva.
Mišićno skeletna radiologija
Znanje
Uloga tehnika snimanja u opštim pojmovima u smislu koje slike proizvodi koja tehnika.
Razumevanje relativnog rizika od zračenja u zavisnosti od različitih tehnika snimanja.
Prednosti i relativne mane različitih tehnika snimanja i njihova sposobnost za prikaz normalnih i patoloških struktura tetiva, ligamenata, mišića, kostiju i zglobova.
Potpuno razumevanje uloge slikanja u dijagnostici predstavljajući ga timu lekara i specijalistima sportske medicine. Ovo uključuje dijagnostiku i akutnih i hroničnih simptoma uključujući i akutne traumatske povrede i hronične povrede prenaprezanja.
Sposobnost uspostavljanja diferencione dijagnoze zasnovan na anamnestičkim podacima i kliničkim pretragama sa ciljanim korišćenjem slikanja da bi se uspostavila diferenciona dijagnoza.
Biomehanička procena hoda
Znanje
Funkcionalna anatomija zglobova i mišićno-tetivnih jedinica
Karakteristike kostiju, tetiva, ligamenata, zglobne hrskavice, mišića pod uticajem fizičkog stresa i istezanja i njihova otpornost na zamor
Analiza pokreta ljudi - osnove kinematike i kinetike
Biomehanička analiza za sport specifičnih tehnika
Efekti loše biomehanike, uticaj na držanje tela
Metodi i efekti promene biomehanike
Principi telesne morfologije
Sticanje iskustva iz biomehanike sa pedijatrom/fizioterapeutom
Posećivanje workshop-ova čije su teme ortotična konstrukcija.
Rad unutar kluba
Klupski lekar
Znanje
Uloga klupskog lekara
Predtakmičarski skrining
Zdravstvena edukacija i procena pred sezonu
Sticanje veština i fizičke kondicije
Zaštitna oprema
Medicinska oprema, obezbeđivanja lekova koji su potrebni za potrebe tima
Strukturisanje treninga u cilju sprečavanja povređivanja
Predavanje o dopingu i metodama/ dozvoljena upotreba zabranjenih lekova/ doping kontrola
Zdravstveni zahtevi za putovanja, u smislu leta avionom i imunizacija
Lekarska tajna i medicinsko pravni aspekti zdravstvenog zbrinjavanja sportiste
Poremećaji ishrane, trijada sportistkinja
Zaštita dece
Hendikepirani i sport
Veštine
Sposobnost komuniciranja
Sposobnost pripreme medicinskog tima za putovanje
Sposobnost procene stanja okruženja/higijene/objekata
Sposobnost da se radi i sa individualnim sportistima i sa timom
Sposobnost primarnog zbrinjavanja povređenog sportiste
Adekvatno vođenje medicinske dokumentacije
Iskustvo
Nadgledan najmanje 2 godine kao lekara tima
Vođenje protokola sportista i ekipe i svih stanja koja su bila
Iskustvo putovanja sa različitim timovima
Pohađanje odgovarajućih kurseva kao što je kurs Prve pomoći
Lekar odgovoran za sportske događaje
Opšte znanje
Pravni i medicinsko-pravni vodiči koji se odnose na medicinsku i Bezbednost gledalaca na objektima za takmičenje
Vodiči za broj i vrstu medicinskih radnika koji su potrebni za obezbeđivanje sportskih događaja sa velikim brojem učesnika i/ili gledalaca.
Relevantni pravni akti, nacionalni i EU koji se tiču organizacije sportskih događaja sa velikim brojem učesnika i/ili gledalaca
Procedura za evakuaciju povređenog sportiste ili gledalaca sa bilo kojeg sportskog događaja
Procedure za procenu potreba u smislu lekova, medicinske opreme, medicinskog osoblja, i komunikacijske opreme za bilo koji sportski događaj.
Specifični sportovi
Znanje
Bliskost sa širokom paletom sportova u smislu pravila i propisa, fizioloških zahteva i rizika povređivanja
Obezbeđivanje medicinske terapije za sportiste koji su u ovim sportovima
Obezbeđivanje saveta za upravu ekipa u smislu predtakmičarskog skrininga, programa treninga, procena rizika povređivanja i terapija povreda, za bilo koji od ovih sportova.
Iskustvo
Provođenje vremena sa timovima koji su uključeni u ove sportske discipline
Pohađanje odgovarajućih kurseva za lečenje sportista uključenih u ove sportove
Urgentna stanja
Povrede glave i potres mozga
Patofiziologija potresa mozga
Različite definicije potresa mozga
Procena ozbiljnosti potresa mozga - na osnovu anamneze
Razumevanje mogućih značajnih komplikacija
Dijagnostikovanje potresa mozga
Razumevanje kratkotrajnih i dugotrajnih posledica potresa mozga
Rehabilitacija sportiste sa potresom mozga
Racionalna procena povratka na sportske aktivnosti
Pravila specifična za različite sportove
Maksilofacijalne i povrede zuba
Iznenadna smrt u sportu
Znanja
Incidenca i prevalenca iznenadne smrti sportiste
Etiologija iznenadne smrti sportiste
Uključujući kardiološke uzroke
Uključujući traumatske uzroke
Faktori okoline
Razumevanje uloge predtakmičarskog skrininga
Veštine
Uvođenje strategije za smanjenje rizika od iznenadne smrti u sportu
Sposobnost za prepoznavanje sportista sa rizikom na osnovu anamneze, pregleda i odgovarajućih pretraga
Sposobnost za rad sa sportistima sa poznatim riziko faktorima
Iskustvo
Medicinsko obezbeđenje takmičenja u kontaktnim sportovima
Prisustvovanje kardiološkim testiranjima
Analiza EKG-a i prepoznavanje odgovarajuće patologije
Posmatranje ehokardiografije
Prisustvovanje kliničkoj praksi mekotkivnih oboljenja, uključujući Marfanov sindrom
Učestvovanje u izvođenju prethodnih pregleda
Trening iz reanimacije
Procena stanja na licu mesta uključujući pružanje pomoći za održanje osnovnih životnih funkcija, napredne tehnike za održanje životnih funkcija, anafilaksija, osnovni i napredni kurs održanja disajnih puteva, spinalna imobilizacija i principi bezbednog transporta pacijenta sa povredom kičme
Osnove farmakologije lekova primenjenih u reanimaciji
Detaljno poznavanje principa brige pacijenta bez svesti
Osnovno znanje i principi zbrinjavanja traume
Principi i tretman povrede kičme, glave, grudnog koša, abdomena, opekotina, povrede oka, zuba i genitourinarnih povreda
Nesreće i hitna stanja
Osnovi trijaže povreda
Akutna procena i tretman mekotkivnih povreda
Principi osnovnog zbrinjavanje fraktura
Znanja o najčešćim frakturama i dislokacijama gornjih i donjih ekstremiteta
Procena i tretman major i minor povreda glave
Diferencijalna dijagnoza kod akutnih trauma oka
Diferencijalna dijagnoza kod akutnih trauma uha, grla i nosa
Razumevanje principa i primene lokalnih anestetika kao i primene lokalne i opšte anestezije
LEKOVI U SPORTU
Razumevanje efekata različitih farmaceutskih preparata na fizičku radnu sposobnost
Istorijat upotrebe lekova u sportu
Nedozvoljene supstance i metode u sportu
Terapeutska upotreba lekova kod oboljenja ili povreda
Edukacija sportista i terapeuta - uloga lekara i njegove obaveze
Zakonodavci uključujući vladu, MOK, WADA i pojedinačne sportske organizacije
PSIHOSOCIJALNI ASPEKTI SPORTSKE MEDICINE
Svest o motornom učenju, selektivnoj pažnji i obradi informacija (teorija i modeli)
Psihologija promena ponašanja u toku sportske aktivnosti
Psihološki aspekti stresa, traume, nesposobnosti, rehabilitacije i neuspeha u sportu
Psihološki aspekti motivacije, pobuđivanja i uspeha
Grupna psihologija: ekipe, trenera, medicinske ekipe, grupna dinamika, remodelovanje ponašanja
Psihološki/efekti raspoloženja fizičke aktivnosti
Sociologija sporta: uključujući nasilje u sportu, norme i vrednosti ponašanja u sportu, efekat sporta i fizičke aktivnosti na socijalizaciju, uticaj uzora, pitanja upotrebe droge u sportu
Psihosocijalni efekti prekida bavljenja sportom
PRETRAGE I PROCEDURE
Znanja fiziologije nerva i mišića - motorna jedinica
Poznavanje i razumevanje elektrofizioloških metoda (EMG i NCS)
Poznavanje indikacija za elektrofiziološke pretrage, njihove prednosti i mane
Poznavanje osnovnih karakteristika normalnog EMG-a i NCS-a
Poznavanje tri osnovna tipa povrede nerva (neuropraksija, aksonotmeza, i neurotmeza)
Detaljno anatomsko poznavanje mišićnih kompartmana, posebno onih sa češćom pojavom povećanog pritiska u kompratmanu (kopartment sindrom)
Anatomija zglobova, specifično povezanih sa mogućim komplikacijama kod aspiracije ili kod injekcione terapije na zglobovima
Principi biomehanike donjih ekstremiteta i primena ortoza
Principi i tehnika ultrasonografije lokomotornog sistema
POVREDE KIČME, REHABILITACIJA POSLE AMPUTACIJA I SPORT KOD OSOBA SA INVALIDITETOM
Poznavanje specijalnih potreba sportista sa invaliditetom (cerebralna paraliza, osoba sa amputacijama, slabovidi i nagluve osobe, mentalno zaostale osobe)
Poznavanje specijalnih medicinskih potreba sportista sa invaliditetom (znanja o kateterima, dekubitusima, nega patrljka i drugo)
Razumevanje fizičkih problema sa kojima se sreću osobe sa amputacijama i korisnici medicinskih kolica u svakodnevnom životu i u odnosu na sport
Poznavanje vrsta prostetičkih aparata, posebno onih koje se upotrebljavaju u sportu
Poznavanje vrsta kolica i izmena neophodnih u pojedinim sportovima
Posedovanje znanja o grupama i organizacijama osoba sa invaliditetom
Poznavanje efekata povrede kičmene moždine na različitim nivoima
Znanja o klasifikaciji nesposobnosti i odgovarajućih pravila i propisa - Specijalna Olimpijada, Paraolimpijske asocijacije
FIZIČKA AKTIVNOST KOD POSEBNIH GRUPA
Deca i adolescenti
Sportska selekcija
Anatomske i fiziološke razlike dece i adolescenata, u odnosu na tretman povreda i bolesti
Pedijatrijske povrede lokomotrnog sistema: povrede epifiznog platoa, trakcioni apofizitis, tipične frakture i specifične mekotkivne povrede
Razumevanje ne akcidentalnih povreda u svim oblicima, uz poštovanje deteta i njegovih prava
Razumevanje Gillck-ove kompetentnosti i legalnost lečenja maloletnih lica
Osnovna znanja o metaboličkim poremećajima kod dece i adolescenata
Osnovna znanja i principi prethodnog pregleda kod dece, sa posebnim osvrtom na kardiološki pregled (na HOCM)
Dijagnostika i tretman astme indukovane fizičkom aktivnošću u detinjstvu
Primena odgovarajućeg treninga i opterećenja za razvoj kostiju i metabolizma
Identifikacija najčešćih poremećaja u ishrani i percepciji sopstvenog tela kod sportiste u razvoju, sa posebnom pažnjom na pojavu amenoreje (primarne i sekundarne) i pojavu trijade žene sportiste
Razlike na osnovu pola
Razumevanje efekata hormonskog ciklusa na fizičku sposobnost
Razumevanje efekata vežbanja na menstrualni ciklus
Principi manipulacije menstrualnim ciklusom
Kontracepcija kod sportistkinja, prednosti i mane u odnosu na fizičku sposobnost
Razumevanje veze između hormona, težine, osteoporoze i stres fraktura kod žena sportista
Veza između trudnoće i vežbanja u smislu bezbednosti i fizičke sposobnosti
Principi povratka vežbanju posle porođaja
Razumevanja polnih razlika i vežbanja
Stariji sportisti
Razumevanje efekata starenja na mišićnu masu, kardiovaskularnu spremnost, izdržljivost
Znanje i uzimanje u obzir hroničnih bolesti i njihovih efekata na fizičku sposobnost
Razumevanje rizika i koristi vežbanja kod starih osoba
Znanje o efektima lekova (tj. beta - blokatori) na sposobnost za vežbanje
Znanja o prepisivanju vežbi
ISTRAŽIVANJA I STATISTIKA
Znanja
Etika kliničkog istraživanja
Tipovi istraživanja: eksperiment, opservacija, kontrola, pojedinačni slučaj
Principi statistike, dizajn studije, randomizacija i tehnike obrade podataka
Epidemiologija sportskih povreda i zdravstveni problemi vezani za fizičku aktivnost
Veštine
Sposobnost kritičkog čitanja naučnih, kliničkih i drugih relevantnih naučnih studija
Sposobnost evaluacije činjenica predstavljenih u naučnom radu, pregled literaturnih navoda i meta-analiza
Prezentovanje rezultata istraživanja u radovima i na stručnim skupovima
Dizajniranje i primena kliničke studije
Primena nalaza istraživanja u kliničku praksu
Preduzimanje odgovarajućih koraka na osnovu nalaza kliničke studije
Prikazivanje sposobnosti kreiranja istraživanja
NASTAVNE I PREZENTACIONE SPOSOBNOSTI
Principi izrade prezentacije
Principi pripreme informacija u prezentaciji za grupe različitog nivoa medicinskog znanja (sportisti, treneri, drugi zdravstveni radnici, specijalisti sportske medicine)
Poznavanje softverskih paketa za prezentaciju informacija
Prezentacija (istorija slučaja, literaturni navodi, nova znanja) na sportsko medicinskom skupu na godišnjem nivou: regionalni, nacionalni i međunarodni (poželjno)
Učešće na zvaničnim kursevima za unapređenje nastavnih sposobnosti
SPORTSKO MEDICINSKI MENADŽMENT
Principi personalne efikasnosti/ menadžment vremena
Principi biznis planiranja i marketinške strategije
Razumevanje IT u medicinskoj praksi i potencijal za unapređenje efikasnosti prakse
Pitanja ljudskih resursa
Principi dobre komunikacije, savetovanje
Principi dobrog timskog rada - dinamika grupe, tehnike rukovođenja, rešenje konflikata, motivacija, unapređenje timskog identiteta
Sposobnost efikasnog rada u multidisciplinarnim timovima vezanim za sportiste i fizioterapeute, sportske naučnike, osteopate, kiropraktičare, trenere i druge
Principi efikasnog finansijskog rukovođenja, planiranja, razvojne politike i budžeta
Organizacije unutar medicinske profesije:
Kliničko upravljanje
Procena
Principi planiranja vođenja formalnih sastanaka sa akcentom na formalnu strukturu sastanka
ETIČKI I MEDIKO - LEGALNI ASPEKTI
Relevantno nacionalno (EU) zakonodavstvo i medicinsko-pravne smernice
Zakonodavstvo u vezi pacijentovih prava
Zakonodavstvo u vezi držanja medicinske dokumentacije
Zahtevi za saglasnošću pacijenta
Smernice za rad sa maloletnim licima i drugim potencijalno osetljivim populacijama
Upoznavanje sa metodama pridobijanja informacija od značaja za pacijentovu privatnost, od strane medija i drugih zainteresovanih lica
Zakoni o privatnosti
Aneks 2
Etički Principi u sportskoj medicini
Etički kodovi Međunarodna Federacija Sportske Medicine (International Federation of Sports Medicine - FIMS) se odnose na sve specijaliste medicine sporta. Pregled ovih tema sledi:
1. Medicinska Etika - opšti principi: isti etički principi koji se odnose na sve lekare će se odnositi i na sportsku medicinu. Glavne obaveze lekara su: Uvek voditi računa da je zdravlje lekara na prvom mestu. Nikada ne naškodi. Nikada ne nametati sopstveni autoritet na način koji ugrožava pravo sportiste da sam donosi odluke.
2. Etika u Sportskoj Medicini: Lekar koji vodi računa o sportistima različitog uzrasta ima etičku obavezu da razume specifične fizičke, mentalne i emotivne zahteve fizičke aktivnosti, vežbanja i sportskog treninga. Postoji različit odnos između lekara sportske medicine, njihovih poslodavaca, službenih lica iz sportskih organizacija, kolega lekara i sportista. U sportskoj medicini postoji veza između patoloških pojava i specifičnih rekreativnih i profesionalnih aktivnosti. Sportska povreda ima direktan i neposredan uticaj na učešće u sportskim aktivnostima koje mogu da imaju psihološke i finansijske implikacije.
3. Posebna etička pitanja u Sportskoj Medicini: Lekareva obaveza prema sportisti je primarna dok su ugovorne i druge obaveze na drugom mestu. Medicinska odluka mora biti doneta časno i savesno. Osnovni etički princip u zdravstvenoj nezi je poštovanje autonomije. Esencijalna komponenta autonomije je znanje. Nemogućnost dobijanja informisanog pristanka je podrivanje autonomije sportiste.
4. Odnos Sportista - Lekar: Lekar neće dozvoliti da religiozna uverenja, nacionalnost, rasna pripadnost, politički stavovi ili socijalni status utiču na njegove obaveze prema sportisti. Osnova odnosa sportiste i lekara bi trebali da budu međusobno poverenje i poštovanje. Sportista može da očekuje od lekara maksimalnu profesionalnost u svakom trenutku. Dati savet i pružena pomoć bi uvek trebali da budu doneti u korist sportiste. Pravo sportiste na privatnost mora biti zaštićena. Pravila o vođenju medicinske dokumentacije i zdravstvene nege će biti primenjena i na polju sportske medicine. Specijalista sportske medicine vodi urednu i preciznu dokumentaciju o svojim pacijentima. U svetlu velikog interesovanja javnosti i medija u vezi zdravlja sportista, lekar zajedno sa sportistom treba da odluči koje informacije mogu biti upotrebljene za javno prikazivanje. Kada je u ulozi timskog lekara, lekar specijalista sportske medicine preuzima odgovornost za sportiste kao i trener i klupska administracija. Od izuzetnog je značaja da svaki sportista bude informisan o toj lekarevoj obavezi i odobri objavljivanje u suprotnom poverljivih medicinskih informacija, ali samo za pojedine odgovorne osobe i za precizno navedene potrebe, a u vezi fizičke spremnosti sportiste. Specijalista sportske medicine će obavestiti sportistu o tretmanu, upotrebi lekova i mogućim posledicama na razumljiv način i tražiti saglasnost za nastavak daljeg lečenja.
5. Trening i Takmičenje: Lekar specijalista sportske medicine bi trebalo da se suprotstavi trenažnim protokolima i pravilima takmičenja koja bi mogla da ugroze zdravlje sportista. Lekar sportske medicine poseduje znanje o specifičnim i mentalnim zahtevima koji se postavljaju pred sportistu u toku sportskih aktivnosti. Relevantni aspekti ovoga uključuju: ekspertizu, efektivnost, efikasnost i bezbednost. Ako su sportisti deca ili adolescent u pitanju, lekar mora razmotriti posebne rizike koji određeni sport nosi osobi koja još nije dostigla fizičku i psihičku zrelost.
6. Obrazovanje: Lekar specijalista sportske medicine učestvuje na kursevima kontinuirane edukacije da bi održao i unapredio svoje znanje i veštine koje će mu omogućiti da pruži optimalne savete i negu svojim pacijentima sportistima. Stečena znanja bi trebao da podeli sa kolegama specijalistima sportske medicine.
7. Promocija zdravlja: Lekar specijalista sportske medicine je u obavezi da edukuje ljude svih uzrastnih kategorija o koristima bavljenja fizičkom aktivnosti po zdravlje čoveka.
8. Povrede i sportisti: Obaveza je lekara specijaliste sportske medicine da odredi da li povređeni sportista može da nastavi sa treningom ili takmičenjem. Ishod takmičenja ili trenerove sugestije ne bi trebalo da utiču na odluku, već samo mogući rizik i posledice po zdravlje sportiste. Prevencija povreda bi trebala da bude od najvećeg značaja.
9. Terapeutske vežbe: Kada su utemeljene na naučnom istraživanju, detaljno prepisane vežbe treba da budu deo terapeutskog plana za oporavak sportiste od povrede ili bolesti.
10. Odnos sa kolegama: Lekar specijalista sportske medicine treba da sarađuje sa drugim specijalistima: fizioterapeutima, psiholozima, biohemičarima, kliničkim fiziolozima i dr. Lekar specijalista sportske medicine ima krajnju odgovornost za zdravlje i dobrobit sportiste i trebalo bi prema tome da koordiniše rad i uloge drugih učesnika u brizi o zdravlju sportiste, u prevenciji, terapiji i rehabilitaciji povreda i bolesti. Koncept interdisciplinarnog timskog rada je esencijalan u sportsko - medicinskoj praksi. Lekar specijalista sportske medicine bi trebalo da se suzdrži od javnog kritikovanja kolega po profesiji koji su uključeni u radu sa sportistima. Kada lekar specijalista sportske medicine uoči problem kod sportiste koji prevazilazi njegov nivo stručnosti, on će savetovati sportistu da ga pregleda odgovarajući lekar specijalista i uputiće ga na takvog.
11. Odnos sa službenim licima u klubovima i sl.: U toku sportskog događaja odgovornost lekara specijaliste sportske medicine je da odluči da li povređeni sportista može da nastavi ili da se vrati u igru ili takmičenje. Lekar treba samostalno da donese takvu odluku. Da bi mogao da ispuni svoja etička načela i obaveze lekar specijalista sportske medicine mora insistirati na profesionalnoj autonomiji i odgovornosti za sve medicinske odluke vezane za zdravlje bezbednost i legitimna prava sportiste. Nijedno drugo lice ne bi trebalo da utiče na ovakve odluke. Nijedna informacija u vezi sportiste ne može biti data trećem licu bez saglasnosti sportiste.
12. Doping: Lekar specijalista sportske medicine će se suprotstaviti i u praksi uzdržati od upotrebe metoda koje poboljšavaju performanse veštački, kao npr. sredstva zabranjena od strane IOC i NJADA. Lekari sportske medicine se suprotstavljaju upotrebi sredstava koja nisu u skladu sa principima medicinske etike ili koja nisu naučno potvrđena. Prema tome suprotno je medicinskoj etici da dopusti doping u bilo kom obliku. Lekar takođe ne sme na bilo koji način da kupira bol u cilju povratka sportiste treningu ili takmičenju, ukoliko postoji rizik od pogoršanja povrede.
13. Istraživanja: istraživanja bi trebalo da budu sprovedena u skladu sa etičkim principima prihvaćenim za istraživanja na ljudima i životinjama. Istraživanje nikada ne sme biti sprovedeno na način koji bi mogao da povredi sportistu ili ugrozi fizičke sposobnosti sportiste.
tri godine
(36 meseci)
Opšti ciljevi specijalizacije
Namena specijalizacije
Specijalizacija iz transfuzijske medicine je stručni i obrazovni proces, u kome specijalizant dobija teorijsko i praktično znanje iz ove oblasti. Specijalizacija iz transfuzijske medicine obuhvata znanja iz oblasti opšte, laboratorijske i kliničke medicine. Specijalista transfuzijske medicine je medicinski kvalifikovana osoba koja je odgovorna za planiranje i organizaciju prikupljanja, obrade, skladištenja, transporta, distribucije, testiranja i racionalne primene krvi i produkata od krvi uz obezbeđenje sistema kvaliteta. Specijalista transfuzijske medicine treba da bude pripremljen da samostalno organizuje i vodi laboratoriju, ili službu transfuzije krvi, sve dijagnostičke i terapijske transfuzijske postupke kao i da priprema uputstva iz oblasti transfuzijske medicine. Samostalno učestvuje u izradi stručnih i edukativnih programa i u nadzoru sprovođenja doktrine iz oblasti transfuzijske medicine.
Trajanje i program specijalizacije
Specijalizacija traje 4 godine.
Program specijalizacije:
Dvosemestralna nastava |
9 meseci |
Bazična znanja u transfuzijskoj medicini |
13 meseca |
- davalaštvo krvi |
2 meseca |
- obrada, čuvanje, transport, distribucija i upotreba krvi i krvnih produkata |
1,5 meseci |
- laboratorijska ispitivanja u transfuzijskoj medicini i transplantaciji |
6,5 meseci |
- molekularna biologija i biotehnologija u transfuzijskoj medicini |
1 mesec |
- posebna poglavlja u transfuzijskoj medicini |
1 mesec |
- osposobljenost za dežurstvo |
1 mesec |
Klinička znanja u transfuzijskoj medicini |
|
11 meseci i 1 mesec odmora: |
|
- hematologija |
4 meseca |
- hirurgija i anesteziologija sa reanimacijom |
3 meseca |
- ginekologija i akušerstvo |
1 mesec |
- pedijatrija i neonatologija |
2 meseca |
- klinička imunologija |
1 mesec |
Završetak specijalizacije
Na početku specijalizacije specijalizantu se određuje glavni mentor (naučni saradnik, specijalista transfuzijske medicine) koji utvrđuje da je specijalistički staž završen tako što proverava trajanje specijalizacije, pohađanje teorijske i praktične nastave, izvođenje propisanih veština, kao i uspešnost položenih kolokvijuma.
Praktična nastava se izvodi u Institutu za transfuziju krvi Srbije kao nastavnoj bazi i u Službama za transfuziju krvi medicinskih centara u Beogradu koje imaju mentora.
Specijalizacija se završava specijalističkim ispitom. Ispitna komisija broji 5 članova, od kojih su 2 redovni nastavnici Medicinskog fakulteta u Beogradu, a 3 su specijalisti transfuzijske medicine sa zvanjem naučnog saradnika ili više.
Provera znanja
Svaki specijalizant ima specijalističku knjižicu i dnevnik u koje se upisuju sve izvršene vežbe, seminari i provere znanja.
Provera stečenog znanja
Kvalitet znanja i stručne sposobnosti specijalizanta kontrolišu se trajnim stručnim nadzorom i proverom znanja - kolokvijumima.
Neposredni i posredni nadzor nad sticanjem znanja i stručne sposobnosti specijalizanta imaju mentori. Taj nadzor se vrši svakodnevno. Provera znanja specijalizanta vrši se u obliku kolokvijuma, koji mogu biti pismeni ili usmeni.
Obavezni kolokvijumi su:
1) davalaštvo krvi, motivacija dobrovoljnih davalaca i donorski aferezni postupci,
2) genetika, imunologija i serologija krvnih grupa,
3) transfuzijski transmisivne bolesti,
4) terapijski aferezni postupci,
5) priprema labilnih i stabilnih produkata od krvi
6) usmerena hemoterapija i neželjeni efekti,
7) hemostaza - fiziološki i patofiziološki mehanizmi.
Znanje se proverava i kroz prikaze slučajeva, pripremanje seminara iz izabrane oblasti, pregledom literature, pisanjem stručnih radova i učestvovanjem u radu stručnih skupova. Uslov za polaganje specijalističkog ispita su uspešno položeni kolokvijumi i pozitivna ocena glavnog mentora za svaku školsku godinu.
Predispitni test
PROGRAM SPECIJALIZACIJE
Bazična znanja u transfuzijskoj medicini
Trajanje: 13 meseci
Osposobljenost i cilj:
- organizacija i vođenje akcija davanja krvi u transfuzijskoj ustanovi i na terenu
- osposobljenost za pripremu, distribuciju i primenu krvi i krvnih produkata i izvođenje donorskih afereznih postupaka
- osposobljenost za laboratorijska testiranja u transfuzijskoj medicini
- osposobljenost za dežurstvo pod nadzorom lekara specijaliste transfuzijske medicine
Kratak opis osposobljavanja u određenim oblastima
Davalaštvo krvi
Motivacija davalaca, promocija davalaštva i saradnja sa Crvenim krstom
Organizacija davanja krvi u transfuzijskim ustanovama i mobilnim ekipama
Načela davanja krvi
Davalac krvi, standardi, način uzimanja krvi i krvnih produkata
Donorski aferezni postupci
Organizacija transfuziološke službe
Zakonske regulative i propisi
Obrada, čuvanje, transport, distribucija i upotreba krvi i krvnih produkata
Priprema komponenata od krvi - centrifugiranje, filtriranje, zamrzavanje, odmrzavanje
Čuvanje i etiketiranje komponenata od krvi
Transport i distribucija komponenata od krvi
Priprema stabilnih produkata od krvi - kvalitet plazme za frakcionisanje, postupak frakcionisanja
Racionalna primena krvi i produkata od krvi - indikacije za lečenje, izbor krvnih produkata
Sakupljanje, izolacija i čuvanje matičnih ćelija hematopoeze iz periferne krvi afereznim postupkom
Obrada kostne srži u ABO i HLA inkompatibilnim transplantacijama
Neželjeni efekti hemoterapije i njihovo prijavljivanje
Laboratorijska ispitivanja u transfuzijskoj medicini i transplantaciji
Imunohematološka ispitivanja
Osnove imunologije i imunohematologije sa genetikom
Laboratorijska testiranja u imunohematologiji
Krvnogrupni sistemi eritrocita
Enzimski test, antiglobulinski test i druge metode za dokazivanje antieritrocitnih antitela
Skrining antieritrocitnih antitela
Pretransfuzijska testiranja
Identifikacija i kvantifikacija antieritrocitnih aloantitela, autoantitela
Imunohematološka i druga ispitivanja imunih hemoliznih transfuzijskih reakcija
Imunohematološka ispitivanja u prenatalnoj i perinatalnoj zaštiti
Metode, sudskomedicinski i etički vodiči u ispitivanju spornog roditeljstva
Priprema imunoseroloških reagenasa
Transfuzijski transmisivne bolesti
Transfuzijski transmisivne bolesti (virusne, bakterijske, parazitarne)
Laboratorijska ispitivanja za dokazivanje prisustva markera bolesti koje se mogu preneti krvlju, transplantacijom tkiva i organa (preliminarna, skrining i potvrdna testiranja, automatizacija procesa skrining testiranja, tehnika PCR)
Registrovanje i obaveštavanje dobrovoljnih davalaca krvi sa rekativnim, ponovo reaktivnim i pozitivnim rezultatima testiranja
Priprema nacionalnih alogaritama testiranja i standardnih operativnih procedura u okviru sistema hemovigilance
Povezivanje sa epidemiološkom službom Srbije
Imunologija trombocita i leukocita, sistem HLA
Trombocitni antigeni
Granulocitni antigeni
Imunogenetika sistema HLA
Klinički značaj HLA u transfuzijskoj medicini i transplantaciji
Tipizacija tkiva (serološki, molekularni i ćelijski testovi)
Metode detekcije i značaj antileukocitnih i antitrombocitnih antitela u transfuzionoj medicini.
Laboratorijska ispitivanja i imunološka merila pri transplantaciji tkiva i organa
Imunohemijska i biohemijska ispitivanja
Imunohemijske tehnike
Testovi ćelijske imunosti
Hipogamaglobulinemija
Plazmaproteinski i intracelularni izoenzimski polimorfizam
Uticaj transfuzije krvi na imuni sistem
Biohemijska ispitivanja krvi (kontrola zdravlja davalaca, praćenje promena u labilnim produktima od krvi)
Biohemijska ispitivanja urina (praćenje promene posle posttransfuzionih reakcija)
Laboratorijska ispitivanja hemostaze
Skrining i specijalni testovi hemostaze
Standardizacija i kontrola kvaliteta u laboratorijskom ispitivanju hemostaze
Laboratorijska dijagnoza poremećaja hemostaze (hemoragijski sindromi i trombofilije)
Laboratorijsko praćenje supstitucione terapije hemoproduktima i antitrombozne terapije
Kontrola kvaliteta hemoprodukata
Molekularna biologija i biotehnologija u transfuzijskoj medicini
Molekularnobiološka ispitivanja u transfuzijskoj medicini
Monoklonska antitela, rekombinantna tehnologija, molekularni, ćelijski i tkivni inženjering u transfuzijskoj medicini
Principi i tehnike u ćelijskoj biologiji
Posebna poglavlja u transfuzijskoj medicini
Terapijski aferezni postupci
Sistem obezbeđenja kvaliteta - dobra proizvođačka, laboratorijska i klinička praksa
Hemovigilance i farmakovigilance
Vođenje nacionalnih registara
Informacione tehnologije, automatizacija i automatska obrada podataka
Međunarodni i nacionalni zakonski propisi
Osnovi higijene, epidemiologije i socijalne medicine
Klinička znanja u transfuzijskoj medicini
Trajanje: 11 meseci
Osposobljenost i ciljevi:
- osposobljenost da samostalno učestvuje u lečenju, ordinira transfuziološku terapiju
- osposobljenost za samostalno transfuziološko zbrinjavanje složenih kliničkih stanja
- osposobljenost za samostalan rad u laboratoriji za transfuzijsku medicinu
- osposobljenost za samostalno dežurstvo
Kratak opis osposobljavanja u određenim oblastima
Hematologija
Lečenje krvlju i produktima od krvi kod hematoloških bolesnika
Urođeni i stečeni poremećaji hemostaze - etiologija, klinička slika, terapija
Transfuzijska aspekti u lečenju bolesnika sa poremećajima hemostaze
Transfuziološki aspekti transplantacije kostne srži
Hirurgija i anesteziologija sa reanimacijom
Indikacije za lečenje krvlju, krvnim produktima i izbor krvnih produkata u hirurgiji
Autologna transfuzija u hirurgiji - preoperativna donacija, akutna normovolemijska hemodilucija, intraoperativno prikupljanje krvi
Transfuziološko lečenje bolesnika u urgentnim stanjima
Ginekologija i akušerstvo
Specifičnosti transfuzijske medicine u ginekologiji i akušerstvu
Indikacije za lečenje i izbor krvnih produkta u ginekologiji i akušerstvu
Prenatalna i perinatalna dijagnostika, preventiva i terapija
Hemolitična bolest novorođenčeta, transfuzija kod ploda i novorođenčeta
Pedijatrija sa neonatologijom
Specifičnosti transfuzijske medicine u pedijatriji i neonatologiji
Indikacije za lečenje i izbor krvnih produkta u pedijatriji i neonatologiji
Poremećaji hemostaze u novorođenčadi i dečijoj dobi
Terapijske afereze u pedijatriji
Klinična imunologija
Eksperimentalna imunologija
Transplantaciona imunologija
Autoimune bolesti
Imunomodulutarni efekti transfuzije krvi
PRAKTIČNA NASTAVA (izvođenje predviđenih veština i vežbi, priprema seminara, asistencija pri određenim procedurama)
Specijalizant transfuzijske medicine na završetku specijalizacije mora imati overenu knjižicu sa potpuno završenim programom iz praktičnog dela nastave. Za pohađanje i izvođenje svih predviđenih vežbi, veština i seminara odgovoran je specijalizantov mentor
Obrada, čuvanje, transport, distribucija i upotreba krvi i krvnih produkata
Prikupljanje, obrada, čuvanje i primena krvi i produkata od krvi
- pregled davalaca krvi
- vođenje akcija davanja krvi
- priprema i čuvanje krvi i krvnih produkata (centrifugiranje, filtriranje, zamrzavanje, izdvajanje komponenti, frakcionisanje plazme)
- prijem i pregled dobrovoljnih davalaca za aferezne postupke, vođenje donorskih afereznih postupaka na aparatima, kontrola finalnog produkta i izdavanje
- primena krvi i komponenata od krvi: indikacije i izbor produkata od krvi
- primena krvi novorođenčetu, intrauterina fetalna transfuzija
- terapijske citafereze i plazmafereze
- autologna transfuzija krvi
- prikupljanje, izdvajanje i čuvanje matičnih ćelija hematopoeze
Laboratorijska ispitivanja u transfuzijskoj medicini i transplantaciji
- određivanje krvnih grupa i podgrupa sistema ABO, H i P ispitivanje sekretornog statusa
- ispitivanje strukturno srodnih eritrocitnih antigena
- ispitivanje antigena sistema Rhesus i varijanti D antigena
- ispitivanje drugih krvnogrupni sistema
- antiglobulinski test i druge tehnike za otkrivanje antieritrocitnih antitela
- pretransfuzijska ispitivanja
- skrining test za otkrivanje antiteritrocitnih antitela
- identifikacija antieritrocitnih antitela
- dokazivanje antieritrocitnih autoantitela i dijagnostikovanje imune hemolize
- serološka i druga ispitivanja kod sumnje na imunu hemoliznu transfuzijsku reakciju
- izbor krvi za transfuziju kod senzibilisanih osoba
- prenatalna i perinatalna dijagnostika, terapija i profilaksa
- testovi u veštačenju spornog roditeljstva
- testovi za dokazivanje transfuzijski transmisivnih bolesti i putem transplantacije tkiva i organa
- potvrdni testovi, obaveštavanje i razgovor sa osobama koje su inicijalno pozitivne na markere tranfuzijski transmisivnih bolesti
- automatizacija u postupcima testiranja
- ispitivanje trombocitnih antigena
- skrining i indentifikacija anti-trombocitnih antitela
- serološki testovi HLA tipizacije
- skrining i identifikacija anti-HLA antitela
- imunološki postupci i mere kod transplantacije tkiva i organa
- tehnike za ispitivanje proteina plazme
- ispitivanje faktora humoralne imunosti
- skrining testovi hemostaze
- specijalni testovi hemostaze
- laboratorijska dijagnoza hemoragijskih sindroma
- laboratorijska dijagnoza trombofilije
- kontrola antikoagulantne terapije
- kontrola krvnih produkata
Molekularna biologija i biotehnologija
- molekularni testovi tipizacije eritrocitnih antigena
- molekularni testovi tipizacije HLA
- molekularna ispitivanja u hemostazi
- proizvodnja test reagenasa
Klinička znanja u transfuzijskoj medicini
- rešavanje složenih slučajeva primene transfuzije krvi i komponenti od krvi pod nadzorom mentora
- transfuzijska terapija hematoloških bolesnika i koagulopatija
- terapija obolelih od hematoloških bolesti sa akcentom na primenu komponentne terapije
- indikacije za lečenje krvlju, krvnim komponentama i derivatima, njihova primena u hirurgiji
- autologna transfuzija u hirurgiji
- indikacije za lečenje krvlju, komponentama i derivatima krvi i njihova primena u porodiljstvu i neonatologiji
- prenatalna i perinatalna dijagnostika, preventivna terapija
- hemolitična bolest novorođenčeta, transfuzija krvi novorođenčetu i plodu
- indikacije za lečenje krvlju, komponentama i derivatima krvi, njihova primena u pedijatriji (naročito u pedijatrijskoj hematologiji) i intenzivna terapija
- transfuziološka priprema i lečenje u transplantaciji tkiva i organa.
tri godine
(36 meseci)
1. NASTAVNI PREDMETI
Vreme efektivnog trajanja i redosled izvođenja nastave:
Nastavni predmeti |
Raspored po semestrima |
Vreme Efektivnog Trajanja (meseci) |
Broj časova |
Vazduhoplovna higijena |
I |
1,5 |
180 |
Vazduhoplovna neuropsihijatrija |
I |
1 |
120 |
Medicinsko obezbeđenje letenja |
I |
2 |
240 |
Toksikologija |
I |
0,5 |
60 |
Vazduhoplovna fiziologija |
III |
2 |
240 |
Vazduhoplovna interna medicina |
III |
1 |
120 |
Vazduhoplovna oftalmologija |
III |
1 |
120 |
Vazduhoplovna otorinolaringologija |
III |
1 |
120 |
Vazduhoplovna psihologija |
V |
0,5 |
60 |
Anesteziologija sa reanimatologijom |
V |
3 |
360 |
Stažiranje u ambulanti civilnog aerodroma ili vazduhoplovne baze |
II, IV, VI |
18 |
2160 |
Zajednički predmeti |
* |
1,5 |
239 |
- Metodologija naučnog istraživanja |
|
|
(42) |
- Medicinska statistika i informatika |
|
|
(43) |
- Molekularna biologija i imunologija |
|
|
(41) |
- Vojna adragogija i psihologija |
|
|
(30) |
- Osnovi ratne medicine |
|
|
(41) |
- Osnovi ratne veštine, organizacija i taktika sanitetske službe |
|
|
(42) |
Godišnji odmor |
|
3 |
|
UKUPNO: |
VI |
36 |
4019 |
* Nastavu iz zajedničkih predmeta slušalac pohađa u najpogodnijem vremenu u toku specijalizacije, načelno ne u zadnjoj godini
U toku specijalizacije specijalizant se osposobljava za samostalan stručni rad iz vazduhoplovne medicine u civilnom i vojnom vazduhoplovstvu. Osposobljava se za samostalno izvođenje preventivnih, dijagnostičkih i terapeutskih procedura i za ocenu zdravstvene sposobnosti kandidata letača i padobranaca za letačku službu u miru i ratu.
Ovladava vojno-medicinskom ratnom doktrinom o zbrinjavanju povređenih i obolelih u RV.
Specijalizant ovladava principima medicinskog obezbeđenja letenja i letača i urgentno medicinskog zbrinjavanja povređenih ili obolelih letača, posada i putnika nakon vazduhoplovnih udesa i katastrofa.
Teoretskom nastavom specijalizant, osim obnove ranije stečenih znanja iz preventivne medicine, higijene, fiziologije, interne medicine, neuropsihijatrije, psihologije, otorinolaringologije i oftalmologije, ovladava funkcionalnom dijagnostikom i lečenjem oboljenja izazvanih delovanjem štitnih fizičko-hemijskim faktora letenja. Specijalizant se upoznaje sa teorijom letenja, problematikom spašavanja i preživljavanja posle vazduhoplovnih udesa, stiču osnovna znanja iz kliničke toksikologije i anesteziologije sa reanimatologijom.
U toku specijalizacije specijalizant se uključuje u poslove planiranja i organizacije rada sanitetske-zdravstvene službe. Osposobljava se za uspešnu procenu HE i RHB medicinske zaštite. Pored toga specijalizant radi na pripremama sanitetske-zdravstvene službe za rat. Praktična obuka se obavlja u specijalističkim kabinetima VMI, Centru za fiziološku trenažu VVA i Klinici za anesteziologiju i reanimaciju VMA, i stažiranju u ambulanti civilnog aerodroma ili vazduhoplovne baze RV. Obuka obuhvata posmatranje rada specijalista lekara, asistiranje i samostalno izvođenje dijagnostičkih, terapijskih, fiziološko-trenažnih procedura i postupaka reanimacije, pod kontrolom specijalista.
Program praktične nastave koji se izvodi u VMI i VMA, sadrži sve neophodne dijagnostičke, terapijske, preventivne i edukativno trenažne tehnike i metode - kojima specijalizant treba da ovlada u toku specijalizacije.
Stažiranjem u ambulanti civilnog aerodroma ili vazduhoplovne baze specijalizant se osposobljava za medicinsko obezbeđenje letenja. Oblici praktičnog rada su posmatranje, asistiranje i samostalno provođenje medicinskog obezbeđenja letenja i kompletne primarne zdravstvene zaštite ljudstva na aerodromu.
Specijalizant svojim radom provodi zaštitu i skrb letača i svih lica čiji rad neposredno ili posredno utiče na bezbednost letenja. Specijalizant je dužan da u okviru specijalističkog ispita odbrani specijalistički rad. Rad se prijavljuje Veću za poslediplomske studije u toku završnog dela specijalističkog staža; za ovo je predviđeno 3 meseca.
2. NASTAVNI PROGRAM - OBIM ZNANJA I VEŠTINA
Vazduhoplovna medicina (180 časova)
Osnovi zdravstvene ekologije i zaštita životne sredine, higijena vode. Higijena zemljišta i uklanjanje otpadnih materija. Higijena naselja. Higijena stanovanja. Higijena letačkih prostorija na aerodromu i smeštaja u poljskim uslovima. Higijena vojničkog smeštaja. Higijena grejanja i ventilacija. Higijena ambulante na aerodromu. Lična higijena. Lična higijena letača i njihove lične zaštitne opreme. Higijena usne šupljine. Školska higijena u civilnim i vojnim vazduhoplovnim školama.
Fiziologija i patologija ishrane. Planiranje i kontrola ishrane. Higijena životnih namirnica. Sanitarni propisi o kvalitetu životnih namirnica. Način i metode kontrole životnih namirnica. Higijena prehrambenih objekata (posebno letačkog restorana). Ishrana letačkog osoblja i putnika u civilnom vazduhoplovstvu i RV i PVO jedinicama. Energetske vrednosti letačkog obroka. Normativi za pripremanje letačkog obroka. Lekovi i letenje.
Fiziologija i patologija telesnog vežbanja. Metode kontrole fizičke razvijenosti, telesne sposobnosti i zamora. Higijena sportskih objekata i rekvizita. Medicinska kontrola sporta, obuke i telesnog vaspitanja u Armiji. Traumatizam u sportu i fizičkom vežbanju. Medicinska kontrola fizičkog vežbanja i rekreacije letača.
Higijena radnog mesta letača (kabine raznih tipova aviona). Fizički faktori radne sredine (mikroklima, buka, vibracije). Prirodni i veštački izvori zračenja. Radioaktivna kontaminacija životne radne sredine. Biološko dejstvo jonizujućih i nejonizujućih zračenja (posebno mikrotalasi) i mere zaštite.
Higijena rada u vojnoj industriji, remontnim zavodima i radionicama. Profesionalna oštećenja, oboljenja i metode zaštite avio-mehaničara, ljudstva radarskih i raketnih jedinica. Organizacija i metodika kontrole uslova rada i zdravstvenog stanja radnika (kontrole uslova radne sredine i periodični medicinski pregledi).
Osnovne zakonitosti epidemiološkog procesa. Primena epidemiološke metode u obradi masovnih oboljenja. Savremena saznanja o epidemiologiji, prevenciji i suzbijanju zaraznih bolesti. Organizacija protiv epidemijskih mera u miru i ratu. Dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija (vazduhoplova, aerodroma vazduhoplovne baze). Karantinske bolesti (kuga kolera, žuta groznica, velike boginje, pegavac, povratna groznica). Nekarantinske zarazne bolesti (grip, dizenterija, trbušni tifus, malarija).
Prevoženje rizičnog tereta vazdušnim putem (toksični materijalni, radioaktivni izotopi), realnost mogućnosti kontaminacije, akutnih i hroničnih trovanja. Prevencija - pravilno rukovanje i smeštaj toksičnih i radioaktivnih materija u vazduhoplovima.
Kolokvijum
Vazduhoplovna neuropsihijatrija (120 časova)
Psihoneuroze, oblici ispoljavanja i vazduhoplovnomedicinski značaj psihoneuroze i psihoneurotskih reakcija u letača. Psihosomatske reakcije i njihov vazduhoplovno medicinski značaj. Letački zamor. Grupna psihodinamika u letačkoj jedinici i njen mentalnohigijenski i vazduhoplovnomedicinski značaj u jačanju psihofizičke kondicije letača. Grupna psihodinamika bračnog i porodičnog života i njen značaj za psihičku stabilnost i profesionalno prilagođavanje letača. Alkoholizam u letača, oblici ispoljavanja, tretman i vazduhoplovnomedicinski značaj problema alkoholizma. Osnovni principi neurološkog i neuropsihijatrijskog pregleda letača. Kraniocerebralne povrede i njihov vazduhoplovnomedicinski značaj. Cervikobrahijalgije i lumboišijalgije u letača i njihov vazduhoplovnomedicinski značaj sa posebnim osvrtom na opterećenje ubrzanja u letača borbene avijacije kao mogući etiopatološki uzrok bola u leđima. Problem poremećaja svesti u letača. EEG i REG i njihov vazduhoplovnomedicinski značaj.
Psihološke osobenosti interpersonalnog odnosa lekar - pilot. Upoznavanje sa osnovnim tehnikama psihijatrijskog intervjua kao dijagnostičkog metoda stanja, načina reagovanja i crta i osobina ličnosti ispitanika - pilota (fenomenološki pristup, bihevioralni pristup, analitički pristup). Praćenje i procena stepena prilagođenosti pilota s posebnim osvrtom na savlađivanje stresova letenja. Detekcija pojedinih oblika neprilagođenog ponašanja na zahteve letačkog poziva. Procena psihičkih, fizičkih i socijalnih indikatora anksioznosti kao vodećeg simptoma bolesti adaptacije. Osnovne metode površinske psihoterapije (sugestija, persuazija, ventilacija, metod autoritativne čvrstine itd.).
Kolokvijum
Medicinsko obezbeđenje letenja (240 časova)
Medicinske indikacije i kontraindikacije za let i putovanje putnika u civilnom vazdušnom saobraćaju. Medicinske indikacije za hitni vazdušni transport povređenih i obolelih u Republici Srbiji. Medicinska kontrola zdravlja letača. Kontrola zdravlja letača u međukomisionom periodu. Vanredni pregled. Pretpoletni pregled letača. Kontrola zdravlja letača u toku letenja - savremene mogućnosti. Medicinsko obezbeđenje letenja u vazduhoplovnim školama. Ekipa za sanitetsko obezbeđenje letenja (sastav i zadaci). Planiranje medicinskog obezbeđenja letenja na aerodromu. Medicinsko obezbeđenje letova: na malim visinama, na velikim visinama, sa izraženim ubrzanjem, u složenim meteorološkim uslovima, u letnjem i zimskom periodu, fiziološke trenaže (katapultiranja), trenaže, ekspertizni i selekcioni testovi u barokomori. Medicinska kontrola sredstava za zaštitu letača od dejstva visinskih faktora. Medicinska kontrola fizičke obuke i rekreacije letača. Sanitetski nadzor pripremanja i distribucije hrane u letačkim jedinicama ili na civilnom aerodromu.
Medicinsko obezbeđenje skokova padobranom. Ocena zdravstvene sposobnosti padobranaca. Neposredno sanitetsko obezbeđenje padobranaca i padobranskih skokova. Kontrola zdravlja padobranaca u fazi priprema skoka. Predstartni pregled i sanitetsko obezbeđenje rejona ukrcavanja padobranaca. Sanitetsko obezbeđenje rejona ukrcavanja padobranaca. Sanitetsko obezbeđenje desantne prostorije.
Medicinska dokumentacija o bezbednosti letenja (ažurnost kartona za evidenciju zdravlja letača i ostale dokumentacije o zdravstvenoj sposobnosti letača). Upućivanje letača na ocenu sposobnosti za letačku službu.
Kolokvijum
Klinička toksikologija (60 časova)
Otrovi i trovanje. Definicija, putevi ulaska u organizam, metabolizam otrova, klinička slika trovanja, dijagnostika, terapija i mere prevencije.
Trovanje najčešćim hemijskim agensima u vazduhoplovstvu. Alifatski ugljovodonici (nafta, benzin, ulja, maziva). Aromatski ugljovodonici (derivati benzina, toluen, nitrofenoli, dinitroortokrezol). Halogeni derivati ugljovodonika (ugljente-trahlorid, trihloretilen). Alkoholi aldehidi, ketoni i glikoli (metanol, etanol, etilenglikol, dimetilketon). Gasovi (ugljen-monoksid, ugljendioksid, ugljendisulfid, cijanvodonik, fozgen, fluor, tetrafluoretilen), raketna goriva (nitrozni gasovi, hidracin). Pesticidi (inhibitori holin esteraze, hlorisani ugljovodonici, piretrini, parakvat). Kiseline (sumporna kiselina).
Kolokvijum
Vazduhoplovna fiziologija (240 časova)
Fiziologija čoveka (cirkulacija, respiracija, CNS i neuromuskulaturni sistem). Atmosfera fizičke i hemijske karakteristike i uticaj na letenje.
Hipoksija. Kardiovaskularne i respiratorne funkcije u uslovima hipoksije. Brzo dejstvo hipoksije na čula, mentalne i psihomotorne funkcije. Hronična hipoksija. Patoanatomske promene usled akutnog i hroničnog izlaganja hipoksiji. Fiziološki mehanizmi podizanja otpornosti prema hipoksiji i mogućnosti adaptacije na hipoksiju. Zaštita od hipoksije.
Uticaj sniženog barometarskog pritiska na čoveka. Dekompresivna bolest. Prevencija dekompresivne bolesti. Eksplozivna dekompresija. Barotrauma. Meteorizam, abdominalne i respiratorne teškoće na visini. Aeroodontalgija.
Ubrzanje. Pozitivna i negativna ubrzanja. Efekti radijalnih ugaonih i transverzalnih ubrzanja. Biodinamika deceleracije, inpakta i blast sindroma (ugaona ubrzanja, padobranski skokovi i katapultiranje). Zaštita od dejstva ubrzanja.
Disanje kiseonika pod pozitivnim pritiskom bez prisustva azota. Fiziološke osnove zaštitne i kiseoničke opreme letača na raznim tipovima vazduhoplova.
Fiziološka trenaža - očigledna nastava i obuka letača iz osnova vazduhoplovne fiziologije i medicine. Selekciona i ekspertizna testiranja letača na centrifugi i u barokomori.
Fiziologija cirkadijalnog ritma. San. Postojanost i promenljivost danonoćnog ritma. Vremenske zone. Desinhronizacija - resinhronizacija. Mere sprečavanja.
Kosmička sredina. Planete i sateliti u Sunčevom sistemu - ekološki pogledi, problemi ekobiologije u kosmosu. Dejstvo gasova i drugih fizičkih i hemijskih uticaja na organizam kosmonauta. Psihofizički problemi čoveka u kosmosu. Mogućnosti i načini obezbeđenja radne sposobnosti kosmonauta. Savremena ispitivanja dejstva faktora kosmičkog leta na čoveka.
Kolokvijum
Vazduhoplovna interna medicina (120 časova)
Interna medicina u savremenom vazduhoplovstvu. Struktura internističkih oboljenja i poremećaja u letačkom sastavu i donošenje eksperimentalnih rešenja. Metodičko uputstvo kojim se reguliše obim i način ispitivanja pri redovnim pregledima za sve kategorije ispitanika - letača. Pravilnik kojim se reguliše ocena sposobnosti za letačku službu letača u miru i ratu.
Dijagnostičke metode i principi ispitivanja u internoj medicini sa posebnim osvrtom na metodologiju pregleda i dijagnosticiranje poremećaja i oboljenja letačkog sastava. Funkcionalna i instrumentalna dijagnostika sa posebnim osvrtom na savremene elektrofiziološke metode koje se danas primenjuju (elektrokardiografija EKG-fonomehanokardiografija, ehokardio-grafija i dr.). Testovi fizičkog opterećenja i farmakološki gestovi.
Najčešći funkcionalni poremećaji i oboljenja kardiovaskularnog sistema u letača, dijagnostika i ocena sposobnosti (DNC).
Etioiatogeneza i lečenje. Hipertenzivne bolesti i ocena sposobnosti za letenje savremeni pogledi. Ateroskelroza - etiopatogeneza, klgšika, dijagnostika, lečenje, profilaksa i ekspertiza. Ishemična stanja miokarda. Metode otkrivanja latentne koronarne insuficijencije i pojava rane koronarne skleroze u letačkog osoblja (test fizičkog opterećenja DEK1’).
Poremećaji i oboljenja gastrointestinalnog trakta koja se susreću u letačkog osoblja (funkcionalni poremećaji gastrointestinalnog trakta, gastritis, ulkusna bolest - etiopatogeneza. Lečenje i ekspertiza).
Oboljenja respiratornog trakta u letačkog sastava. Prehladna oboljenja gornjih disajnih puteva, akutni i hronični bronhitis. TVC pluća, emfizam pluća, Ekspertiza respiratornih oboljenja i poremećaja u letača i padobranaca.
Ostala internistička oboljenja i poremećaji koji se sreću u letača (metabolički poremećaji, lipoproteinemija, hiperbilirubinemija).
Poremećaji glikoretulacije u letača, dijagnoza, terapija, prevencija i ocena sposobnosti sa naročitim osvrtom na probleme dijabetesa u letačkog sastava.
Pretpoletni, međuletni i posleletni pregledi letača-padobranaca u vezi sa otkrivanjem internističkih oboljenja (febrilna etapa i sl.).
Vazduhoplovna oftalmologija (120 časova)
Anatomija i fiziologija oka. Vidni ili optički putevi. Osnovni principi i postupci zbrinjavanja očnih oboljenja i podvrsta. Spoljašnja očna oboljenja. Teža očna oboljenja. Traumatologija oka. Diferencijalna dijagnoza crvenog oka, Funkcionalno ispitivanje vidnog analizatora. Dejstvo ekofizioloških faktora letenja na vidnu funkciju. Zaštita vida letača.
Oftalmološki zahtevi i ocena sposobnosti za letački poziv.
Kolokvijum
Vazduhoplovna otorinolaringologija (120 časova)
Anatomija, histologija i fiziologija ORL organa. Upalni procesi u otorinolaringologiji. Upalni procesi spoljašnjeg, srednjeg i unutrašnjeg uva.
Upalni procesi nosa i paranazalnih šupljina. Upalni procesi ždrela i grla. Značaj upalnih procesa ORL organa za obavljanje letačkih dužnosti.
Barotrauma. Barotraumatska oštećenja uva. Barotraumatska oštećenja paranazalnih šupljina. Prevencija barotraumatskih oštećenja. Uticaj barotraumatskih oštećenja ORL organa na letačku sposobnost.
Buka i vibracije kao aktuelni problem savremene urbane sredine. Poseban osvrt na buku i vibracije u vazduhoplovstvu. Moguće posledice dugotrajnog izlaganja buci i vibracijama.
Povrede uva, nosa i grla u ratnim uslovima. Epistaksa i postupci zaustavljanja krvarenja.
Kinetoze i mogućnosti zaštite od kinetoze. Selekcija i ocena sposobnosti za letačku službu.
Kolokvijum
Vazduhoplovna psihologija (60 časova)
Psihološka selekcija u vazduhoplovstvu. Psihološka klasifikacija i psihološka letačka ekspertiza. Psihologija letačke obuke. Psihološka racionalizacija režima letačkog rada i obnove. Inžinjerska avio-psihologija.
Psihološki aspekti bezbednosti letenja. Motivacija za letački poziv. Metode psiholoških ispitivanja (metoda posmatranja, eksperimenta, kliničko diferencijalna metoda, pomoćne metode u psihologiji, psihološki intervju, analiza radnog mesta letača, metoda testa u psihologiji).
Načela izrade psiholoških testova, metode i standardizacije (testovi za merenje mentalnih sposobnosti, mehaničkih sposobnosti, senzo-motornih sposobnosti, testovi pažnje, projektivni gestovi ličnosti, aparat testovi u psihologiji).
Prostorna orijentacija (opažanje vremena prostora, oblika, pokreta). Poremećaji opažanja - iluzije (iluzije vizuelnog porekla, iluzije vizuelnog porekla, iluzije površinskog i dubokog senzibiliteta, mešovite iluzije), Borba protiv dezorijentacije.
Letački zamor (priroda letačkog zamora, uzroci, simptomi i efekti zamora na letačku aktivnost, sprečavanje zamora u letača, objektivni i subjektivni metodi ispitivanja zamora).
Psihološke osobne različitih vrsta letova (vizuelnom, instrumentalno, let na velikim visinama, let na malim visinama).
Psihološki aspekti pripreme za letenje. Psihološki indikatori u pretpoletnom pregledu.
Kolokvijum
Anesteziologija sa reanimatologijom (360 časova)
Akutna respiratorna insuficijencija (etiologija, patogeneza, dijagnoza, klinička slika i lečenje).
Monitoring kardiovaskularnih, respiratornih, CNS i bubrežnih funkcija.
Šok (klasifikacija, patofiziologija, dijagnoza, klinička slika). Promene na plućima, srcu, CNS i bubrezima u šoku. Terapija šoka.
Medikamentozna terapija u urgentnim stanjima. Izotropni lekovi (adrenalin, dopamin, dobutoksin, izoprenalin, noradrenalin, kalcijumhlorid). Kardiotonici.
Diuretici. Kortikosteroidi. Betablokatori. Antihipertenzivi. Bronhodilatatori.
Analgetici i sedativi. Intravenski anestetici.
Akutni srčani zastoj (etiologija i dijagnoza). Terapija akutnog srčanog zastoja (medikamentoza terapija, spoljna masaža srca, kardiopulmonalna i cerebralana reanimacija):
- kardiopulmonalna reanimacija u odojčeta i deteta, moždana smrt, organizacija
- kardiopulmonalne reanimacije u vanbolničkim uslovima.
Kolokvijum
3. KATALOG VEŠTINA
|
Naziv veštine |
Posmatra veštinu |
Upoznaje veštinu |
Asistira |
Izvodi veštinu |
1. |
Pretpoletni, međuletni i posleletni pregled letača |
|
|
|
1000 |
2. |
Instruktaža i testiranje ispitanika hipoksijom u barokomori |
|
|
|
20 |
3. |
Instruktaža i određivanje vremena čiste svesti ispitanika u barokomori |
|
|
|
20 |
4. |
Instruktaža i određivanje oštrine vida ispitanika u barokomori |
|
|
|
20 |
5. |
Ispitivanje barofunkcije ispitanika u barokomori |
|
|
|
20 |
6. |
Izvođenje eksplozivne dekompresije u barokomori |
|
|
10 |
|
7. |
Katapultiranje letača na izbacivom sedištu |
|
|
10 |
|
8. |
Test disanja kiseonika pod pozitivnim pritiskom na regulatoru A-14 |
|
10 |
|
|
9. |
Testiranje presurizacije VKK i GŠ na KPT uređaju i obuka letača u disanju pod pozitivnim pritiskom i govornoj komunikaciji |
|
|
|
10 |
10. |
Test linearnog narastanja ubrzanja na centrifugi |
10 |
|
|
|
11. |
Antropometrijska merenja letača, izbor i podešavanje visinske i zaštitne opreme letača |
|
|
|
10 |
12. |
Uzimanje uzorak vode za piće na hemijsku i bakteriološku kontrolu |
|
|
|
10 |
|
Naziv veštine |
Posmatra veštinu |
Upoznaje veštinu |
Asistira |
Izvodi veštinu |
13. |
Hlorisanje vode za piće i kontrola rezidualnog hlora u vodi |
|
|
|
10 |
14. |
Sastavljanje dnevnog i sedmičnog jelovnika za vojnike i letače |
|
|
|
30 |
15. |
Uzimanje uzoraka obroka hrane radi kontrole energetske i biološke vrednosti obroka |
|
|
|
10 |
16. |
Kontrola ishrane i uhranjenosti (posebno letača i letačkog osoblja) |
|
|
|
10 |
17. |
Kontrola KTB, objekata i magacina ishrane |
|
|
|
40 |
18. |
Kontrola fizičke razvijenosti i kondicije |
|
|
|
3 |
19. |
Kontrola higijenskog stanja objekata i rekvizita za izvođenje obuke (posebno spec. letačke obuke) i telesnog vaspitanja |
|
|
|
15 |
20. |
Detekcija mikrotalasnog zračenja |
|
|
3 |
|
21. |
HE izviđanje |
|
|
|
3 |
22. |
Dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija |
|
|
3 |
|
23. |
Medicinska kontrola primene HTZ mera pri radu |
|
|
|
10 |
24. |
Uzimanje i slanje biološkog materijala za mikrobiološki pregled |
|
|
|
10 |
25. |
Fizikalni internistički pregled |
|
|
|
10 |
26. |
Snimanje i interpretacija EKG zapisa u miru |
|
|
50 |
|
27. |
Snimanje i interpretacija EKG zapisa u testovima fizičkog opterećenja (Masterov test, 40 čučnjeva i dr.) |
|
|
30 |
|
28. |
Interpretacija EKG zapisa u farmakodinamskim testovima (test sa kalijumom, nitroglicerinski test, atropinski test) |
|
|
5 |
|
29. |
Tumačenje polikardiografije (EKG, fonokardiogram, karotidogram) |
5 |
|
|
|
30. |
Testovi progresivnog mišićnog opterećenja na tredmilu ili bicikl-ergometru |
5 |
|
|
|
31. |
Primena dinamičke elektro kardiografije - holter bez ili sa presurometrom |
|
|
30 |
|
32. |
Funkcionalno ispitivanje respiratornog sistema malom spirometrijom (VK, VK/MEVS/s, RV |
30 |
|
|
|
33. |
Balistokardiografija, ehokardiografija, vektokardiografija |
5 |
|
|
|
34. |
Pregled oka pomoću prirodnog, difuznog i fokalnog osvetljenja |
|
|
|
20 |
35. |
Pregled vežnjače, ektropioniranje donjih i gornjih kapaka |
|
|
|
20 |
36. |
Pregled rožnjače difuznim i fokalnim osvetljenjem |
|
|
|
20 |
37. |
Pregled zenice i ispitivanje reakcija zenica |
|
|
|
20 |
38. |
Digitalno merenje intraokularnog pritiska |
|
|
|
10 |
39. |
Ispitivanje oštrine vida pomoću optotipa |
|
|
|
10 |
40. |
Ispitivanje motiliteta očne jabučice, skrivene i manifestne razrokosti, konvergencije i adaptacije |
|
|
|
10 |
41. |
Ispitivanje širine vidnog polja metodom konfrontacije |
|
|
|
10 |
42. |
Ispitivanje kolornog vida pomoću Holmogrenovnih vunica ili pseudoizohromatskim tablicama |
|
|
|
10 |
43. |
Otoskopija |
|
|
|
30 |
44. |
Rinoskopija |
|
|
|
30 |
45. |
Orofaringoskopija |
|
|
|
30 |
46. |
Laringoskopija |
|
|
|
30 |
47. |
Zadnja rinoskopija |
|
|
|
10 |
48. |
Modificirani Romberg-test |
|
|
|
10 |
49. |
Ispitivanje sluha šapatom |
|
|
|
10 |
* * *
|
Naziv veštine |
Posmatra veštinu |
Upoznaje veštinu |
Asistira |
Izvodi veštinu |
50. |
Ispitivanje uva |
|
|
|
10 |
51. |
Plasiranje kanile u periferne vene |
|
|
|
10 |
52. |
Kontinuirano merenje arterijskog krvnog pritiska |
|
|
|
10 |
53. |
Veštačko disanje - manuelne metode i insuflacione |
|
|
|
30 |
54. |
Endotrahealna intubacija |
|
|
|
50 |
55. |
Nazotrahealna aspiracija |
|
|
|
10 |
56. |
Nazobronhijalna aspiracija |
|
|
|
10 |
57. |
Plasiranje urinarnog katetera |
|
|
|
5 |
58. |
Plasiranje gastrične sonde |
|
|
|
5 |
59. |
Spoljna masaža srca |
|
|
|
5 |
60. |
Primena defibrilatora |
|
|
|
5 |
61. |
Primena lekova u kardiopulmonalnoj reanimaciji |
|
|
|
5 |
62. |
Fizikalna terapija i opšta nega pacijenta na intenzivnoj nezi |
|
|
|
10 |
63. |
Neurološki pregled |
|
|
|
5 |
64. |
Vođenje standardizovanog psihološkog intervjua |
|
|
|
10 |
65. |
Primena usmene i pismene ankete |
|
|
|
10 |
66. |
Primena testova pažnje tipa papir-olovka i test - aparata |
|
|
|
10 |
67. |
Primena testova za ispitivanje zamora tipa papir-olovka i test-aparata |
|
|
|
10 |
68. |
Ispitivanje prostih reakcija na vizuelne i akustične draži na aparatu KD-8 |
|
|
|
10 |
4. UPUTSTVO ZA REALIZACIJU
Nastavu izvoditi u obliku predavanja, vežbi, seminara, konsultacija, mentorskog i praktičnog rada, a specijalizante uputiti na samostalno izučavanje literature.
Pri realizaciji nastave koristiti sva raspoloživa očigledna sredstva koja ima Vojnomedicinska akademija.
Provera znanja
Kontrola, provera i ocenjivanje teoretskog i praktičnog znanja i veština predviđenih nastavnim planom i programom obavljaju se u skladu sa dinamikom specijalističkog stažiranja, po katalogu veština i planu kolokvijuma.
Specijalistički ispit
Nakon završetka teorijskog i praktičnog specijalističkog staža i položenih kolokvijuma, specijalizant može pristupiti polaganju završnog specijalističkog ispita.
45. Medicinska statistika i informatika tri godine
(36 meseci)
(za doktore medicine, doktore stomatologije, diplomirane farmaceute, magistre farmacije, diplomirane farmaceute - medicinske biohemičare, magistre farmacije - medicinske biohemičare)
Cilj specijalizacije
Ovladavanje znanjima i veštinama prikupljanja medicinskih podataka, analize, interpretacije i donošenja zaključaka u uslovima nesigurnosti, kao i generisanja, prenosa, čuvanja i korišćenja informacija u cilju rešavanja zdravstvenih problema. Sticanje znanja i veština u korišćenju statističkih alata, informacionih i komunikacionih tehnologija u procesu donošenja odluka u zdravstvenom informacionom sistemu.
Trajanje specijalizacije
Specijalizacija traje tri /3/ godine od kojih je:
1. Dvosemestralna nastava - 9 meseci
2. Specijalistički staž - 27 meseci:
- Institut za medicinsku statistiku i informatiku - 13 meseci
- Institut za javno zdravlje Srbije - 3 meseca
- Zavod za javno zdravlje - 3 meseca
- Dom zdravlja - 3 meseca
- Zdravstveni centar ili klinički, odnosno kliničko bolnički centar - 3 meseca
- Republički fond za zdravstveno osiguranje - 1 mesec
- Republički zavod za statistiku - 1 mesec
U cilju provere znanja u toku specijalizacije specijalizanti polažu sledeće kolokvijume:
1. Medicinska statistika
2. Medicinska informatika
3. Informacioni sistemi u zdravstvu
4. Socijalna medicina
5. Epidemiologija.
VEŠTINE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU SPECIJALIZACIJE
Oblast: Medicinska statistika
|
Naziv veštine |
Gleda |
Asistira |
Izvodi |
1. |
Prikupljanje i upravljanje podacima |
|
|
1 |
2. |
Priprema podataka za analizu |
|
|
1 |
3. |
Statističko opisivanje |
|
|
3 |
4. |
Uzorak i statističko zaključivanje |
|
|
3 |
5. |
Ocena vrednosti parametara osnovnog skupa |
|
|
3 |
6. |
Testiranje hipoteze o razlici populacionih parametara |
|
1 |
12 |
7. |
Ocena povezanosti između varijabli |
1 |
|
5 |
8. |
Statističko modelovanje. Regresioni modeli |
|
1 |
8 |
9. |
Opšti linearni modeli |
|
|
2 |
10. |
Klasifikacione metode |
|
|
2 |
11. |
Metode za redukciju podataka i otkrivanje strukture |
|
|
2 |
12. |
Analiza vremena do nastupanja događaja |
|
|
2 |
13. |
Analiza vremenskih serija |
|
|
2 |
14. |
Procena zdravstvenog stanja stanovništva |
|
|
1 |
15. |
Analiza zdravstvenih sistema |
|
1 |
|
16. |
Modeliranje i simuliranje sistema |
1 |
|
|
17. |
Veličina uzorka i statistička snaga |
|
|
2 |
18. |
Kvalitet podataka. Preciznost i tačnost. Pouzdanost i valjanost. Slaganje između različitih metoda merenja |
|
1 |
2 |
19. |
Ocena tačnosti dijagnostičkih testova |
|
|
1 |
20. |
Definisanje istraživačkog problema. Formulacija ciljeva istraživanja i hipoteza |
1 |
|
|
21. |
Dizajn istraživanja |
1 |
|
|
22. |
Dizajn opservacionih studija |
1 |
|
|
23. |
Dizajn eksperimentalnih studija |
1 |
|
|
24. |
Sistematski pregled i meta-analiza |
|
1 |
1 |
25. |
Statistički softverski paketi |
|
|
3 |
26. |
Prikazivanje rezultata statističkih analiza |
|
1 |
3 |
Oblast: Medicinska informatika
|
Naziv veštine |
Gleda |
Asistira |
Izvodi |
27. |
Medicina zasnovana na dokazima, pretraživanje i pristup medicinskom znanju |
1 |
|
1 |
28. |
Uloga informacionih tehnologija u diseminaciji medicinskog znanja |
1 |
|
1 |
29. |
Osnovi korišćenja veb pretraživača za pronalaženje zdravstvenih informacija na Internetu i onlajn bazama podataka |
1 |
|
2 |
30. |
Pretraživanje i pristup medicinskom znanju u specijalizovanim medicinskim bazama podataka |
1 |
|
2 |
31. |
Analiza, procena valjanosti i primenljivost informacija kreiranih u medicinskim istraživanjima |
|
|
2 |
32. |
Standardi u medicinskoj informatici |
1 |
|
1 |
33. |
Elektronska medicinska dokumentacija |
1 |
|
1 |
34. |
Informacioni sistemi, zdrav. informacioni sistem |
1 |
|
|
35. |
Informacioni sistem laboratorije |
1 |
|
|
36. |
Farmakološki informacioni sistem |
1 |
|
|
37. |
Radiološki informacioni sistem |
1 |
|
|
38. |
Informacioni sistem praćenja pacijenata |
1 |
|
|
39. |
Bolnički informacioni sistem |
1 |
|
|
40. |
Informacioni sistem u ambulantno-polikliničkoj službi |
1 |
|
|
41. |
Informacioni sistem medicinskih istraživanja |
1 |
|
|
42. |
Bibliotečki informacioni sistem |
1 |
|
|
43. |
Informacioni sistem u medicinskoj edukaciji |
1 |
|
|
44. |
Informacioni sistem zdravstvenog osiguranja |
1 |
|
|
45. |
Korišćenje znanja u medicinskom odlučivanju |
|
|
2 |
46. |
Analiza odlučivanja |
1 |
|
1 |
47. |
Drvo odlučivanja |
1 |
|
1 |
48. |
Višekriterijumsko odlučivanje |
1 |
1 |
|
49. |
Procena medicinskih tehnologija |
1 |
1 |
|
tri godine
(36 meseci)
Svrha specijalizacije iz oblasti palijativne medicine je da lekari steknu odgovarajuće teorijsko i praktično znanje iz palijativne medicine koja uključuje sve aspekte palijativnog zbrinjavanja bolesnika sa teškim, hroničnim neizlečivim bolestima, počev od momenta postavljanja dijagnoze preko različitih faza obolenja do smrti, i da ovladaju principima, izazovima i osobenostima ove oblasti medicine.
Cilj ove specijalizacije je sticanje odgovarajućeg teorijskog i praktičnog znanja sa ovladavanjem veštinama palijativnog zbrinjavanja - kako bi kroz prevenciju i olakšavanje patnji putem ranog otkrivanja i adekvatne procene i lečenja fizičkih simptoma bolesti kao i odgovarajućom psihosocijalnom o duhovnom podrškom bio omogućen najbolji mogući kvalitet života teškim bolesnicima i njihovim porodicama i time se ostvarilo osnovno ljudsko pravo na manje patnje i vise dostojanstva za pacijente čija se bolest ne može izlečiti.
Potreba za ovakvim osposobljavanjem zdravstvenih radnika proistekla je zbog neophodnog holističkog pristupa lečenju i sve većeg broja građana kojima je neophodno potrebno palijativno lečenje i zbrinjavanje - najviše zbog porasta broja obolelih od teških bolesti sa progresivnim tokom (maligna, kardiovaskularna i cerebrovaskularna obolenja, šećerna bolest sa komplikacijama, neuromuskularna, autoimuna obolenja, HIV/AIDS), saobraćajnog traumatizma kao i zbog starenja stanovništva.
Principi palijativnog zbrinjavanja ne razlikuju se od univerzalnih principa dobre kliničke prakse, ali je za stručno palijativno zbrinjavanje potrebno specifično znanje, saosećanje, osećajnost i poštovanje drugih. Palijativno zbrinjavanje je važna komponenta sistema zdravstvene zaštite sa potrebom da usluge palijativnog zbrinjavanja budu podjednako dostupne širom Republike Srbije što je i naglašeno u Strategiji za palijativno zbrinjavanje, koju je Vlada 2009. godine usvojila. Preduslov za to je upravo sticanje odgovarajućeg teorijskog i praktičnog znanja sa ovladavanjem veštinama palijativnog zbrinjavanja.
Program ovih specijalističkih studija traje tri godine, i to: 12 meseci nastave (2 semestra), 36 meseci praktične obuke, i završni ispit. Ovaj program obuhvata teorijska i praktična znanja iz više oblasti: osnove i filosofiju palijativnog zbrinjavanja, razvoj palijativnog zbrinjavanja na međunarodnom nivou, modele pružanja palijativnog zbrinjavanja; kvalitet života (definicija, značaj procene, upitnici kvaliteta života); modalitete palijativnog lečenja (hemioterapija, radioterapija, hirurško lečenje, farmakološki i nefarmakološki pristupi), osnovne principe kontrole simptoma bolesti, principe procene, planiranja i evaluacije terapije, prevenciju i rehabilitaciju u palijativnom zbrinjavanju; posebno specifičnosti palijativnog zbrinjavanja u dece i u starijoj populaciji; anatomske i fiziološke osnove bola, procenu bola kao simptoma i terapijske opcije bola kao fizičkog simptoma i lečenje "totalnog bola", patofiziologiju somatskog i visceralnog bola, mehanizme neuropatskog bola, procenu kancerskog bola (skale i upitnici), osnovne principe terapije kancerskog bola, principe farmakološke kontrole bola sa farmakodinamikom opioida, neopioidnih analgetika i adjuvantnih analgetika, nefarmakološke metode kontrole bola, interventne procedure u lečenju bola, hirurške procedure u lečenju bola, fizikalne mere i rehabilitaciju u lečenju bolnih stanja, hitna stanja u lečenju kancerskog bola, specifičnosti terapije hroničnog postoperativnog bola, glavobolje, različitih bolnih sindroma, posebno specifičnosti terapije bola u dece i u starijoj populaciji; utvrđivanje uzroka i nefarmakološke i farmakološke terapijske pristupe drugim simptomima bolesti: zamora, anoreksije i kaheksije, gastrointestinalnih simptoma/sindroma (kserostomija, stomatitis, disfagija, mučnina i povraćanje: indigestija/GER, štucanje, opstipacija, dijareja, opstrukcija creva, ikterus, hematemeza, melena) uz posebno i interventne metode u rešavanju gastrointestinalnih simptoma i sindroma; žeđi sa pristupima hidraciji i ishrani; respiratornih simptoma (dispnea, kašalj, hemoptizije, simptomi bronhoplućnih infekcija) - uz posebno i inetrventne procedure; urinarnih simptoma (urinarna inkontinencija, retencija urina, nikturija, strukture i opstrukcije urinarnih puteva, akutne bubrežne insuficijencije, urinarne fistule); dermatoloških simptoma i znaka (dekubitusi, fistule, stome, limfedem, povišena temperatura i znojenje, svrab, nega usne duplje); neuroloških simptoma (vrtoglavice, gubitak orijentacije, slabost, mišićni spazmi, rigiditet, konvulzije, hiperefleksija, kortikosteroidna miopatija), neuropsihijatrijskih simptoma (delirijum, insomnija, depresija, anksioznost, konfuzija, agitacija i halucinacije); terapijskih pristupa infekcijama u palijativnoj medicini; obuhvata i hitna stanja u palijativnoj medicini (hiperkalcemija, kompresija kičmene moždine, akutni abdomen, ileus, sindrom kompresije gornje šuplje vene, masivni pleuralni izliv, masivni perikardni izliv i/ili tamponada srca, masivne hemoptizije, hemoragija, sepsa), kao i aspekte rešavanja problema vezanih za česta i značajna komorbidna stanja, rehabilitaciju u palijativnom zbrinjavanju, komplementarne/alternativne terapije u palijativnom zbrinjavanju; posebno psihosocijalne i duhovne aspekte (duhovni bol/totalni bol dr.) sa procenom psihosocijalnih potreba i pružanjem podrške pacijentu i njegovoj porodici i duhovnom podrškom kao deo holističkog pristupa (zbrinjavanja) i psihološke reakcije na hroničnu bolest, gubitak bliske osobe i tugovanje; etička i pravna pitanja, etičke dileme u palijativnom zbrinjavanju; veštine komunikacije u palijativnom zbrinjavanju, modele komunikacije; modele timskog rada, rešavanja sindroma sagorevanja i dr.
OBLICI NASTAVE
U okviru ovog programa nastava se realizuje kroz teorijska predavanja (180 časova) i seminarsku nastavu (60 časova) tj. ukupno 240 časova u toku dvosemstralne nastave, uz radionice, i kroz praktičnu nastavu kroz obavezni staž u referentnim ustanovama pod rukovodstvom imenovanog mentora, i završni ispit. Teoretska nastava obuhvata sve navedene oblasti u okviru palijativne medicine. Praktična nastava se obavlja po mentorskom principu u odgovarajućim zdravstvenim ustanovama.
Program teorijske nastave
Hronična progresivna obolenja i stanja koja najčešće zahtevaju palijativno zbrinjavanje
A Uvodni deo
1. Maligne bolesti
- Karcinom dojke
- Kolorektalni karcinom
- Ginekološki maligniteti
- Karcinom pluća
- Hematološki poremećaji/maligniteti i dr.
- Tumori u dece
- Druga maligna obolenja
2. Kardiovaskularne bolesti
Koronarna bolest/Arterijska hipertenzija sa hroničnim popuštanjem srca
3. Cerebrovaskularne bolesti
Moždani udar sa značajnim invaliditetom kao posledicom
4. Respiratorne hronične progresivne bolesti
Astma, HOBP, bronhiektazije/cistična fibroza, progresivne intersticijske bolesti/stanja pluća sa posledicama (respiracijska insuficijencija, respiatorni invaliditet)
5. Diabetes mellitus
Dijagnostika i terapija dijabetesnog stanja, rana detekcija i prevencija hroničnih komplikacija, hronične komplikacije i njihove posledice
6. Obolenja mišićno-koštanog sistema i vezivnog tkiva
Reumatska oboljenja, degenerativna oboljenja zglobova, vanzglobni reumatizam, lumbalni sindrom i dr.
7. Neurološke i neuromišićne bolesti i stanja
ALS, MS, Miopatije, Polineuropatije, Alzheimerova bolest, demencije, Parkinsonizam/Parkinsonova bolest, neurološke manifestacije sistemskih bolesti/vaskulitisa i dr.
8. Traumatizam sa posledičnim invaliditetom, stanja posle mutilantnih trauma i operacija/amputacija ekstremiteta
9. HIV/AIDS
B Palijativno zbrinjavanje
1. Osnove palijativnog zbrinjavanja
1) Filozofija i praksa palijativnog zbrinjavanja
2) Modeli pružanja palijativnog zbrinjavanja
3) Razvoj palijativnog zbrinjavanja na međunarodnom nivou
4) Razvoj palijativnog zbrinjavanja u Republici Srbiji, Strategija za palijativno zbrinjavanje
5) Razlike između palijativnog zbrinjavanja dece i palijativnog zbrinjavanja odraslih
6) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja u dece
7) Međunarodna mreža za palijativno zbrinjavanje dece (ICPCN)
8) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja u starijoj populaciji
2. Kvalitet života
1) Definicije kvaliteta života
2) Značaj procene kvaliteta života
3) Upitnici kvaliteta života
3. Kontrola bola i drugih simptoma bolesti
1) Sveobuhvatna procena u palijativnom zbrinjavanju
2) Osnovni principi kontrole simptoma bolesti
a) Kurativna vs. palijativna terapija
b) Modaliteti palijativnog lečenja, hemioterapija, radioterapija, hirurško lečenje, interventne procedure, farmakološki i nefarmakološki pristupi
v) Početna procena, planiranje i evaluacija terapije
g) Principi prevencije i rehabilitacije u palijativnom zbrinjavanju
3) Specifičnosti principa kontrole simptoma u dece
4) Specifičnosti principa kontrole simptoma u starijoj populaciji
5) Procena i kontrola bola
a) Definicija bola, pojam "totalnog bola"
b) Anatomske i fiziološke osnove bola
v) Patofiziologija somatskog i visceralnog bola, mehanizmi neuropatskog bola
g) Procena bola
d) Terapijske opcije bola kao fizičkog simptoma
đ) Procena kancerskog bola (skale i upitnici),
e) Osnovni principi terapije hroničnog kancerskog bola sa probojem bola, lečenje "totalnog bola"
ž) Principi farmakološke kontrole bola, u skladu sa principima i "stepenicama" (SZO)
z) Farmakodinamika opioida, neopioidnih analgetika i adjuvantnih analgetika
i) Načini primene lekova, opiofobija, rotacija opioida
j) Nefarmakološke mere kontrole bola
k) Interventne procedure u lečenju bola
l) Hirurške procedure u lečenju bola
lj) Hitna stanja u lečenju kancerskog bola
m) Specifičnosti terapije akutnog i hroničnog postoperativnog bola,
n) Glavobolja - klasifikacija, mehanizmi, specifičnosti terapije različitih vrsta glavobolja
nj) Različiti bolni sindromi, klasifikacija, mehanizmi, specifičnosti terapijskog pristupa
o) Prepreke za optimalnu kontrolu bola
p) Lečenje bola kod umirućih pacijenata
r) Specifičnosti pristupa terapiji bola u dece
s) Specifičnosti pristupa terapiji bola u starijih
t) Organizaciona i pravna pitanja
6) Zamor, slabost, letargija
7) Gastrointestinalni simptomi /sindromi
a) kserostomija, stomatitis - principi nege usne duplje,
b) disfagija, štucanje
v) mučnina i povraćanje: patofiziologija, mehanizmi nastanka i klasifikacija, farmakologija antiemetika i terapijski pristupi zavisno od uzroka i ev. specifičnih sindroma
g) indigestija/GER, štucanje,
d) opstipacija, dijareja, opstrukcija creva
đ) ikterus, ascit
e) hematemeza, melena
ž) posebne interventne metode u rešavanju gastrointestinalnih simptoma i sindroma;
8) Plućni simptomi
a) Dispneja - uzroci, klasifikacija, terapijski pristupi zavisno od uzroka: farmakološki, nefarmakološki i interventne procedure
b) Stridor
v) Kašalj, hemoptizije
9) Neurološki simptomi - vrtoglavice, gubitak orijentacije, slabost, mišićni spazmi, rigiditet, nekontrolisani pokreti, konvulzije i napadi, hiperefleksija, kortikosteroidna miopatija i dr.
10) Psihološki/psihijatrijski simptomi: delirijum/akutno konfuzno stanje, uznemirenost, poremećaji prilagođavanja, insomnija, depresija, anksioznost i strah, halucinacije
11) Urinarni simptomi - urinarna inkontinencija, spazmi mokraćne bešike, urinarna retencija, hematurija/krv u mokraći, urinarne fistule
12) Seksualni problemi u teško obolelih
13) Žeđ, anoreksija i kaheksija
14) Dermatološki simptomi - rane, dekubitusi, limfedem, svrab i dr.
15) Povišena temperatura i znojenje
4. Infekcije i njihovo lečenje u palijativnoj medicini
1) Febrilna neutropenija kao poseban entitet,
2) Mesto/organ infekcije, utvrđivanje uzročnika, terapijski pristup
5. Hitna stanja u palijativnoj medicini
1) Jak, nekontrolisan bol
2) Hiperkalcemija,
3) Kompresija kičmene moždine,
4) Akutni abdomen, Ileus,
5) Sindrom kompresije gornje šuplje vene,
6) Masivni pleuralni izliv,
7) Masivni perikardni izliv i/ili tamponada srca,
8) Masivne hemoptizije
9) Hemoragija
10) Sepsa
6. Aspekti rešavanja problema vezanih za česta i značajna komorbidna stanja
1) Srčana insuficijencija
2) Hronična opstruktivna bolest pluća (HOBP)
3) Terminalna insuficijencija bubrega
4) Terminalna insuficijencija jetre
7. Zbrinjavanje u poslednjim časovima života, terminalna nega (end-of-life care)
1) Principi zbrinjavanja u poslednjim časovima života
2) Ciljevi zbrinjavanja u poslednjim časovima života
3) Razgovor o skoroj smrti
4) Znaci i simptomi skore smrti
5) Najčešći simptomi u poslednjih 48 sati života
6) Nutritivna podrška, parenteralna rehidratacija
7) Kardiopulmonalna reanimacija u terminalnoj fazi bolesti
8) Palijativna/terminalna sedacija
8. Psihosocijalni i duhovni aspekti
1) Psihološke reakcije na hroničnu bolest, gubitak bliske osobe i tugovanje
2) Procena psihosocijalnih potreba pacijenta i porodice:
a) Porodične okolnosti,
b) Etničke, socijalne i religijske razlike
3) Pružanje podrške pacijentu i njegovoj porodici
4) Praktična, finansijska i pravna pitanja
5) Strategije prevazilaženja teške situacije
6) Gubitak voljene osobe, tugovanje i ožalošćenost
7) Normalno i anticipatorno tugovanje
8) Faktori rizika za komplikovano tugovanje, abnormalno (komplikovano) tugovanje
9) Deca i tugovanje, pružanje podrške deci tokom tugovanja
10) Modeli podrške ožalošćenima
11) Duhovna podrška
a) Zadovoljavanje duhovnih i verskih potreba
b) Duhovna podrška kao deo holističkog pristupa (zbrinjavanja)
v) Duhovni bol/totalni bol
g) Suština duhovne podrške
9. Etička i pravna pitanja
1) Etika i zakon, osnovni principi medicinske etike
2) Etičke dileme u palijativnom zbrinjavanju
3) Saopštavanje istine o dijagnozi i prognozi
4) Princip dvostrukog efekta
5) Medicinski asistirano samoubistvo, eutanazija
6) Uzaludno lečenje, prekid i uskraćivanje lečenja
7) Palijativna/terminalna sedacija, kliničko odlučivanje
8) Razlike u pogledu zakonskih i etičkih normi na lokalnom i međunarodnom nivou
10. Komunikacija
1) Značaj komunikacije i modeli komunikacije
2) Veštine potrebne zdravstvenim radnicima za delotvornu komunikaciju
3) Verbalna vs. neverbalna komunikacija
4) Saopštavanje loših vesti/otkrivanje teških informacija
5) Reakcije pacijenata na loše vesti (poricanje/neprihvatanje istine, bes/ljutnja)
6) Komunikacija sa rodbinom pacijenta
7) Prepreke dobroj komunikaciji, konflikti i njihovo prevazilaženje
8) Terapeutski odnos kao odgovor na emotivnu patnju pacijenata
11. Timski rad i samosvest
1) Izgradnja tima i uloge članova tima
2) Multidisciplinarni timovi za palijativno zbrinjavanje i timski rad
3) Saradnja u palijativnom zbrinjavanju
4) Stres u palijativnom zbrinjavanju
5) "Sindrom sagorevanja" i briga o sebi
12. Specifične populacije pacijenata i palijativno zbrinjavanje
1) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja u HIV/AIDS populaciji
2) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja u intenzivnim jedinicama
3) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja obolelih od cerebro-vaskularnih obolenja
4) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja obolelih od hroničnih KAVS obolenja
5) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja obolelih od hroničnih respiratornih obolenja
6) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja obolelih od neuroloških/neuromišićnih obolenja/stanja i značaj asistirane ventilacije i drugih potpornih mera
7) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja obolelih od teških sistemskih, degenerativnih obolenja
8) Specifičnosti palijativnog zbrinjavanja nakon mutilantnih trauma ili operacija
PROHODNOST
Palijativna medicina je interdisciplinarna grana medicine koja podrazumeva holistički pristup pacijentu i samim tim multidisciplinarnu, multiprofesionalnu saradnju koja se zasniva na timskom radu u palijativnom zbrinjavanju sa specifičnostima zavisno od vrste osnovne teške bolesti. Stoga prohodnost ka ovoj specijalizaciji imaju: svi lekari nakon završenih studija medicine.
ISHOD
Sticanje teorijskog i praktičnog znanja iz oblasti palijativne medicine, omogućava da kao specijalista bilo samostalno ili u sklopu tima koji može i sam da obrazuje, zbrinjava teško obolele sveobuhvatno kroz holistički pristup i pruža odgovarajuću podršku porodici obolelog. Tako bi kroz prevenciju i olakšavanje patnji putem ranog otkrivanja i adekvatne procene i lečenja fizičkih simptoma bolesti kao i odgovarajućom psihosocijalnom o duhovnom podrškom bio omogućen najbolji mogući kvalitet života teškim bolesnicima i njihovim porodicama i time se ostvarilo osnovno ljudsko pravo na manje patnje i više dostojanstva za pacijente čija se bolest ne može izlečiti.
Specijalista je osposobljen i za planiranje i izvođenje stručnih projekata, kao i za pružanje stručne pomoći u odgovarajućim projektima drugih autora. Pored toga, stiče odgovarajuću osnovu da svoje znanje, veštine i iskustva prenese studentima u pedagoškom procesu u dodiplomskoj i poslediplomskoj nastavi.
STEČENO ZVANJE
Specijalista palijativne medicine.
II. PROGRAMI SPECIJALIZACIJA ZA SPECIJALNOSTI U STOMATOLOGIJI
1. Preventivna i dečja stomatologija
tri godine
(36 meseci)
Nastavni plan specijalizacije iz Preventivne i dečje stomatologije:
|
meseci |
Preventivna stomatologija |
9 |
Dečja stomatologija |
12 |
Programska stomatološka zaštita |
11 |
Oralna hirurgija |
1 |
Ortopedija vilica |
2 |
Oralna medicina |
1 |
Plan specijalističkih studija
1. PREVENTIVNA STOMATOLOGIJA (teorijska i praktična nastava na Klinici Stomatoloških fakulteta ili odseka) 9 meseci
Kroz nastavu organizovanu na fakultetu specijalizant izučava:
- socijalno-medicinski i zdravstveni značaj oralnih bolesti,
- mogućnosti preventivne stomatologije da promocijom (oralnog) zdravlja, primarnom prevencijom i primenom profilaktičnih mera, ranom dijagnostikom i sanacijom oralnih bolesti (sekundarnom prevencijom) kod visokorizičnih populacionih grupa (trudnice, deca, omladina, osobe ometene u psihofizičkom razvoju) unapredi oralno zdravlje populacije
- Upoznaje se sa savremenim strategijama za unapređenje oralnog zdravlja zasnovanim na naučnim i stručnim dokazima u pogledu etiologije, patogeneze, epidemioloških i kliničkih ispitivanja, dijagnostike, klasifikacije i evidentiranja oralnih bolesti, dijagnostikom i kontrolom faktora rizika od značaja za pojavu oralnih bolesti (ishrana, loše navike, oralna higijena, opšta oboljenja itd), preventivnim i profilaktičnim merama i sredstvima, primenom fluorida, i sl.
- Upoznaje se sa ciljevima i mogućnostima programske stomatološke zdravstvene zaštite i ostalim merama i aktivnostima od značaja za obezbeđenje oralnog zdravlja.
- Upoznaje i izučava epidemiologiju (opšta epidemiologija, epidemiologija oboljenja usta i zuba), zdravstvenu statistiku, metodologiju zdravstvenog vaspitanja u stomatologiji.
- Upoznaje se sa organizacijom i planiranjem stomatološke zdravstvene delatnosti i posebno sa organizacijom i funkcionisanjem preventivne stomatološke zaštite (realizacija preventivnih programa) i dr.
- U toku teorijske i praktične nastave na fakultetu, specijalizant je dužan da uradi jedan seminarski rad iz oblasti organizacije stomatološke delatnosti i jedan iz oblasti preventivne stomatologije
Posebni ciljevi:
1. Prevencija karijesa
- Znanje o karijesnom procesu u mlečnoj denticiji i u stalnoj denticiji, uloga bakterija; uloga saharoze; uloga domaćin-specifični mehanizmi odbrane, biohemijski procesi u dentalnom plaku, predilekciona mesta; akutna i hronična lezija; psiho-socijalni aspekti i ocenjivanje rizika
- Znanje o mogućnostima kontrole karijesa modifikovanjem ishrane; dokazi o uticaju ishrane na karijes, kariogenost ugljenih hidrata, moguće modifikacije dijete u cilju redukcije karijesa
- Znanja o ograničenom i uobročenom unošenju saharoze, mogućnost primene zaslađivača u ishrani
- Prevencija karijesa povećanjem otpornosti zuba primenom fluorida
- Fluoridi u prevenciji karijesa
- Mehanizmi kojima fluoridi deluju
- Fluorisanje vode za piće
- Kućna nega
- Profesionalna nega
- Zalivači fisura
- Fenomen remineralizacije
- Preventivni aspekti u restaurativnoj stomatologiji
- Prevencija karijesa mehaničkom kontrolom plaka
- Prevencija karijesa antimikrobnom kontrolom plaka
- Hlorheksidin i druga hemioprofilaktička sredstva
- Prevencija karijesa izbegavanjem transmisije kariogenih mikroorganizama
- Imunologija i vakcinacija
2. Prevencija periodontalnih oboljenja
- Poznavanje etioloških faktora za nastanak oboljenja parodoncijuma
- Poznavanje faktora i procene rizika za nastanak oboljenja periodoncijuma
- Poznavanje dentalnog plaka (biofilma), i njegov značaj (razvoj plaka i čvrstih naslaga), ekologija plaka i struktura plaka; odbrambeni odgovor domaćina na mikroorganizme plaka; faktori koji utiču na formiranje plaka, faktori koji modifikuju odbrambeni sistem organizma
- Kompetentan da postavi dijagnozu na osnovu dobijene anamneze i obavljenog kliničkog pregleda
3. Prevencija ortodontskih nepravilnosti
4. Prevencija povreda u orofacijalnoj regiji u dece
5. Prevencija oralnih oboljenja kod pacijenata sa posebnim potrebama
2. DEČJA STOMATOLOGIJA (teorijska i praktična nastava na Klinici Stomatoloških fakulteta ili odseka) 12 meseci
Kroz nastavu organizovanu na fakultetu specijalizant se osposobljava da:
- analizira i prati razvitak lica, vilica i zuba;
- anatomiju i histologiju mlečnih i stalnih zuba,
- psihosomatske karakteristike i psihološke tipove dece.
- Osposobljava se za samostalnu dijagnostiku i terapiju oboljenja usta i zuba u dece,
- izučava opšta i infektivna oboljenja i njihov uticaj na usnu duplju,
- bolesti usta u dece, tumore i ciste u ustima,
- karijes i komplikacije karijesa (oboljenja pulpe i periodoncijuma mlečnih i stalnih zuba),
- traumatologiju u dečjoj stomatologiji,
- oralno-hirurške zahvate u dece,
- proteziranje u dece,
- primenu sedacije i opšte anestezije u radu sa decom,
- stomatološko zbrinjavanje dece sa medicinskim rizicima i smetnjama u psihofizičkom razvoju.
- U toku teorijske i praktične nastave na fakultetu, specijalizant je dužan da uradi dva seminarska rada iz oblasti dečje stomatologije
Posebni ciljevi:
- Dijagnostika i plan terapije
Kompetentan da u dobu novorođenčeta i odojčeta oceni anamnestičke podatke dobijene u razgovoru sa roditeljem/starateljem:
- prenatalne, natalne i neonatalne anamneze
- istorije razvoja
- medicinske istorije
- stomatološke istorije
- ocenjivanje oralne higijene
- faktora rizika za rani nastanak karijesa
- navike sisanja i rizik od ranog razvoja malokluzije
- istorije načina ishrane
- socijalni status
- kompetentan u dijagnostikovanju oralnih tumora i cista uključujući Epštajnove perle, Bonova zrna, kongenitalni epulis, limfangiome
- kompetentan u dijagnostikovanju nerazvijenih zuba (natalnih i neonatalnih)
- kompetentan u dijagnostikovanju i terapiji karijesa u ranom detinjstvu i drugih formi karijesa
- kompetentan u terapiji oralne kandidijaze i primarnog herpetičnog stomatita
- kompetentan u zbrinjavanju hitnih slučajeva kao posledica traume ili infekcije
- kompetentan u primeni rendgenografskih metoda dijagnostike i poznavanju rizika koji postoje kod rendgenografskog snimanja u dečjoj stomatologiji
- prepoznati znake zlostavljanja dece ili zapostavljanja dece
Kompetentan da u uzrastu od 3-6 godina ispita ovu starosnu grupu obuhvatajući:
- ocenu ponašanja
- ekstraoralno ispitivanje
- intraoralno ispitivanje
- da uzme u obzir preventivne mere; oceni oralnu higijenu i rizik za razvoj karijesa
- dijagnostikuje poremećaje oralne mišićne funkcije
- dijagnostikuje i zbrine rani gubitak ili pomeranje mlečnih zuba
- dijagnostikuje rane znake malokluzije
- dijagnostikuje stanje i oboljenja pulpe
Pored prethodno navedenih obučenosti u ovoj starosnoj grupi specijalizant treba da u uzrastu od 6 do 12 godina:
- dijagnostikuje potrebe za preventinim merama u vezi sa primenom oralne higijene, zalivača fisura, ishrane, unosa fluorida
- oceni okluzalni razvoj
- spreči i tretira traumu
Pored prethodno navedenih znanja i veština, specijalizant treba da u uzrastu od 12 godina do adolescencije:
- dijagnostikuje rane znake periodontitisa
- oceni razvoj i rast
- poseduje znanje o temporo - mandibularnom zglobu
- prepozna znake seksualnog zlostavljanja
- prepozna znake zloupotrebe droge
- prepozna poremećaje u ishrani (anoreksija i bulimija)
- Restaurativan tretman
Kompetentan da u mlečnoj denticiji:
- uradi preparaciju kaviteta prema morfološkim karakteristikama zuba i karakteristikama restaurativnih materijala
- da analizira neuspehe da bi sprečio greške u budućnosti
- odabere tretman i materijal u odnosu na aktivnost karijesa i starost deteta
- dijagnostikuje oboljenja pulpe
- sprovede konzervativni kao i radikalni tretman pulpe (prekrivanje pulpe, parcijalnu pulptomiju, pulpotomiju, pulpektomiju)
- protetski zbrine izgubljene zube
- oceni kvalitet restauracija
Kompetentan da u mešovitoj denticiji:
- spreči i tretira karijes jamica i fisura korišćenjem zalivača fisura ili preventivnih ispuna
- protetski nadoknadi izgubljene zube
- dijagnostikuje oboljenja pulpe i tretira ih
- tretira mlade stalne zube sa nezavršenim i završenim rastom korena
Kompetentan da u stalnoj denticiji:
- estetski zbrine stalne zube adhezivnim sistemima
- sprovede adekvatan endodontski tretman stalnih zuba
- sprovodi izbeljivanje avitalnih i vitalnih zuba
- primenjuje estetske fasete
- postavi adhezivne mostove i splintove
- Traumatologija
- da razume principe prevencije povreda zuba uključujući rano sprečavanje ortodontskih nepravilnosti, korekciju loših navika i izradu štitnika za zube
- da sprovedu pregled i ocenjivanje pacijenata sa povredama zuba uključujući odgovarajuće dijagnostičke metode (radiografija) i da naprave plan zasnovan na očekivanoj prognozi povređenih zuba
- da utvrde stanje pulpe primenom različitih testova
- da sprovode adekvatan tretman manjih povreda mekih tkiva
- da poznaju mere koje se primenjuju u sprečavanju infekcije posle povrede
- da dijagnostikuju rasklaćenja zuba i primene adekvatnu imobilizaciju (splintovima)
- zbrinjavanje povreda alveolarnog grebena
- sprovode lečenje pulpe povređenih zuba uključujući pulpotomiju po Cveku, apeksifikaciju zuba sa nezavršenim rastom korena i zuba sa završenim rastom korena
- restauriraju frakture krunica i korena, korišćenjem kompozitnih smola, kompozitnih i porcelanskih krunica i keramičkih ili kompozitnih faseta
- dijagnostikuju i tretiraju frakture korena
- da razumeju biološke procese reparature tvrdih zubnih tkiva i pojavu resorpcije koja prate replantaciju zuba
- da steknu iskustvo u replantaciji traumatski izbijenih zuba
- sprovode adekvatan tretman povreda u mlečnoj denticiji
Specijalizanti stiču znanja o:
- ortodontskom zbrinjavanju povređenih zuba
- tome da li je povreda posledica zlostavljanja dece i da je prijave nadležnim institucijama
- dijagnostikovanju povreda maksilofacijalne regije i adekvatnom zbrinjavanju
- prepoznavanju poremećaja u razvoju stalnih zuba nastalih kao posledica povreda u mlečnoj denticiji
Da budu upoznati sa:
- klasifikacijom, etiologijom i epidemiologijom povreda zuba
- mehanizmom odgovora oralnih tkiva na povrede i zarastanje povređenih tkiva
- principima autotransplantacije zuba
- principima oseointegracije implanata
- znacima i simptomima povrede nerava
- planiranjem i izradom čuvara prostora traumatski izgubljenih prednjih zuba uključujući i dostupne ortodontske metode
- Oralna medicina i oralna patologija
- dijagnostikovanje i tretiranje oralnih manifestacija sistemskih oboljenja na mekim i čvrstim zubnim tkivima u dece sa kardiovaskularnim oboljenjima, bubrežnim, endokrinim, imunološkim oboljenjima, malignim oboljenjima, i sa hemoragijskim sindromom
- dijagnostikovanje i tretman bakterijskih, virusnih, gljivičnih infekcija oralne sluzokože posebno kod imunokompromitovane dece
- dijagnostikovanje i lečenje muko-gingivalnih anomalija (frenektomija)
- dijagnostika i tretman u poremećaju razvitka zuba (fluoroza, tetraciklinska prebojenost, amelogenezis i dentinogenezis imperfekta)
- dijagnoza i lečenje poremećaja u morfologiji, broju i nicanju zuba
- dijagnoza i tretiranje impaktiranih zuba koristeći hirurške tehnike koje uključuju i hirurški ortodontski tretman
- Deca sa posebnim potrebama-medicinski rizični pacijenti
- kompetentni da planiraju i sprovode kompleksnu stomatološku negu u dece koja su medicinski, psihološki, mentalno ili socijalno rizični pacijenti
- kompetentni da sprovode stomatološku negu hospitalizovane dece
- poseduju znanje o infekcijama kod imunokompromitovanih pacijenta
- poseduju znanje o profilaksi bakterijskog endokarditisa
- kompetentni da rukovode ili budu deo tima za stomatološko zbrinjavanje u opštoj anesteziji
3. PROGRAMSKA STOMATOLOŠKA ZAŠTITA - 11 meseci
Praktična nastava se obavlja na nivou primarne zdravstvene zaštite u zdravstvenim ustanovama koje imaju imenovane mentore za ovu oblast specijalizacije, i to
a) Školska stomatološka nega (5 meseci)
Specijalizant uz mentora planira i sprovodi:
- Sistematski pregled (po 1 odeljenje) učenika: I, V i VIII razreda
- Kontrolne preglede (po 1 odeljenje) učenika: II, III, IV, VI i VII razreda
- Obrađuje i analizira epidemiološke podatke sa sistematskih pregleda
- Donosi plan rada (organizacioni sastanci, plan zdravstveno-vaspitnog rada, plan preventivnih i profilaktičnih aktivnosti, plan sanacije i dosanacije)
- Realizuje utvrđeni plan rada
- Izveštaj o izvršenju planiranih aktivnost
- Evaluacija efekata rada (dobre, loše strane, nedostaci)
Ovaj deo staža obraditi kao seminarski rad.
b) Predškolska stomatološka nega (3 meseca)
Stomatološka zaštita dece u predškolskim ustanovama (2 meseca)
- Sistematski pregled dece u 3-oj godini života.
- Obrađuje i analizira epidemiološke podatke sa sistematskih pregleda.
- Donosi plan rada (organizacioni sastanci, plan zdravstveno-vaspitnog rada, plan preventivnih i profilaktičnih aktivnosti, plan sanacije i dosanacije),
- Realizuje utvrđeni plan rada.
- Izveštaj o izvršenju planiranih aktivnost.
- Evaluacija efekata rada (dobre, loše strane, nedostaci)
Stomatološki rad sa predškolskom decom u pripremnim odeljenjima pred polazak u školu (1 mesec)
- Sistematski pregled (30 dece)
- Individualni plan preventivnih i preventivno-terapijskih mera
- Zalivanje fisura, sanacija karijesa na stalnim zubima
- Zdravstveno-vaspitni rad sa decom i roditeljima
- Evaluacija efekata rada (dobre, loše strane, nedostaci)
- Izveštaj o izvršenju preventivnih aktivnosti, profilaktičkih mera
- Izdavanje uverenja o zdravim i saniranim zubima
- Obrada i analiza podataka sa sistematskih pregleda
Ovaj deo staža obraditi kao seminarski rad.
c) Programska saradnja sa ostalim segmentima zdravstvene službe (pedijatrija, ginekologija, patronaža, zdravstveno vaspitanje) - 1 mesec
Specijalizant se upoznaje sa savetovališno-dispanzerskim metodom rada, radom polivalentne patronažne službe, vakcinacijama, uticajem ekoloških uslova na zdravlje dece, zdravstvenim vaspitanjem i timskim radom u zdravstvenoj zaštiti dece.
- rad u savetovalištu za majku i dete (50 porodica sa novorođenom decom), rad u savetovalištu za trudnice (50 trudnica)
- saradnja sa patronažnom službom
- planiranje i izvođenje preventivnih mera i zdravstveno-vaspitnog rada
- izveštaj o izvršenim preventivnim aktivnostima
d) Programska saradnja sa ostalim segmentima društvene zajednice (lokalne zajednice) - 2 meseca
Specijalizant se upoznaje sa osnovnim principima i metodama promocije oralnog zdravlja u lokalnoj zajednici:
- promocija oralnog zdravlja na nivou lokalne zajednice
- koordinacija preventivnih aktivnosti na nivou lokalne zajednice
- saradnja sa lokalnim vlastima i njihovo aktivno uključivanje u promociju oralnog zdravlja
- saradnja sa lokalnom privredom na obezbeđivanju uslova za promociju oralnog zdravlja ili sufinansiranju akcija (aktivnosti na lokalnom nivou), sa posebnim akcentom na vodosnabdevanje, proizvođače hrane, sredstava za higijenu, i sl.
- saradnja sa lokalnim medijima u cilju promocije oralnog zdravlja
- saradnja sa lokalnim prosvetnim ustanovama.
4. ORALNA HIRURGIJA 1 mesec
Specijalizant se upoznaje i osposobljava za pružanje prve pomoći, antišok terapiju, primarnu obradu povreda, dijagnostiku i terapiju akutnih dentogenih infekcija i mogućnosti oralno-hirurških intervencija u dece i odraslih.
5. ORTOPEDIJA VILICA 2 meseca
Upoznaje se i osposobljava za dijagnostiku ortodontskih nepravilnosti, primenu mera primarne prevencije i interceptivne ortopedije vilica.
6. ORALNA MEDICINA 1 mesec
Osposobljava se za samostalnu dijagnostiku i terapiju oboljenja mekih tkiva usta.
NAČIN PROVERE ZNANJA
1. Seminarski radovi:
a) organizacija predškolske stomatološke nege
b) organizacija školske stomatološke nege
c) 1 seminarski rad iz preventivne stomatologije i rad na tematskom kongresu ili simpozijumu sa štampanim rezimeom
d) 1 seminarski rad iz dečje stomatologije i 1 rad na tematskom kongresu ili simpozijumu sa štampanim rezimeom
2. Kolokvijumi:
a) 3 kolokvijuma iz preventivne stomatologije
b) 3 kolokvijuma iz dečje stomatologije
3. jedan rad štampan u časopisu sa recenzijom ili rad štampan celosti u zborniku radova sa kongresa ili simpozijuma
4. Overeni izveštaji mentora o završenom programu (katalog znanja)
KATALOG ZNANJA I VEŠTINA:
1. Predškolska stomatološka nega - 3 meseca
Planiranje i izvođenje sistematskih pregleda dece u 3-oj godini života 20-30 pacijenata
Planiranje i izvođenje sistematskih pregleda dece pred polazak u školu 20-30 pacijenata
Planiranje i izvođenje kontrolnih pregleda dece sa visokim rizikom za karijes ranog detinjstva u 2-oj godini života 10-20 pacijenata
Sistematski pregled 40-60 pacijenata
Kontrolni pregledi 10-20 dece sa visokim rizikom za karijes
Zdravstveno vaspitni rad predavanje za vaspitače i roditelje - 1 rad u maloj grupi - 5
individualni zdravstveno vaspitni rad sa decom i roditeljima - 30
Lokalne aplikacije koncentrovanih fluorida 30 aplikacija zalivanje fisura 20 zuba
Sanacija i dosanacija 40% od obuhvaćene dece
Izveštaj o radu (mesečni; tromesečni) 1
Izveštaj o stanju oralnog zdravlja predškolske dece (ulazni; tromesečni) 1
Svakodnevni rad u ambulanti za predškolsku decu sa mentorom
2. Školska stomatološka nega - 5 meseci
Paniranje i izvođenje sistematskih pregleda u školi 3 odeljenja ili 80-100 učenika
Planiranje i izvođenje kontrolnih pregleda u školi 3 odeljenja ili 80-100 učenika
Zdravstveno vaspitni rad predavanja - 3 rad u maloj grupi - 25 individualni zdravstveno vaspitni rad sa decom ili roditeljima - 30
Sanacija i dosanacija 60% od obuhvaćenih učenika
Izveštaj o radu 1
Izveštaj o stanju oralnog zdravlja školske dece 1
Svakodnevni rad u ambulanti za školsku decu sa mentorom
3. Programska saradnja sa ostalim segmentima zdravstvene službe - 1 mesec
Rad u savetovalištu za trudnice 15-20 trudnica
Rad u savetovalištu za zdravu decu 15-20 odojčadi sa roditeljima
Individualni zdravstveno vaspitni rad sa trudnicama ili roditeljima 10 pacijenata
4. Programska saradnja sa ostalim segmentima društvene zajednice 2 meseca
Donošenje plana aktivnosti za promociju oralnog zdravlja u lokalnoj zajednici (opština, region) Plan aktivnosti
Organizovanje i učešće u organizovanju jedne kampanje za promociju oralnog zdravlja Organizovanje kampanje
Organizovanje i učešće u promociji oralnog zdravlja u lokalnim sredstvima javnog informisanja Organizovanje kampanje
5. Ambulantni rad na Klinici - 21 mesec
Stomatološki pregled sa planom prevencije i terapije i kompletnom sanacijom 20 pacijenata
Individualni zdravstveno vaspitni rad 100 pacijenata
Dijagnostika rizika za karijes 20 pacijenata
Dijagnostika rizika za parodontopatije 20 pacijenata
Zalivanje fisura 100 zuba najmanje
Preventivni ispuni 100 ispuna najmanje
Interceptivni zahvati 3 pacijenta
GJC ispuni 100 ispuna
Terapija nekomplikovanog karijesa sa postavljanjem ispuna
Terapija dubokog karijesa 50 zuba
Terapija oboljenja pulpe i komplikacija mlečnih zuba 30 zuba
Terapija oboljenja pulpe stalnih zuba 30 zuba
Terapija oboljenja pulpe stalnih zuba sa nezavršenim rastom korena 5 zuba
Terapija urgentnih stanja (prva pomoć kod bolnih stanja, povreda i krvarenja) 20 pacijenata
Oralnohirurške intervencije u dece, specifičnosti vađenja mlečnih i stalnih zuba 10 mlečnih 10 stalnih
Terapija povreda 5 pacijenata
Lečenje komplikacija povreda 2 pacijenta
Terapija gingivitisa 5 pacijenata
Terapija oboljenja mekih oralnih tkiva 3 pacijenta
Uvođenje u inhalacionu sedaciju i stomatološki tretman 3 pacijenta
Rad u opštoj anesteziji 5 pacijenata
Priprema zdravstveno vaspitnih sredstava ili predavanja 5
Savetovališni rad na Klinici 10 dana
Seminar za epidemiološka istraživanja (završen seminar za epidemiološka istraživanja) 1
Ambulantni rad sa mentorom